วิธีการแสดงเหตุผลและการอนุมานเหตุผล

วธิ กี ารแสดงเหตุผล โรงเรียนศึกษานารีวิทยา สพม. ๑

 สาระที่ ๑ การอ่าน มาตรฐาน ท 1.1 ใช้กระบวนการอ่านสรา้ งความรู้ และความคิดไปใชใ้ นการตดั สนิ ใจ แก้ปญั หา และสร้างวสิ ยั ทัศนใ์ นการดาเนินชีวิตและมีนสิ ัยรกั การอ่าน ตัวชี้วดั ม. 4-6/๒ ตีความ แปลความ และขยายความเรอื่ งทอ่ี า่ น ตัวช้ีวัด ม. 4-6/๓ วิเคราะห์และวจิ ารณเ์ รือ่ งท่ีอา่ นในทุก ๆ ด้านอย่างมเี หตุผล ตวั ชี้วัด ม. 4-6/๔ คาดคะเนเหตุการณ์จากเร่ืองท่ีอ่านและประเมินค่าเพอ่ื นาความรู้ ความคิดไปใชต้ ดั สินใจแก้ปัญหาในการดาเนินชวี ิต

การแสดงเหตุผล สามารถสื่อสารไดอ้ ย่างไรบา้ ง

การแสดงเหตผุ ล ประกอบดว้ ย  เหตุผล  ขอ้ สรปุ

การอนุมาน มีความหมายว่าอยา่ งไร กระบวนการคดิ ในการหาขอ้ สรุป จากเหตผุ ลทีม่ อี ยู่

การอนุมาน มคี วามหมายว่าอย่างไร เมื่อใชเ้ ปน็ คากรยิ า อนุมาน หมายถึง ใชค้ วามคิดเพื่อให้ได้มาซง่ึ ข้อสรุป จากหลกั ทว่ั ไป จากกฎเกณฑ์ หรือจากข้อเทจ็ จริงท่ีมีอยู่

การแสดงเหตผุ ล แบง่ เป็น ๒ วิธี ๑. การอนมุ านด้วยวธิ ีนริ นัย ๒. การอนุมานด้วยวธิ อี ปุ นัย

การอนุมานด้วยวิธนี ิรนัย  การแสดงเหตผุ ลจากสว่ นรวมไปหาสว่ นยอ่ ย ขอ้ สรุปทไ่ี ด้มาจากเหตุผลโดยแน่นอน ไม่มีขอ้ ยกเว้น ข้อสรปุ ดว้ ยวิธีนริ นัย ตอ้ งเป็นเชน่ น้ัน

ตัวอย่างการแสดงเหตผุ ล การอนุมานด้วยวธิ นี ิรนัย ตวั อยา่ งท่ี ๑ เหตผุ ล มนุษย์ทงั้ ปวงเปน็ ผู้ตอ้ งการปจั จัยสี่ ฉันเปน็ มนษุ ย์ เพราะฉะน้นั ข้อสรปุ ฉันเปน็ ผู้ต้องการปจั จัยสี่ ผ้ตู อ้ งการปจั จัยสี่ มนุษย์ ฉัน  มนุษย์ท้งั ปวงเป็นผตู้ ้องการปจั จัยส่ี เป็นหลกั ความจรงิ เป็นส่วนรวม

ตัวอย่างการแสดงเหตุผล การอนมุ านดว้ ยวิธีนริ นัย ตัวอยา่ งท่ี ๒ หลกั ความจริงทั่วไปเปน็ ส่วนรวม ไม่มีหนทางสู่ความสาเร็จในชีวิตหนทางใดจะราบเรียบตลอดไป กรณเี ฉพาะกรณีหน่งึ การเรียนข้ันอุดมศึกษาเป็นหนทางสู่ความสาเร็จในชีวิต ดังนั้น เปน็ ไปไม่ไดท้ ก่ี ารเรียนใด ๆ ในขน้ั อดุ มศึกษาจะราบเรยี บเสมอไป กรณเี ฉพาะอีกกรณีหน่งึ หนทางสู่ หนทางราบเรียบ ความสาเร็จ เสมอไป การเรยี น ขน้ั อุดมศึกษา

ตวั อยา่ งการแสดงเหตุผล การอนมุ านด้วยวธิ นี ริ นัย การแสดงเหตผุ ลทง้ั สองตัวอย่างนี้ ********************* ขอ้ สรปุ ที่ได้สบื เน่ืองมาจากเหตผุ ลโดยแนน่ อน ไมม่ ีข้อยกเว้น ขอ้ สรปุ ท่ตี อ้ งเป็นเช่นน้นั (เหตุผลเปน็ จรงิ ข้อสรปุ กต็ อ้ งเปน็ จรงิ เสมออย่างสมเหตสุ มผล)

