26 มิถุนายน วันสุนทรภู่

ประวัตสิ นุ ทรภู่ พระสุนทรโวหาร หรือที่เรียกกันท่ัวไปว่า สุนทรภู่ (26 มิถุนายน พ.ศ. 2329 - พ.ศ. 2398) เป็นอาลักษณ์ชาวไทยที่มี ช่ือเสียงเชิงกวี ได้รับยกย่องเป็น เชกสเปียร์แห่งประเทศไทย เกิด หลังจากต้ังกรุงรัตนโกสินทร์ได้ 4 ปี และได้เข้ารับราชการเป็น อาลักษณ์ราชสานักในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้า นภาลยั เมอื่ สน้ิ รชั กาลไดอ้ อกบวชเปน็ เวลาร่วม 20 ปี กอ่ นจะกลับ เข้ารับราชการอีกครั้งในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้า เจ้าอยหู่ ัว โดยเป็นอาลักษณ์ในสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑามณี กรมขุนอิศเรศ รงั สรรค์ ในสมัยรัชกาลท่ี 4 ได้เล่ือนตาแหน่งเป็น พระสุนทรโวหาร เจ้ากรมอาลักษณ์ฝ่ายพระราชวังบวร ซึ่งเป็นตาแหน่งราชการ สดุ ท้ายก่อนส้นิ ชวี ิต

สุนทรภู่เป็นกวีที่มีความชานาญทางด้านกลอน ได้สร้าง ขนบการประพนั ธ์กลอนนิทานและกลอนนิราศขึ้นใหม่จน กลายเป็นท่ีนิยมอย่างกว้างขวางสืบเนื่องมาจนกระท่ังถึง ปัจจบุ ัน ผลงานที่มีช่ือเสียงของสุนทรภู่มีมากมายหลายเรื่อง เชน่ นิราศภูเขาทอง นิราศสุพรรณ เพลงยาวถวายโอวาท กาพย์พระไชยสรุ ิยา และ พระอภัยมณี เปน็ ต้น โดยเฉพาะเรื่อง พระอภัยมณี ได้รับยกย่องจากวรรณคดี สโมสรวา่ เป็นยอดของวรรณคดีประเภทกลอนนิทาน และ เป็นผลงานท่แี สดงถึงทักษะ ความรู้ และทัศนะของสุนทร ภู่อยา่ งมากท่ีสุด งานประพนั ธ์หลายช้นิ ของสนุ ทรภู่ได้รับเลือกให้เป็น ส่วนหนึ่งในหลักสตู รการเรยี นการสอนนับแตอ่ ดีตมาจนถึง ปัจจุบนั เช่น กาพย์พระไชยสุริยา นิราศพระบาท และอีก หลายๆ เร่ือง

ปี พ.ศ. 2529 ในโอกาสครบรอบ 200 ปีชาตกาล สุนทรภู่ ได้รับยกย่องจากองค์การยูเนสโกให้เป็นบุคคลสาคัญของ โลกด้านงานวรรณกรรม ผลงานของสุนทรภู่ยังเป็นท่ีนิยม ในสงั คมไทยอย่างต่อเนื่องตลอดมาไม่ขาดสาย และมีการ นาไปดัดแปลงเป็นสื่อต่างๆ เช่น หนังสือการ์ตูน ภาพยนตร์ เพลง รวมถึงละคร มีการก่อสร้างอนุสาวรีย์ สุนทรภู่ไว้ที่ตาบลกร่า อาเภอแกลง จังหวัดระยอง บ้าน เกิดของบิดาของสุนทรภู่ และเป็นที่กาเนิดผลงานนิราศ เร่ืองแรกของท่านคือ นิราศเมืองแกลง นอกจากน้ียังมี อนุสาวรีย์แห่งอื่นๆ อีก เช่น ที่วัดศรีสุดาราม ท่ีจังหวัด เพชรบุรี และจังหวัดนครปฐม วันเกิดของสุนทรภู่คือวันที่ 26 มิถุนายนของทุกปี ถือเป็น วันสุนทรภู่ ซ่ึงเป็นวัน สาคัญด้านวรรณกรรมของไทย มีการจัดกิจกรรมเชิดชู เกียรติคุณและส่งเสริมศิลปะการประพันธ์บทกวีจาก องค์กรต่างๆ โดยท่ัวไป

