การออกแบบระบบการเรียนการสอน

ค�ำ อธบิ ายรายวชิ า ความหมาย ทฤษฎี และหลกั การเชิงระบบการ วเิ คราะหอ์ งค์ ประกอบของระบบการสอนจิตวิทยาการออกแบบส่ือสารทางการ ศึกษาในรูปแบบการเรียนการสอนต่างๆรวมทั้งหลักการและทฤษฎีการ ออกแบบการส่ือสารเพ่ือใช้ในการออกแบบการเรียนการสอน วตั ถปุ ระสงคร์ ายวิชา 1.เพือ่ ใหผ้ ู้เรยี นมีความรู้เกี่ยวกบั ความหมาย ทฤษฎีและหลกั การเชงิ ระบบ 2.เพ่ือให้ผู้เรียนสามารถศึกษาและวิเคราะห์องค์ประกอบต่างๆ ในการออกแบบการสอนได้ 3.เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้เกี่ยวกับจิตวิทยาการออกแบบส่ือสาร ทางการศึกษาในรปู แบบการเรียนการสอน 4.เพ่ือให้ผู้เรียนมีความรู้เก่ียวกับหลักการและทฤษฎีการ ออกแบบการส่อื สารในการออกแบบระบบการเรียนการสอน

คำ�นำ� การเรียบเรียงเอกสารประกอบการสอนรายวิชาการออกแบบ ระบบการเรียนการสอนเป็นส่วนหนึ่งของการจัดการเรียนการสอนใน รายวิชาเทคโนโลยีส่ือสิ่งพิมพ์เรียบเรียงโดยนิสิตหลักสูตรศิลปศาสตร บณั ฑิตเทคโนโลยีสือ่ สารและการศึกษาคณะศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั นเรศวร ผู้เรียบเรียงหวังว่าการเรียบเรียงคร้ังนี้มีประโยชน์ต่อผู้สนใจไม่มาก ก็น้อย ผ้จู ดั ท�ำ

สารบัญ บทท่ี1 ความเปน็ มาของการออกแบบการเรยี นการสอน............1 ความหมายของการออกแบบการเรยี นการสอน.............2 หลกั การพืน้ ฐานในการออกแบบการเรียนการสอน........5 หลักการออกแบบ.........................................................6 บทที2่ ความหมายของทฤษฎกี ารเรยี นร้.ู .................................7 บทบาทของทฤษฎกี ารเรยี นร.ู้ .......................................8 ทฤษฎีการเรียนรูแ้ ละการประยกุ ต์สูก่ ารสอน.................9 บทที่3 ความหมายของทฤษฎกี ารสอน...................................11 ทฤษฎีการสอนที่สำ�คญั ...............................................11

บทท4ี่ ความหมายของระบบการเรยี นการสอน...........................13 องคป์ ระกอบของระบบ....................................................15 การพัฒนาระบบการเรียนการสอน...................................17 ประโยชนแ์ ละข้อจ�ำ กดั ของการใช้ระบบการเรยี นการสอน....19 ข้อจำ�กัดของการใชร้ ะบบการเรยี นการสอน.....................20 บทที5่ การออกแบบระบบการสอน.............................................21 บทท6ี่ จุดม่งุ หมายของการประเมิน การเรยี นการสอน................27 ขอบเขตของการประเมินการเรียนการสอน......................28 การประเมนิ ผลรวม.........................................................30 ประเมินดา้ นผลสัมฤทธ์ทิ างการเรียน...............................32 สรปุ ................................................................................32 บรรณานุกรม...................................................................33 Mediaonline................................................................35





