พ่อขุนรามคำแหงมหาราช

พ่อขุนรามคําแหง มหาราช พระราชบดิ าแหง อกั ษรไทย อุ ท ย า น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร สุ โ ข ทั ย King Ramkhamhaeng the Great : The Father of Thai Alphabets

1 พระราชประวตั ิสว่ นพระองค์ 2 พระราชกรณียกิจ 3 ศลิ าจารกึ และการกําเนิด ของอกั ษรไทย 4 การเชดิ ชพู ระเกียรติคุณ

พ่อขนุ รามคําแหงมหาราช : พระราชบดิ าแห่งอกั ษรไทย ภาพที่ 1 พระบรมรปู พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราช ณ อทุ ยานประวตั ศิ าสตรสโุ ขทยั จงั หวัดสุโขทยั ขอบคณุ ภาพจาก : วัชรี พูลแสง 1 พระราชประวตั ิสว่ นพระองค์ 1.1 พระราชสมภพและพระราชวงศ์ ตามพงศาวดารโยนก พอขนุ รามคาํ แหงมหาราชแหงกรงุ สโุ ขทัย พญามังรายมหาราชแหง ลานนา และพญางําเมอื งแหงพะเยา เปน ศิษยรว มพระอาจารยเดียวกนั ณ สาํ นกั พระสุกทันต ฤๅษี ท่ีเมืองละโว จึงนาจะมอี ายุรุนราวคราวเดยี วกนั โดยพญามังรายประสตู ิเม่ือ พ.ศ. 1782 พอขุนรามฯ นา จะประสูตใิ นปใ กลเคียงกนั น้ี พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราช เปน พระราชโอรสองคที่ 3 ของพอขนุ ศรีอนิ ทราทติ ย (ปฐม กษัตริยใ นราชวงศพระรว งแหงราชอาณาจกั รสโุ ขทยั ) กับนางเสือง พระเชษฐาองคแ รก ส้นิ พระชนมตัง้ แตพ อขุนรามคาํ แหงยงั ทรงพระเยาว พระเชษฐาองคท ี่สองทรงพระนามตาม ศิลาจารกึ วา “พระยาบานเมอื ง” ซ่งึ ไดเ สวยราชยตอ จากพระราชบิดา และเมอ่ื สน้ิ พระชนม แลว พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชกเ็ สวยราชยแทนตอ มา พระองคม ีพระราชโอรสทรงพระนามวา “พญาเลอไท” และพระราชธิดาทรงพระนามวา “พระสวุ รรณเทวี หรือพระนางเทพสดุ าสรอ ยดาว” ซ่ึงไดทรงอภเิ ษกสมรสกบั กษัตรยิ มอญ ทรงพระนามวา “พระเจาฟารวั่ ” แหงเมืองเมาะตะมะ (ดนัย ชยั โยธา, 2548, น. 129)

1.2 พระนาม พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช ทรงมพี ระนามเดิมวา “ขุนรามราช” เมอื่ ทรง พระชนมมายไุ ด 19 พรรษา ไดช วยพระราชบิดาออกสรู บในการสงครามกบั ขุนสาม ชน เจา เมืองฉอด ทรงเปน นกั รบทเี่ ขม แข็งสามารถเขา ชนชางชนะขนุ สามชน พวก เมืองฉอดแตกพา ยไป พอขุนศรีอินทราทิตยจงึ พระราชทานพระนามแกขุนรามราช วา “พระรามคาํ แหง” 1.3 การเสวยราชย์ พอขนุ รามคําแหงมหาราช เสดจ็ ขน้ึ ครองราชยส มบัตติ อ จากพอ ขุนบานเมอื ง พระเชษฐา เปนพระมหากษตั รยิ ร ชั กาลท่ี 3 แหงราชวงศพระรวง ครองกรุงสโุ ขทยั ในป พ.ศ. 1822 ถงึ ประมาณ พ.ศ. 1841 รวมระยะเวลา 19 ป (อจั ฉรา ปรชี าธีร ศาสตร, 2553) 1.4 สวรรคต จากจดหมายเหตุจีน พอขุนรามคําแหงมหาราชสวรรคตเมอื่ พ.ศ. 1841 และพระยาเลอไทย ซ่ึงเปน พระราชโอรสไดเสวยราชยแ ทนในปน ั้น (กระทรวง วฒั นธรรม, 2559)

