พ่อขุนราม

ISSUE NO. 5 // VOLUME NO. 3 // MAY 2017 พ่อขุนรามคาํ แหงมหาราช YOUR JOURNEY STARTS TODAY THE PARISIAN SIDE STREET Jericho Ty tells his story as he explores the French's best kept secret, p. 12

พ่อขนุ รามคําแหงมหาราช : พระราชบดิ าแห่งอกั ษรไทย ภาพที่ 1 พระบรมรูปพอ ขุนรามคําแหงมหาราช ณ อุทยานประวัตศิ าสตรส โุ ขทัย จังหวัดสโุ ขทัย ขอบคุณภาพจาก : วชั รี พลู แสง 1 พระราชประวตั ิสว่ นพระองค์ 1.1 พระราชสมภพและพระราชวงศ์ ตามพงศาวดารโยนก พอ ขนุ รามคําแหงมหาราชแหง กรุงสโุ ขทัย พญามังรายมหาราชแหง ลา นนา และพญางําเมอื งแหง พะเยา เปนศษิ ยรว มพระอาจารยเดยี วกัน ณ สาํ นักพระสกุ ทันต ฤๅษี ที่เมืองละโว จึงนาจะมีอายุรนุ ราวคราวเดยี วกัน โดยพญามงั รายประสตู ิเม่อื พ.ศ. 1782 พอ ขุนรามฯ นาจะประสตู ใิ นปใกลเ คียงกนั นี้ พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช เปนพระราชโอรสองคท ี่ 3 ของพอขุนศรีอินทราทิตย (ปฐม กษัตริยในราชวงศพระรวงแหง ราชอาณาจักรสโุ ขทัย) กับนางเสอื ง พระเชษฐาองคแ รก สิน้ พระชนมต งั้ แตพอ ขุนรามคําแหงยงั ทรงพระเยาว พระเชษฐาองคท ่สี องทรงพระนามตาม ศลิ าจารกึ วา “พระยาบานเมือง” ซ่งึ ไดเสวยราชยตอจากพระราชบดิ า และเมือ่ สิน้ พระชนม แลว พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชกเ็ สวยราชยแ ทนตอ มา พระองคม ีพระราชโอรสทรงพระนามวา “พญาเลอไท” และพระราชธิดาทรงพระนามวา “พระสุวรรณเทวี หรอื พระนางเทพสดุ าสรอยดาว” ซ่งึ ไดท รงอภเิ ษกสมรสกบั กษตั ริยม อญ ทรงพระนามวา “พระเจาฟาร่วั ” แหง เมอื งเมาะตะมะ (ดนยั ชัยโยธา, 2548, น. 129)

1.2 พระนาม พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช ทรงมีพระนามเดิมวา “ขนุ รามราช” เม่อื ทรง พระชนมม ายุได 19 พรรษา ไดช ว ยพระราชบิดาออกสรู บในการสงครามกับขนุ สาม ชน เจาเมอื งฉอด ทรงเปนนกั รบทีเ่ ขมแข็งสามารถเขาชนชา งชนะขนุ สามชนพวก เมอื งฉอดแตกพา ยไป พอขนุ ศรอี นิ ทราทิตยจึงพระราชทานพระนามแกขนุ รามราช วา“พระรามคําแหง” 1.3 การเสวยราชย์ พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช เสดจ็ ขึน้ ครองราชยสมบตั ติ อจากพอ ขุนบานเมอื ง พระเชษฐา เปน พระมหากษัตรยิ ร ัชกาลท่ี 3 แหงราชวงศพระรวง ครองกรุงสุโขทยั ในป พ.ศ. 1822 ถงึ ประมาณ พ.ศ. 1841 รวมระยะเวลา 19 ป (อจั ฉรา ปรชี าธีร ศาสตร, 2553) 1.4 สวรรคต จากจดหมายเหตุจีน พอ ขนุ รามคําแหงมหาราชสวรรคตเมอื่ พ.ศ. 1841 และพระยาเลอไทย ซึ่งเปน พระราชโอรสไดเสวยราชยแทนในปน ้ัน (กระทรวง วัฒนธรรม, 2559)

