ใบความรู้ที่ 5

ใบความรูท้ ่ี 5 เรื่อง หลักการยศาสตร์

ใบความรทู้ ่ี 5 เรื่อง หลักการยศาสตร์ 1. ความหมาย ความสาคัญและพฒั นาการของการยศาสตร์ 1.1 ความหมายของการยศาสตร์ ราชบัณฑิตยสถานได้บัญญตั ศิ ัพทค์ าว่า “Ergonomics” คือ การย-ศาสตร์ และอธิบายว่าการยเป็นคาในภาษาสันสกฤต หมายถึง งาน (work) ส่วนศาสตร์ เปน็ วทิ ยาการ (Science) รวมเป็น Work Science ดังน้ันคาว่า การยศาสตร์ จึงหมายถึง ศาสตร์หรือวิทยาการเก่ียวกับการ ทางานหรือเกยี่ วกับงาน การยศาสตร์ (Ergonomics) เป็นคาในภาษากรีก 2 คา คือ Ergon ที่ แปลว่า งาน (work) กับอีกคา คือ Nomos ท่ีแปลว่า กฎ (law) เมื่อรวมเข้า ด้วยกันก็เป็นคาว่า Ergonomics (law of work) หมายถึง กฎของการทางาน หรือเป็นการศึกษาวิธีการทางานเพื่อการปรับปรุงสภาพแวดล้อมและ กระบวนการทางานให้เป็นระบบและให้เข้ากับสภาวะการทางานของแต่ละ บุคคล 1.2 ความสาคญั และพัฒนาการของการยศาสตร์ เทคโนโลยีในปัจจุบันมีความก้าวหน้ามากข้ึน มีการคิดค้นประดิษฐ์ส่ิงท่ีจะ ทาให้การทางานสะดวก รวดเร็ว ได้ผลผลิตเพิ่มข้ึนแต่ใช้ต้นทุนน้อยลง ไม่ว่าจะ เป็นเครื่องจักร เคร่ืองกล และกระบวนการผลิตท่ีสถานประกอบการพยายาม ออกแบบใหท้ างานได้อย่างรวดเร็ว ผลติ ไดค้ ราวละมากๆ โดยทสี่ ถานระกอบการ ไม่ได้คานึงถึงผู้ปฏิบัติงานว่า มีความสามารถท่ีจะทางานทันต่อเคร่ืองจักร เครื่องกล ที่สามารถผลิตได้คราวละมากๆ หรือไม่ บางครั้งผู้ปฏิบัติงานอาจ เหนื่อยเมื่อยล้า ปวดแขน ขา สายตาเสื่อมถอย ท่ีอาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุในการ ทางาน และประสิทธิภาพในการทางานก็ลดลง ดังน้ัน สถานประกอบการต้อง ออกแบบเครื่องจักร เครื่องกล อุปกรณ์ต่างๆ ให้เหมาะสมกับสภาพร่างกาย สถานที่ปฏิบัติงาน ต้องคิดถึงข้อจากัดของร่างกาย ความต้องการขอบุคคล เพ่ือ ความปลอดภัยในการทางานให้ได้ท้ังคุณภาพของผลผลิต และประสิทธิภาพใน