1 ภาพที่ 1 การเลอื กใช้แอพพลิเคช่ัน (ท่มี า :https://bit.ly/2x63GYc) ความเป็นมาของการออกแบบการเรยี นการสอน การออกแบบการเรียนการสอนมีจุดเร่ิมต้นจากความต้องการในการ วิจัยและพัฒนาสื่อท่ีใช้สำ�หรับฝึกอบรมกำ�ลังคนที่ทำ�งานในด้านต่าง ๆ ในช่วง สงครามโลกครงั้ ทสี่ อง และตอ่ มามคี วามตนื่ ตวั ในการพฒั นาบทเรยี นแบบโปรแกรม ทำ�ให้งานด้านการออกแบบการเรียนการสอนเป็นงานที่ได้รับความสนใจมาก ข้ึน ผู้ท่ีทำ�งานในด้านการออกแบบการเรียนการสอนในช่วงปี ค.ศ. 1970 ได้แก่ บุคคลที่เรียกตัวเองว่านักจิตวิทยาการศึกษาผู้เช่ียวชาญด้านส่ือหรือนักออกแบบ การฝึกอบรมคำ�ว่า“การออกแบบการเรียนการสอน”เพิ่งจะนำ�มาใช้เมื่อช่วงปี ค.ศ. 1980 และเรม่ิ ตน้ ในภาคเอกชนทอ่ี ยใู่ นสายธรุ กจิ และอตุ สาหกรรม กอ่ นทจ่ี ะ เข้ามาสู่ภาครฐั เชน่ ในงานด้านการสาธารณสขุ การศกึ ษา และการทหาร ส�ำ หรับ ประเทศไทย ค�ำ วา่ “การออกแบบการเรยี นการสอน” เปน็ ค�ำ ทม่ี กี ารน�ำ มาใชอ้ ยา่ ง

2 กวา้ งขวางในชว่ งของการปฏริ ปู การศกึ ษาในทศวรรษแรก (พ.ศ. 2540-2550) และ ตอ่ เนอ่ื งมาจนถงึ ปจั จบุ นั โดยครุ สุ ภา (2556)ไดก้ �ำ หนดใหก้ ารออกแบบและการจดั ประสบการณ์การเรียนรู้เป็นมาตรฐานความรู้และประสบการณ์วิชาชีพของครูจะ เห็นว่าการออกแบบการเรียนการสอนได้มีความสำ�คัญมากข้ึนซ่ึงเป็นไในทิศทาง เดยี วกนั ทง้ั การศกึ ษาของไทยและสากล ดงั ทร่ี ชิ ี เคลน และเทรซ(ี Richey, Klein, & Tracy, 2011, p. 1)กลา่ ววา่ การออกแบบการเรยี นการสอนไดก้ ลายเปน็ วชิ าชพี หนงึ่ เช่นเดียวกับท่ีเป็นศาสตร์การศึกษาสาขาหนึ่ง ในฐานะของวิชาชีพการออกแบบ การเรียนการสอน ผู้ท่ีประกอบวิชาชีพนี้จะต้องมีความชำ�นาญในการทำ�งาน หรือมีสมรรถนะของวิชาชีพที่ระบุไว้ชัดเจน ในฐานะเป็นศาสตร์สาขาหน่ึง การ ออกแบบการเรียนการสอนอาศัยการวิจัยและทฤษฎีเป็นฐานในการสร้างความรู้ (อ้างองิ จาก:https://bit.ly/2L8dmcT) คว ามหมายของการออกแบบการเรยี นการสอน ก า ร อ อ ก แ บ บ ก า ร เ รี ย น ก า ร ส อ น เ ป็ น คำ � ที่ ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย คำ�สำ�คัญ2คำ�คือ“การออกแบบ”และ“การเรียนการสอน”ดังนั้นเพื่อ ใ ห้ เ กิ ด ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ก อ อ อ ก แ บ บ ก า ร เ รี ย น ก า ร ส อ น อ ย่ า ง ชั ด เ จ น เ ม่ื อ เ ป รี ย บ เ ที ย บ กั บ ก า ร อ อ ก แ บ บ ใ น เ ร่ื อ ง อื่ น ๆ แ ล ะ ง า น ข อ ง นั ก อ อ ก แ บ บ ก า ร เ รี ย น ก า ร ส อ น ว่ า เ ป็ น อ ย่ า ง ไ ร จึ ง ข อ ก ล่ า ว ถึ ง ใ น ร า ย ล ะ เ อี ย ด ข อ ง คำ � ท้ั ง ส อ ง ดั ง น้ี ก า ร อ อ ก แ บ บ ก า ร อ อ ก แ บ บ ( d e s i g n ) เปน็ ค�ำ ท่มี ีการใช้ในศาสตร์สาขาตา่ ง ๆ