2 พระราชกรณียกิจ 2.1 ด้านการเมอื งการปกครอง ลกั ษณะการปกครองในสมยั ของพระเจารามคําแหงหรือราษฎรมกั เรียก กนั ติดปากวาพอ ขุนรามคําแหงนน้ั เปนการปกครองแบบระบอบปต ุราชาธิป ไตย หรือพอปกครองลกู พระองคท รงถือเสมอื นวา พระองคเปน บิดาของราษฎร ท้งั หลาย ทรงใหค ําแนะนาํ ส่ังสอน ใกลช ดิ เชนเดียวกับบดิ าจะพงึ มตี อ บตุ ร โปรดการสมาคมกับไพรบ านพลเมอื งไมเลอื กชน้ั วรรณะ ถาแมวาใครจะถวาย ทูลรองทกุ ขประการใดแลว กอ็ นุญาตใหเ ขาเฝาใกลชิดไดไมเลือกหนา ในทกุ วันพระมักเสด็จออกประทับยงั พระแทนศิลาอาสน ทําการสง่ั สอนประชาชนให ต้งั อยูในศีลธรรม ในดานการปกครองเพอ่ื ความปลอดภัยและม่ันคงของประเทศนนั้ พระองคทรงถอื วา ชายฉกรรจท ม่ี ีอาการครบ 32 ทกุ คนเปนทหารของประเทศ พระเจาแผนดนิ ทรงดาํ รงตําแหนงจอมทพั ขา ราชการกม็ ตี ําแหนงลดหลน่ั เปน นายพล นายรอ ย นายสบิ ถดั ลงมาตามลาํ ดบั สวนการปกครองภายใน จัดเปนสวนภมู ภิ าคแบง เปน หวั เมืองช้ันใน ช้ัน นอกและเมืองประเทศราช หวั เมืองช้นั ใน มีพระเจาแผนดนิ เปน ผูปกครอง โดยตรง มีเมอื งสโุ ขทัยเปนราชธานี เมืองศรสี ชั นาลัย (สวรรคโลก) เปนเมือง อุปราช มเี มอื งทงุ ยง้ั บางยม สองแคว (พิษณุโลก) เมืองสระหลวง (พิจติ ร) เมอื งพระบาง (นครสวรรค) และเมอื งตาก เปนเมืองรายรอบ สาํ หรับหัวเมืองช้นั นอกนน้ั เรยี กวา เมืองพระยามหานคร ใหขนุ นาง ผูใหญท ่ไี ววางพระราชหฤทยั ไปปกครองมเี มอื งใหญบ า งเลก็ บา ง เวลามีศกึ สงครามกใ็ หเ กณฑพ ลในหัวเมอื งข้ึนของตนไปชวยทาํ การรบปอ งกันเมอื ง หัว เมอื งชัน้ นอกในสมัยนั้น ไดแก เมืองสรรคบรุ ี อูทอง ราชบรุ ี เพชรบรุ ี ตะนาวศรี เพชรบรู ณ และเมอื งศรเี ทพ สว นเมืองประเทศราชนน้ั เปน เมืองที่อยูช ายพระราชอาณาเขตมักมคี น ตา งดา วชาวเมืองเดมิ ปะปนอยูมาก จงึ ไดตั้งใหเจา นายของเขาน้ันจัดการ ปกครองกันเอง แตตองถวายดอกไมเ งินดอกไมท องทกุ ป แลเมือ่ เกดิ ศึก สงครามจะตองถลม ทหารมาชวย เมอื งประเทศราชเหลาน้ี ไดแก เมอื ง นครศรธี รรมราช มะละกา ยะโฮร ทะวาย เมาะตะมะ หงสาวดี นา น หลวง พระบาง เวียงจันทร และเวยี งคาํ (มหาวทิ ยาลยั รามคําแหง สาขาวทิ ยบรกิ าร เฉลิมพระเกยี รตจิ ังหวดั ปราจนี บรุ ี, 2564)

ภาพท่ี 2 การแบง พนื้ ท่กี ารปกครองในสมยั สโุ ขทยั ท่ีมา : HTTPS://WWW.SLIDESHARE.NET/YIMWIPHAWAN/PTT-80094481 ภาพที่ 3 แผนภมู แิ สดงทีต่ ั้งหวั เมืองช้ันในและหัวเมืองช้ันนอกสมยั สโุ ขทยั ทม่ี า : HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/HISTORYWITHKRUNAMFON /HOME/INTRO_SUKHOTHAI/ SUKHOTHAI/GOVERMENT

พระราชกรณียกจิ ทางดานการเมอื งการปกครองของพอขนุ รามคาํ แหงมหาราช (กระทรวงวัฒนธรรม, 2559) ประกอบดวย 1.ทรงทําสงครามขยายอาณาเขตไปอยางกวางขวางมากท่สี ดุ ในสมยั สโุ ขทยั 2. โปรดใหส รางพระแทน ศิลาขึ้น เรียกวา “พระแทนมนังคศิลาบาตร” ตัง้ ไวก ลางดงตาลสําหรบั ไวใ หพระภกิ ษสุ งฆข้ึนแสดงธรรมสวนะและทรงใชเปน ทป่ี ระทบั สาํ หรบั อบรมสง่ั สอนบรรดาขนุ นางและพสกนิกรในวันธรรมดา 3. ทรงเอาพระทยั ใสด ูแลทุกขสขุ ของราษฎรอยา งใกลชดิ พระองคโ ปรดให แขวนกระดิง่ ไวท ีพ่ ระดูพระราชวงั เพ่อื ใหร าษฎรท่ีไดร ับความเดือดรอ นและไม ไดรับความเปน ธรรม ไปสน่ั กระด่ิงกราบทูลความเดอื ดรอนของตนใหพระองค ทราบ พระองคก ็จะทรงตัดสินดวยพระองคเ อง 2.2 ด้านเศรษฐกิจและการค้า พระราชกรณียกจิ ทางดานเศรษฐกิจท่สี ําคญั ของพอขุนรามคาํ แหงมหาราช (ศุภารัตน อุนอมิ่ , 2564) ประกอบดวย 1.) สง เสรมิ การคาขายแกป ระชาชน พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช ทรงใชนโยบายทีเ่ อื้อประโยชนทางดา นเศรษฐกิจแก ประชาชน โดยใหประชาชนมีสิทธเิ สรีภาพ สามารถทําการคา ขายไดอ ยา งอิสระเสรี ไมมสี ินคา ตองหาม และไมเก็บภาษผี า นดา น (จังกอบ) จากพอ คา แมคา ภายใน อาณาจกั รสโุ ขทัย

