การบัญชีต้นทุนช่วงการผลิต ปานฤทัย

การบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต (Process Costing) นางสาวปานฤทยั หล่ายโท้ เลขที่ 5 รหสั นกั ศึกษา 6232010006

สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต 2. ขอ้ แตกตา่ งระหวา่ งการบญั ชีตน้ ทุนงานส่งั ทาและการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต 3. การคานวณหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป 4. รายงานตน้ ทุนการผลิต 5. การทารายงานตน้ ทุนการผลิตตามวิธีถวั เฉล่ียถ่วงน้าหนกั 6. การทารายงานตน้ ทุนการผลิตตามวธิ ีเขา้ ก่อนออกก่อน 7. การบนั ทึกบญั ชีตามระบบตน้ ทุนช่วงการผลิต 8. การทารายงานตน้ ทุนการผลิตกรณีมีการโอนระหวา่ งแผนก 9. การคานวณหน่วยเสียตามระบบบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิตและการบนั ทึกบญั ชี

จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ความหมายของการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต 2. ขอ้ แตกต่างระหวา่ งการบญั ชีตน้ ทุนงานสง่ั ทาและการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต 3. การคานวณหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป 4. รายงานตน้ ทุนการผลิต 5. การทารายงานตน้ ทุนการผลิตตามวธิ ีถวั เฉล่ียถว่ งน้าหนกั 6. การทารายงานตน้ ทุนการผลิตตามวิธีเขา้ ก่อน-ขอกก่อน 7. การบนั ทึกบญั ชีตามระบบตน้ ทุนช่วงการผลิต 8. การทารายงานตน้ ทุนการผลิตกรณีมีการโอนระหวา่ งแผนก 9. การคานวณหน่วยเสียตามระบบบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิตและการบนั ทึกบญั ชี

ความหมายของการบัญชีต้นทุนช่วงการผลติ (Process Costing) การบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต หมายถึง ระบบบัญชีท่ีคานวณต้นทุนการผลิตโดยให้ความสาคญั กบั การคานวณตน้ ทุนต่อหน่วยใชส้ าหรับกิจการท่ีทาการผลิตสินคา้ แบบต่อเนื่องเพ่ือจาหน่ายในจานวนมาก สินคา้ ที่ผลิตมีลกั ษณะเหมือนกนั กระบวนการผลิตแบบเดียวกนั สินคา้ ท่ีทาการผลิตเป็นที่ตอ้ งการของผบู้ ริโภค โดยทว่ั ไปกระบวนการผลิตอาจทาเสร็จในแผนกเดียวหรือแบ่งการผลิตเป็นหลายแผนกโดยมีการโอนตน้ ทุน ระหว่างแผนกก็ไดส้ าหรับการคานวณตน้ ทุนการผลิตและโอนสินคา้ ท่ีผลิตเสร็จจะทาในวนั สิ้นงวดการบญั ชี ตน้ ทุนช่วงการผลิตมีวิธีการคานวณได้ 2 วิธีคือ 1. วิธีถวั เฉล่ียถ่วงน้าหนกั (Weighted-Average Method) 2. วิธีเขา้ ก่อนออกก่อน (First-in, First-out Method)

วธิ ีถวั เฉลย่ี ถ่วงน้าหนัก (Weighted-Average Method) การคานวณตน้ ทุนการผลิตตามวธิ ีถวั เฉลี่ยถว่ งน้าหนกั คือ การนาเอาตน้ ทุนงานระหวา่ งทาตน้ งวดมารวม กบั ตน้ ทุนการผลิตท่ีเกิดข้ึนในระหวา่ งงวดหารดว้ ยหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปซ่ึงหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป ตามวิธีน้ีคานวณโดยนาหน่วยของงานระหวา่ งทาตน้ งวดรวมกบั หน่วยท่ีเริ่มผลิตในงวดปัจจุบนั โดยถือเสมือนหน่ึงวา่ หน่วยของงานระหวา่ งทาตน้ งวดเป็นส่วนหน่ึงของการผลิตในงวดปัจจุบนั เน่ืองจากวิธีน้ีไดน้ ้ีไดน้ าตน้ ทุนของงาน ระหวา่ งทาตน้ งวดผสมคละกนั ไปบตน้ ทุนของงวดปัจจุบนั ดงั น้นั หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปทุกหน่วยจะตอ้ งมี ตน้ ทุนการผลิตเท่ากนั เมื่อสิ้นงวดสินคา้ ที่ผลิตจะถูกแยกออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนท่ี 1 หน่วยท่ีผลิตเสร็จโดยไม่คานึงวา่ เป็นหน่วยท่ียกมาจากงวดก่อนหรือเป็นหน่วยที่เริ่มผลิตในงวดปัจจุบนั ทุก หน่วยมีตน้ ทุนเท่ากนั ส่วนท่ี 2 หน่วยท่ีผลิตไม่เสร็จใหค้ านวณเป็นหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป

วธิ ีเข้าก่อนออกก่อน (First-in, First-out Method) การคานวณตน้ ทุนช่วงการผลิตตามวิธีเขา้ ก่อนออกก่อนคือการคานวณตน้ ทุนการผลิตท่ีแยกหน่วย ข อ ง ง า น ร ะ ห ว่ า ง ท า ต้น ง ว ด แ ล ะ ต้น ทุ น ข อ ง ง า น ร ะ ห ว่า ง ท า ต้น ง ว ด อ อ ก จ า ก ห น่ ว ย ที่ ผ ลิ ต ใ น ง ว ด ปั จ จุ บัน โดยถือว่างานระหว่างทาตน้ งวดไดท้ าการผลิตและใช้ตน้ ทุนการผลิตบางส่วนมาจากงวดก่อนเมื่อเริ่มงวด ปัจจุบนั จะถูกนามาผลิตก่อนโดยเติมตน้ ทุนงวดปัจจุบนั จนผลิตเสร็จจึงเริ่มทาการผลิตหน่วยใหม่ ตน้ ทุนการ ผลิตของงานระหว่างทาตน้ งวดท่ียกมาถูกแยกออกจากตน้ ทุนงวดปัจจุบนั เม่ือสิ้นงวดสินคา้ ที่ผลิตจะถูกแยก ออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนท่ี 1 หน่วยท่ีผลิตเสร็จ ส่วนที่ 2 หน่วยท่ีผลิตไม่เสร็จให้คานวณเป็ นหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป ประกอบดว้ ยตน้ ทุนที่เกิดข้ึน ในงวดปัจจุบนั

ข้อแตกต่างระหว่างการบัญชีต้นทุนงานส่ังทาและการบัญชีต้นทุนช่วงการผลติ การคานวณต้นทุนการผลิตสินค้าตามระบบการบัญชีต้นทุนงาน (JobCosting) เป็ นการบัญชี เกี่ยวกับการคานวณต้นทุนการผลิตของสิ นค้าที่มีลักษณะพิเศษเฉพาะเจาะจงใช้เฉพาะกลุ่มลูกค้า กิจการจะรับทาการผลิตตามจานวนท่ีลูกคา้ สั่งทาโดยสะสมตน้ ทุนไวใ้ นบัตรต้นทุนงาน (JobCostSheet) และแยกต้นทุนเป็ นแต่ละงานตามคาส่ังของลูกค้าโดยมีแบบสินค้า รายละเอียดส่วนประกอบต้นทุน ของแต่ละงานแตกต่างกนั ไป การคานวณต้นทุนการผลิตสิ นค้าตามระบบการบัญชีต้นทุนช่วงการผลิต (ProcessCosting) เป็ นการบญั ชีเกี่ยวกบั การคานวณตน้ ทุนการผลิตของสินคา้ ที่มีลกั ษณะการผลิตแบบต่อเนื่องผลิตเป็ นจานวน มากเพื่อจาหน่ายให้กับลูกค้าท่ัวไปสินค้า จะมีลักษณะเหมือนกันมีส่วนประกอบของต้นทุนเท่ากัน วิธีการผลิตเหมือนกนั อาจแบ่งการผลิตเป็นแผนก และส่งต่อแผนกถดั ไป หรือจะผลิตใหเ้ สร็จในแผนกเดียวกไ็ ด้

เปรียบเทยี บข้อแตกต่างระหว่างต้นทุนงานส่ังทา กบั ต้นทุนช่วงการผลติ ต้นทุนงานส่ังทา ต้นทุนช่วงการผลติ 1. ผลิตสินคา้ พิเศษลกั ษณะเฉพาะเจาะจงตามคาส่งั 1. ผลิตสินคา้ อยา่ งตอ่ เน่ืองสินคา้ เหมือนกนั ของลูกคา้ ผบู้ ริโภคใชโ้ ดยทวั่ ไป 2. ตน้ ทุนสินคา้ ต่อหน่วยเท่ากนั เฉพาะงาน 2. ตน้ ทุนสินคา้ ทุกหน่วยเท่ากนั 3. คานวณตน้ ทุนการผลิตและโอนสินคา้ ท่ีผลิต 3. คานวณตน้ ทุนการผลิตและโอนสินคา้ ที่ผลิต เสร็จไดท้ นั ทีท่ีผลิตเสร็จ เสร็จในวนั สิ้นงวด 4. ใชบ้ ตั รตน้ ทุนงานเกบ็ ตน้ ทุนแยกเป็นงานและ 4. ทารายงานตน้ ทุนการผลิตเพอ่ื คานวณตน้ ทุน เกบ็ รายละเอียดเกี่ยวกบั ตน้ ทุนการผลิตจากบตั ร สินคา้ ท่ีผลิตเสร็จตามงวดเวลาแบ่งตามแผนก ตน้ ทุนงาน ผลิต