การทางานพร้อมทั้งมีความพอใจ และผู้ปฏิบัติงานมีความสุขที่ได้ทางาน และ สถานประกอบการควรปรับปรุงสภาพแวดลอ้ มในการทางาน ไม่ว่าจะเป็นแสง สี เสียง ความรอ้ น ความเย็น เครอื่ งมือ เครื่องจกั รอปุ กรณ์ กระบวนการทางาน ให้ เข้ากับผู้ปฏิบัติงาน น่ันคือ การปรับงานให้เข้ากับทุกคนที่ให้ทุกคนทาได้ และ ทางานอย่างมคี วามสขุ 2. ขอบข่ายของการยศาสตร์ 1. ควรปรับปรุงสภาพแวดล้อมและวางผังสถานประกอบการหรือโรงงาน เพื่อให้มีความสะดวกสบาย มีความรวดเร็วในการทางาน และควรมีการ บารุงรักษาสถานทใี่ หพ้ รอ้ มใช้อยู่เสมอ 2. ควรปรับปรุง ออกแบบ การบารุงรักษา เครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ์ ตามชั่วโมงการทางาน หรือตามระยะเวลาท่ีคู่มือกาหนดอย่างสม่าเสมอ เพื่อเพิ่ม ประสทิ ธิภาพในการผลิต และความปลอดภัยของผู้ปฏิบัตงิ าน 3. ควรปรับปรุงกระบวนการทางาน หรือวางแผนผังการทางานให้ เหมาะสม ระหว่างเคร่ืองมืออุปกรณ์ และส่ิงอานวยความสะดวกต่างๆ กับ สมรรถนะของผู้ปฏบิ ัตงิ าน 4. ควรปรับปรุงสภาพแวดล้อมในการทางานให้มีประสิทธิภาพ เช่น แสง เสียง ความร้อนความเยน็ ความสน่ั สะเทอื น กลน่ิ จากสารเคมี 5. ควรศกึ ษาลกั ษณะงานทีเ่ กีย่ วข้องกบั ผู้ปฏบิ ัติงาน 3. หลกั การของการยศาสตร์ (Ergonomics) หลักการของการยศาสตร์ เป็นเรื่องเกี่ยวข้องระหว่างผู้ปฏิบัติงานกับ เคร่ืองมือ เคร่ืองจักรอุปกรณ์ตลอดจนส่ิงอานวยความสะดวกต่างๆ ใน กระบวนการทางาน โดยมีองค์ประกอบลักษณะท่าทางการเคล่ือนไหวในการ ปฏบิ ตั งิ าน และรปู รา่ ง ความสงู ต่า ของผปู้ ฏิบัติงาน ดังน้ี 1. ลักษณะท่าทางของการปฏิบัติงาน ในการปฏิบัติงานร่างกายของคนท่ี ปฏิบัติงานตอ้ งอยใู่ นลักษณะท่าทางท่ีม่ันคงในท่าปกติย่ิงต้องทางานเก่ียวกบั การ

ใช้แรง ควรมีการเคลื่อนไหวท่ีเป็นมาตรฐานท่ีดี ไม่มีท่าทางที่ขัดหรือฝืนในการ ออกแรงในท่าทางที่ผิดปกติ การเคลื่อนไหวที่เป็นปกติจะช่วยลดอุบัติเหตุและ อนั ตรายท่ีเกิดจากสภาพการทางานได้ 2. เครื่องมือและอุปกรณ์ควบคุม ได้แก่ เครื่องมือ อุปกรณ์ควบคุม ขนาด รา่ งกายของผูป้ ฏิบัติงาน 4. การประยุกต์ใชห้ ลักการยศาสตรก์ ับการทางาน การนาหลักของการยศาสตร์ไปประยุกต์ใช้กับการทางาน ซ่ึงอาจเป็นการ ออกแบบระบบปฏิบัติงานใหม่หรือปรับปรุงส่วนงานต่างๆ ได้แก่ เคร่ืองมือต่างๆ โต๊ะปฏิบัติงาน เก้าอ้ี เคร่ืองจับช้นิ งาน ช่องระหว่างทางเดิน ประตู และหน้าต่าง เปน็ ตน้ อีกทง้ั อาจมีการจัดสภาพแวดล้อมในกระบวนการปฏิบตั งิ าน เพราะการ เปลยี่ นแปลงสภาพแวดล้อมในการปฏิบตั งิ าน อาจทาให้มีการเปลยี่ นแปลงระบบ การปฏิบัติงาน เช่น การกาหนดความถ่ีของการพักระหว่างการปฏิบัติงานการ เลือกกะปฏิบัติงาน และการเพิ่มจานวนชนิดของงาน เป็นต้น ในปัจจุบันนี้การ ปฏิบัติงานต่างๆ จานวนมากจะเก่ียวข้องกับคอมพิวเตอร์ การแสดงข้อมูลและ ผลการคานวณบนจอของคอมพิวเตอร์ดังน้ัน สถานประกอบการควรประยุกต์ หลกั การยศาสตร์ในการปรับปรุงสขุ ภาพและความปลอดภยั ในสถานทท่ี างาน 5. การปรบั ปรงุ สภาพแวดล้อมการทางานตามหลกั การยศาสตร์ 1. ควรตรวจสอบเครื่องจักร เคร่ืองมือท่ีเป็นสาเหตุท่ีทาให้การปฏิบัติงาน ไม่เหมาะสม หรืออาจจะทาให้เกิดการบาดเจ็บ และปรับปรุงเปล่ียนแปลงให้ ผูป้ ฏิบัตงิ านดาเนินงานดว้ ยวิธีการท่ีสะดวกตอ่ การใช้งาน เหมาะสมกับสรีระของ ร่างกาย 2. ควรให้ผู้ปฏิบัติงานที่ต้องปฏิบัติงานเก่ียวกับการตรวจรายละเอียดของ ชิ้นงาน นั่งเก้าอ้ีท่ีต่ากว่างานท่ีต้องใช้แรงมาก เพราะต้องหยิบจับช้ินงาน ถ้านั่ง สูงกว่าชิน้ งานก็จะเกดิ อาการเม่อื ยลา้ และอาจเกิดอบุ ัตเิ หตไุ ด้ 3. ควรให้ผู้ปฏิบัติงานทางานด้วยอิริยาบถท่าทางตามธรรมชาติ ไม่ควรให้ ผูป้ ฏบิ ัตงิ านต้องทางานแบบฝนื ธรรมชาติ