2.) ทรงโปรดฯ ใหสรา งเตาเผาเครอ่ื งสงั คโลก พอขุนรามคาํ แหงมหาราชทรงโปรดฯ ใหสรา งเตาทเุ รยี ง เพอ่ื ใชเ ผา เคร่ืองปน ดนิ เผา (เครอ่ื งสงั คโลก) เปน จาํ นวนมากในอาณาจกั รสโุ ขทัย เพือ่ ผลติ ใชใน อาณาจกั ร และสงออกไปขายยังตา งประเทศ 3.) การจัดระบบชลประทาน อาณาจกั รสโุ ขทยั มีสภาพทางธรรมชาตไิ มเออ้ื อํานวยตอ การเพาะปลูก เน่อื งจากในฤดนู ํา้ หลากจะมีปรมิ าณน้ํามาก ไหลบามาจากทางตอนเหนอื ทําให มนี าํ้ ทว มขงั และในฤดแู ลงน้ําจะแหง ประกอบกบั สโุ ขทยั มีสภาพดินเปน ดินปน ทรายไมอุมนา้ํ ทําใหผ ลผลติ ทางการเกษตรไมอ ดุ มสมบูรณนัก พอ ขุนรามคาํ แหง มหาราช ทรงโปรดฯ ใหส รา งเขอ่ื นดินขนาดใหญ สาํ หรบั เก็บกักนาํ้ ทางทิศตะวัน ตกเฉยี งใตของตวั เมืองสุโขทยั ไดแก “เข่ือนสรีดภงส” หรือทาํ นบพระรว ง และ ภายในตวั เมอื งไดขดุ สระนํ้าขนาดใหญห ลายแหง เรยี กวา “ตระพัง” ทําให อาณาจักรสุโขทยั มนี ้ําใชสอยไดอยางเพยี งพอ ภาพท่ี 4 เตาทุเรยี งที่ใชในการผลิตเครื่องปน ดนิ เผาในสมยั สุโขทยั HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/63SUPHARAT36/PHRA-RACH- KRNIYKIC

ภาพท่ี 5 เขอ่ื นสรีดภงสท ี่ใชกกั เกบ็ น้ําในสมยั สุโขทยั ทม่ี า : HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/63SUPHARAT36/PHRA-RACH- KRNIYKIC 2.3 ด้านศาสนาและวฒั นธรรม ในสมัยพระเจารามคาํ แหงน้นั ปรากฏวา ศาสนาพทุ ธไดเ จริญรุง เรืองขนึ้ มาก เพราะพระองคท รงเลอื่ มใสศรทั ธาอยา งมาก เชน เมื่อมคี นไทยเดินทางไปยังเกาะ ลังกา เพือ่ บวชเรยี นตามลทั ธิลังกาวงศ คอื ถือคติอยา งหินยาน มีพระไตรปฎ กเปน ภาษามคธ แลวเขามาตัง้ เผยแพรพ ระพุทธศาสนาอยทู ่เี มืองนครธรรมราชนนั้ พระเจารามคําแหงยังไดเสรจ็ ไปพบดวยพระองคเ องแลว นมิ นตพระภิกษุน้ันขนึ้ มาตัง้ ใหเ ปน สงั ฆราชกรงุ สุโขทัย และไดบวชในคนไทยทเี่ ลื่อมใสศรัทธาตอ มาตาม ลําดบั ตอมาพระเจารามคําแหงไดทาํ ไมตรีกบั ลังกาและไดพระพุทธสหิ งิ คมาจาก ลังกา แลนบั แตน นั้ มาคนไทยจึงไดนับถอื ลัทธลิ งั กาวงศส ืบมา (มหาวิทยาลัย รามคําแหง สาขาวิทยบรกิ ารเฉลิมพระเกียรติ จังหวดั ปราจนี บรุ ี, 2564)

พระราชกรณียกิจท่สี าํ คญั ของพอขนุ รามคําแหงมหาราชทางดาน ศาสนาและวัฒนธรรม (กระทรวงวัฒนธรรม, 2559) มดี งั น้ี 1.) ทรงคดิ ประดษิ ฐอกั ษรไทยขึ้นใชแทนตวั อกั ษรขอมทเ่ี คยใชกันมาแต เดิม เม่อื พ.ศ. 1826 เรียกวา “ลายสอื ไทย” และไดมกี ารพฒั นาการมา เปนลําดับจนถงึ อักษรไทยในยุคปจ จบุ นั ทาํ ใหคนไทยมีอักษรไทยใชมา จนถึงทุกวันน้ี 2.) ทรงรบั เอาพระพุทธศาสนา นกิ ายเถรวาท ลทั ธิลังกาวงศ จากลงั กา ผา นเมอื งนครศรธี รรมราช มาประดษิ ฐานท่ีเมืองสุโขทัย ทําใหพระพทุ ธ ศาสนาวางรากฐานมน่ั คงในอาณาจกั รสโุ ขทยั และเผยแผไปยงั หวั เมอื งตา ง ๆ ในราชอาณาจกั รสุโขทยั จนกระทั่งไดก ลายเปนศาสนาประจาํ ชาติไทยมา จนถึงทกุ วนั นี้ 3.) โปรดใหจารกึ เร่อื งราวบางสวนทเ่ี กดิ ในสมยั ของพระองค โดยปรากฏ อยใู นศลิ าจารึกสุโขทัยหลกั ท่ี 1 ทาํ ใหค นไทยยคุ หลงั ไดท ราบ และนกั ประวัติศาสตรไ ดใ ชศิลาจารึกดังกลาวเปน ขอ มลู หลกั ฐานในการศกึ ษา คนควาเรอื่ งราวประวตั ิศาสตรส โุ ขทัย 4.) ทรงชกั นําใหร าษฎรประกอบการบุญกุศล ศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา พระองคเองทรงเปนอัครศาสนูปถัมภก ไดทรงสรา งแทน มนงั คศิลาบาตรไว ท่ดี งตาล สาํ หรับใหพระสงฆแสดงธรรมและบางคร้ังกใ็ ชเ ปน ท่ปี ระทับวา ราชการแผน ดนิ

