วันลอยกระทง 2564

ลอยกระทง เป็ นพธิ ีอย่างหน่ึงท่ีจดั ใน คนื วนั เพญ็ เดอื น 12 หรือวนั ขนึ้ 15 คา่ เดอื น 12 อนั เป็ นวนั พระจนั ทร์เตม็ ดวง และเป็ นช่วงทน่ี ้าหลากเต็มตลง่ิ โดยจะมกี ารนาดอกไม้ ธปป เทยี น เช่น กระทง เรือ แพ ดอกบวั ฯลฯ แล้วนาไปลอยตามลาน้า

วตั ถุประสงค์ของการลอยกระทง (1) การลอยกระทงตามประทปี เพอื่ บปชาพระเกศแก้วจฬุ ามณี บนสรวงสรรค์ชั้นดาวดึงส์น้ัน กว็ ่าเป็ นเพราะตรงกบั วันทพ่ี ระพุทธเจ้า เสดจ็ ออกบรรพชาทรี่ ิมฝ่ังแม่น้าอโนมา ทรงใช้พระขรรค์ตัดพระเกศโมลขี าด ลอยไปในอากาศตามทท่ี รงอธิษฐาน พระอินทร์จึงนาผอบแก้วมาบรรจุ แล้วนาไปประดษิ ฐานไว้ในจฬุ ามณเี จดีย์ บนสวรรค์ชั้นดาวดงึ ส์

วตั ถุประสงค์ของการลอยกระทง(2) การบปชารอยพระบาท บางแห่งกว็ ่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมเทศนา ในนาคพภิ พ เม่ือจะเสดจ็ กลบั พญานาคได้ทลป ขออนสุ าวรีย์ จากพระองค์ไว้บปชา พระพุทธองค์จงึ ได้ทรงอธิษฐาน ประทบั รอยพระบาทไว้ทห่ี าดทรายแม่นา้ นมั มทา และพวกนาคทง้ั หลาย จงึ พากนั บปชารอยพระพุทธบาทแทนพระองค์ ต่อมาชาวพุทธได้ทราบเร่ืองน้ี จงึ ได้ทาการบปชารอยพระบาทสืบต่อกนั มา โดยนาเอาเคร่ืองสักการะใส่กระทงลอยน้าไป

วตั ถุประสงค์ของการลอยกระทง (3) เพอ่ื เป็ นการระลกึ ถงึ พระคณุ ของพระแม่คงคา ทไี่ ด้ใช้น้าในการอุปโภคบริโภค เพอื่ พชื พนั ธ์ุธัญชาติงอกงามดี ซ่ึงเป็ นแหล่งน้าให้มนษุ ย์ได้ใช้ประโยชน์ต่างๆ รวมทงั้ ขอขมาทไี่ ด้ทงิ้ สิ่งปฏกิ ลป ลงไป ส่วนบางท้องที่ กจ็ ะทาเพอื่ ระลกึ ถงึ บรรพบุรุษทล่ี ่วงลบั หรือเพอ่ื สะเดาะเคราะห์ ลอยทุกข์โศกโรคภยั ต่างๆ และส่วน ใหญ่กจ็ ะอธิษฐานขอสิ่งทตี่ นปรารถนาไปด้วย

ที่มากระทงรปู ดอกบวั ในหนงั สือตารับท้าวศรีจฬุ าลกั ษณ์ หรือตานานนางนพมาศ ซ่ึงเป็ นพระสนมเอก ของพระมหาธรรมราชาลไิ ทยหรือพระร่วง แห่งกรุงสุโขทยั ได้กล่าวถงึ วนั เพญ็ เดอื นสิบสองว่า เป็ นเวลาเสดจ็ ประพาสลานา้ ตามพระราชพธิ ีในเวลากลางคนื และได้มรี ับส่ังให้บรรดาพระสนมนางในทง้ั หลายตกแต่งกระทง ประดบั ดอกไม้ ธปป เทยี น นาไปลอยน้าหน้าพระทนี่ ัง่ ในคราวนน้ั

ทม่ี ากระทงรูปดอกบัว (ต่อ) ท้าวศรีจฬุ าลกั ษณ์ หรือนางนพมาศพระสนมเอก กไ็ ด้คดิ ประดษิ ฐ์กระทง เป็ นรปปดอกบวั กมุทข้นึ ด้วยเห็นว่าเป็ นดอกบัวพเิ ศษ ทบ่ี านในเวลากลางคนื เพยี งปี ละครั้งในวนั ดงั กล่าว สมควรทาเป็ นกระทงแต่งประทปี ลอยไปถวายสักการะรอยพระพุทธบาท ซึ่งเมือ่ พระร่วงเจ้าได้ทอดพระเนตรเหน็ กร็ ับสั่งถามถงึ ความหมาย นางกไ็ ด้ทปลอธิบายจนเป็ นทพ่ี อพระราชหฤทยั พระองค์จงึ มพี ระราชดารัสว่า \"แต่นสี้ ืบไปเบอ้ื งหน้าโดยลาดบั กษตั ริย์ในสยามประเทศ ถงึ กาลกาหนดนกั ขตั ฤกษ์ วนั เพญ็ เดอื น 12 ให้นาโคมลอยเป็ นรปปดอกบัว อุทศิ สักการบปชาพระพุทธบาทนมั มทานที ตราบเท่ากลั ปาวสาน\" ด้วยเหตุนี้ เราจงึ เห็นโคมลอยรปปดอกบัวปรากฏมาจนปัจจบุ ัน