วงจรบัญชีตามกระบวนการบัญชีต้นทุนส่ังทา

วงจรบัญชีตามกระบวนการบัญชีต้นทุนช่วงการผลติ

การคานวณหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป (Equivalent Unit) การคานวณตน้ ทุนการผลิตตามระบบการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต ในวนั สิ้นงวดบญั ชีกจิ การ ตอ้ งคานวณตน้ ทุนตอ่ หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปแยกตามแผนกการผลิต ตน้ ทุนตอ่ หน่วยเทียบเท่าหน่วย สาเร็จรูปคานวณไดจ้ ากการนาตน้ ทุนการผลิตแตล่ ะส่วนประกอบหารดว้ ยหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปของ สินคา้ ที่ผลิตได้ เมื่อไดต้ น้ ทุนตอ่ หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปแลว้ กน็ าไปจดั สรรใหก้ บั สินคา้ ที่ผลิตเสร็จ และงานระหวา่ งทาปลายงวด

ในวนั สิ้นงวดการผลิตสินคา้ ส่วนหน่ึงที่ผลิตเสร็จถือเป็นสินคา้ สาเร็จรูป ประกอบดว้ ยส่วนประกอบ ของตน้ ทุนการผลิต คือ วตั ถดุ ิบทางตรงแรงงานทางตรงและคา่ ใชจ้ ่ายการผลิตครบ 100% เทียบหน่วยผลิตเสร็จ เป็นหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปไดต้ ามจานวนหน่วยที่ผลิตเสร็จ ส่วนงานระหวา่ งทาปลายงวดคือ งานท่ีได้ เร่ิมทาการผลิตแลว้ แต่ยงั ผลิตไม่เสร็จในงวดน้ีประกอบด้วยตน้ ทุนวตั ถุดิบทางตรงซ่ึงอาจใช้ครบ 100% หรือใชไ้ ปบางส่วนส่วนตน้ ทุนแรงงานทางตรง และคา่ ใชจ้ ่ายการผลิตยงั ใชไ้ ม่ครบข้ึนอยกู่ บั ข้นั ความสาเร็จของ สินคา้ กิจการจึงมีความจาเป็นอยา่ งยิ่งท่ีตอ้ งคานวณหน่วยของงานระหวา่ งทาปลายงวดใหเ้ ป็ นหน่วยเทียบเท่า หน่วยสาเร็จรูปเพื่อนาหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปของงานระหวา่ งทาปลายงวดมารวมกบั หน่วยของสินคา้ ที่ ผลิตเสร็จเพอื่ ใชเ้ ป็นตวั หารในการคานวณตน้ ทุนต่อหน่วยตามส่วนประกอบของตน้ ทุนการผลิต

การคานวณตน้ ทุนต่อหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปตามระบบการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิตตอ้ ง ทาความเขา้ ใจ“ หน่วย” ท่ีเป็ นตวั หาร เพ่ือให้ไดต้ น้ ทุนต่อหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปอย่างถูกตอ้ งว่า จะตอ้ งใช“้ หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป” เป็นตวั หารเพราะในวนั สิ้นงวดสินคา้ ส่วนที่ผลิตเสร็จใชต้ น้ ทุน การผลิตทุกส่วนประกอบครบ 100% ส่วนที่ผลิตไม่เสร็จใชต้ น้ ทุนการผลิตไม่ครบ 100% ทุกส่วนประกอบ หากเรานาหน่วยท้งั หมดเป็ นตวั หารโดยไม่คานวณ“ หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป” ก็จะไดต้ น้ ทุนต่อหน่วย ที่ไม่ถูกตอ้ งดงั น้นั “ หน่วย” ท่ีเป็นตวั หารตอ้ งเป็น“ หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป

\"หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป” หมายถึง หน่วยนบั ของสินคา้ ที่ผลิตเสร็จบวกกบั หน่วยเทียบเท่า หน่วยผลิตเสร็จของงานระหวา่ งทาปลายงวดโดยเทียบหน่วยของสินคา้ ที่ผลิตเสร็จเป็ นหน่วยเทียบเท่าหน่วย สาเร็จรูปตามหน่วยที่ผลิตเสร็จส่วนหน่วยของงานระหว่างทาปลายงวดใหค้ านวณยอ้ นกลบั ว่าหากนาตน้ ทุน การผลิต แตล่ ะส่วนประกอบท่ีใชไ้ ปในงานระหว่างทา เทียบวา่ ถา้ ทาใหเ้ สร็จเป็ นหน่วยจะไดส้ ินคา้ ที่ผลิตเสร็จ กี่หน่วย โดยเทียบแยกตามส่วนประกอบของตน้ ทุน

จากรูป มีรูปวงกลมคร่ึงวงกลมอยู่ 2 วงเม่ือนามารวมกนั จะไดว้ งกลมเตม็ วง 1 วงรูปคร่ึงวงกลม คือหน่วยที่ ทาเสร็จเพียงหน่วยละ 50% เม่ือนาหน่วยที่ทาเสร็จเพียงหน่วยละ 50% มารวมกันก็จะไดห้ น่วยเทียบเท่าหน่วย สาเร็จรูป 1 หน่วย