วัดเทพธิดารามวรวิหาร วดั ที่เคยเปน็ ที่พานกั ของสนุ ทรภกู่ วเี อกแหง่ กรุงรตั นโกสนิ ทร์

สุนทรภู่ มีชื่อเดิมว่า ภู่ เกิดในสมัยรัชกาลท่ี 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อวนั จันทร์ เดือน 8 ขึน้ 1 ค่า ปี มะเมีย จลุ ศกั ราช 1148 เวลาเช้า 2 โมง (ตรงกบั วนั ที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2329) ณ บริเวณด้านเหนือของ พระราชวงั หลงั ซงึ่ เป็ นบริเวณสถานีรถไฟบางกอกน้อย ปัจจุบนั นี ้ เช่ือว่าหลงั จากสนุ ทรภ่เู กิดได้ไม่นาน บิดา มารดาก็หยา่ ร้างกนั บิดาออกไปบวชอยทู่ ี่วดั ป่ ากร่าอนั เป็ นภูมิลาเนาเดิม ส่วนมารดาได้ เข้ าไปอยู่ใ น พระราชวังหลงั ถวายตวั เป็ นนางนมของพระองค์เจ้ า หญิงจงกล พระธิดาในเจ้าฟ้ ากรมหลวงอนรุ ักษ์เทเวศร์ ดงั นนั้ สนุ ทรภจู่ งึ ได้อยใู่ นพระราชวงั หลงั กบั มารดา และ ได้ถวายตวั เป็ นข้าในกรมพระราชวงั หลงั สนุ ทรภู่ยงั มี น้องสาวตา่ งบดิ าอกี สองคน ชื่อฉิมและน่มิ

เช่ือกนั วา่ ในวยั เด็กสนุ ทรภ่ไู ด้ร่าเรียนหนงั สือกบั พระใน สานักวัดชีปะขาว (ซ่ึงต่อมาได้รับพระราชทานนามใน รัชกาลท่ี 4 วา่ วดั ศรีสดุ าราม อยรู่ ิมคลองบางกอกน้อย) ตามเนอื ้ ความสว่ นหนงึ่ ท่ีปรากฏใน นริ าศสพุ รรณ ตอ่ มา ได้เข้ารับราชการเป็ นเสมยี นนายระวางกรมพระคลงั สวน ในกรมพระคลงั สวน แต่ไม่ชอบทางานอ่ืนนอกจากแต่ง บทกลอน ซ่ึงสามารถแต่งได้ดีตัง้ แต่ยังรุ่นหนุ่ม จาก สานวนกลอนของสนุ ทรภู่ เชื่อวา่ ผลงานที่มีการประพนั ธ์ ขนึ ้ กอ่ นสนุ ทรภอู่ ายไุ ด้ 20 ปี (คือก่อน นิราศเมืองแกลง) เหน็ จะได้แก่กลอนนิทานเรื่อง โคบตุ ร

สนุ ทรภ่ลู อบรักกบั นางข้าหลวงในวงั หลงั คนหน่ึง ชื่อแม่จัน ชะรอยว่าหล่อนจะเป็ นบุตรหลานผู้มีตระกูล จึงถกู กรมพระราชวงั หลงั กริว้ จนถึงให้โบยและจาคุกคน ทงั้ สอง แตเ่ มอื่ กรมพระราชวงั หลงั เสด็จทิวงคตในปี พ.ศ. 2349 จึงมีการอภยั โทษแก่ผ้ถู กู ลงโทษทงั้ หมดถวายเป็ น พระราชกศุ ล หลงั จากสนุ ทรภอู่ อกจากคกุ ก็เดินทางไปหา บิดาท่ีเมืองแกลง จงั หวดั ระยอง การเดินทางครัง้ นีส้ นุ ทร ภ่ไู ด้แต่ง นิราศเมืองแกลง พรรณนาสภาพการเดินทาง ตา่ งๆ เอาไว้โดยละเอยี ด และลงท้ายเรื่องวา่ แตง่ มาให้แก่ แม่จัน \"เป็ นขนั หมากมิ่งมิตรพิสมัย\" ในนิราศได้บันทึก สมณศักด์ิของบิดาของสุนทรภู่ไว้ด้วยว่า เป็ น \"พระครู ธรรมรังษี\" เจ้าอาวาสวดั ป่ ากร่า กลบั จากเมอื งแกลงคราว นี ้สนุ ทรภจู่ ึงได้แมจ่ นั เป็ นภรรยา