ที่มานางนพมาศ นางนพมาศ หรือบ้างกเ็ รียกกนั ว่า เรวดี นพมาศ เกิดในรัชกาลพญา เลอไท กษัตริย์องค์ที่ 4 แห่งราชวงศ์พระร่วง เป็ นธิดาของพระศรีมโหสถ กับนางเรวดี มีรปปลักษณ์และคุณสมบัติท่ีงดงามเย่ียงสตรีในอุดมคติ อีกทงั้ ยงั มคี วามร้ปในศาสตร์หลากแขนงเพยี บพร้อมทุกด้าน สติปัญญาแหลม คมจนทาให้นางได้เข้ารับราชการในสมัยพระยาลิไท ต่อมาจึงได้ขึ้นมาเป็ น สนมเอก และเปลีย่ นชื่อเป็ น \"ท้าวศรีจุฬาลักษณ์“ ในเวลาต่อมา

ท่มี านางนพมาศ (2) พงศาวดารบางฉบบั บนั ทึกไวว้ า่ นางนพมาศสร้างคุณงามความดีเป็ นท่ี โปรดปรานของพระร่วงอยเู่ สมอ โดยมีเหตุการณ์สาคญั 3 เหตุการณ์

ทม่ี านางนพมาศ (3) 1. ภายหลงั เข้ารับใช้ในวงั ได้เพยี ง 5 วัน ตรงกบั วนั พระราชพธิ ีจองเปรียงลอยพระประทีป นางได้คดิ ประดษิ ฐ์โคมเป็ นรปปบวั กมทุ บาน และนาไปถวายพระร่วงเจ้าเป็ นทโี่ ปรดปรานของพระร่วงเจ้ายิ่งนกั 2. ทุกเดอื นห้ามพี ธิ ีชุมนมุ ข้าราชการทุกหัวเมอื ง ในพธิ ีนี้พระเจ้าแผ่นดินทรงรบั แขกด้วยเคร่ืองหมาก พลป นางนพมาศได้คิดประดิษฐ์พานหมากสองชั้นร้อยกรองด้วยดอกไม้งดงาม พระร่วงทรงโปรด ปรานและรับสั่งว่า \"ต่อไปผ้ปใดจะทาการมงคลก็ดี รับแขกก็ดี ให้ใช้พานหมากรปปดังนางนพมาศ ประดษิ ฐ์ขน้ึ \" จนกลายเป็ นต้นแบบของพานขันหมากเวลาแต่งงาน จนถงึ ปัจจบุ นั 3. นางนพมาศได้ประดษิ ฐ์พนมดอกไม้ ถวายพระร่วงเจ้าเพ่อื ใช้บปชาพระรัตนตรัย พระร่วงทรงพอ พระทยั ในความคดิ นั้น ตรัสว่า \"แต่น้ีต่อไปเวลามีพธิ ีเข้าพรรษาจะต้องบชป าด้วยพนมดอกไม้กอบัวนี้\"

ท่ีมานางนพมาศ (4) อย่างไรก็ตามยงั คงมีความเข้าใจอันคลาดเคล่ือนว่า นางนพมาศเป็ นผ้รป ิเริ่ม ประเพณลี อยกระทง เพราะจากข้อเขยี นของ ม.ร.ว.คกึ ฤทธ์ิ ปราโมช ระบุว่าความจริง ประเพณีลอยกระทงและตาม(จดุ )ประทีปน้ี ความจริงได้เกิดมีข้ึนในสมัยกรุงสุโขทัย (ภาคกลาง) และมีข้ึนทางภาคเหนือของประเทศไทยท่เี รียกว่า \"ลานนา\" นับเป็ นเวลา ช้านานมาแล้ว แต่ต่อมาในสมยั พระร่วงเจ้า นางนพมาศเป็ นผ้คป ดิ ตกแต่งและประดษิ ฐ์ รปปกระทงให้ผิดแผกจากผ้ปประดิษฐ์อ่ืนๆ เท่าน้ัน นางนพมาศนับเป็ นสตรีที่มีความ สมบปรณ์แบบจนถปกหยบิ ยกให้มาเป็ นต้นแบบของการประกวด \"นางนพมาศ\" ใน \"วนั ลอยกระทง\"