ระบบขับถ่ายของคนและสัตว์

ระบบขบั ถ่ายของคนและสตั ว์ punyapat

การขบั ถา่ ย การขบั ถ่าย (Excretion)--> การกาจดั ของเสียที่เกิด จากเมแทบอลิซึม (Metabolic waste) โดยการ กาจดั ออกจากร่างกายหรือเปลี่ยนเป็นสารท่ีมีอนั ตรายนอ้ ย กวา่ แลว้ กาจดั ออกนอกร่างกายภายหลงั ของเสียท่ีเกิดจากเมแทบอลิซึม ไดแ้ ก่ 1. ของเสียที่มีธาตุไนโตรเจนเป็นองคป์ ระกอบ (Nitrogenous wastes) เกิดจากการสลายสาร โปรตีนและกรดนิวคลีอิก ประกอบดว้ ย - แอมโมเนีย (Ammonia; NH3) ซ่ึงมีความเป็นพิษ สูง มีคุณสมบตั ิละลายน้าไดด้ ี จะกาจดั ออกในรูปของ แอมโมเนียมไอออน (NH+4) การกาจดั ตอ้ งใชน้ ้าปริมาณ มาก พบในสตั วน์ ้าท้งั หมดและปลาส่วนใหญ่ ส่ิงมีชีวติ บาง ชนิดสามารถเปลี่ยนแอมโมเนียใหอ้ ยใู่ นสภาพที่เป็นพษิ นอ้ ยลง เช่น ยเู รีย (Urea) หรือกรดยรู ิก (Uric acid)

- ยเู รีย (Urea) มีความเป็นพิษนอ้ ยกวา่ แอมโมเนีย ละลาย น้าได้ กาจดั ออกในรูปของสารละลาย เป็นของเสียที่ถูกขบั ออกมาจากสตั วเ์ ล้ียงลูกดว้ ยน้านม สตั วส์ ะเทินน้าสะเทิน บก ฉลาม และปลากระดูกแขง็ บางชนิด - กรดยรู ิก (Uric acid) การกาจดั ออกนอกร่างกายมีการ สูญเสียน้านอ้ ยที่สุด เนื่องจากกรดยรู ิกเป็นสารที่ละลายน้า ไดน้ อ้ ยและก่อนการกาจดั ออกร่างกายสามารถดูดน้า กลบั คืนไดเ้ กือบหมด โดยขบั ถ่ายออกมาปนกบั อุจจาระใน ลกั ษณะคร่ึงแขง็ คร่ึงเหลว (Semisolid) พบในสตั ว์ พวก แมลง นก สตั วเ์ ล้ือยคลาน และหอยท่ีอาศยั อยบู่ นบก 2. แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 3. ไฮโดรเจน (Hydrogen) เกลือแร่ (Mineral) และ น้า (H2O) ท่ีมากเกินความตอ้ งการของร่างกาย



ไต ไตเป็นอวยั วะรูปถวั่ ซ่ึงมีหนา้ ท่ีควบคุมสาคญั หลายอยา่ งใน สตั วม์ ีกระดูกสนั หลงั ไตนาโมเลกลุ อินทรียส์ ่วนเกิน (เช่น กลูโคส) ออก และดว้ ยฤทธ์ิน้ีเองท่ีเป็นการทาหนา้ ที่ ท่ีทราบกนั ดีที่สุดของไต คือ การขบั ของเสียจากเมแทบอลิ ซึม (เช่น ยเู รีย แม้ 90% ของปริมาณท่ีกรองถูกดูดกลบั ท่ี หน่วยไต) ออกจากร่างกาย ไตเป็นอวยั วะสาคญั ในระบบ ปัสสาวะและยงั มีหนา้ ที่ธารงดุล เช่น การกากบั อิเลก็ โทร ไลต์ การรักษาสมดุลกรด–เบส และการกากบั ความดนั เลือด (ผา่ นการรักษาสมดุลเกลือและน้า) ไตทาหนา้ ท่ีเป็น ตวั กรองเลือดตามธรรมชาติ และนาของเสียท่ีละลายไดใ้ น น้าออก ซ่ึงจะถูกส่งไปยงั กระเพาะปัสสาวะ ในการผลิต ปัสสาวะ ไตขบั ของเสีย เช่น ยเู รียและแอมโมเนียม และยงั ทาหนา้ ท่ีดูดน้า กลูโคสและกรดอะมิโนกลบั ไตยงั ผลิต ฮอร์โมน เช่น แคลซิไตรออล อีริโธรพอยอิติน และ เอนไซมเ์ รนิน ซ่ึงเรนินออกฤทธ์ิต่อไตโดยออ้ มในการ ยบั ย้งั ป้อนกลบั (negative feedback)

ไตอยหู่ ลงั ช่องทอ้ งในหลงั เยอื่ บุช่อง ทอ้ ง (retroperitoneum) ไตรับเลือดจากคู่ หลอดเลือดแดงไต และเทเขา้ สู่คู่หลอดเลือดดาไต ไตแต่ ละขา้ งขบั ปัสสาวะสู่ท่อไต อนั เป็นโครงสร้างคู่และเท เขา้ สู่กระเพาะปัสสาวะ