ตัวอยา่ งการแสดงเหตผุ ล การอนมุ านด้วยวธิ นี ริ นัย ตัวอย่างที่ ๓ พวกเราทุกคนเป็นผู้รักความยุติธรรม พวกท่านทุกคนก็เป็น ผรู้ กั ความยตุ ิธรรม ดงั นัน้ พวกเราเป็นพวกเดียวกนั ก. ข. ค. พวกเรา พวกเรา พวก พวก พวก ทา่ น ท่าน ทา่ น ผู้รกั ความยุติธรรม ผู้รักความยตุ ธิ รรม พวกเรา ผรู้ กั ความยุตธิ รรม ข้อสรปุ ในการแสดงเหตผุ ลเป็นไปตามแบบ ค. เทา่ น้นั ขอ้ สรุปในตัวอย่างจึง มิใช่ ขอ้ สรุปทตี่ อ้ งเป็นเชน่ นัน้ จงึ มใิ ชข่ อ้ สรปุ ท่ีสมเหตสุ มผล

ตวั อยา่ งการแสดงเหตผุ ล การอนมุ านด้วยวิธนี ิรนัย ตวั อย่างที่ ๔ มนุษย์ทย่ี ังเปน็ ปุถุชนยอ่ มมีโลภ โกรธ หลง เพราะฉะนัน้ พวกเราก็มีโลภ โกรธ หลง เป็นธรรมดา การแสดงเหตผุ ลข้างต้นน้ีละกรณเี ฉพาะ พวกเราเปน็ มนุษยป์ ุถชุ น

ตวั อยา่ งการแสดงเหตุผล การอนมุ านด้วยวิธนี ริ นัย ตัวอยา่ งท่ี ๕ หนงั สือเร่ืองนีเ้ ปน็ เพยี งนวนิยายเรือ่ งหนง่ึ เพราะฉะนั้น หนงั สือเรื่องนไ้ี ม่ใช่เรื่องจรงิ การแสดงเหตผุ ลข้างตน้ นลี้ ะหลักท่ัวไป นวนยิ ายยอ่ มไมใ่ ช่เร่อื งจรงิ

การอนมุ านด้วยวธิ ีอปุ นยั  การแสดงเหตุผลจากสว่ นย่อยไปหาส่วนรวม  ใช้ข้อมูลหรือข้อเทจ็ จริง เป็นหลกั ฐานหรอื ข้อสนับสนนุ เพอ่ื ใหไ้ ดม้ าซึ่งข้อสรุปท่เี ปน็ หลักหรอื กฎเกณฑท์ ่ัว ๆ ไป ขอ้ สรปุ ด้วยวธิ อี ุปนยั นา่ จะเป็นเชน่ นั้น

ตวั อยา่ งการแสดงเหตผุ ล การอนมุ านดว้ ยวิธีอุปนยั ตวั อยา่ งท่ี ๑ ในชว่ งเวลากอ่ นสงกรานต์และระหว่างสงกรานต์มักจะมีพายุพัดแรง และบางทีก็มีฝนตกหนัก ท่ีเราเรียกกันว่า พายุสงกรานต์ ปรากฏการณ์ เช่นน้ีมักจะเกิดข้ึนเป็นประจาทุกปี จึงอาจสรุปได้ว่า ถึงสงกรานต์ทีไร จะมพี ายทุ กุ ที การสรปุ เชน่ น้ี เป็นการอนมุ านแบบอปุ นยั เพราะอาจไมเ่ ป็นเชน่ นัน้ เสมอไป

ตัวอย่างการแสดงเหตุผล การอนมุ านดว้ ยวิธอี ุปนยั ตวั อยา่ งที่ ๒ ผมเช่ือว่าพวกเพ่ือน ๆ ได้ไปชมภาพยนตร์เร่ืองตานานสมเด็จพระนเรศวรแล้ว คงจะได้รับความพึงพอใจอย่างมาก เพราะผมเองและเพื่อน ๆ อีกหลายคนได้ ไปชมมาแล้ว เห็นว่าเปน็ ภาพยนตรท์ สี่ นุก ใหค้ วามรู้ น่าสนใจ คมุ้ ค่าที่ได้ไปชม การสรุปจากข้อมูลหนึ่งทกี่ ล่าวครอบคลมุ ทวั่ ไป เปน็ การอนมุ านแบบอุปนัย เพราะเพยี งแต่น่าจะเปน็ เช่นน้ัน

