หน่วยที่ 10

๑๐หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ เครื่องมอื ทางภมู ศิ าสตร์ และเวลาโลก สาระการเรยี นรูแ้ กนกลาง • พิกดั ภมู ศิ าสตร์ (ละตจิ ูด และลองจจิ ูด) เส้นแบง่ เวลา • เปรยี บเทยี บวนั เวลาของโลก

เคร่อื งมอื ทางภมู ศิ าสตร์ ขั้วโลกเหนอื ลกู โลก (globe) 9������° (องศา) เหนอื (N) ขัว้ โลกใต้ ลักษณะและประโยชนข์ องลกู โลก กรนี ิช ������° (องศา) เสน้ เมรเิ ดยี น ลองจจิ ูด ตะวันออก (E) (longitude) 9������° (องศา) ใต้ (S) 18������° (องศา) ตะวนั ตก (W) ละตจิ ดู (latitude) ลูกโลก เปน็ แบบจาลองของโลก แสดงตาแหน่งและการกระจายตวั ของ พนื้ ที่ประเทศ ทวีป ทะเล และมหาสมทุ รตา่ งๆ ได้ตรงตามที่ปรากฏท่ีผวิ โลก การใชล้ กู โลก ใชเ้ พือ่ ศึกษาทิศทางการหมุนและการโคจรของโลก ท่ตี ้งั ของทวีปและ ประเทศต่างๆ รวมท้งั การศึกษาเสน้ เมรเิ ดียน เสน้ ขนาน เป็นตน้

เครือ่ งมอื ทางภมู ศิ าสตร์ แผนที่ (map) แผนท่ี เปน็ ส่งิ ท่สี ร้างขนึ้ เพอื่ เสนอขอ้ มลู เก่ียวกับรปู ลักษณะ และที่ต้งั ของส่ิงต่างๆ ท่ีปรากฏอยูบ่ นผิวโลก ดว้ ยการเขยี นยอ่ ส่วนลง ในวัสดุพื้นท่ีแบนราบหรอื แผ่นกระดาษ และใชส้ ัญลักษณ์แทนสง่ิ ต่างๆ ซ่งึ แผนทท่ี ีน่ ิยมใช้กันโดยทวั่ ไปแบบเปน็ ๒ ประเภท คือ แผนทอี่ า้ งองิ และแผนทเี่ ฉพาะเรอ่ื ง แผนทอี่ า้ งองิ แผนทเ่ี ฉพาะเรอ่ื ง

เคร่ืองมอื ทางภมู ศิ าสตร์ เข็มทศิ (compass) ให้ขอ้ มูลดา้ นทิศทาง มหี ลักการทางานโดยอาศัย การบอกทศิ ทางโดยทั่วไป คือการบอกเปน็ ทิศทีส่ าคัญ โดยมกี ารแทนสญั ลกั ษณ์ คอื แรงดงึ ดดู ระหวา่ งแม่เหล็กขว้ั โลกกบั เขม็ แม่เหลก็ 4 ทศิ คือ ทศิ เหนอื ทิศใต้ ทิศตะวนั ออก ของเข็มทศิ เข็มทศิ ถอื เป็นเคร่อื งมอื ท่ีมีความสาคัญ และทศิ ตะวนั ตก N = ทิศเหนอื E = ทศิ ตะวนั ออก ตอ่ การเดินทางเพอ่ื ไปยงั สถานท่ีต่างๆ W = ทิศตะวนั ตก S = ทศิ ใต้

เคร่ืองมอื ทางภมู ศิ าสตร์ รูปถา่ ยทางอากาศ (aerial photograph) เป็นรปู ถ่ายท่ไี ด้จากการนากล้องไปตดิ ตงั้ กบั อากาศยาน แลว้ ถ่ายรูปในแนวดิง่ หรอื เฉียง กบั ผิวโลก ทาให้ได้รปู ของพนื้ ผวิ โลกตามจริง ทป่ี รากฏในเวลาน้นั ซงึ่ มกั นารปู ถ่ายทางอากาศ มาใช้ทาแผนท่ี โฉนดทีด่ นิ การกอ่ สร้างถนน การวางผังเมอื ง เป็นต้น รูปถา่ ยทางอากาศ บรเิ วณอนสุ าวรยี พ์ ทิ กั ษ์รฐั ธรรมนญู

การแบง่ เขตเวลาของโลก ความสาคญั ของการแบ่งเวลา เน่ืองจากโลกมีสัณฐานเปน็ ทรงกลม ทาให้แตล่ ะพื้นที่เกดิ กลางวนั และกลางคนื ไมต่ รงกนั จงึ จาเป็นต้องมีการกาหนด “เวลาปานกลางกรีนชิ ” หรอื “เวลาสากล” เพ่อื ใช้กาหนดเวลามาตรฐาน ของแตล่ ะประเทศ ส่งผลใหส้ ะดวกตอ่ การติดต่อสมั พนั ธก์ ันระหวา่ งประเทศในทกุ ๆ ดา้ น การเปรียบเทียบเวลาการรับประทานอาหารของคนแต่ละภูมภิ าค

การแบง่ เขตเวลาของโลก เสน้ เมรเิ ดยี นกบั การกาหนดเขตเวลา เสน้ เมรเิ ดยี น เป็นเสน้ สมมตทิ ีล่ ากจากขัว้ โลกเหนือไปขวั้ โลกใต้ มีทง้ั หมด ๓๖๐ เสน้ หา่ งกนั เส้นละ ๑ องศา

การแบง่ เขตเวลาของโลก การกาหนดเขตภาคเวลา การกาหนดเขตภาคเวลา จะกาหนดตาม ระยะหา่ งของเส้นช่วงละ ๑๕ องศา โดยกาหนด ตามเสน้ เมริเดียน ทง้ั ดา้ นทศิ ตะวนั ออกและ ทิศตะวนั ตก ซงึ่ ทัว่ โลกมีเขตภาคเวลาทงั้ หมด ๒๔ เขตภาคเวลา และกาหนดให้เส้นเมรเิ ดียน แรก (๐ องศา) เป็นเวลาปานกลางกรนี ชิ แผนทแี่ สดงเขตภาคเวลาของโลก

ตารางเวลา GMT ท่วั โลก เวลามาตรฐาน เวลาเวมลาามตาตรรฐฐานาทนอ้ งสถนิ่ ากล ประเทศไทย กัมพูชา ลาว และ เวยี ดนาม ใชเ้ วลาท่ีเส้นเมริเดียน 105° ตะวันออกเปน็ เสน้ เมรเิ ดยี น กลางเขตภาคเวลา ทาใหใ้ ชเ้ วลา มาตรฐานเดียวกัน เวลาท่กี าหนดข้ึนใชใ้ นเขตภาคเวลาต่างๆ ทั่วโลก เวลาของแต่ละพื้นที่ที่แตกต่างกันออกไปตามเขตภาคเวลาของแต่ละ ซ่ึงประเทศทีม่ ขี นาดใหญจ่ ะครอบคลุมพ้ืนท่หี ลายเขตภาคเวลา ดนิ แดนหรือประเทศตา่ งๆ ซึ่งมเี วลามาตรฐานของแต่ละเขตหรอื แต่ละท้องถน่ิ เชน่ รัสเซยี ๑๑ เขต สหรฐั อเมรกิ า ๕ เขต เปน็ ต้น