2 พระราชกรณียกิจ 2.1 ด้านการเมอื งการปกครอง ลักษณะการปกครองในสมัยของพระเจา รามคําแหงหรอื ราษฎรมกั เรยี ก กันตดิ ปากวาพอขุนรามคําแหงนนั้ เปนการปกครองแบบระบอบปต ุราชาธิป ไตย หรอื พอ ปกครองลูก พระองคท รงถือเสมือนวาพระองคเ ปน บิดาของราษฎร ท้งั หลาย ทรงใหคาํ แนะนํา สงั่ สอน ใกลชิดเชนเดยี วกับบิดาจะพงึ มตี อ บุตร โปรดการสมาคมกบั ไพรบ า นพลเมืองไมเลอื กช้ันวรรณะ ถา แมวาใครจะถวาย ทลู รองทกุ ขป ระการใดแลว กอ็ นุญาตใหเขา เฝา ใกลช ิดไดไ มเ ลอื กหนา ในทกุ วนั พระมกั เสด็จออกประทบั ยังพระแทน ศลิ าอาสน ทําการส่งั สอนประชาชนให ตงั้ อยูในศีลธรรม ในดา นการปกครองเพ่ือความปลอดภัยและม่ันคงของประเทศนน้ั พระองค ทรงถือวา ชายฉกรรจท มี่ อี าการครบ 32 ทุกคนเปนทหารของประเทศ พระเจา แผน ดินทรงดํารงตําแหนง จอมทัพ ขาราชการกม็ ีตําแหนง ลดหลัน่ เปน นายพล นายรอย นายสิบ ถัดลงมาตามลําดับ สวนการปกครองภายใน จัดเปน สว นภมู ิภาคแบง เปน หวั เมืองชนั้ ใน ชั้นนอกและเมืองประเทศราช หัวเมอื งช้ันใน มพี ระเจาแผน ดนิ เปน ผปู กครอง โดยตรง มเี มอื งสโุ ขทยั เปน ราชธานี เมอื งศรสี ชั นาลัย (สวรรคโลก) เปนเมือง อปุ ราช มเี มอื งทุงยั้งบางยม สองแคว (พิษณุโลก) เมืองสระหลวง (พิจิตร) เมอื งพระบาง (นครสวรรค) และเมืองตาก เปน เมอื งรายรอบ สาํ หรบั หวั เมอื งช้ันนอกน้ัน เรยี กวา เมอื งพระยามหานคร ให ขุนนางผใู หญท ไ่ี ววางพระราชหฤทัยไปปกครองมีเมืองใหญบ างเลก็ บาง เวลามี ศกึ สงครามก็ใหเ กณฑพลในหวั เมืองข้ึนของตนไปชว ยทาํ การรบปองกนั เมือง หัวเมืองชั้นนอกในสมยั น้นั ไดแก เมืองสรรคบุรี อูทอง ราชบุรี เพชรบุรี ตะนาว ศรี เพชรบูรณ และเมอื งศรเี ทพ สว นเมืองประเทศราชน้นั เปน เมอื งทอ่ี ยชู ายพระราชอาณาเขตมักมี คนตา งดา วชาวเมอื งเดมิ ปะปนอยมู าก จงึ ไดตัง้ ใหเ จานายของเขาน้ันจดั การ ปกครองกันเอง แตต องถวายดอกไมเงนิ ดอกไมทองทกุ ป แลเม่อื เกดิ ศกึ สงครามจะตองถลม ทหารมาชว ย เมืองประเทศราชเหลาน้ี ไดแก เมือง นครศรีธรรมราช มะละกา ยะโฮร ทะวาย เมาะตะมะ หงสาวดี นา น หลวงพระบาง เวยี งจันทร และเวยี ง คํา (มหาวทิ ยาลัยรามคําแหง สาขาวิทยบรกิ ารเฉลมิ พระเกียรติจังหวัด ปราจีนบรุ ,ี 2564)

