โครงสร้างและการใช้ภาษาแสดงเหตุผล

โครงสรา้ งและการใช้ภาษาแสดงเหตผุ ล นางสาวจารุวรรณ ยิ้มจันทร์ โรงเรียนศึกษานารีวิทยา

ภาษาเปน็ เครื่องมอื ที่ชว่ ยแสดงเหตผุ ลได้อยา่ งไรบา้ ง

เหตุผลกบั ภาษา มนุษย์เท่าน้ันที่สามารถใช้เหตุผลและพัฒนา สมรรถภาพการใชเ้ หตผุ ลของตนได้ โดยอาศัย  สตปิ ัญญาความรู้  ความเข้าใจในหลกั ความจรงิ ต่าง ๆ

เหตผุ ลกบั ภาษา การทาใหค้ ุณภาพการใช้เหตผุ ลสงู ขึ้น  หนักแนน่ ขน้ึ  รดั กมุ ขน้ึ  มหี ลกั เกณฑ์  เป็นระบบ ภาษาเปน็ เคร่อื งมือที่สาคญั

คาว่า เหตผุ ล หมายถึงอะไร เหตผุ ล หมายถึง หลกั ท่วั ไป พ้นื ฐาน กฎเกณฑ์ และข้อเท็จจริง ซึง่ ทาหน้าท่รี องรับขอ้ สรปุ

คาว่า ข้อสรปุ หมายถึงอะไร ขอ้ สรุป หมายถงึ ข้อวินจิ ฉัย ขอ้ ตดั สนิ ใจ หรือข้อยุติเกี่ยวกับ เรอ่ื งใดเรอ่ื งหน่ึง (คาว่า ขอ้ สรปุ คอื ศัพทเ์ ฉพาะทีใ่ ชเ้ กย่ี วกับการแสดงเหตผุ ล)

ขอ้ สรปุ ที่มเี หตผุ ลรองรับ จะมีความหนกั แน่นและนา่ เช่อื ถอื

ตัวอย่างท่ี ๑ แผ่นดินไหวท่ีเกิดข้ึนหลายระลอกในภาคกลางของประเทศทาให้ประชาชน พากนั ตื่นตัวมาก เพราะแผ่นดนิ ไหวไมค่ อ่ ยจะเกดิ ข้ึนบ่อยนกั ในภูมภิ าคน้ี เหตุผล ขอ้ สรปุ

ข้อสรปุ อาจเรียกว่า ข้อสงั เกต แผ่นดินไหวท่ีเกิดข้ึนหลายระลอกในภาคกลางของประเทศทาให้ประชาชน พากันต่ืนตัวมาก เพราะแผ่นดินไหวไมค่ ่อยจะเกดิ ขึ้นบอ่ ยนักในภูมภิ าคนี้ เหตุผล

ตวั อย่างท่ี ๒ นับวันการทามาหากินของประชาชนก็คงจะขยายออกไปกว้างขวางข้ึน เพราะมีการค้นพบแหล่งทรัพยากรใหม่ ๆ มีการขยายงานภาคอุตสาหกรรม เกษตรกรรม และการกอ่ สรา้ ง เหตผุ ล ข้อสรปุ

ขอ้ สรุป อาจเรยี กว่า การคาดคะเน นับวันการทามาหากินของประชาชนก็คงจะขยายออกไปกว้างขวางข้ึน เพราะมีการค้นพบแหล่งทรัพยากรใหม่ ๆ มีการขยายงานภาคอุตสาหกรรม เกษตรกรรม และการก่อสร้าง เหตุผล

ตวั อยา่ งท่ี ๓ ใคร ๆ ที่เคยข้ึนไปถึงยอดภูกระดึงมาแล้วต่างพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า ธรรมชาติบนยอดภูกระดึงนั้นงดงามตรึงใจย่ิงนัก ความเหน็ดเหน่ือยจาก การเดนิ ทางจะหายไปหมดส้ินเมื่อได้ขึ้นไปถึงยอดภูกระดึง เราจึงตัดสินใจ ว่าปดิ ภาคฤดูรอ้ นน้ีน่าจะไปเท่ียวภูกระดึงกนั คงจะไม่ผิดหวงั เปน็ แน่ เหตผุ ล ข้อสรปุ

