ประวัติ

หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 4 อาณาจกั รสโุ ขทยั

ตวั ช้ีวดั 1. อธิบายเรือ่ งราวทางประวตั ศิ าสตรส์ มยั ก่อนสุโขทยั โดยสงั เขป (ส 4.3 ม.1/1) 2. วิเคราะหพ์ ฒั นาการของอาณาจกั รสุโขทยั ในดา้ นตา่ งๆ (ส 4.3 ม.1/2) 3. วิเคราะหอ์ ิทธิพลของวฒั นธรรมและภมู ิปัญญาไทยสมยั สุโขทยั และสงั คมไทย ในปัจจบุ นั (ส 4.3 ม.1/3)

ผงั สาระการเรยี นรู้ การสถาปนา พฒั นาการของ อาณาจกั รสุโขทยั อาณาจกั รสุโขทยั ภูมิปัญญา และวฒั นธรรม การตง้ั ถ่ินฐาน การเสื่อม กอ่ นอาณาจกั รสโุ ขทยั ของอาณาจกั ร อาณาจกั รสุโขทยั

1. การตง้ั ถ่ินฐานกอ่ นอาณาจกั รสโุ ขทยั  สุโขทยั ยคุ ราชวงศศ์ รนี าวนาถุม การก่อต้งั เมืองในบริเวณลุ่ม น้ายม-น่าน มีข้ ึนประมาณพุทธ- ศตวรรษท่ี 16-17 จารึกวัดศรีชุม ไดก้ ล่าวถึงกษัตริยท์ ่ีปกครองสุโขทยั ก่อนการสถาปนาเป็ นรัฐอิสระ คือ พ่อขนุ ศรนี าวนาถมุ พ่อขุนผาเมือง โอรสองคใ์ หญ่ของพ่อขุน - ศรีนาวนาถมุ กษตั ริยส์ โุ ขทยั ใตอ้ ิทธิพลเขมร

2. การสถาปนาอาณาจกั รสโุ ขทยั พ่อขุนบางกลางหาวปรากฏพระนามในจารึกพ่อขุนรามคาแหง มหาราชว่า “พ่อขุนศรีอินทราทิตย”์ การที่พ่อขุนผาเมืองมอบสุโขทัย ใหแ้ ก่พอ่ ขุนบางกลางหาวมีขอ้ คิดเห็นที่แตกตา่ งกนั ไป ดงั น้ ี 1. พ่ อ ขุ น บ า ง ก ล า ง ห า ว 3. สามารถรวบรวมเมือง พ่อขุนท้ังสองเป็ น สาคัญอื่นๆ ที่รายลอ้ ม พอ่ ขุนผาเมืองอาจพอใจ มิตรสนิทและอาจมี สโุ ขทยั ไวไ้ ดม้ ากกว่า ที่จะปกครองเมืองเดิม ค ว า ม สั ม พั น ธ์ฉั น ข อ ง พ ร ะ อ ง ค์ ท่ี เ จ ริ ญ เครอื ญาติ 2. ทดั เทยี มสุโขทยั

2.1 พระมหากษตั รยิ แ์ ห่งราชวงศพ์ ระรว่ ง  การสบื สนั ตติวงศใ์ นสมยั สุโขทยั กษัตริยร์ าชวงศพ์ ระร่วงท่ี ปกครองสุโขทยั มีจานวนท้งั ส้ ิน 9 พ ระอ งค์ มี ร าย พระ นา ม ดงั ตอ่ ไปน้ ี