รายงานต้นทุนการผลิต (Production Cost Report) รายงานตน้ ทุนการผลิตเป็ นแบบฟอร์มท่ีจัดทาข้ึน เพื่อแสดงรายละเอียดเกี่ยวกับการคานวณตน้ ทุน การผลิตตามระบบการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิต กิจการตอ้ งทารายงานตน้ ทุนการผลิตทุกแผนก ผลิตโดยแยกแสดง รายละเอียดของผลิตภณั ฑแ์ ต่ละชนิดในรายงานตน้ ทุนการผลิตน้นั จะมีรายละเอียดเกี่ยวกบั จานวนหน่วยท่ีอย่ใู น กระบวนการผลิตการคานวณหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปรายละเอียดตน้ ทุนการผลิตแต่ละประเภทการคานวณ ตน้ ทุนต่อหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปและแสดงการจดั สรรตน้ ทุนการผลิตใหก้ บั สินคา้ ที่ผลิตเสร็จและจดั สรร ให้กับงานระหว่างทาปลายงวดการจัดทารายงานตน้ ทุนการผลิตแสดงรายงานการคานวณตน้ ทุนการผลิตได้ 5 ข้นั ตอนดงั ตอ่ ไปน้ี

ข้ันตอนที่ 1 ข้นั ตอนการจัดทารายงานต้นทุนการผลิต ข้ันตอนท่ี 2 ข้นั ตอนที่ 3 รายงานจานวนหน่วย ข้ันตอนท่ี 4 (Number of Units) ข้ันตอนท่ี 5 คานวณหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป (Equivalent Units) รายงานตน้ ทุนการผลิตที่เกิดข้ึนตามส่วนประกอบตน้ ทุน (Cost Report) คานวณตน้ ทุนต่อหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป (cost per Equivalent Units) การจดั สรรตน้ ทุนการผลิต (Cost Assignment)

ข้นั ตอนที่ 1 รายงานจานวนหน่วยแสดงรายละเอียดเก่ียวกบั หน่วยที่อยใู่ นกระบวนการผลิตท้งั หมด วา่ มีหน่วยที่ผลิตไม่เสร็จมาจากงานตน้ งวดก่ีหน่วยเริ่มทาการผลิตในงวดน้ีก่ีหน่วยผลิตเสร็จหน่วยมีงานที่ผลิต ไม่เสร็จคงเหลือเป็นงานปลายงวดท่ีหน่วยและรวมถึงหน่วยที่สูญเสียระหวา่ งการผลิตที่หน่วย ข้นั ตอนที่ 2 คานวณหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปเป็นข้นั ตอนที่ทาการคานวณหาหน่วยเทียบเท่า หน่วยสาเร็จรูปคานวณจากหน่วยสาเร็จรูปที่ผลิตเสร็จท้งั หมดรวมกบั หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปของงาน ระหวา่ งทาปลายงวด ข้นั ตอนท่ี 3 รายงานตน้ ทุนการผลิตท่ีเกิดข้ึนตามส่วนประกอบตน้ ทุนเป็นข้นั ตอนที่ทาการรวบรวม ตน้ ทุนการผลิตของวตั ถุดิบทางตรงแรงงานทางตรงและคา่ ใชจ้ ่ายการผลิต ข้นั ตอนที่4 คานวณตน้ ทุนตอ่ หน่วยเทียบหน่วยสาเร็จรูปเป็นการคานวณตน้ ทุนการผลิตต่อหน่วย เทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปโดยนาตน้ ทุนการผลิตรวมที่ไดจ้ ากข้นั ตอนที่ 3 หารดว้ ยหน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป ที่ไดจ้ ากข้นั ตอนที่ 2 ข้นั ตอนท่ี 5 การจดั สรรตน้ ทุนเป็นข้นั ตอนสุดทา้ ยในการทารายงานตน้ ทุนการผลิตทาโดยจดั สรร ตน้ ทุนการผลิตใหก้ บั สินคา้ ที่ผลิตเสร็จในแผนกผลิตเพื่อโอนออกไปแผนกผลิตถดั ไปหรือโอนออกไปเป็น สินคา้ สาเร็จรูปและจดั สรรตน้ ทุนการผลิตใหก้ บั งานระหวา่ งทาปลายงวดโดยจดั สรรตามตน้ ทุนตอ่ หน่วย เทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปตามข้นั ตอนท่ี 4

การทารายงานต้นทุนการผลติ ตามวธิ ีถวั เฉลยี่ ถ่วงน้าหนัก (Weighted Average Method) การทารายงานตน้ ทุนการผลิตตามวิธีถวั เฉล่ียถว่ งน้าหนกั น้ีกิจการจะนาหน่วยและตน้ ทุนการผลิตของ งานระหวา่ งทาตน้ งวดรวมเขา้ กบั หน่วยและตน้ ทุนการผลิตที่เกิดข้ึนในงวดปัจจุบนั เพ่ือคานวณตน้ ทุนต่อหน่วย เทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปหน่วยที่ผลิตเสร็จจะมีตน้ ทุนต่อหน่วยเท่ากนั ทุกหน่วยโดยไม่แยกวา่ เป็นหน่วยที่ยกมา จากงานระหวา่ งทาตน้ งวดนามาทาต่อใหเ้ สร็จในงวดน้ีหรือเป็นหน่วยท่ีเร่ิมทาและเสร็จในงวดน้ี

