ราชาศัพท์

ครผู ู้สอน นำยศริ ิชัย ญำณปญั ญำ คำรำชำศัพท์ นำงสำวจำรุวรรณ ยิ้มจันทร์ วิชำภำษำไทย ๕ รหสั วิชำ ท ๓๓๑๐๑ โรงเรยี นศึกษำนำรวี ทิ ยำ

ประเด็นในกำรศึกษำ:  ควำมหมำยและทมี่ ำของคำรำชำศพั ท์  ขอ้ สงั เกตกำรใช้คำรำชำศัพท์ 2

“คำรำชำศพั ท์” หมำยควำมวำ่ อย่ำงไร 3

รำชำ น. พระเจ้าแผ่นดิน ศพั ท์ น. เรือ่ ง เสยี ง คา 4

คำรำชำศัพท์ ถ้อยคำ สำหรบั พระเจำ้ แผน่ ดิน ถ้อยคำท่ีกำหนดไว้สำหรบั ใชใ้ นโอกำสต่ำง ๆ ทั้งโดยวำจำและโดยลำยลักษณอ์ กั ษร เม่ือประสงคท์ จี่ ะ ก. สอ่ื สำรโดยตรงกบั ผู้ทคี่ วรเคำรพ ข. ข. สื่อสำรโดยกล่ำวถงึ ผูท้ ่คี วรเคำรพ 5

บคุ คลที่ควรเคารพ พระเจ้ำ พระบรม พระสงฆ์ ข้ำรำชกำร สุภำพชน แผ่นดิน วงศำนุวงศ์ 6

รำชำศัพทส์ ำคัญอย่ำงไร กำรใชค้ ำรำชำศัพท์  กำรรักษำแบบแผนทำงภำษำท่ีดีงำม  กำรแสดงออกถงึ ควำมเคำรพท่มี ีตอ่ บุคคลที่พงึ เคำรพ  มคี วำมสำคญั ทั้งทำงสงั คมและวัฒนธรรม ตลอดจน สุนทรยี ลักษณ์เชิงภำษำอกี ดว้ ย 7

ทมี่ าของราชาศพั ท์ สงั คม ภำษำ และ ประวัติศำสตร์ 8

ที่มาของราชาศพั ท์ สงั คม • หลกั ฐำนทำงประวัติศำสตรแ์ ละวรรณคดชี ้ชี ดั วำ่ และ • ชนชำตไิ ทยมีควำมศรัทธำม่ันคงในสถำบนั พระมหำกษตั ริย์อยำ่ งแนน่ แฟน้ เหน็ ได้จำกคำท่ใี ช้ ประวตั ศิ ำสตร์ เรียกพระเจำ้ แผ่นดินที่สะท้อนถงึ ควำมเคำรพอยำ่ ง สูงทง้ั สิน้ เชน่ พ่อขุน เจ้ำชีวติ ทรงเดช ทำ้ วไท • กำรใชค้ ำรำชำศัพทจ์ งึ เปน็ วธิ ีกำรถวำยพระเกียรติ แด่พระเจ้ำแผ่นดนิ พระบรมวงศำนวุ งศ์ใหส้ ูงกว่ำ บุคคลอนื่ 9

ที่มาของราชาศัพท์ เมอ่ื พิจำรณำคำรำชำศพั ทท์ ใี่ ชม้ ำ ภำษำ ตั้งแต่อดตี จนถงึ ปัจจบุ ัน จะเห็นไดว้ ำ่ ...  คำรำชำศัพทม์ ที ้งั คำทมี่ ำจำกคำไทยดัง้ เดิม  คำไทยทีร่ บั มำจำกภำษำบำลี ภำษำสันสกฤต และภำษำเขมร ซง่ึ คำศัพท์เหลำ่ นจี้ ะต้องนำมำ ตกแตง่ เสยี ใหมจ่ งึ จะสำเร็จรปู และเปน็ คำรำชำศัพท์ทสี่ มบูรณ์ 10