2.1 พระมหากษตั รยิ แ์ ห่งราชวงศพ์ ระรว่ ง 1. 2. 3. พ่อขนุ ศรีอินทราทิตย์ พ่อขุนบานเมือง พ่อขุนรามคาแหงมหาราช เสวยราชย์ เสวยราชย์ เสวยราชย์ พ.ศ. 1792-ไม่ปรากฏ ไม่ปรากฏ-พ.ศ.1822 พ.ศ. 1822-1841 6. 5. 4. พระมหาธรรมราชาท่ี 1 (ลิไทย) พระยา (พญา) งวั่ นาถมุ พระยา (พญา) เลอไทย เสวยราชย์ เสวยราชย์ เสวยราชย์ พ.ศ. 1890-1911 พ.ศ. 1866-1890 พ.ศ. 1841-1866 7. 8. พระมหาธรรมราชาท่ี 3 9. พระมหาธรรมราชาท่ี 4 พระมหาธรรมราชาที่ 2 (ไสลือไทย) (บรมปาล) เสวยราชย์ เสวยราชย์ เสวยราชย์ พ.ศ. 1911-1942 พ.ศ. 1943-1962 พ.ศ. 1962-1981

พระราชกรณียกิจที่สาคญั  พอ่ ขุนศรอี ินทราทิตย์ ทรงปราบปรามและ ทรงรเิ รม่ิ การประดิษฐาน ร ว บ ร ว ม เ มื อ ง ต่ า ง ๆ พ ร ะ พุ ท ธ ศ า ส น า ลั ท ธิ ท้ังใกลแ้ ละไกลใหอ้ ยู่ ลงั กาวงศใ์ นอาณาจกั ร ในอานาจ พระราชกรณียกิจทส่ี าคญั

พระราชกรณียกจิ ที่สาคญั  พ่อขุนรามคาแหงมหาราช นกั รบที่มีความสามารถ พระปรชี าสามารถ นักปกครองทีด่ ี ทางการเมือง นกั การทูตทีฉ่ ลาดหลกั แหลม พระราชกรณียกิจทส่ี าคญั ทรงเป็ นอคั รศาสนูปถมั ภก ทานุบารุงพระพทุ ธศาสนา การวางรากฐานความ ทรงอบรมและเผยแผ่หลกั ธรรมและ รุง่ เรอื งทางวฒั นธรรม การสรา้ งศาสนวตั ถุ ศาสนสถาน ทรงประดิษฐอ์ กั ษรลายสอื ไทย

พระราชกรณียกิจท่ีสาคญั  พ่อขุนรามคาแหงมหาราช

พระราชกรณียกิจที่สาคญั  พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลไิ ทย) ทรงเสดจ็ ออกผนวช การปฏิบัติพระองค์ ทรงเป็ นองคอ์ ัครศาสนูปถมั ภกของ เป็ นแบบอย่างของ พระพทุ ธศาสนา พทุ ธศาสนิกชน ทรงสรา้ งพระอาราม สถูปเจดียแ์ ละ พระราชกรณียกิจทีส่ าคญั พระพทุ ธรูปจานวนมาก การเสรมิ สรา้ งบทบาท ทรงส่งพระเถระสาคัญไปเผยแผ่ ท า ง ก า ร เ มื อ ง ข อ ง พระพทุ ธศาสนา สุโขทยั ทรงพระราชนิพนธ์วรรณกรรม ทางศาสนาหลายเล่ม ท่ีสาคญั คือ ไตรภมู ิพระรว่ ง

พระราชกรณียกิจที่สาคญั  พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลไิ ทย)

พระราชกรณียกจิ ท่ีสาคญั  พระมหาธรรมราชาท่ี 3 (ไสลือไทย) พระราชกรณียกิจที่สาคญั ทรงขยายอาณาเขต ท ร ง ท า ใ ห้ สุ โ ข ทั ย ทรงเจรญิ สมั พนั ธไมตรี โดยรวบรวมความ กลบั มาเป็ นรฐั อิสระ กบั กรุงศรอี ยธุ ยา เป็ นปึ กแผ่นในลุ่มน้า ยม-น่าน-ป่ าสกั

2.2 ปัจจยั ความเติบโตแข็งแกรง่ ของสโุ ขทยั ความสามารถในการทาสงคราม ของกษตั ริยแ์ ละพระราชวงศ์ ความสามคั คีในหมู่ ความสามารถในการดาเนิน พระราชวงศแ์ ละขุนนาง นโยบายกระชับสมั พนั ธก์ ับรฐั ใกลเ้ คียง ปัจจยั ความเติบโต แข็งแกรง่ ของสุโขทยั ความเอาใจใส่บาบดั ทกุ ข์ ความรว่ มมือรว่ มใจของ บารุงสุขใหแ้ ก่ประชาชน ไพรฟ่ ้าประชาชน