การทารายงานต้นทุนการผลิตตามวธิ ีเข้าก่อนออกก่อน (First-in, First-out Method) การคานวณตน้ ทุนการผลิตตามวิธีเขา้ ก่อนออกก่อนน้ีมีแนวคิดวา่ กิจการจะนาหน่วยของงานระหวา่ ง ทาตน้ งวดมาทาต่อก่อนโดยเติมตน้ ทุนการผลิตของงวดใหม่เขา้ ไปตามส่วนท่ีผลิตคา้ งอยจู่ นเสร็จแลว้ จึงเร่ิมตน้ ผลิตหน่วยใหม่การคานวณตน้ ทุนตอ่ หน่วยจะคานวณเฉพาะตน้ ทุนการผลิตท่ีเกิดข้ึนของงวดปัจจุบนั กบั หน่วย เทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปของงวดปัจจุบนั เท่าน้นั วธิ ีน้ีจะแบ่งสินคา้ สาเร็จรูปเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มที่ 1 เป็นสินคา้ สาเร็จรูปไดจ้ ากการงานระหวา่ งทาตน้ งวดมาผลิตตอ่ สินคา้ กลุ่มน้ีประกอบดว้ ย ตน้ ทุนการผลิตท้งั งวดก่อนและงวดปัจจุบนั กลุ่มท่ี 2 เป็นสินคา้ สาเร็จรูปท่ีไดจ้ ากหน่วยที่เริ่มผลิตและผลิตเสร็จในงวดปัจจุบนั ตน้ ทุนการผลิต ประกอบดว้ ยตน้ ทุนการผลิตเฉพาะของงวดปัจจุบนั เท่าน้นั

การทารายงานต้นทุนการผลิตกรณที ่ีมีการโอนระหว่างแผนก กรณีที่กิจการทาการผลิตมากกวา่ 1 แผนกจะโอนตน้ ทุนการผลิตระหวา่ งแผนกทุกแผนกผลิตตอ้ ง จดั ทารายงานตน้ ทุนการผลิตเพือ่ แสดงรายละเอียดเก่ียวกบั ตน้ ทุนการผลิตของแผนกผลิตโดยแผนกผลิตที่ 1 มี วธิ ีการจดั ทาเช่นเดียวกบั ตวั อยา่ งของ บริษทั รักษโ์ ลก จากดั ดงั ไดก้ ลา่ วไวข้ า้ งตน้ เพียง แตใ่ หโ้ อนสินคา้ ที่ผลิต เสร็จส่งต่อไปยงั แผนกผลิตถดั ไปส่วนแผนกผลิตท่ีรับโอนจะเริ่มสะสมตน้ ทุนการผลิตต้งั แต่“ ตน้ ทุนรับโอน” (Prior Department Cost) บวกกบั ตน้ ทุนการผลิตท่ีเกิดข้ึนในแผนกจนกระทง่ั ทาการผลิตเสร็จกโ็ อนตน้ ทุนการ ผลิตท้งั หมดออกไปบญั ชีสินคา้ สาเร็จรูปหรืออาจโอนไปบญั ชีซ่ึงานระหวา่ งทาแผนกถดั ไปเพ่ือส่งต่อไปผลิต ในแผนกผลิตถดั ไปกไ็ ด้ ตวั อยา่ งเช่น กิจการผลิตตุก๊ ตาพลาสติกท่ีแต่งตวั ดว้ ยเส้ือผา้ และบรรจุกลอ่ งอยา่ งดี แบ่งการผลิตเป็น 3 แผนก ดงั น้ี

1. แผนกผลิตตุ๊กตา ใชเ้ ม็ดพลาสติกเป็ นวตั ถุดิบทางจริงผ่านกระบวนการการผลิตเพื่อทาการผลิตตุ๊กตา แลว้ ส่ง ตอ่ ไปยงั แผนกผลิตที่ 2 ตน้ ทุนการผลิตของแผนกผลิตตกุ๊ ตาประกอบดว้ ยวตั ถดุ ิบทางตรงแรงงานทางตรงและคา่ ใชจ้ ่ายการผลิต งานที่ผลิตเสร็จในแผนกน้ีคือตกุ๊ ตาพลาสติกส่วนงานระหวา่ งทากค็ ือเมด็ พลาสติกท่ีเริ่มทาการผลิต แต่ยงั ไม่เสร็จ ตน้ ทุนงานระหวา่ งทาประกอบดว้ ยวตั ถุดิบทางตรงแรงงานทางตรงและคา่ ใชจ้ ่ายการผลิต