ตวั อย่างการแสดงเหตุผล การอนุมานด้วยวิธีอุปนัย ตวั อย่างท่ี ๓ การใช้แนวเทียบเพอ่ื หาข้อสรุป นักเรียนคนหน่ึงเคยสมัครสอบแข่งขันเข้ามหาวิทยาลัยและประสบผลสาเร็จ นาประสบการณ์ของตนไปเป็นแนวเทียบเพื่อแนะนาหรือให้ข้อสรุปแก่เพ่ือน นักเรยี นรนุ่ นอ้ งหรือใครก็ตาม (ขอ้ แนะนา คอื ข้อสรปุ ทีอ่ าศัยแนวเทียบ) เมื่อคนหน่ึงใช้วิธีการใดท่ีทาให้สอบแข่งขันได้สาเร็จ หากอีกคนหนึ่งใช้ วธิ นี ัน้ ก็น่าจะประสบความสาเรจ็ ดว้ ย

เหตแุ ละผล พจิ ารณาแยกความหมายและความสาคัญของคา เหตุ และคา ผล เหตุ หมายถงึ ส่งิ ทเ่ี ปน็ ต้นกาเนิดหรือสิ่งทที่ าใหเ้ กิดสง่ิ อ่นื ตามมา สาเหตุ หรอื มลู เหตุ

เหตแุ ละผล พิจารณาแยกความหมายและความสาคัญของคา เหตุ และคา ผล ผล หมายถึง ส่งิ ทเี่ กิดตามมาจากเหตุ ผลทไ่ี ด้ หรือ ผลลพั ธ์

ตวั อยา่ ง การใชค้ าแสดงเหตแุ ละผล การปล่อยของเสียออกจากโรงงานอุตสาหกรรมเป็น เหตุ หรือ สาเหตุ ที่ก่อให้เกิด ผล หรือ ผลลัพธ์ คือ เกิดมลพิษในสิ่งแวดล้อม มลพิษในส่ิงแวดล้อมกลายเป็น เหตุ ให้พืชสัตว์ และมนุษย์ไม่เจริญเติบโตตามธรรมชาติ ความไม่เจริญเติบโตตามธรรมชาติ ของพืช สัตว์ และมนุษย์ คือ ผล ซึ่งอาจกลายเป็น เหตุ ท่ีทาให้เกิด ผล คือ รัฐต้อง ดาเนินมาตรการตา่ ง ๆ เพอ่ื อนุรกั ษ์ส่ิงแวดล้อมไว้

การอนุมานเหตแุ ละผลท่สี ัมพนั ธก์ นั มลี ักษณะอยา่ งไร แบ่งเปน็ ๓ ประเภท ๑. การอนมุ านจากเหตไุ ปหาผล ๒. การอนมุ านจากผลไปหาเหตุ ๓. การอนุมานจากผลไปหาผล

๑. การอนุมานจากเหตไุ ปหาผล นักกฬี าหม่นั ฝึกซ้อม การอนมุ าน นักกีฬาต้องได้รับชยั ชนะ ดว้ ยความต้งั ใจ ในการแขง่ ขนั ที่จะมาถึง อยา่ งสมา่ เสมอและจริงจงั คร้ังต่อไป เหตุ ผล

๒. การอนุมานจากผลไปหาเหตุ ผลการสอบของนกั เรยี น การอนุมาน นกั เรยี นสว่ นใหญ่ ทัง้ ชนั้ ไมเ่ ป็นทีพ่ อใจ คงต้งั อยใู่ นความประมาท ไมเ่ อาใจใส่ในการเรยี น ทงั้ แกต่ วั นกั เรยี นเองและ แกค่ รูผ้สู อน เทา่ ท่ีควร ผล เหตุ

๓. การอนุมานจากผลไปหาผล นักเรยี นสว่ นใหญ่สอบตกวิชาคณิตศาสตร์ เปน็ เหตใุ หน้ กั เรยี นพลอยสอบวิชาฟิสกิ สต์ กไปด้วย ตกคณติ ศาสตร์ การอนุมาน ตกฟิสกิ ส์ ผล ผล ไมเ่ ข้าใจ คณิตศาสตร์ เพยี งพอ เหตุ

การเขา้ ใจความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งเหตุและผล  วางแผนอยา่ งมรี ะเบียบ  สามารถแกป้ ญั หาได้ตรงจุด  วางโครงการต่าง ๆ ไดอ้ ย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