2.3 ขอบเขตของอาณาจกั ร  อาณาเขตของอาณาจกั รสุโขทยั เมื่อแรกสถาปนา นครชุม ทศิ ตะวนั ตก อาณาเขตของ ทุง่ ยง้ั อาณาจกั รสุโขทยั ทศิ ตะวนั ออก บางยาง เม่ือแรกสถาปนา สรลวงสองแคว ทิศใต้ พระบาง (ปากน้าโพ)

2.3 ขอบเขตของอาณาจกั ร  สมยั พ่อขนุ รามคาแหงมหาราช ทศิ ตะวนั ตก ทิศเหนือ ทิศตะวนั ออก เมืองแพร่ น่าน พลัว่ เมืองชวา เมืองตาก ฉอด มอญ เมืองสรลวงสองแคว สมยั พ่อขุนรามคาแหงมหาราช ทศิ ใต้ ทศิ ตะวนั ออกเฉียงใต้ เมืองพระบาง แพรก สุพรรณบุรี เมืองปากยม ลุมบาจาย ราชบุรี เพชรบุรี นครศรธี รรมราช เมืองเวียงจนั ทน์ เวียงคา

2.3 ขอบเขตของอาณาจกั ร  สมยั พอ่ ขนุ รามคาแหงมหาราช พระธาตุแช่แห้งน้อย หรือพระธาตุตะโกง้ เมืองน่าน อ ดี ต เ มื อ ง ป ร ะ เ ท ศ ร า ช ข อ ง สุโขทยั

2.3 ขอบเขตของอาณาจกั ร  สมยั พ่อขุนรามคาแหงมหาราช แผนท่ีแสดงอาณาเขตของ อาณาจกั รสโุ ขทยั

หลงั สมยั พ่อขนุ รามคาแหงมหาราช สมยั พระมหาธรรมราชาท่ี 1 มีขนาดใกลเ้ คียงกบั ระยะแรกก่อต้งั อาณาจกั ร คือ มีเฉพาะบริเวณ ตอนล่างของลมุ่ น้ายม-น่าน และปิ ง-วงั สมยั พระมหาธรรมราชาท่ี 2 สุโขทยั ถูกอยธุ ยาแบง่ แยกดนิ แดนออกเป็ น 2 แควน้ คือ  กลมุ่ ตะวนั ตกตามลาน้าปิ ง มีศนู ยก์ ลางที่กาแพงเพชร  กล่มุ ตะวนั ออก คือ ลาน้ายม-น่าน มีศูนยก์ ลางที่พษิ ณุโลก สมยั พระมหาธรรมราชาที่ 4 ดินแดนสุโขทยั แบ่งออกเป็ น 4 เขต คือ พิษณุโลก สุโขทยั เชลียง และชากงั ราว

3. พฒั นาการของอาณาจกั รสโุ ขทยั การปกครอง ความสมั พนั ธ์ พฒั นาการของ สภาพสงั คม กบั ตา่ งชาติ อาณาจกั รสุโขทยั (ดา้ นการเมือง) เศรษฐกิจ

3.1 การปกครอง  ระบบการปกครอง ระบบการปกครองสมยั สุโขทยั การปกครองแบบพอ่ ปกครองลกู การปกครองแบบธรรมราชา สมยั ท่ปี กครอง สมยั ท่ีปกครอง  พอ่ ขุนศรอี ินทราทติ ย์  พระมหาธรรมราชาที่ 1- 4  พอ่ ขุนบานเมือง  พอ่ ขนุ รามคาแหงมหาราช ลกั ษณะการปกครอง  ใชห้ ลกั พระพุทธศาสนา ลทั ธิลงั กาวงศ์ ลกั ษณะการปกครอง เป็ นการปกครองแบบครอบครวั ในการปกครอง โดยยดึ หลกั ทศพธิ ราชธรรม”  เ ป ล่ี ยน พร ะน า มข อง กษัตริ ย์เ ป็ น พระมหาธรรมราชา”