รำชำศพั ทท์ ีต่ กแตง่ ข้ึนจำกคำไทยดั้งเดิม ๑. คำเรียกเครอื ญำติ เชน่ พี่ น้อง ลกู อำจตกแตง่ ให้เปน็ คำรำชำศพั ท์โดยมคี ำอ่ืนเข้ำประกอบ ดงั นี้ • พระเจ้ำพี่ยำเธอ พระเจ้ำนอ้ งยำเธอ พระเจำ้ ลกู ยำเธอ • สมเดจ็ พระเจำ้ พ่ียำเธอ สมเด็จพระเจ้ำน้องยำเธอ สมเดจ็ พระเจ้ำลกู ยำเธอ  ขอ้ สังเกต คำไทยแทด้ ัง้ เดิมที่เปน็ ชอ่ื เรยี กเครือญำตทิ กุ คำ จะนำมำตกแตง่ ให้เปน็ คำรำชำศพั ท์ โดยใชแ้ นวเทยี บข้ำงต้นไม่ไดเ้ สมอไป เช่น ลุง พระปติ ลุ ำ ปำ้ พระมำตุจฉำ 11

รำชำศพั ท์ที่ตกแต่งขน้ึ จำกคำไทยด้ังเดิม ๒. คำเรยี กส่วนต่ำง ๆ ของรำ่ งกำย เชน่ กรำม เต้ำนม ไหปลำร้ำ ฝี มีวธิ ีกำรตกแตง่ โดยกำรเติม “พระ” ดังนี้ กรำม พระกรำม เตำ้ นม พระเต้ำ ไหปลำร้ำ พระรำกขวญั ฝี หวั ฝี พระยอด คำ พระรำกขวญั และ พระยอด ตกแต่งข้นึ ใหมโ่ ดยไม่ใช้คำเดมิ  ข้อสังเกต คำไทยแท้ดง้ั เดมิ ทเี่ ปน็ คำนำมแล้วนำมำเตมิ พระขำ้ งหนำ้ ให้สำเร็จ เปน็ คำรำชำศัพทน์ ั้นมนี ้อยคำ ปัจจุบนั น่ำจะมเี พยี งเทำ่ ท่ยี กมำน้ี 12

รำชำศัพทท์ ่ตี กแต่งข้นึ จำกคำไทยด้ังเดิม ๓. คำทใี่ ช้เรยี กกริยำอำกำร เช่น ถำม ไอ จำม ยนื เป่ำขลุย่ ขชี่ ้ำง นง่ั เรือ มีวธิ ีกำรตกแต่ง โดยกำรเตมิ ทรง หนำ้ คำกรยิ ำหรือคำนำม ดงั น้ี ถำม ทรงถำม เปำ่ ขลยุ่ ทรงขล่ยุ ข่ีช้ำง ทรงช้ำง น่งั เรือ ทรงเรือ แตม่ ไิ ด้หมำยควำมวำ่ จะเติม ทรง นำหนำ้ คำไทยแทท้ ีเ่ ปน็ คำนำมหรอื กริยำได้ทุกคำ หำกมคี ำรำชำศพั ทอ์ ยู่แลว้ ต้องใช้คำรำชำศพั ทน์ ัน้ เช่น ไหว้ ทรงคม อ้วน ทรงพว่ งพี 13

รำชำศัพทท์ ต่ี กแตง่ ขึน้ จำกคำไทยดั้งเดิม 4. คำทีใ่ ชเ้ รียกเคร่อื งใช้ทว่ั ไป เช่น เตียง ท่ีน่ัง แส้ มวี ธิ กี ำรตกแตง่ โดยกำรเตมิ พระ ดงั น้ี เตยี ง พระแท่น แส้ พระแส้ 14