2. แผนกแต่งตวั ตุ๊กตา รับตุ๊กตามาจากแผนกผลิตตุ๊กตาแลว้ เยบ็ เส้ือผา้ ใส่ใหต้ ุก๊ ตาเมื่อผลิตเสร็จกส็ ่งไปผลิตต่อในแผนกบรรจุ กล่อง ตน้ ทุนการผลิตของแผนกแต่งตวั ตุ๊กตาประกอบดว้ ย“ ตน้ ทุนรับโอน” คือตุ๊กตาพลาสติกท่ีรับมาจากแผนกผลิต ตุ๊กตาบวกดว้ ยวตั ถุดิบทางตรง (ผา้ ) แรงงานทางตรงและค่าใช้จ่ายการผลิตที่เกิดในแผนกแต่งตวั ตุ๊กตางานท่ีผลิตเสร็จใน แผนกน้ีคือตุก๊ ตาพลาสติกที่ใส่เส้ือผา้ แลว้ ส่วนงานระหวา่ งทาปลายงวดก็คือตุ๊กตาพลาสติกที่รับมาจากแผนกผลิตตุ๊กตาท่ียงั ไม่ไดใ้ ส่เส้ือผา้ และเส้ือผา้ ท่ีเร่ิมตดั แลว้ แต่ยงั ไม่เสร็จประกอบไปดว้ ยส่วนประกอบของตน้ ทุนคือตน้ ทุนรับโอน (ตุ๊กตา พลาสติก) มีข้นั ความสาเร็จ 100% วตั ถุดิบทางตรงแรงงานทางตรงและค่าใชจ้ ่ายการผลิตข้นั ความสาเร็จตามส่วนท่ีทาได้

3. แผนกบรรจุกล่อง รับตุ๊กตาท่ีใส่เส้ือผา้ เรียบร้อยแลว้ มาบรรจุกล่องผลิตเสร็จเป็นสินคา้ สาเร็จรูป ตน้ ทุนการผลิตของแผนกบรรจุกล่องประกอบดว้ ย \"ตน้ ทุนรับโอน\" คือตุก๊ ตาท่ีใส่เส้ือผา้ แลว้ รับมาจากแผนก แต่งตวั ตุก๊ ตาบวกดว้ ยวตั ถุดิบทางตรง (กระดาษทากล่อง) แรงงานทางตรงและค่าใชจ้ ่ายการผลิตท่ีเกิดข้ึนในแผนกบรรจุก ล่องานท่ีผลิตเสร็จในแผนกน้ีคือตุ๊กตาที่ใส่เส้ือผา้ และบรรจุกล่องแลว้ ส่วนงานระหวา่ งทาปลายงวดกค็ ือตุก๊ ตาท่ีใส่เส้ือผา้ แลว้ ท่ีรับมาจากแผนกแต่งตวั ตุ๊กตา แต่ยงั ไม่ไดบ้ รรจุกล่องกระดาษท่ีตดั ทากล่องแลว้ แต่ยงั ทาไม่เสร็จตน้ ทุนงานระหวา่ งทา ปลายงวดประกอบดว้ ยตน้ ทุนรับโอน (ตุก๊ ตาท่ีใส่เส้ือผา้ แลว้ ) มีข้นั ความสาเร็จ 100% วตั ถุดิบทางตรงแรงงานทางตรงและ ค่าใชจ้ ่ายการผลิตข้นั ความสาเร็จตามส่วนที่ทาได้

ขอ้ สงั เกตการผลิตท่ีมีการโอนตน้ ทุนการผลิตระหวา่ งแผนกแผนกผลิตที่รับช่วงการผลิตตอ่ จากแผนก ผลิตที่ส่งตน้ ทุนการผลิตมาใหน้ ้นั อาจจะมีการรวบหน่วยหรือเพมิ่ หน่วยการผลิตกไ็ ดเ้ ช่นจากตวั อยา่ งกิจการผลิต ตกุ๊ ตาพลาสติกบรรจุกลอ่ งสมมติวา่ แผนกแต่งตวั ตุก๊ ตาส่งตุก๊ ตาท่ีแต่งตวั เรียบร้อยแลว้ มาใหแ้ ผนกบรรจุกลอ่ ง 100 ตวั แผนกบรรจุกลอ่ งทาการบรรจุตุก๊ ตากล่องละ 2 ตวั ถือวา่ แผนกบรรจุกล่องทาการรวบหน่วยตน้ ทุนรับโอนของ แผนกบรรจุตอ้ งนบั ตุก๊ ตาท่ีแต่งตวั แลว้ 2 ตวั เป็น 1 หน่วยในทางตรงกนั ขา้ มหากแผนกรับโอนทาการผลิตโดย เพม่ิ หน่วยตน้ ทุนต่อหน่วยของแผนกรับโอนกจ็ ะถกู เฉล่ียต่อหน่วยตามหน่วยที่ขยายเช่นแผนกผสมรับน้าเชื่อม เขม้ ขน้ 1 ลิตรแลว้ เติมน้าเปลา่ 1 ลิตรทาใหไ้ ดน้ ้าหวาน 2 ลิตรเป็นตน้

การคานวณหน่วยเสียตามระบบบัญชีต้นทุนช่วงการผลติ และการบันทึกบัญชี เน่ืองจากกระบวนการผลิตสินคา้ มกั จะมีหน่วยเสียเกิดข้ึนเสมอเพราะการผลิตมกั จะมีขอ้ บกพร่องซ่ึง ไม่สามารถแกไ้ ขไดใ้ นกระบวนการผลิตปกติกิจการควรกาหนดระดบั หน่วยเสียที่เกิดข้ึนเป็นประจาท่ีไม่ สามารถแกไ้ ขไดเ้ พื่อเป็นประโยชนใ์ นการวางแผนตน้ ทุนการผลิตบางคร้ังหน่วยเสียอาจเกิดข้ึนมากกวา่ ที กาหนดไวห้ น่วยเสียแบ่งเป็น 2 ประเภทคือหน่วยเสียปกติและหน่วยเสียเกินปกติ