3.1 การปกครอง  ระบบการปกครอง  พระแท่นมนงั ศิลาบาตร ในอุทยานประวตั ิศาสตรส์ ุโขทยั

3.1 การปกครอง  การจดั ระเบียบการปกครอง ส มั ย สุ โ ข ทั ย ไ ด ้จั ด แ บ่ ง ส่วนการปกครองเป็ น 2 กลุ่ม คือ การปกครองส่วนกลาง และการปกครองส่วนภูมิภาค หรือหวั เมือง

3.1 การปกครอง  การจดั ระเบียบการปกครอง การจดั ระเบียบการปกครอง การปกครองสว่ นกลาง การปกครองสว่ นภูมิภาค สุโขทัยเป็ นเมืองราชธานีศูนยก์ ลาง แบง่ ไดเ้ ป็ น 2 กลมุ่ คือ การปกครอง พระมหากษัตริยจ์ ะเป็ น ประมุขสูงสุด มีอามาตยม์ นตรีช่วยเหลือ เมืองช้นั ใน ดแู ลหน่วยงานดา้ นตา่ งๆ เป็ นเมืองใหญ่อยู่รายลอ้ มราชธานีท้ัง 4 ทิศ มีพระราชวงศท์ ี่สาคัญปกครอง และมีบทบาท สาคญั ท้งั ดา้ นยุทธศาสตรแ์ ละเศรษฐกิจ เมืองช้นั นอก เมืองขนาดใหญ่ที่อยู่ห่างไกล ยอมรับอานาจ ของสุโขทยั

3.1 การปกครอง แพร่ น่าน ปัว ชวา ศรีสชั นาลยั ลมุ บาจาย นครชุม ฉอด ชากงั ราว สโุ ขทยั สรลวงสองแคว สคา หงสาวดี กาแพงเพชร พิจติ ร พระบาง เวียงจนั ทน์ แพรก สรรคบุรี สุพรรณบุรี เพชรบุรี ราชบุรี นครศรีธรรมราช  แผนภมู ิแสดงที่ตงั้ หวั เมืองชน้ั ในและหวั เมืองชนั้ นอกสมยั สโุ ขทยั

3.1 การปกครอง  กฎหมาย กฎหมาย กฎหมาย ทรพั ยม์ รดก สิทธปิ ระโยชน์ ในท่ีดิน กฎหมาย กฎหมาย ภาษี ลกั ษณะลกั พา ลกั ษณะกฎหมายสมยั สุโขทยั

3.1 การปกครอง  กฎหมาย  ภาพจาลองกระดิ่งรอ้ งทกุ ขใ์ ชใ้ นสมยั พ่อขนุ รามคาแหงมหาราช

3.2 ความสมั พนั ธก์ บั ต่างชาติ (ดา้ นการเมือง) แผนผงั สรุปความสมั พนั ธก์ บั ตา่ งชาตขิ องอาณาจกั รสุโขทยั ความสมั พนั ธ์ ความสมั พนั ธ์ ความสมั พนั ธ์ ในลกั ษณะมิตรไมตรี กบั ตา่ งชาติ ในลกั ษณะทข่ี ดั แยง้ ลา้ นนา รฐั ไทยใกลเ้ คียง นครน่าน อาณาจกั รเขมรโบราณ ลา้ นชา้ ง อาณาจกั รอยุธยา มอญ นครศรีธรรมราช ลงั กา จนี

3.3 เศรษฐกิจ  ภาคการผลิต เศรษฐกิจภาคการผลิตสมยั สุโขทยั แบง่ ไดเ้ ป็ น 3 ลกั ษณะคือ 1. เกษตรกรรม สุโขทยั มีการเพาะปลูกจะมีท้งั การทานา ทาไร่ และ ทาสวนผลไมช้ นิดตา่ งๆ เช่น มะม่วง มะพรา้ ว มะขาม