ภาพท่ี 2 การแบง พนื้ ท่กี ารปกครองในสมยั สโุ ขทยั ท่ีมา : HTTPS://WWW.SLIDESHARE.NET/YIMWIPHAWAN/PTT-80094481 ภาพที่ 3 แผนภมู แิ สดงทีต่ ั้งหวั เมืองช้ันในและหัวเมืองช้ันนอกสมยั สโุ ขทยั ทม่ี า : HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/HISTORYWITHKRUNAMFON /HOME/INTRO_SUKHOTHAI/ SUKHOTHAI/GOVERMENT

พระราชกรณียกิจทางดา นการเมอื งการปกครองของพอขุนรามคําแหงมหาราช (กระทรวงวฒั นธรรม, 2559) ประกอบดวย 1.ทรงทําสงครามขยายอาณาเขตไปอยางกวา งขวางมากท่สี ุดใน สมัยสโุ ขทยั 2. โปรดใหส รางพระแทนศลิ าขน้ึ เรยี กวา “พระแทนมนังคศิลา บาตร” ตั้งไวกลางดงตาลสาํ หรบั ไวใ หพระภิกษสุ งฆข้ึนแสดงธรรม สวนะและทรงใชเปนที่ประทับสาํ หรับอบรมสง่ั สอนบรรดาขุนนางและ พสกนกิ รในวนั ธรรมดา 3. ทรงเอาพระทยั ใสดแู ลทกุ ขส ุขของราษฎรอยา งใกลชิด พระองค โปรดใหแขวนกระดิ่งไวท ี่พระดพู ระราชวัง เพ่ือใหร าษฎรทไ่ี ดร บั ความ เดือดรอ นและไมไ ดรบั ความเปนธรรม ไปส่ันกระดง่ิ กราบทูลความ เดอื ดรอนของตนใหพระองคท ราบ พระองคกจ็ ะทรงตดั สินดวย พระองคเอง 2.2 ด้านเศรษฐกิจและการค้า พระราชกรณียกิจทางดานเศรษฐกิจท่สี ําคัญของพอ ขนุ รามคําแหงมหาราช (ศุภารัตน อนุ อม่ิ , 2564) ประกอบดว ย 1.) สง เสรมิ การคาขายแกป ระชาชน พอขนุ รามคําแหงมหาราช ทรงใชนโยบายทเ่ี อ้อื ประโยชนท างดา นเศรษฐกจิ แก ประชาชน โดยใหประชาชนมีสทิ ธเิ สรีภาพ สามารถทาํ การคา ขายไดอ ยางอิสระเสรี ไมม ีสินคา ตอ งหาม และไมเ ก็บภาษีผา นดา น (จังกอบ) จากพอ คา แมค า ภายใน อาณาจักรสุโขทยั