1. หน่วยเสียปกติ หน่วยเสียปกติหมายถึงสินค้าท่ีเสียจากการผลิตในจานวนท่ีกาหนดไวเ้ กิดจากกระบวนการผลิต ตามปกติไม่สามารถควบคุมไดย้ กตวั อย่างง่าย ๆ เม่ือนกั ศึกษาทอดไข่ดาวเป็นประจาต้งั มาตรฐานไวว้ า่ เม่ือทอด แลว้ ไขด่ าวที่เป็นของดีไขแ่ ดงตอ้ งไม่แตก แตท่ ุกคร้ังท่ีทอดไขจ่ านวน 12 ฟองจะมีไขแ่ ดงแตกจานวน 2 ฟองเสมอ ไม่วา่ จะเลือกซ้ือไขส่ ด (วตั ถดุ ิบทางตรง) อยา่ งดีควบคุมระดบั ความร้อนอยา่ งสม่าเสมอ (กระบวนการผลิต) กย็ งั มี ไข่แดงแตก 2 ฟองเสมอไม่สามารถแก้ไขได้ไข่ดาวท่ีไข่แดงแตก 2 ฟองน้ีถือเป็ นหน่วยเสียปกติเกิดจาก กระบวนการผลิตปกติดงั น้นั ถา้ เราตอ้ งการไขด่ าวท่ีสมบูรณ์จานวน 10 ฟองเราตอ้ งเริ่มทาการผลิตที่ 12 ฟองเสมอ

2. หน่วยเสียเกินปกติ หน่วยเสียเกินปกติหมายถึงสินคา้ ท่ีเสียจากกระบวนการผลิตมากกวา่ จานวนท่ีกาหนดไวเ้ ป็นหน่วยเสีย ท่ีควบคุมได้ แต่อาจเกิดจากความบกพร่องของการจดั หาวตั ถุดิบหรือความบกพร่องเนื่องจากกระบวนการผลิต จากตวั อยา่ งการทอดไข่ดาว หากวา่ เมื่อทอดไขด่ าวเสร็จแลว้ ปรากฏวา่ ไดไ้ ขด่ าวท่ีสมบูรณ์ 9 ฟองไดไ้ ข่ดาวท่ีไข่ แดงแตก 3 ฟองไข่ดาวท่ีแตก 3 ฟองน้ี ถือวา่ เป็นหน่วยเสียปกติ 2 หน่วยและเป็นหน่วยเสียเกินปกติ 1 หน่วย

การกาหนดหน่วยเสียปกติและหน่วยเสียเกินปกติเป็นประโยชนใ์ นการวางแผนและการควบคุมตน้ ทุนกิจการ ตอ้ งจดั สรรตน้ ทุนใหก้ บั หน่วยเสียปกติและหน่วยเสียเกินปกติโดยแยกออกจากกนั อยา่ งชดั เจนแลว้ นาตน้ ทุนหน่วยเสีย ปกติรวมเขา้ กบั ตน้ ทุนของหน่วยสินคา้ ท่ีดีที่ผ่านการตรวจสอบของเสียแลว้ เพราะถือว่าเป็ นตน้ ทุนที่เกิดจากการผลิต ตามปกติสินคา้ ดีที่ผา่ นการตรวจสอบของเสียอาจหมายถึงสินคา้ ที่ผลิตเสร็จท้งั หมดผา่ นตรวจสอบของเสียในงวดน้ีหรือ อาจหมายถึงงานระหวา่ งทาปลายงวดท่ีมีข้นั ความสาเร็จเกินจุดตรวจสอบของเสียส่วนตน้ ทุนของเสียเกินปกติถือว่าเป็น ตน้ ทุนท่ีมีสาเหตุเกิดจากการทางานประมาทเลินเล่อขาดความเอาใจใส่ในการทางานเป็ นเหตุการณ์ท่ีไม่เกิดข้ึนเป็ น ประจาจึงควรถือวา่ ตน้ ทุนของเสียเกินปกติเป็นผลขาดทุนที่เกิดประจางวด

การทารายงานตน้ ทุนการผลิตกใ็ ชห้ ลกั การเดิมท่ีกลา่ วไวข้ า้ งตน้ ไม่วา่ จะเลือกใชว้ ธิ ีถวั เฉล่ียถ่วงน้าหนกั หรือวิธีเขา้ ก่อนออกก่อนโดยเพ่ิมการแสดงรายละเอียดเกี่ยวกบั การคานวณตน้ ทุนของหน่วยเสียปกติและหน่วย เสียเกินปกติไวใ้ นรายงานตน้ ทุนการผลิตดว้ ยกิจการจะกาหนดจุดตรวจสอบของเสียไวใ้ นกระบวนการผลิตใน ข้นั ตอนใดข้ึนอยู่กบั ลกั ษณะการผลิตของแต่ละกิจการการกาหนดจุดตรวจสอบของเสียกระทาได้ 2 จุดดงั น้ี