เหตผุ ล ใคร ๆ ท่ีเคยข้ึนไปถึงยอดภูกระดึงมาแล้วต่างพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า ธรรมชาติบนยอดภูกระดึงนั้นงดงามตรึงใจยิ่งนัก ความเหน็ดเหน่ือยจาก การเดินทางจะหายไปหมดสิ้นเมื่อได้ขึ้นไปถึงยอดภูกระดึง เราจึงตัดสินใจ วา่ ปิดภาคฤดรู ้อนน้นี ่าจะไปเท่ียวภูกระดึงกันคงจะไม่ผิดหวังเปน็ แน่ ข้อสรุป อาจเรยี กวา่ การตดั สินใจ

ภาษาทีใ่ ชใ้ นการแสดงเหตุผลมขี ้อควรสังเกตอยา่ งไร ๑. ใชส้ นั ธานท่จี าเป็นบางคา เช่น จึง เพราะ ดังน้ัน...จงึ เพราะวา่ เพราะฉะน้ัน เพราะ...จึง โดยที่...จึง ก็

ภาษาท่ีใช้ในการแสดงเหตุผลมีขอ้ ควรสังเกตอย่างไร ๑. ใช้สันธานทจ่ี าเป็นบางคา ตัวอยา่ ง เหตผุ ล ข้อสรปุ ๑) วยั ร่นุ ตอ้ งการความเขา้ ใจ วยั รนุ่ ตอ้ งการความเขา้ ใจ ผู้ใหญ่จึงควรให้เวลาพดู คุย จากผู้ใหญ่ ผใู้ หญจ่ งึ ควร จากผใู้ หญ่ รับฟงั เรื่องราวของวัยรนุ่ บา้ ง ให้เวลาพูดคุย รับฟังเรอื่ งราว ของวยั รนุ่ บ้าง

ภาษาท่ใี ชใ้ นการแสดงเหตุผลมขี อ้ ควรสังเกตอย่างไร ๑. ใชค้ าสนั ธานทจี่ าเปน็ บางคา ตัวอย่าง เหตุผล ขอ้ สรุป ๒) เมอ่ื ท่านยนิ ดีทีจ่ ะ เมือ่ ทา่ นยนิ ดที จ่ี ะ คณะกรรมการกข็ อขอบคณุ และอนมุ ตั ิให้ดาเนนิ การ รับผดิ ชอบงานชิน้ นี้ รับผิดชอบงานชน้ิ นี้ ตอ่ ไปได้ คณะกรรมการกข็ อขอบคณุ และอนมุ ตั ิใหด้ าเนินการตอ่ ไปได้

ภาษาทใี่ ช้ในการแสดงเหตุผลมขี ้อควรสังเกตอย่างไร ๒. ไม่ใชค้ าสนั ธาน (เรียบเรยี งขอ้ ความให้เหมาะสม) ตัวอย่างท่ี ๑ วา่ นกระถางนฉ้ี ันปลกู มากบั มอื ฉันจะไมย่ อมขายให้ใครเป็นอันขาด เหตุผล ข้อสรปุ

ภาษาทใี่ ชใ้ นการแสดงเหตุผลมีข้อควรสังเกตอยา่ งไร ๒. ไมใ่ ช้คาสันธาน (เรียบเรียงข้อความใหเ้ หมาะสม) ตัวอยา่ งท่ี ๒ ขอ้ สรุป นกั กีฬาจะไม่ยอมแพ้อุปสรรคใด ๆ เป็นอนั ขาด ทุกคนได้รบั การส่ังสอนอบรมจากผู้ฝกึ อยู่เป็นนจิ ใหส้ ู้เสมอ เหตุผล ทส่ี นบั สนนุ ข้อสรุป