3.3 เศรษฐกจิ  ภาคการผลิต 2. การเล้ ียงสตั ว์ เป็ นการเล้ ียงเพ่ือบริโภค ใชแ้ รงงาน และเพื่อการซ้ ือขาย ทางการอนุญาตใหม้ ีการคา้ สัตวไ์ ดโ้ ดยเสรี ท้งั ชา้ ง มา้ ววั และควาย 3. การหัตถกรรม สุโขทัยมีการผลิต สินคา้ หัตถกรรมหลายชนิด การผลิตจะเป็ นระบบ อุตสาหกรรมในครัวเรือน และการผลิตเชิง อุตสาหกรรม

3.3 เศรษฐกจิ  ภาคการคา้ การคา้ ในสมยั สุโขทยั แบ่งไดเ้ ป็ น 2 ลกั ษณะ คือ การคา้ ภายใน ในเมืองสุโขทัยมีการจดั ต้งั ตลาดสาหรบั ซ้ ือขายแลกเปล่ียนสินคา้ อุปโภคบริโภค การคา้ ระหว่างเมืองภายในอาณาจักรจะใชเ้ สน้ ทางขนส่ง คมนาคมท้งั ทางน้าและทางบก ถนนสายสาคญั คือ ถนนพระรว่ ง การคา้ กบั ตา่ งแดน  สุโขทยั มีการคา้ กบั ตา่ งชาตทิ ้งั ทางบกและทางเรือ  สินคา้ ส่งออก ผลิตผลจากป่ ารวมท้งั เครือ่ งสงั คโลก  สนิ คา้ นาเขา้ อาวุธและสินคา้ ฟ่ ุมเฟื อย

3.3 เศรษฐกจิ  ภาคการคา้  ไมห้ อม  เคร่ืองเทศ  ครงั่  งาชา้ ง/เขาสตั ว์  ถว้ ยชามสงั คโลก  ผา้ ไหม  เคร่ืองประดบั

3.3 เศรษฐกิจ  การจดั การและการสง่ เสรมิ ของรฐั ระบบชลประทาน เน่ืองดว้ ยสภาพภูมิประเทศของ สุโขทยั ไม่เอ้ ืออานวนตอ่ การเพาะปลูกมาก นกั ผปู้ กครองจงึ ตอ้ งจดั หาวิธีจดั ทรพั ยากร น้าใหเ้ พียงพอสาหรับการอุปโภคบริโภค ของประชาชน โดยการสร้างเขื่อนดิน ขนาดใหญ่ข้ ึน เรียกสรดี ภงส์ รายได้ รายไดส้ ่วนหน่ึงของทางการมาจากการคา้ กับต่างชาติ อีกส่วนหนึ่ง เก็บจากพลเมืองซึ่งมีท้งั ไทยและต่างชาติในรูปแบบของ อากร ฤชา และส่วย หรือบรรณาการ

3.3 เศรษฐกิจ  การจดั การและการสง่ เสรมิ ของรฐั เงินตรา สมัยสุโขทัยมีการใช้เงินและทองคาเป็ นสื่อกลางในการค้าขาย แลกเปล่ียน นอกจากน้ ียงั มีการใชเ้ บ้ ียเป็ นสื่อแลกเปล่ียนดว้ ย

3.4 สภาพสงั คม  โครงสรา้ งชนช้นั ในสงั คม โครงสรา้ งชนช้นั ในสงั คม ชนช้นั ผปู้ กครอง ชนช้นั ผถู้ ูกปกครอง กษัตรยิ ์ ราชวงศ์ ขุนนาง สามญั ชน ขา้ พระ ขา้

3.4 สภาพสงั คม  โครงสรา้ งชนช้นั ในสงั คม พระสงฆ์ เป็ นกลุ่มที่มีบทบาทเด่นชดั ในสังคมสุโขทัย ไม่นับอยู่ในกลุ่ม ผปู้ กครองและผถู้ ูกปกครอง ไพร่ฟ้าหรือสามัญชน เป็ นแรงงาน ส า คัญ ท่ี ช่ ว ย ร า ช ก า ร เ ว ล า เ กิ ด ศึกสงคราม