แต่กลับจากเมืองแกลงเพียงไม่นาน สุนทรภู่ต้องติดตาม พระองค์เจ้าปฐมวงศ์ในฐานะมหาดเล็กตามเสด็จไปในงาน พธิ มี าฆบูชาที่พระพทุ ธบาท (เขตจงั หวัดสระบุรีในปัจจุบัน) เม่อื ปี พ.ศ. 2350 สุนทรภู่ไดแ้ ตง่ นริ าศพระบาท พรรณนา เหตกุ ารณ์ในการเดินทางคราวนด้ี ว้ ย สนุ ทรภู่กับแมจ่ ันมบี ตุ รด้วยกนั 1 คน ช่ือหนูพัด ได้ อยใู่ นความอุปการะของเจ้าครอกทองอยู่ ส่วนหนุ่มสาวท้ัง สองมีเรื่องระหองระแหงกันเสมอ จนภายหลังก็เลิกรากัน ไป หลังจาก นริ าศพระบาท ท่ีสนุ ทรภู่แต่งในปี พ.ศ. 2350 ไม่ปรากฏผลงานใดๆ ของสุนทรภู่อีกเลยจนกระท่ังเข้ารับ ราชการในปี พ.ศ. 2359

การเขา้ รบั ราชการ ของสุนทรภู่ สุนทรภู่ ได้เข้ารับราชการในกรมพระอาลักษณ์เม่ือ พ.ศ. 2359 ในรัชสมัยรัชกาลที่ 2 มูลเหตุในการได้เข้ารับ ราชการนี้ ไม่ปรากฏแน่ชัด แต่สันนิษฐานว่าอาจแต่งโคลง กลอนได้เป็นท่ีพอพระทัย ทราบถึงพระเนตรพระกรรณจึง ทรงเรียกเข้ารับราชการ แนวคิดหนึ่งว่าสุนทรภู่เป็นผู้แต่ง กลอนในบัตรสนเท่ห์ ซ่ึงปรากฏชุกชุมอยู่ในเวลานั้น อีก แนวคิดหนึ่งสืบเน่ืองจาก \"ช่วงเวลาท่ีหายไป\" ของสุนทรภู่ ซึ่งน่าจะใช้วิชากลอนทามาหากินเป็นที่รู้จักเลื่องช่ืออยู่ ชะรอยจะเปน็ เหตใุ ห้ถกู เรยี กเข้ารบั ราชการก็ได้