2.4 ด้านธรรมเนียมประเพณี “คนในเมืองสโุ ขทยั นี้มกั ทาน มกั ทรงศลี มกั อวยทาน พอขุนรามคาํ แหง เจา เมอื งสุโขทยั น้ี ทง้ั ชาวแมชาวเจา ทว ยปว ทวยนาง ลูกเจา ลกู ขนุ ท้ังส้นิ ทั้ง หลาย ทัง้ ผูชายผหู ญิง ฝงู ทวยมีศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา ทรงศลี เมอ่ื พรรษา ทุกคน เมื่อออกพรรษา กรานกฐินเดอื นหนึง่ จึงแลว เมอ่ื กรานกฐนิ มีพนมเบ้ยี มี พนมหมาก มีพนมดอกไม มหี มอนนงั่ หมอนนอน บริพารกฐินอวยทานแลป แล ญิบลาน ไปสวดญตั ติกฐินถึงอรัญญกิ พนู เมื่อจกั เขามาเวียงเรียงกันแตอรัญ ญกิ พนู เทา หวั ลาน ดํบงคํกลอย ดว ยเสยี งพาทย เสียงพิณ เสียงเลอ่ื นเสยี งขบั ใครจกั มักเลน เลน ใครจักมักหัว หัว ใครจกั มกั เลอื่ น เลอื่ น เมอื งสุโขทยั นมี้ ีส่ี ปากประตูหลวง เทยี รยอ มคนเสียดกนั เขา มาดทู า นเผาเทยี นทา นเลน ไฟ เมือง สุโขทัยนี้มีดังจักแตก” จากศิลาจารกึ ทาํ ใหเ ราทราบไดวา บา นเมอื งในยคุ สโุ ขทัยนน้ั มงั่ คั่ง และมี ความสงบสุข เน่ืองจากมกี ารสรา งวดั วาอารามขึ้นมาก ประชาชนชอบทําบุญทาํ ทาน รกั ษาศีล ยิ่งเปน ชว งเขาพรรษาแลวจะมกี ารรักษาศีล ฟงธรรมกนั ทุกคน หลงั จากออกพรรษามปี ระเพณีกรานกฐนิ มกี ารละเลนรนื่ เริงเปนทส่ี นกุ สนาน มปี ระเพณีเผาเทียนเลน ไฟทงี่ ดงามย่ิง (ธนกร ชอไมทอง, 2564) ภาพที่ 5 ประเพณลี อยกระทง เผาเทยี น เลน ไฟ ณ อุทยานประวตั ิศาสตรสุโขทยั จงั หวัดสุโขทัย ทม่ี า : HTTPS://WWW.FACEBOOK.COM/SUCHATJHONGTHONG.YUY



ภาพท่ี 6 แผนทอี่ าณาจักรสโุ ขทัย ทมี่ า : HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/HISTORYWITHKRUNAMFON/ HOME/INTRO_SUKHOTHAI/ SUKHOTHAI/GOVERNMENT 2.6 ด้านความสมั พันธ์ระหวา่ งประเทศ ทรงทาํ พระราชไมตรกี บั พอขนุ เม็งรายมหาราชแหงลา นนา โดยทรงยนิ ยอมให พอขนุ เม็งรายมหาราชขยายอาณาเขตลานนาทางแมน าํ้ กก แมนาํ้ ปง และแมนา้ํ วังไดอยางสะดวก เพอื่ ใหเ ปนกันชนระหวางจนี กบั สุโขทัย และทรงทาํ พระราช ไมตรกี ับพอขุนงําเมอื งแหง พะเยา ไดเสดจ็ ไปทรงชวยเหลอื พอขุนเมง็ รายมหาราช หาชยั ภูมิสรา งเมืองเชียงใหม เม่ือ พ.ศ. 1839 ดว ยทางประเทศมอญมพี อ คา ไทย ใหญชอ่ื “มะกะโท” เขารับราชการอยใู นราชสํานักของพอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช มะกะโทไดผ ูกสมคั รรักใครก บั พระธิดาของพอขุนรามคําแหงมหาราช แลว พากัน หนีไปอยูเ มืองเมาะตะมะ ตอ มาไดฆ า เจา เมืองและขึ้นเปน แทนเมอ่ื พ.ศ. 1824 แลว จึงขออภัยโทษตอ พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช ขอพระราชทานนาม และขอ ยินยอมเปน ประเทศราชของกรุงสุโขทัย ซ่งึ พอขุนรามคาํ แหงไดพระราชทานนาม วา “พระเจา ฟารว่ั ” สว นดานเมอื งละโวนน้ั ทรงปลอยใหเปนเอกราชอยู เพราะ ปรากฏวา ยังสงเครือ่ งบรรณาการไปจนี อยรู ะหวาง พ.ศ. 1834 ถงึ พ.ศ. 1840 ทั้งน้พี อขุนรามคําแหงมหาราชก็คงจะไดทรงผกู ไมตรีกับเมืองละโวไ ว (กระทรวง วฒั นธรรม, 2559)