3.4 สภาพสงั คม  ชีวิตความเป็ นอยสู่ มยั สุโขทยั สุโขทยั มีการจดั วางผงั เมืองที่เป็ นระบบใน ตวั เมืองจะเป็ นที่ต้งั ของพระอาราม พระราชวัง เขตที่อยู่อาศัยของประชาชนจะเป็ นชุมชนอยู่ นอกกาแพงเมือง ชาวสุโขทัยเป็ นผู้ท่ีมีความศรัทธาใน พระพุทธศาสนาและมีการสรา้ งสรรคป์ ระเพณี ตา่ งๆ เกี่ยวกบั ลทั ธิศาสนา

3.4 สภาพสงั คม  ชีวิตความเป็ นอยสู่ มยั สุโขทยั วัดพระพายหลวง จ.สุโขทัย อดีต ศูนย์กลางเมืองสุโขทัย ก่อนย้ายมาอยู่ บรเิ วณวดั มหาธาตุ ชาวเมืองสุโขทัยบริโภคขา้ วเหนียว ขา้ วเจา้ และปลาน้าจืด เป็ นหลกั ดงั ปรากฏใน จารึกว่า “ในน้ามีปลา ในนามีขา้ ว””

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม ลทั ธิความเชื่อ และศาสนา ขนบธรรมเนียม ศลิ ปกรรม ประเพณี ภมู ิปัญญา และวฒั นธรรม ดนตรีและ ภาษาและ นาฏกรรม วรรณกรรม

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ลทั ธิความเช่ือและศาสนา ความเชื่อเรอ่ื งผีและไสยศาสตร์ ช า ว สุ โ ข ทั ย มี ค ว า ม เ ชื่ อ ว่ า ผี จ ะ ท า หนา้ ทร่ี กั ษากฎเกณฑใ์ หส้ งั คม สว่ นความเช่ือ ดา้ นไสยศาสตร์ คือ เรื่องเกี่ยวกับเคราะห์ โชคลาง และฤกษย์ าม หลักฐานท่ีเหลืออยู่ คือ ตกุ๊ ตาเสียกบาล  ตุก๊ ตาเสียกบาล พบบริเวณ จ . สุ โ ข ท ัย ห ลัก ฐ า น ค ว า ม เ ชื่ อ ด้า น ไ ส ย ศ า ส ต ร์ข อ ง ช า ว สโุ ขทยั

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ลทั ธิความเชื่อและศาสนา ศาสนาพราหมณ-์ ฮินดู  วดั ศรีสวาย จ.สุโขทยั อดีตเป็ น สุโขทัยเคยตกอยู่ใตอ้ านาจ เทวสถานในศาสนาฮินดูก่อนแปลง ของอาณาจกั รเขมร จงึ ไดร้ บั อิทธิพล เ ป็ น พุ ท ธ ส ถ า น ใ น ส มัย สุ โ ข ทัย ของศาสนาฮินดูและพุทธมหายาน ภายหลงั แต่เมื่อสถาปนาเป็ นอาณาจกั รอิสระ แลว้ จึงมีการปรบั เปลี่ยนเทวสถาน มาเป็ นวัดในพระพุทธศาสนานิกาย เถรวาทแทน

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ลทั ธิความเช่ือและศาสนา พระพทุ ธศาสนา พ ร ะ พุ ท ธ ศ า ส น า ลั ท ธิ  องค์เทวรูป “พระแม่ย่า” เทพยดา ลังกาวงศ์ในอาณาจักรสุโขทัย คมุ้ ครองเมืองตามความเชื่อของชาวสุโขทยั แบ่งออกเป็ น 2 กลุ่ม คือ ฝ่ าย ในปัจจุบนั ประดิษฐานอยู่ในเทวลัย หน้า คามวาสี และฝ่ ายอรัญวาสี ศาลากลาง จ.สโุ ขทยั นอกจากน้ ียงั มีช่ือปรากฏอีกกลมุ่ คือ ฝ่ ายพระรูป สันนิษฐานว่า อาจเป็ นฝ่ ายมหายานทีน่ บั ถือรูป พระโพธิสตั ว์