2.) ทรงโปรดฯ ใหสรา งเตาเผาเครอ่ื งสงั คโลก พอขุนรามคาํ แหงมหาราชทรงโปรดฯ ใหสรา งเตาทเุ รยี ง เพอ่ื ใชเ ผา เคร่ืองปน ดนิ เผา (เครอ่ื งสงั คโลก) เปน จาํ นวนมากในอาณาจกั รสโุ ขทัย เพือ่ ผลติ ใชใน อาณาจกั ร และสงออกไปขายยังตา งประเทศ 3.) การจัดระบบชลประทาน อาณาจกั รสโุ ขทยั มีสภาพทางธรรมชาตไิ มเออ้ื อํานวยตอ การเพาะปลูก เน่อื งจากในฤดนู ํา้ หลากจะมีปรมิ าณน้ํามาก ไหลบามาจากทางตอนเหนอื ทําให มนี าํ้ ทว มขงั และในฤดแู ลงน้ําจะแหง ประกอบกบั สโุ ขทยั มีสภาพดินเปน ดินปน ทรายไมอุมนา้ํ ทําใหผ ลผลติ ทางการเกษตรไมอ ดุ มสมบูรณนัก พอ ขุนรามคาํ แหง มหาราช ทรงโปรดฯ ใหส รา งเขอ่ื นดินขนาดใหญ สาํ หรบั เก็บกักนาํ้ ทางทิศตะวัน ตกเฉยี งใตของตวั เมืองสุโขทยั ไดแก “เข่ือนสรีดภงส” หรือทาํ นบพระรว ง และ ภายในตวั เมอื งไดขดุ สระนํ้าขนาดใหญห ลายแหง เรยี กวา “ตระพัง” ทําให อาณาจักรสุโขทยั มนี ้ําใชสอยไดอยางเพยี งพอ ภาพท่ี 4 เตาทุเรยี งที่ใชในการผลิตเครื่องปน ดนิ เผาในสมยั สุโขทยั HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/63SUPHARAT36/PHRA-RACH- KRNIYKIC

ภาพท่ี 5 เขื่อนสรดี ภงสท ่ใี ชกักเกบ็ นา้ํ ในสมยั สโุ ขทยั ทม่ี า : HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/63SUPHARAT36/PHRA-RACH- KRNIYKIC 2.3 ด้านศาสนาและวฒั นธรรม ในสมยั พระเจา รามคาํ แหงนนั้ ปรากฏวาศาสนาพทุ ธไดเจริญรุง เรืองขึน้ มาก เพราะพระองคทรงเลอ่ื มใสศรัทธาอยางมาก เชน เมือ่ มีคนไทยเดินทางไปยังเกาะ ลังกา เพ่ือบวชเรียนตามลทั ธลิ ังกาวงศ คือถือคติอยางหนิ ยาน มพี ระไตรปฎกเปน ภาษามคธ แลว เขามาตงั้ เผยแพรพระพุทธศาสนาอยทู เี่ มอื งนครธรรมราชนนั้ พระเจา รามคาํ แหงยังไดเสร็จไปพบดว ยพระองคเ องแลวนิมนตพระภิกษนุ นั้ ข้นึ มาตงั้ ใหเปนสังฆราชกรงุ สโุ ขทัย และไดบวชในคนไทยท่เี ลือ่ มใสศรัทธาตอ มาตาม ลาํ ดบั ตอ มาพระเจา รามคาํ แหงไดท ําไมตรกี บั ลงั กาและไดพระพทุ ธสิหงิ คม าจาก ลังกา แลนบั แตน น้ั มาคนไทยจงึ ไดน บั ถอื ลัทธลิ ังกาวงศส บื มา (มหาวิทยาลยั รามคาํ แหง สาขาวิทยบรกิ ารเฉลมิ พระเกียรติ จังหวัดปราจีนบรุ ,ี 2564)