ราชาศพั ทท์ ีต่ กแตง่ ข้นึ จากคาภาษาอ่ืน ๑. คำท่ีใชเ้ รียกเครอื ญำติ ใช้คำท่มี ำจำกภำษำบำลวี ำ่ อยั กำ และ คำทม่ี ำจำกภำษำสันสกฤตวำ่ ชนนี ตำมลำดับ เช่น ปู่ ตำ แม่  คำว่ำ อัยกำ ตกแตง่ เป็น พระอยั กำ พระบรมอัยกำ สมเด็จพระบรมอยั กำ สมเดจ็ พระบรมอยั กำธบิ ดี เปน็ ตน้ ท้ังน้ีข้นึ อยู่กบั ควำมสูงศกั ด์ิเป็นกรณี ๆ ไป  คำว่ำ ชนนี ตกแตง่ เป็น พระชนนี พระรำชชนนี สมเดจ็ พระรำชชนนี สมเดจ็ พระบรมรำชชนนี เปน็ ตน้ ทงั้ น้ีข้ึนอยกู่ บั ควำมสงู ศักดเิ์ ปน็ กรณี ๆ ไป ข้อสงั เกต คำว่ำ อยั กำ และ ชนนี ยงั ไมเ่ ป็นคำรำชำศพั ท์ เพรำะเปน็ คำท่ไี ทยรบั มำจำกภำษำบำลี และสันสกฤต 15

ราชาศพั ท์ที่ตกแต่งขน้ึ จากคาภาษาอ่ืน ๒. คำทีใ่ ชเ้ รยี กส่วนตำ่ ง ๆ ของร่ำงกำย จะยืมมำจำกภำษำอน่ื และเติม พระ นำหนำ้ เพ่ือทำให้เป็นคำรำชำศพั ท์ ดงั เชน่ มือ หตั ถ์, พระหัตถ์ ทอ้ ง อทุ ร, พระอุทร เพดำนปำก ตำลุ, พระตำลุ ลำไสใ้ หญ่ อนั ตะ, พระอันตะ 16

ราชาศพั ทท์ ีต่ กแตง่ ข้นึ จากคาภาษาอื่น ๓. คำนำมและคำกริยำเก่ยี วกบั อำกำรจะยมื มำจำกภำษำอนื่ และเตมิ พระ นำหน้ำ เพื่อทำให้เป็นคำรำชำศัพท์ ดงั เชน่ คำสัง่ โองกำร, พระรำชโองกำร คำพดู ดำรสั , พระรำชดำรสั คาทีถ่ ือวา่ เป็นคาราชาศพั ทอ์ ย่แู ลว้ ไมจ่ าเปน็ ตอ้ งตกแต่งดังตัวอย่างขา้ งต้น เชน่ รบั สง่ั หมายถงึ พูด เสวย หมายถงึ กนิ โปรด หมายถงึ ชอบ พอใจ 17

ราชาศัพทท์ ต่ี กแตง่ ขน้ึ จากคาภาษาอื่น ๔. คำท่ใี ชเ้ รยี กเครือ่ งใชท้ ว่ั ไป เชน่ ปนิ่ ต่ำงหู พดั จะยืมมำจำกภำษำอื่น และเติม พระ นำหนำ้ เพือ่ ทำให้เป็นคำรำชำศพั ท์ ดงั เชน่ ตำ่ งหู กุณฑล พระกณุ ฑล พชั พชั นี พระพชั นี 18

19

20

21

22

23

ขอขอบคุณข้อมลู จาก ครูประจกั ษ์ นอ้ ยเหนอ่ื ย โรงเรยี นสวนกหุ ลาบวิทยาลัย ธนบรุ ี สานักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศกึ ษามธั ยม2ศ4กึ ษา เขต ๑

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก ครปู ระจักษ์ นอ้ ยเหนอ่ื ย โรงเรยี นสวนกุหลาบวทิ ยาลยั ธนบุรี สานกั งานเขตพ้ืนที่การศึกษามธั ยมศึกษา เขต ๑ 35

ครผู ู้สอน นำยศริ ิชัย ญำณปญั ญำ คำรำชำศัพท์ นำงสำวจำรุวรรณ ยิ้มจันทร์ วิชำภำษำไทย ๕ รหสั วิชำ ท ๓๓๑๐๑ โรงเรยี นศึกษำนำรวี ทิ ยำ