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ศิลปกรรม ดา้ นประตมิ ากรรม นิ ย ม ส ร ้า ง พ ร ะ พุ ท ธ รู ป แ ล ะ เ ท ว รู ป ห ล่ อ สั ม ฤ ท ธ์ิ นอกจากน้ ี ยังมี ภาพปู นป้ั นประดับผนังหรือหน้าบัน พระพุทธรูปสมัยน้ ีเป็ น 4 หมวดตามลักษณะ คือ หมวด ใหญ่ หมวดกาแพงเพชร หมวดพระพทุ ธชินราช และหมวด วดั ตะกวน

 ดา้ นประติมากรรม  พระพทุ ธรปู สมยั สโุ ขทยั ๔ หมวด พระอัฏฐารส (ซา้ ย) พระร่วงโรจนฤทธิ์ (กลาง) และพระพทุ ธรปู ปางลีลา เมือง เชลียง (ขวา)  พระพทุ ธชินราช (ซา้ ย) พระพุทธรปู หมวดวดั ตะกวน (ขวา)

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ศิลปกรรม ดา้ นสถาปัตยกรรม สถาปั ตยกรรมสุโขทัยจาแนก ไดเ้ ป็ น 2 กลุ่ม คือ สถูปหรือเจดีย์ และโบสถแ์ ละวิหาร

 ดา้ นสถาปัตยกรรม สถปู หรือเจดยี ์ แบง่ เป็ น 3 แบบ คือ แบบสุโขทยั แท้ แบบลงั กา แบบลงั กาผสมศรวี ิชยั  เจดียท์ รงพุ่มขา้ วบิณฑ์  เจดียท์ รงกลมแบบลงั กา  เจดียท์ รงปราสาท วดั เจดีย์ วดั มหาธาตุ จ.สุโขทยั วดั ชา้ งลอ้ ม จ.สุโขทยั เจ็ดแถว จ.สโุ ขทยั

 ดา้ นสถาปัตยกรรม โบสถแ์ ละวิหาร อาคารสมยั สุโขทยั แบง่ ไดเ้ ป็ น 3 ลกั ษณะ คือ อาคาร อาคาร อาคาร โถงก่ออิฐถือปูน ก่อดว้ ยศิลาแลง ทรงส่ีเหลี่ยมจตั รุ สั  วิหารวดั นางพญา  วิหารอาคารก่อดว้ ยศิลาแลง  วิหารวดั ศรีชุม จ.สุโขทยั อาเภอศรีสชั นาลยั วดั กฎุ ีราย อาเภอศรีสชั นาลยั

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ศิลปกรรม ดา้ นจติ รกรรม จติ รกรรมสมยั สุโขทยั ไดร้ บั อิทธิพลของศิลปะลงั กา  จิตรกรรมฝาผนังพระอดีตพระพุทธเจา้  ภาพสลกั เร่ืองโคชานิยชาดก บนเพดาน วดั เจดียเ์ จ็ดแถว จ.สโุ ขทยั หินในอุโมงคม์ ณฑปวดั ศรีชุม จ.สุโขทยั

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ศิลปกรรม ดา้ นหตั ถกรรม ผลงานดา้ นหัตถกรรมท่ีสาคัญของสุโขทัยที่ตกทอดมาถึง ปัจจุบัน คือ เคร่ืองสังคโลก ส่วนใหญ่ทาเป็ นภาชนะ นอกจากน้ ียงั ผลิตเป็ นเครอื่ งตกแตง่ อาคาร รวมท้งั ตกุ๊ ตารูปคนและสตั ว์  ตกุ๊ ตาสงั คโลกและจานสงั คโลก ผลงานหตั ถกรรมสาคญั ของสุโขทยั

4. ภมู ิปัญญาและวฒั นธรรม  ภาษาและวรรณกรรม อกั ษรไทย ภาษาและ วรรณกรรม วรรณกรรม ประวตั ศิ าสตร์ วรรณกรรม วรรณกรรม ศาสนาและปรชั ญา