พระราชกรณยี กิจที่สาํ คัญของพอขนุ รามคาํ แหงมหาราชทางดาน ศาสนาและวัฒนธรรม (กระทรวงวัฒนธรรม, 2559) มีดงั นี้ 1.) ทรงคดิ ประดิษฐอกั ษรไทยขึ้นใชแ ทนตัวอักษรขอมทเ่ี คยใชก นั มาแต เดิม เม่ือ พ.ศ. 1826 เรียกวา “ลายสอื ไทย” และไดมกี ารพัฒนาการมา เปนลาํ ดับจนถึงอกั ษรไทยในยคุ ปจจุบนั ทาํ ใหคนไทยมีอักษรไทยใชมา จนถงึ ทกุ วนั น้ี 2.) ทรงรับเอาพระพทุ ธศาสนา นิกายเถรวาท ลทั ธิลังกาวงศ จากลังกา ผานเมืองนครศรธี รรมราช มาประดษิ ฐานทเี่ มอื งสโุ ขทัย ทําใหพระพทุ ธ ศาสนาวางรากฐานมัน่ คงในอาณาจกั รสุโขทัย และเผยแผไ ปยังหัวเมืองตาง ๆ ในราชอาณาจักรสโุ ขทยั จนกระท่ังไดกลายเปนศาสนาประจาํ ชาตไิ ทยมา จนถึงทุกวนั น้ี 3.) โปรดใหจารึกเรือ่ งราวบางสวนทเี่ กิดในสมยั ของพระองค โดยปรากฏ อยใู นศิลาจารกึ สุโขทัยหลักที่ 1 ทาํ ใหคนไทยยคุ หลงั ไดท ราบ และนัก ประวตั ิศาสตรไดใชศิลาจารึกดงั กลา วเปนขอมลู หลกั ฐานในการศกึ ษา คนควา เรื่องราวประวัติศาสตรสุโขทัย 4.) ทรงชักนําใหร าษฎรประกอบการบุญกศุ ล ศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา พระองคเ องทรงเปน อคั รศาสนูปถมั ภก ไดท รงสรางแทนมนังคศิลาบาตรไว ที่ดงตาล สําหรบั ใหพระสงฆแสดงธรรมและบางครั้งก็ใชเปน ที่ประทบั วา ราชการแผนดนิ

2.4 ด้านธรรมเนียมประเพณี “คนในเมืองสุโขทยั นมี้ กั ทาน มักทรงศลี มกั อวยทาน พอ ขุนรามคาํ แหง เจา เมอื งสุโขทัยนี้ ท้ังชาวแมช าวเจา ทว ยปว ทวยนาง ลกู เจา ลูกขนุ ท้ังส้ินทั้งหลาย ทั้งผชู ายผูหญงิ ฝงู ทว ยมศี รทั ธาในพระพุทธศาสนา ทรงศลี เมอ่ื พรรษาทกุ คน เมอ่ื ออกพรรษา กรานกฐินเดอื นหน่งึ จึงแลว เมื่อกรานกฐิน มพี นมเบ้ยี มพี นม หมาก มพี นมดอกไม มีหมอนนง่ั หมอนนอน บริพารกฐินอวยทานแลป แ ลญิบ ลา น ไปสวดญตั ติกฐินถึงอรัญญิกพูน เมื่อจักเขา มาเวียงเรียงกนั แตอ รัญญกิ พนู เทาหวั ลาน ดํบงคํกลอย ดว ยเสยี งพาทย เสยี งพิณ เสียงเล่ือนเสียงขับ ใคร จักมกั เลน เลน ใครจักมักหวั หวั ใครจกั มักเลอื่ น เลื่อน เมืองสุโขทัยน้ีมสี ป่ี าก ประตูหลวง เทยี รยอ มคนเสียดกนั เขา มาดูทานเผาเทียนทานเลนไฟ เมือง สุโขทยั นี้มดี ังจกั แตก” จากศิลาจารกึ ทําใหเ ราทราบไดวา บานเมืองในยคุ สุโขทยั นัน้ มงั่ คั่ง และมี ความสงบสุข เนื่องจากมกี ารสรา งวัดวาอารามขน้ึ มาก ประชาชนชอบทาํ บญุ ทาํ ทาน รกั ษาศลี ย่ิงเปน ชวงเขาพรรษาแลว จะมีการรกั ษาศีล ฟงธรรมกันทกุ คน หลงั จากออกพรรษามีประเพณีกรานกฐิน มกี ารละเลน รน่ื เรงิ เปนที่สนกุ สนาน มปี ระเพณเี ผาเทยี นเลน ไฟทีง่ ดงามยิง่ (ธนกร ชอไมท อง, 2564) ภาพที่ 5 ประเพณลี อยกระทง เผาเทยี น เลน ไฟ ณ อุทยานประวตั ศิ าสตรสโุ ขทยั จังหวัดสุโขทัย ทมี่ า : HTTPS://WWW.FACEBOOK.COM/SUCHATJHONGTHONG.YUY