ภาษาท่ีใช้ในการแสดงเหตุผลมีข้อควรสังเกตอย่างไร ๓. ใชก้ ลุ่มคา (เพือ่ บง่ ชี้ว่าเป็นเหตผุ ล หรอื เปน็ ขอ้ สรุป) ตวั อยา่ ง ข้าพเจ้า ขอสรุปว่า พวกเราทุกคนจะเริ่มทางานกันต้ังแต่บัดนี้ เป็นต้นไปตามหน้าท่ีของตน โดยจะไม่ร้ือฟื้นเรื่องความขุ่นข้อง หมองใจที่ผา่ นไปกลับคกุ รุ่นขน้ึ มาอกี ขอสรุปว่า บง่ ช้ีข้อความทีเ่ ปน็ ข้อสรุป

ภาษาทีใ่ ช้ในการแสดงเหตุผลมีขอ้ ควรสังเกตอยา่ งไร ๓. ใชก้ ลุ่มคา (เพือ่ บง่ ชวี้ า่ เปน็ เหตผุ ล หรือ เปน็ ข้อสรุป) ตัวอยา่ ง เหตุผลสาคัญ คือ เราได้ประจักษ์แล้วว่า การขัดแย้งกัน การทะเลาะ ทุ่มเถียงกัน รังแต่จะทาให้ทั้งสองฝ่ายได้รับความกระทบกระเทือน ทั้งทางร่างกายและจิตใจ มีแต่ผลเสีย ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ใด ๆ แก่ใคร ทง้ั สน้ิ เหตุผลสาคัญ บง่ ชข้ี อ้ ความทเ่ี ป็น เหตผุ ล

ภาษาทใ่ี ช้ในการแสดงเหตุผลมีขอ้ ควรสังเกตอยา่ งไร ๔. ใช้เหตุผลหลาย ๆ ขอ้ ประกอบกัน (เพอ่ื เพม่ิ น้าหนกั ให้แก่ขอ้ สรปุ )

๔. ใชเ้ หตุผลหลาย ๆ ข้อประกอบกนั (เพ่ือเพม่ิ น้าหนกั ให้แกข่ อ้ สรุป) ตัวอยา่ ง เหตุผลสาคัญ ท่ีพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงย้ายเมืองหลวงจากกรุงธนบุรี มาตง้ั ณ ฝั่งตรงกันขา้ ม คือ ฝั่งตะวนั ออกของแม่น้าเจ้าพระยานนั้ อาจมดี ังน้ี ๑. บรเิ วณทีต่ ั้งของกรุงธนบรุ ีอย่ตู รงท้องคุ้งของแมน่ า้ พอดี กระแสนา้ ท่ีไหลแรงเซาะฝงั่ อยู่ตลอดเวลา อาจทาให้เกิดอนั ตรายแกพ่ ระราชวงั ได้ ๒. พระราชวังมวี ดั ต้งั กระหนาบอยู่ทัง้ สองข้างทาให้ไม่สามารถขยายอาณาเขตไปได้ ๓. บริเวณฝั่งตะวนั ออกของแมน่ า้ เจา้ พระยาเปน็ ชยั ภมู ทิ ีด่ ี เม่อื ต้งั เมืองหลวงแล้ว กจ็ ะไดแ้ ม่น้าเจา้ พระยา เปน็ คูพระนครอกี ส่วนหนง่ึ ปอ้ งกันขา้ ศกึ ที่จะยกทัพมาจากทางทศิ ตะวนั ตกได้ เหตผุ ล

กิจกรรมเพื่อการเรยี นรู้ คาชแี้ จง ให้นักเรียนเขียนเหตผุ ลรองรบั หรือสนบั สนุนข้อความตอ่ ไปนี้ แตล่ ะข้อใหเ้ ขยี นเหตผุ ลอยา่ งนอ้ ย ๕ ประการ ๑. โรงเรียนมธั ยมศกึ ษาทุกแห่งควรจดั ใหม้ ชี มรมภาษาไทย ๒. การเดนิ ทางท่องเทีย่ วเป็นกจิ กรรมท่กี อ่ ใหเ้ กดิ ประโยชน์ยงิ่ ๓. นกั เรียนควรบาเพญ็ ประโยชน์ให้แก่ชมุ ชนตามกาลงั ความสามารถของตน