1. ตรวจสอบของเสีย ณ ปลายช่วงการผลิต การตรวจสอบของเสีย ณ ปลายช่วงการผลิตหมายถึงการตรวจสอบสินคา้ ที่เสียเม่ือทาการผลิตเสร็จ ดงั น้นั สินคา้ ที่ผลิตเสร็จครบกระบวนการผลิตเท่าน้นั ท่ีจะไดร้ ับการตรวจสอบหาหน่วยเสีย ส่วนงานระหวา่ ง ทาปลายงวดเป็ นสินคา้ ท่ียงั ไม่ผ่านการตรวจสอบของเสียตน้ ทุนการผลิตของหน่วยเสียท้งั หมดจึงถูกนาไป รวมเขา้ กบั ตน้ ทุนสินคา้ ท่ีผลิตเสร็จ

2. ตรวจสอบของเสียระหว่างช่วงการผลิต การตรวจสอบของเสียระหว่างช่วงการผลิต หมายถึง การตรวจสอบของเสียเม่ือทาการผลิตถึงข้นั ความสาเร็จระดบั หน่ึงเช่นกาหนดวา่ ทาการตรวจสอบของเสียเมื่อใชต้ น้ ทุนแปรสภาพได้ 50% ดงั น้นั สินคา้ หน่วย ที่ใชต้ น้ ทุนแปรสภาพครบ 50% ตอ้ งถกู ตรวจสอบของเสียส่วนงานระหวา่ งทาปลายงวดถา้ ใชต้ น้ ทุนแปรสภาพถึง 50% ก็ตอ้ งตรวจสอบของเสียตน้ ทุนหน่วยเสียท้งั หมดจะถูกจดั สรรให้กบั สินคา้ ท่ีผ่านการตรวจสอบหน่วยเสีย เท่าน้นั

บทสรุป การบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิตเป็นระบบบญั ชีที่ใหค้ วามสาคญั ในการจดั ทารายงานตน้ ทุนการผลิตเพ่อื คานวณ ตน้ ทุนการผลิตของสินคา้ ซ่ึงมีลกั ษณะเหมือนกนั มีการผลิตเป็นจานวนมากและทาการผลิตอยา่ งต่อเน่ืองโดยไม่ตอ้ งรอ รับคาส่ังจากลูกคา้ ก่อนหลกั สาคญั ของการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิตคือการจดั ทารายงานตน้ ทุนการผลิตในวนั สิ้นงวด บญั ชีเพอ่ื คานวณตน้ ทุนการผลิตของสินคา้ ท่ีผลิตเสร็จและตน้ ทุนการผลิตของงานระหวา่ งทาปลายงวดการผลิตอาจ แบ่งเป็นแผนกเดียวหรือมากกวา่ หน่ึงแผนกกไ็ ดข้ ้ึนอยกู่ บั กระบวนการผลิตของสินคา้ แต่ละชนิดหากมีการผลิตตอ่ เน่ือง หลายแผนกกโ็ อนตน้ ทุนการผลิตของแผนกท่ีผลิตก่อนส่งตอ่ ใหแ้ ผนกผลิตถดั ไปการทารายงานตน้ ทุนการผลิตมี 2 วธิ ี คือวิธีถวั เฉลี่ยถว่ งน้าหนกั และวิธีเขา้ ก่อนออกก่อนรายงานตน้ ทุนการผลิตจะแสดงใหเ้ ห็นรายละเอียดเก่ียวกบั จานวน หน่วยท่ีอยใู่ นกระบวนการผลิตตน้ ทุนตอ่ หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูปและสรุปตน้ ทุนการผลิตที่จดั สรรใหก้ บั สินคา้ ท่ี ผลิตเสร็จและงานระหวา่ งทาปลายงวดการบนั ทึกบญั ชีเกี่ยวกบั ตน้ ทุนการผลิตตามระบบการบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลิตมี ข้นั ตอนการบนั ทึกบญั ชีโดยใชห้ ลกั การบนั ทึกบญั ชีตน้ ทุนตามปกติคือเริ่มบนั ทึกต้งั แต่การจดั หาวตั ถุดิบทางตรงการ คานวณแรงงานทางตรงการเกิดค่าใชจ้ ่ายการผลิตและในวนั สิ้นงวดบญั ชีจะโอนสินคา้ ที่ผลิตเสร็จตามตน้ ทุนการผลิตท่ี คานวณไดจ้ ากรายงานตน้ ทุนการผลิต

คาศัพท์ที่เกย่ี วข้อง ตน้ ทุนแปรสภาพ Conversion Cost การจดั สรรตน้ ทุน Cost Assignment หน่วยเทียบเท่าหน่วยสาเร็จรูป Equivalent Unit วธิ ีเขา้ ก่อน-ออกก่อน First-in. First-out Method ตน้ ทุนงานสงั่ ทา Job Costing บตั รตน้ ทุนงาน Job Cost Sheet รายงานจานวนหน่วย Number of Units ตน้ ทุนรับโอนจากแผนกก่อน Prior Department Cost ตน้ ทุนช่วงการผลิต Process Costing รายการตน้ ทุนการผลิต Production Cost Report วิธีถวั เฉล่ียถว่ งน้าหนกั Weighted-Average Method