3 ศลิ าจารกึ และการกําเนิดของอกั ษรไทย 3.1 กําเนิดลายสอื ไท เมอื่ ปพ ุทธศักราช 1826 พอ ขนุ รามคําแหงมหาราชแหง กรงุ สโุ ขทัยโปรดฯใหป ระดิษฐ อกั ษรไทยขนึ้ การประดษิ ฐตวั อักษรไทยนไี้ ดถือเอาอกั ษรโบราณของอินเดยี มาเปนตนแบบ แมว า รปู อักษรไทยมีตน เคามาจากรูปอักษรโบราณของอนิ เดยี (เชน รปู อักษรปล ลวะ ใน อนิ เดียตอนใต) ซงึ่ ไดผ า นการพฒั นามาเปนอกั ษรขอม อกั ษรมอญ ทม่ี ีใชอ ยูเดิมในพืน้ ถิ่น แตอักษรไทยของพอ ขุนรามคาํ แหงก็ตา งออกไปอยางชัดเจน อาทิ อักษรแตละตัวแยกกัน เปน อิสระมีลักษณะเฉพาะของแตล ะตวั การเขยี นรูปสระวางไวในบรรทัดเดียวกับ พยญั ชนะ เชน การเขียนสระ อิ อี อุ อู ในระบบเขมร/ระบบไทยปจจบุ ัน เขียนไวบนและ ลางของพยญั ชนะ แตระบบพอ ขุนรามคําแหงจะเขียนไวกอนหรือหนา พยัญชนะในบรรทัด เดยี วกัน แลวขยายขนาดสระใหโ ต ทัดเทียมกบั ตัวพยญั ชนะ รวมทงั้ มกี ารกําหนด สัญลกั ษณที่เรยี กวา “วรรณยุกต” เขยี นกาํ กบั ไวบ นพยัญชนะ เพ่อื ใหอ อกเสยี งคําที่แตก ตา งกนั จากที่กลาวมาขา งตนถือเปนลกั ษณะของความเปนตน ตาํ รับและคณุ ลักษณะอันโดด เดนในระบบการเขยี นอักษรไทยแบบพอขุนรามคําแหง ในศิลาจารกึ สโุ ขทัยหลักท่ี 1 หรอื ศลิ าจารกึ พอ ขุนรามคําแหง ปรากฏคาํ วา “ลายสือไท” ใชใ นการเรยี กตวั อกั ษรไทยที่คิด ขนึ้ นี้ ซึ่งมปี รากฏอยูรวม 61 ตวั มีพยัญชนะ 39 ตวั สระ 20 ตวั และวรรณยกุ ต 2 ตวั ลายสือไทของพอ ขนุ รามคําแหงนับเปน ตน แบบของอกั ษรไทยทง้ั ปวง ไมวา จะเปน อักษรไทยลานนา ไทยอสี าน ไทยอยุธยา และไทยปจ จบุ นั (ศูนยเ ทคโนโลยสี ารสนเทศ มรดกศิลปวัฒนธรรม, 2564) ภาพท่ี 7 ตวั อกั ษรลายสอื ไทยสมัยสโุ ขทยั ทัง้ พยัญชนะ สระ และวรรณยกุ ต ทมี่ า : HTTPS://WRITER.DEK-D.COM/JIRACHAYA-WIJAN/WRITER/ VIEWLONGC.PHP?ID=1220858&CHAPTER=1

3.2 ศลิ าจารกึ พ่อขนุ รามคําแหง เมอื่ ป พ.ศ. 2376 พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา อยูหวั ขณะยงั ทรงผนวชไดเสด็จ ประพาสนมสั การเจดียส ถานตาง ๆ ทางเมืองเหนือ ทรงพบศิลาจารกึ พอขุนรามคําแหง พรอ มแทนมนังคศลิ า ท่ีเนินปราสาทเกาเมอื งสโุ ขทยั มลี ักษณะเปน แทนศลิ ารปู สีเ่ หล่ยี ม มียอดแหลมมน สงู 1 เมตร 11 เซนตเิ มตร มีจารึกทง้ั 4 ดา น สงู 59 เซนตเิ มตร กวาง 35 เซนติเมตร ดา นที่ 1 และ ดา นท่ี 2 มี 35 บรรทดั ดานที่ 3 และ 4 มี 27 บรรทัด ศิลาจารึกนี้นับเปนหลักฐานทางประวัติศาสตรแ ละโบราณคดีทใี่ ชอ างองิ ไดวา รูป อกั ษรไทยไดปรากฏขึน้ เปนครั้งแรกในป พ.ศ. 1826 จากขอ ความจารกึ ตอนหน่ึง บนดานท่ี 4 บรรทัดที่ 8-11 ความวา “เมอ่ื กอ นลายสือไทยนี้บมี ๑๒๐๕ ศก ปมะแม พอ ขนุ รามคาํ แหงหาใครใ จในใจ แลใสล ายสือไทยน้ี ลายสอื ไทยนจี้ ง่ึ มเี พ่ือขุนผูน้นั ใสไ ว. ...” จากขอความดังกลาวบง ชดั วา กอนป พ.ศ. 1826 ไมเคยมีรูปอักษรไทยมากอน พอ ขนุ รามคําแหงมหาราชไดท รงคิดประดษิ ฐร ปู อักษรไทยขนึ้ นบั แตพ ุทธศักราชนนั้ ซึ่งพระองค ทรงกําหนดใหร ปู อักษรแตกตางไปจากรูปอักษรโบราณอืน่ ๆ ท่ีมใี ชมากอ น และเรยี กตวั อกั ษรไทยน้ันวา “ลายสอื ไทย” พระองคทรงกําหนดใหอักษรแตละตัวแยกกนั เปน อิสระ วางรูปสระไวห นา พยญั ชนะอยใู นแนวเดยี วกัน พรอมกบั มีวรรณยุกตก าํ กบั การออกเสยี ง ตามคาํ ศัพทภ าษาไทย นอกจากนพี้ ระองคย งั ไดอ อกแบบรปู อักษรใหมีวธิ กี ารเขยี นเสน อักษรแตล ะตัวลากสบื ตอ กนั โดยไมต อ งยกมือข้ึน โดยเรม่ิ ตนลากจากหัวอักษรที่เปนเสนโคง งอเหมือนขอเบด็ แลวลากไปจนสดุ ปลายเสน อกั ษรซึ่งมีลกั ษณะงอโคง เล็กนอ ยเชนกนั มี พยัญชนะ 39 รูป สระ 20 รูป วรรณยุกต 2 รูป รวมทั้งหมด 61 รปู ภาพที่ 8 หลักศิลาจารึกจาํ ลอง ณ พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง ชาติรามคําแหง จังหวดั สุโขทัย ขอขอบคณุ ภาพจาก : กญั ญารตั น ธูปทอง