เม่อื แรกสนุ ทรภู่รับราชการเป็นอาลักษณ์ปลายแถว มี หน้าท่ีเฝ้าเวลาทรงพระอักษรเพื่อคอยรับใช้ แต่มีเหตุให้ได้ แสดงฝีมือกลอนของตัว เม่ือพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ หล้านภาลัยทรงแต่งกลอนบทละครในเร่ือง \"รามเกียรต์ิ\" ติดขัดไม่มีผู้ใดต่อกลอนได้ต้องพระราชหฤทัย จึงโปรดให้ สุนทรภู่ทดลองแต่ง ปรากฏว่าแต่งได้ดีเป็นท่ีพอพระทัย จึงทรงพระกรุณาฯ เล่ือนให้เป็น ขุนสุนทรโวหาร การต่อ กลอนของสุนทรภู่คราวน้ีเป็นที่รู้จักท่ัวไป เนื่องจากปรากฏ รายละเอยี ดอยใู่ นพระนิพนธ์ ชีวิตและงานของสุนทรภู่ ของ สมเด็จฯ กรมพระยาดารงราชานุภาพ บทกลอนใน รามเกียรต์ิท่ีสุนทรภู่ได้แต่งในคราวน้ันคือ ตอนนางสีดาผูก คอตาย และตอนศึกสิบขุนสิบรถ ฉากบรรยายรถศึกของ ทศกณั ฐ์ สนุ ทรภู่ไดเ้ ล่อื นยศเป็น หลวงสุนทรโวหาร ในเวลา ต่อมา ได้รับพระราชทานบ้านหลวงอยู่ที่ท่าช้าง ใกล้กับวัง ท่าพระ และมีตาแหน่งเข้าเฝ้าเป็นประจา คอยถวาย ความเห็นเก่ียวกับพระราชนิพนธ์และพระนิพนธ์วรรณคดี เรื่องต่างๆ รวมถึงได้ร่วมในกิจการฟื้นฟูศิลปวัฒนธรรมช่วง ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ โดยเป็นหน่ึงในคณะร่วมแต่ง ขนุ ชา้ งขนุ แผน ข้ึนใหม่

ระหว่างรับราชการ สุนทรภู่ต้องโทษจาคุกเพราะ ถูกอุทธรณ์ว่าเมาสุราทาร้ายญาติผู้ใหญ่ แต่จาคุกได้ไม่ นานก็โปรดพระราชทานอภัยโทษ เล่ากันว่าเนื่องจาก พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยทรงติดขัดบท พระราชนิพนธ์เร่ืองสังข์ทอง ไม่มีใครแต่งได้ต้องพระทัย ภายหลังพ้นโทษ สุนทรภู่ได้เป็นพระอาจารย์ถวายอักษร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอาภรณ์ พระราชโอรส ในรัชกาลท่ี 2 เช่ือว่าสุนทรภู่แต่งเรื่อง สวัสดิรักษา ใน ระหว่างเวลาน้ี และในระหว่างรับราชการอยู่น้ี สุนทรภู่ แตง่ งานใหมก่ บั แม่นิม่ มีบุตรด้วยกันหนง่ึ คน ช่ือพ่อตาบ

สนุ ทรภรู่ บั ราชการอยเู่ พียง 8 ปี เม่อื ถงึ ปี พ.ศ. 2367 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จสวรรคต หลังจากน้ันสุนทรภู่ก็ออกบวช แต่จะได้ลาออกจากราชการ ก่อนออกบวชหรือไม่ยังไม่ปรากฏแน่ชัด แม้จะไม่ปรากฏ โดยตรงว่าสุนทรภู่ได้รับพระบรมราชูปถัมภ์จากราชสานัก ใหมใ่ นพระบาทสมเดจ็ พระน่งั เกลา้ เจ้าอยหู่ ัว แต่ก็ได้รับพระ อปุ ถัมภ์จากพระบรมวงศานวุ งศพ์ ระองค์อื่นอยู่เสมอ เช่น ปี พ.ศ. 2372 สุนทรภู่ได้เป็นพระอาจารย์ถวายอักษรเจ้าฟ้า กลางและเจ้าฟ้าป๋ิว พระโอรสในเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี ปรากฏความอยู่ใน เพลงยาวถวายโอวาท นอกจากน้ันยังได้ อยู่ในพระอุปถัมภ์ของพระองค์เจ้าลักขณานุคุณ และกรม หม่ืนอัปสรสุดาเทพ ซึ่งปรากฏเนื้อความในงานเขียนของ สุนทรภู่บางเร่ืองว่า สุนทรภู่แต่งเรื่อง พระอภัยมณี และ สิงหไตรภพ ถวาย