สรีรวิทยาไตเป็นการศึกษาการทาหนา้ ที่ของไต ขณะท่ีวกั กวิ ทยา (nephrology) เป็นแพทยศาสตร์เฉพาะทางวา่ ดว้ ยโรคไต โรคของไตมีหลากหลาย แต่ผทู้ ่ีมีโรคไตแสดงลกั ษณะพิเศษทางคลินิก บ่อยคร้ัง ปัญหาทางคลินิกเก่ียวกบั ไตที่พบบ่อย รวมถึงกลุ่มอาการไต อกั เสบ (nephritic) และเนโฟรติก (nephrotic) ถุงน้าไต ไต บาดเจบ็ เฉียบพลนั โรคไตเร้ือรัง การติดเช้ือทางเดินปัสสาวะ โรคน่ิว ไต และการอดุ ก้นั ทางเดินปัสสาวะ มีมะเร็งของไตหลายอยา่ ง มะเร็ง ของไตในผใู้ หญ่ที่พบมากที่สุด คือ มะเร็งเซลลไ์ ต มะเร็ง ถุงน้าและ ปัญหาของไตอื่นบางอยา่ งสามารถรักษาไดด้ ว้ ยการตดั ไต เม่ือการทา หนา้ ท่ีของไต ซ่ึงวดั ไดโ้ ดยอตั ราการกรองของโกล เมอรูลสั (glomerular filtration rate) ต่าอยา่ ง ต่อเน่ือง การแยกสารผา่ นเยอ่ื และการปลูกถ่ายไตอาจเป็นทางเลือกการ รักษา น่ิวในไตปกติไม่เป็นอนั ตราย แต่อาจทาใหเ้ กิดการปวด และการ เกิดน่ิวซ้า ๆ เร้ือรังสามารถทาใหไ้ ตเกิดแผลเป็น การนานิ่วในไตออก เก่ียวขอ้ งกบั การรักษาดว้ ยอลั ตราซาวนเ์ พอ่ื สลายน่ิวเป็นชิ้นที่เลก็ ลง ซ่ึง จะผา่ นทางเดินปัสสาวะ กลุ่มอาการทวั่ ไปหน่ึงของนิ่วในไต คือ การ ปวดแปลบ (sharp) ถึงปวดจนรบกวนการใชช้ ีวิต (disabling pain) ในตอนกลาง/ขา้ งของหลงั ส่วนล่าง

หน่วยไต (องั กฤษ: nephron) เป็นโครงสร้างพ้ืนฐาน และหน่วยทางานพ้นื ฐานของไต มีหนา้ ท่ีหลกั คือควบคุม สมดุลของสารน้าและสารต่างๆ ในร่างกาย เช่น โซเดียม ผา่ นการกรองเลือดท่ีผา่ นหน่วยไต ดูดกลบั สารที่ ตอ้ งการ และขบั สารท่ีไม่ตอ้ งการทิ้งผา่ นทาง ปัสสาวะ หนา้ ที่ของหน่วยไตน้ีมีความสาคญั อยา่ งยงิ่ ต่อการ ทางานของร่างกาย ซ่ึงจะถูกควบคุมโดยระบบต่อมไร้ท่อ ผา่ นทางฮอร์โมนต่างๆ เช่น ฮอร์โมนตา้ นการขบั ปัสสาวะ อลั โดสเตอโรน และพาราไทรอยด์ เป็นตน้ [1] โกลเมอรูลสั (glomerulus) เป็นกลุ่มเสน้ เลือดฝอยที่นาสารมากรองออก มีลกั ษณะเป็น ร่างแหสานกนั

โบว์แมนแคปซูล เป็นส่วนของท่อของหลอดไตที่พองเป็นกระเปาะ คลา้ ย ดา้ ย มีกลาเมอรูลสั อยขู่ า้ งใน ท่อของหน่วยไต อยตู่ ่อจากโบวแ์ มนแคปซูล มี 3 ส่วนใหญ่ๆ ท่อขดส่ วนต้น เกิดการดูดสารเขา้ กระแสเลือดมากท่ีสุด มีไมโทคอนเดรีย เยอะ เพอ่ื ใชเ้ ป็นพลงั งานในการดูดสาร ห่วงเฮนเล เป็นท่อขนาดเลก็ โคง้ เป็นรูปตวั U ใชใ้ นการดูดสารกลบั เช่นกนั มีไมโทรคอนเดรียนอ้ ยกวา่ ท่อส่วนตน้ ท่อขดส่ วนท้าย มีลกั ษณะเป็นท่อปิ ดของกรวยไต มีกรองแลว้ ส่งไป กระเพาะปัสสาวะ

การทางาน[แก]้ การทางานเกือบท้งั หมดของไตเกิดข้ึนในหน่วยไต หนา้ ท่ี เหล่าน้ีส่วนใหญ่เก่ียวขอ้ กบั การดูดซึมกลบั (reabsorption) และการหลงั่ (secretion) ของ สารละลายต่างๆ ท้งั ไอออน (เช่น โซเดียม), คาร์โบไฮเดรต (เช่น น้าตาลกลูโคส) และกรดอะมิโน (เช่น กลูตาเมต) คุณสมบตั ิของเซลลท์ ่ีบุท่อหน่วยไตในตาแหน่งต่างๆ จะมี ความแตกต่างกนั มาก ดงั น้นั ตาแหน่งต่างๆ ของหน่วยไตจึง มีหนา้ ท่ีเฉพาะ