3.3 ววิ ฒั นาการของรปู อกั ษรไทย นบั จากอดตี ถงึ ปจจบุ ัน มีเพยี งหลักศิลาจารกึ เพียงหลักเดียวเทา น้นั ทคี่ นพบวามีรปู อักษรไทยแบบทพ่ี อ ขุนรามคําแหงทรงประดิษฐขึน้ ในป พ.ศ. 1826 สว นจารึกหลกั อนื่ ๆ ทจี่ ารึกขน้ึ ในสมยั สโุ ขทัย จะมรี ะยะเวลาหางออกไปประมาณ 60-70 ป ซึ่งรปู แบบ อักษรไดเปล่ยี นแปลงไปบาง แตบางตัวยังคงรูปเดิม นอกจากนีก้ ารจารึกรูปอกั ษรตาง ๆ มไิ ดคงไวแตบนหลักศลิ าแตยงั มกี ารจารกึ บนแผนหนิ รปู อน่ื ๆ เชน จารึกวดั สรศักด์ิ พ.ศ. 1960 บนแผน หนิ รูปใบเสมา (ลายสือไทย : อกั ษรไทย สุโขทยั หรอื ลายสอื ไทย, 2564) ภาพท่ี 9 ตัวอกั ษรท่ใี ชใ นปจ จบุ นั เมอื่ เปรยี บเทียบกับตวั อกั ษร ลายสอื ไทยที่ปรากฏบนศลิ าจารึกพอขนุ รามคําแหง ทมี่ า : HTTPS://WWW.MUSEUMTHAILAND.COM/ TH/3594/STORYTELLING/ลายสือไทย/

4 การเชดิ ชพู ระเกียรติคุณ 4.1 พระบรมราชานุสาวรยี พ์ ่อขนุ รามคําแหงมหาราช ภาพที่ 10 พระบรมราชานสุ าวรียพ อขนุ รามคาํ แหงมหาราช ณ อทุ ยานประวัติศาสตรส ุโขทยั จงั หวัดสโุ ขทยั เมื่อวนั ที่ 25 มกราคม พุทธศักราช 2507 พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว และ สมเด็จพระนางเจาฯพระบรมราชนิ นี าถ เสดจ็ พระราชดาํ เนิน ทรงประกอบพิธีเปด พพิ ธิ ภัณฑสถานแหงชาติ ณ จงั หวดั สโุ ขทัย ในโอกาสนี้ไดท รงประกอบพธิ ีบวงสรวง สงั เวย สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช ณ วดั ศรชี ุมดวย ในครัง้ น้นั ปรากฏวา ประชาชนได เรียกรองใหทางราชการดาํ เนินการสรา งพระบรมราชานสุ าวรยี พอขุนรามคําแหง มหาราช โดยใหเหตผุ ลวา พระบรมราชานสุ าวรียข องมหาราชพระองคอ ืน่ ไดสรางครบ ถวนทุกพระองคแลว ยกเวน แตพ ระบรมราชานสุ าวรยี พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช ดัง น้นั จงั หวดั สุโขทัยจึงไดร ิเริ่มดําเนินการนาํ เสนอความเห็นมายังกระทรวงมหาดไทย ซึ่ง คณะรฐั มนตรไี ดพ ิจารณาลงมตริ บั หลักการ เม่อื วันท่ี 7 กรกฎาคม พทุ ธศักราช 2507 และไดตั้งคณะกรรมการดําเนินการกอ สรางพระบรมราชานสุ าวรียขน้ึ โดยกรม ศลิ ปากรรับผิดชอบการออกแบบและการหลอ พระบรมรูปพอขุนรามคําแหงมหาราช

นบั ตง้ั แตป พทุ ธศักราช 2507 สืบเนอื่ งตอ มาหลายปผ านสมัยของรฐั บาลหลายชดุ คณะกรรมการดําเนินการกอ สรา งพระบรมราชานุสาวรียไ ดด าํ เนินการมาเปน ระยะ คือ พิจารณาคัดเลอื กสถานท่ีโดยอาศยั หลกั เกณฑและแนวทางจากหลกั ฐานทาง ประวัติศาสตรเปน สาํ คัญ และเหน็ วา บรเิ วณพืน้ ที่รมิ ทางหลวงภายในกาํ แพงเมอื งเกา ตาํ บลบา นเกา อาํ เภอเมอื ง จังหวัดสุโขทัย เปน พ้ืนท่ที เ่ี หมาะสม กวางประมาณ 26 ไร อาณาเขตขณะท่กี ําหนดเมื่อ พ.ศ. 2508 ทศิ เหนือติดตอ กับวดั ตะกวน ซึ่งเปน วัดราง ทิศ ตะวันตกตดิ ตอกับตระพงั ตะกวน ตอ มาในป พ.ศ. 2520 กรมศิลปากรไดดําเนนิ การโครง อุทยานประวัติศาสตรส โุ ขทยั ไดปรับปรงุ พ้นื ที่ใหม คี วามกลมกลนื กบั สภาพของโครงการ บรเิ วณทปี่ ระดิษฐานพระบรมราชานุสาวรียพอ ขุนรามคําแหงมหาราชจงึ เปน ภูมิทัศนที่ งดงามยิง่ พธิ ีวางศลิ าฤกษแทน ฐานพระบรมราชานุสาวรียพ อ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช คอื วันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2512 และเมอ่ื งานออกแบบพระบรมรูปและปน หุนดนิ เสรจ็ พรอมที่ จะหลอไดแลว คณะกรรมการดําเนนิ การกอสรา งฯ ไดก ราบบงั คมทูลพระกรณุ าพระบาท สมเด็จพระเจาอยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรมราชนิ นี าถ เสด็จพระราชดําเนิน ทรงประกอบพธิ เี ททองหลอ พระบรมรูป ณ มณฑลพิธี กองหตั ถศลิ ป กรมศลิ ปากร เมื่อวนั ที่ 7 ธันวาคม พ.ศ. 2513 เม่ือกรมศิลปากรปนหลอ พระบรมรูปพอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชและภาพจําหลกั นูน แสดงเหตกุ ารณใ นรัชสมยั เรยี บรอยแลว จังหวดั สโุ ขทยั มีความประสงคจะอัญเชิญ พระบรมรปู ไปประดิษฐาน ณ ปะรําพิธบี รเิ วณเนนิ ปราสาท อําเภอเมืองเกา จังหวดั สโุ ขทัย เพอื่ ใหประชาชนไดส กั การะบูชาในระหวางที่ยังมิไดประกอบพิธเี ปด ซ่งึ ขณะน้นั เปน ระยะท่ี กําลังดาํ เนินการกอ สรางแทนฐานและจัดผังบริเวณ โดยไดกอสรา งปะราํ เพือ่ ประดิษฐาน พระบรมรปู ช่ัวคราว จงั หวัดสโุ ขทัยไดป ระกอบพิธอี ัญเชญิ พระบรมรปู จากกองหัตถศิลป กรมศิลปากร เมอ่ื วนั ท่ี 13 เมษายน พ.ศ. 2518 พระบรมรูปพอขุนรามคําแหงมหาราช ไดประดษิ ฐานอยทู ่ปี ะราํ พธิ ี ณ เนินปราสาท เปนเวลา 1 ป งานกอ สรา งแทนฐานจงึ เสร็จเรียบรอย จากน้ันจังหวัดสโุ ขทัยจึงไดประกอบ พธิ อี ัญเชญิ พระบรมรูปจากเนนิ ปราสาท ไปประดษิ ฐานยงั แทนฐานปจ จบุ นั เมื่อวนั ที่ 13 เมษายน พ.ศ. 2519 และจดั ใหม ีมหรสพฉลองสมโภชดวย (กระทรวงการทองเที่ยวและ กีฬา, 2564)