4. ควรมีการอบรมผู้ปฏิบัติงานเพื่อให้รู้ถึงวิธีการเคลื่อนย้ายสิ่งของหรือ วสั ดอุ ยา่ งถกู ต้องและเหมาะสมกับงานทตี่ ้องปฏิบัติ โดยใชร้ ะยะทางทสี่ ั้นท่สี ุด 5. ควรให้ผู้ปฏิบัติงานน่ังทางาน ไม่ควรให้ผู้ปฏิบัติงานต้องยืนปฏิบัติงาน เพราะการยืนปฏิบัติงาน ทาให้เกิดความเม่ือยล้าท้ังแขน ขา และฝ่าเท้าท่ีต้อง รับนา้ หนกั ท้ังตัวของผ้ปู ฏบิ ตั งิ าน 6. ควรมีการจัดหมุนเวียนสับเปล่ียนหน้าท่ีปฏิบัติงาน เพื่อไม่ให้เกิดการ ทางานทซ่ี ้าซาก อาจทาให้เกดิ การเบื่อหนา่ ย ผู้ปฏบิ ตั ิงานอาจประมาท กอ่ ให้เกิด อบุ ตั เิ หตุได้ 7. ควรเปิดเพลงเพื่อช่วยกระตุ้นให้ผู้ปฏิบัติงานต่ืนตัวอยู่เสมอ และ เสยี งเพลงกท็ าใหบ้ รรยากาศในการปฏิบตั ิงานดี แต่ไมค่ วรเปดิ เพลงดงั กวา่ 70 เด ซเิ บล 8. ควรจัดให้มีแสงสว่างเหมาะสมกับลักษณะของงานที่ปฏิบัติ ห้อง ปฏบิ ตั ิงานควรมีแสงสวา่ งสมา่ เสมอกันทัว่ ทง้ั ห้อง 9. ควรใช้สีที่เหมาะสม จะช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานรู้สึกสบายตา และช่วย ประหยัดพลังงาน เพราะสีบางสีมีส่วนช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานมีความกระตือรอื ร้นใน การฏิบัตงิ าน 10. ควรจัดอุณหภูมิในห้องทางานให้เหมาะสม และต้องคานึงถึงความ สบายในการปฏิบัติงานซ่ึงโดยปกติอุณหภูมิในร่างกายมนุษย์จะอยู่ที่ 37 องศา เซลเซียส สถานประกอบการควรจัดสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิที่เหมาะสมกับ งานที่ทา โดยไม่ร้อนเกินไป หรือเย็นเกินไป ควรมีอุปกรณ์ป้องกันให้กับ ผูป้ ฏบิ ตั ิงานด้วย