สนุ ทรภบู่ วชอยเู่ ปน็ เวลา 18 ปี ระหวา่ งน้ันไดย้ ้ายไปอย่วู ัด ตา่ งๆ หลายแหง่ เท่าทพ่ี บระบุในงานเขยี นของทา่ นไดแ้ ก่ วดั เลยี บ วัดแจ้ง วดั โพธิ์ วัดมหาธาตุ และวัดเทพธิดาราม งานเขยี น บางชน้ิ สือ่ ให้ทราบวา่ ในบางปี ภิกษภุ ู่เคยตอ้ งเร่รอ่ นไม่มีทจ่ี า พรรษาบ้างเหมอื นกนั ผลจากการท่ีภิกษภุ ู่เดินทางธุดงค์ไปที่ ต่างๆ ทั่วประเทศ ปรากฏผลงานเปน็ นริ าศเรอ่ื งต่างๆ มากมาย และเช่อื ว่าน่าจะยงั มนี ิราศทคี่ น้ ไม่พบอีกเปน็ จานวนมาก โดย งานเขียนชนิ้ สุดท้ายท่ภี ิกษภุ ู่แตง่ ไวก้ อ่ นลาสกิ ขาบท คือ ราพัน พลิ าป โดยแตง่ ขณะจาพรรษาอยทู่ วี่ ัดเทพธิดาราม พ.ศ. 2385

ปี พ.ศ. 2385 ภิกษุภู่จาพรรษาอยู่ท่ีวัดเทพธิดาราม ท่ีมีกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพทรงอุปถัมภ์ คืนหนึ่งหลับฝัน เห็นเทพยดาจะมารับตัวไป เมื่อต่ืนขึ้นคิดว่าตนถึงฆาต จะตอ้ งตายแลว้ จึงประพันธ์เรื่อง ราพันพิลาป พรรณนา ถึงความฝนั และเล่าเร่ืองราวต่างๆ ท่ีได้ประสบมาในชีวิต หลังจากน้ันก็ลาสิกขาบทเพื่อเตรียมตัวจะตาย ขณะนั้น สุนทรภ่มู ีอายุได้ 56 ปี หลังจากลาสิกขาบท สุนทรภู่ได้รับพระอุปถัมภ์ จากเจ้าฟ้าน้อย หรือสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑามณี กรมขุนอิศ เรศรังสรรค์ รับราชการสนองพระเดชพระคุณทางด้าน งานวรรณคดี สุนทรภู่แต่ง เสภาพระราชพงศาวดาร บท เห่กลอ่ มพระบรรทม และบทละครเร่ือง อภัยนรุ าช ถวาย รวมถงึ ยังแต่งเรือ่ ง พระอภัยมณี ถวายให้กรมหม่ืนอัปสร สุดาเทพด้วย เม่ือถึงปี พ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระ น่ังเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต เจ้าฟ้ามงกุฎเสด็จข้ึน ครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และทรงสถาปนาเจ้าฟ้าน้อยข้ึนเปน็ พระบาทสมเด็จพระ ปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว สุนทรภู่จึงได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้ากรม อาลักษณ์ฝ่ายพระราชวังบวร มีบรรดาศักดิ์เป็น พระ สุนทรโวหาร ช่วงระหว่างเวลานี้สุนทรภู่ได้แต่งนิราศเพ่ิม อีก 2 เรือ่ ง คอื นริ าศพระประธม และ นริ าศเมืองเพชร

สนุ ทรภ่พู านกั อยใู่ นเขตพระราชวงั เดิม ใกล้หอ นงั่ ของพระยามนเทียรบาล (บวั ) มีห้องส่วนตวั เป็ น ห้องพกั กนั้ เฟีย้ มท่เี รียกชื่อกนั วา่ \"ห้องสนุ ทรภ่\"ู เชื่อว่า สนุ ทรภู่พานกั อย่ทู ี่นี่ตราบจนถึงแก่อนิจกรรม เม่ือปี พ.ศ. 2398 สริ ิรวมอายไุ ด้ 69 ปี



บรรณานกุ รม Sanook.(2563). วนั สุนทรภู่ ประวตั สิ ุนทรภู่ กวีเอก 4 แผน่ ดนิ ของประเทศไทย.สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 23 มถิ นุ ายน 2564 เข้าถึงได้จาก https://www.sanook.com/campus/1390753/