4.2 วนั พ่อขนุ รามคําแหงมหาราช ภาพท่ี 11 การจัดกิจกรรมวันพอ ขุนรามคาํ แหงมหาราช 17 มกราคมของทุกป ณ อุทยานประวัตศิ าสตรสโุ ขทัย จงั หวดั สุโขทัย ท่มี า : WASU WATCHARADACHAPHONG / SHUTTERSTOCK, INC. จาก HTTPS://HILIGHT.KAPOOK.COM/VIEW/96330 ดว ยพระมหากรณุ าธคิ ณุ ของพระองคทานดงั ทไ่ี ดประจักษ รัฐบาลและปวงชนชาว ไทย จึงไดพ รอ มใจกันถวายพระราชสมญั ญาแดพระองคท านเปน “มหาราช” พระองค แรกของชาติไทย และไดร วมกนั สรางพระบรมราชานุสาวรยี ของพระองคท านขน้ึ ไวเ พ่อื สกั การะ ณ บรเิ วณอุทยานประวตั ิศาสตร จังหวัดสุโขทยั โดยสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ไดเสด็จพระราชดาํ เนนิ ทรงประกอบพธิ ีอัญเชิญดวงพระวิญญาณ ของพอ ขุนรามคําแหงมหาราช จากศาลพระแมยาไปสถติ ณ พระบรมราชานุสาวรยี ฯ แลว ทรงเปด พระบรมราชานสุ าวรียพ อ ขุนรามคาํ แหงมหาราช เม่ือวนั ท่ี 17 พฤศจิกายน พ.ศ.2528 โดยจงั หวัดสุโขทัยไดจ ดั ใหมพี ิธีถวายบงั คมมาตั้งแตป  พ.ศ.2528 เปนตนมา นบั แตนั้นมาประมาณสามปค ือในเดอื นธันวาคม พ.ศ.2531 สํานักงานสภาจงั หวัดสุโขทยั ไดม หี นังสอื เสนอตอ ฯพณฯ นายกรฐั มนตรี ขอใหมีการกําหนด “วนั พอ ขุนรามคาํ แหง มหาราช” ขน้ึ โดยถือเอา วนั ท่ี 17 พฤศจิกายน ซงึ่ เปนวนั ท่ีสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดาํ เนินเพือ่ ทรงประกอบพระราชพิธแี ละทรงเปด พระบรมราชานสุ าวรียฯ เปน “วนั พอขนุ รามคําแหงมหาราช”

ตอ มาคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ คณะกรรมการชาํ ระประวัตศิ าสตรไทย และจดั เอกสารทางประวัติศาสตรและโบราณคดี ไดพ ิจารณาทบทวนเร่ืองการกาํ หนดวัน สําคัญทางประวตั ศิ าสตรโ ดยคํานงึ ถึงความเหมาะสม และความถูกตองตามหลกั ฐาน ทางประวัติศาสตร ซ่งึ คณะกรรมการฯ ไดเ สนอความคิดเห็นวา ควรจะเปน เหตผุ ลที่วา พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูห วั ทรงพบหลกั ศลิ าจารึกของพอขนุ รามคําแหง มหาราช ซึง่ ตรงกบั วันศุกรท ่ี 17 มกราคม พ.ศ. 2376 เมอ่ื ไดมีการนําเสนอตอ ท่ปี ระชมุ คณะรฐั มนตรี ในคราวประชุม เม่ือวันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ.2532 แลว ในทีส่ ดุ คณะ รฐั มนตรไี ดมมี ตอิ นมุ ตั ติ ามท่ีสํานกั งานเลขาธกิ ารนายกรฐั มนตรเี สนอ ในการกําหนดวัน สาํ คญั ทางประวัติศาสตรของชาติ ซึ่งคณะกรรมการเอกลกั ษณข องชาติ และคณะ กรรมการชาํ ระประวตั ิศาสตรไทยและจดั พิมพเอกสารทางประวตั ิศาสตรแ ละโบราณคดี ไดพจิ ารณาเหน็ ชอบดวยแลว ดังน้นั วันที่ 17 มกราคม พ.ศ.2533 จงึ เปน “วันพอ ขุน รามคาํ แหงมหาราช” วนั สําคญั ทางประวตั ิศาสตรวันหนึ่งซงึ่ ถกู กาํ หนดขึน้ อยางเปน ทางการเปนครง้ั แรก วนั ที่ 17 มกราคมของทกุ ป จึงถอื เปน วันสาํ คญั ทางประวตั ิศาสตร คอื วันพอ ขุน รามคําแหงมหาราช จังหวัดสโุ ขทัยไดจ ัดใหม ีงานวันพอขนุ รามคําแหงมหาราชเปน ประจาํ ทกุ ป เพื่อราํ ลึกถงึ พระมหากรุณาธคิ ุณของพอขนุ รามคําแหงมหาราชทมี่ ตี อประชาชน ชาวไทย กิจกรรมในงานประกอบดวย พิธีบวงสรวงพอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช, ขบวนแห สกั การะพอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชของหนวยงานภาครัฐและเอกชน รฐั วิสาหกิจ และ ประชาชน, การแสดงศลิ ปะพ้ืนบา น และพธิ ีสวดสรภญั ญะ ฯลฯ สถานทจ่ี ัดงาน คอื บรเิ วณพระบรมราชานุสาวรียพอขุนรามคาํ แหงมหาราช อทุ ยานประวัติศาสตรสุโขทัย โรงเรยี นสุโขทยั วทิ ยาคม (เฉพาะการแสดงชางศกึ และศลิ ปะการตอสูป อ งกันตัว) (มหาวทิ ยาลยั รามคําแหง สารสนเทศจังหวดั ทตี่ ั้งสาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติ จังหวดั สุโขทัย, 2564)

บรรณานุกรม

บรรณานกุ รม กระทรวงการทอ งเทยี่ วและกีฬา. (2564). อนุสาวรียพอขนุ รามคําแหงมหาราช. สบื คนจาก HTTPS://WWW.THAILANDTOURISMDIRECTORY.GO.TH/TH/INFO/ ATTRACTION/DETAIL/ITEMID/5411 กระทรวงวัฒนธรรม. (2559). พอขุนรามคําแหงมหาราช. สืบคนจาก HTTPS://WWW.M-CULTURE.GO.TH/YOUNG/EWT_NEWS.PHPNID=622& FILENAME=INDEX กาํ เนิดภาษาไทย. (2557). สบื คนจาก HTTPS://WRITER.DEK-D.COM/JIRACHAYA- WIJAN/WRITER/VIEWLONGC.PHP?ID=1220858&CHAPTER=1 ดนัย ชัยโยธา. (2548). นามานกุ รมประวตั ิศาสตรไทย. กรุงเทพฯ: โอเดยี นสโตร. ธนกร ชอไมทอง. (2564). พระเกยี รตคิ ณุ แผไพศาล : ขนบธรรมเนยี ม ประเพณ.ี สบื คนจาก HTTPS://WWW.LIB.RU.AC.TH/PK/THEGREATE.HTML นํา้ ฝน สาโยธา. (2564). พัฒนาการทางประวัตศิ าสตรส ุโขทัย : การเมืองการปกครอง. สบื คน จาก HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/ HISTORYWITHKRUNAMFON/HOME/INTRO_SUKHOTHAI/ SUKHOTHAI/GOVERMENT มหาวทิ ยาลยั รามคําแหง, สาขาวิทยบรกิ ารเฉลิมพระเกียรตจิ งั หวดั ปราจนี บุรี. (2564). ประวตั พิ อ ขุนรามคาํ แหงมหาราช. สบื คน จาก WWW.PRACHIN.RU.AC.TH/ พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช/ประวตั พิ อขนุ .HTML ________, สารสนเทศจงั หวัดที่ตัง้ สาขาวทิ ยบรกิ ารเฉลมิ พระเกียรติจงั หวัดสุโขทยั . (2564).ลายสือไทย : วนั พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช. สืบคน จาก WWW.INFO. RU.AC.TH/PROVINCE/SUKHOTAI/PDAY.HTM# ศุภารตั น อุนอิ่ม. (2564). พอ ขุนรามคาํ แหง : พระราชกรณียกจิ . สบื คนจาก HTTPS://SITES.GOOGLE.COM/SITE/63SUPHARAT36/PHRA-RACH- KRNIYKIC ศูนยเ ทคโนโลยสี ารสนเทศมรดกศลิ ปวัฒนธรรม. (2564). การจัดแสดงในพพิ ธิ ภณั ฑสถาน แหงชาตริ ามคําแหง. สบื คนจาก WWW.VIRTUALMUSEUM.FINEARTS.GO.TH /RAMKHAMHAENG/INDEX.PHP/EN/FRONTPAGE/13-นทิ รรศการ-กจิ กรรม- การแสดง.HTML สชุ าติ จงทอง. (2664). ประเพณีลอยกระทง เผาเทียน เลน ไฟ. สืบคน จาก HTTPS://WWW.FACEBOOK.COM/SUCHATJHONGTHONG.YUY 17 มกราคม วนั พอ ขุนรามคําแหงมหาราช. (2564). สบื คนจาก HTTPS://HILIGHT.KAPOOK.COM/VIEW/96330 อักษรไทย สุโขทัย หรือลายสือไทย. (2564). สืบคนจาก HTTPS://WWW.MUSEUMTHAILAND.COM/TH/3594/STORYTELLING/ ลายสือไทย/ อจั ฉรา ปรชี าธีรศาสตร. (2553). พระราชประวัติของรชั กาลท่ี 3 พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช. สบื คน จาก HTTPS://WWW.GOTOKNOW.ORG/POSTS/337108 YIM WIPHAWAN. (2560). PTT อาณาจักรสโุ ขทัย. สบื คน จาก HTTPS://WWW.SLIDESHARE.NET/YIMWIPHAWAN/PTT-80094481

คณะผูจ้ ัดทํา นางสาวชลนิชา จนั อ่าํ รหสั นักศึกษา 6112415002 นางสาวเบญจวรรณ พนั ธโภคา รหสั นักศึกษา 6112415005 เสนอ ผูชว ยศาสตราจารยปราณี ซอ่ื อทุ ิศกุล รายวชิ าการจดั เก็บและคน คนื สารสนเทศ (IS 364) สาขาบรรณารกั ษศาสตรแ ละสารสนเทศศาสตร คณะมนษุ ยศาสตรแ ละสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏพบิ ลู สงคราม ภาคการศกึ ษาที่ 2 ปก ารศกึ ษา 2563