3 การออกแบบสถาปัตยกรรมการออกแบบมัณฑนศิลป์การออกแบบ เคร่ืองประดบั เป็นตน้ คำ�ว่า “การออกแบบ”หมายถงึ การแก้ปญั หาอยา่ งเปน็ ระบบและเป็นกระบวนการท่ีดำ�เนินการก่อนการพัฒนาหรือสร้างบางส่ิงบาง อยา่ ง หรอื มจี ุดมุ่งหมายเพื่อแก้ไขปัญหาอยา่ งใดอยา่ งหนึง่ ซ่งึ เปน็ การแกป้ ัญหา ท่ีมีเป้าหมายเฉพาะเจาะจงไม่ใช่การแก้ปัญหาท่ัวไปดังน้ันเมื่อนำ�การออกแบบ มาใช้กับการเรียนการสอนการออกแบบการเรียนการสอนจึงแตกต่างจาก การวางแผนการเรียนการสอนท่ัวไปตรงท่ีการออกแบบการเรียนการสอนมี จุดมุ่งหมายที่มีความเฉพาะเจาะจงมุ่งเน้นเพ่ือแก้ปัญหาการเรียนรู้อย่างใดอย่าง หน่ึงของนักเรียนการออกแบบโดยทั่วไปเป็นกระบวนการท่ีรวมถึงการวางแผน การพัฒนา และการประเมนิ ผล ท้ังสามส่วนนล้ี ้วนสง่ ผลตอ่ จุดประสงคห์ รอื เป้าหมายท่ีต้องการเช่นเดียวกับการออกแบบการเรียนการสอนที่มุ่งผลการ เรียนรู้ของนักเรียนดังนั้นจึงต้องทำ�ด้วยความแน่นอนระมัดระวังและใช้ความ ชำ�นาญการส่ิงที่นักออกแบบต้องคำ�นึงถึงคือด้านประสิทธิผลหรือผลการเรียนรู้ท่ี ตอ้ งการประสิทธิภาพคอื การประหยัดในดา้ นของเวลาและการใชท้ รพั ยากรและ ความพึงพอใจท่ีมีต่อผลงานนอกจากน้ีการออกแบบยังเป็นงานท่ีต้องอาศัยท้ัง ความคิดสร้างสรรค์และความรู้เก่ียวกับสิ่งที่ต้องการออกแบบดังนั้นผลงาน ของการออกแบบแม้จะมีจุดมุ่งหมายอย่างเดียวกันใช้แนวคิดและหลักการ อย่างเดียวกันผลงานการออกแบบก็อาจจะแตกต่างกันได้จากการรวบรวม ข้อสังเกตในการออกแบบในงานต่างๆจำ�นวนมากรวมถึงงานการออกแบบ

4 การเรยี นการสอน โดยโรว์แลนด์ (Rowland, 1993 cited in Smith &Ragan, 1999, pp. 4-5) ได้ สรปุ ลักษณะท่ีสำ�คญั ของการออกแบบ ภาพที่ 2 ความสัม พันธข์ องค ำ�ทีเ่ กีย่ วข อ้ งกบั การ เรียนการสอน ไว้ดังน้ี (ทีม่ า : https://bit.ly/2ZyzgtB) 1)การออกแบบเปน็ กระบวนการท่มี เี ปา้ หมายเปน็ สงิ่ น�ำ ทางเพอ่ื สร้างสิ่งใหม่ 2)ส่งิ ใหมท่ ีเ่ ป็นผลงานการออกแบบตอ้ งน�ำ ไปใชไ้ ด้และมปี ระโยชน์ 3)งานพ้ืนฐานในการออกแบบคือการแปลงสารสนเทศจากความตอ้ งการไปส่ ู สารสนเทศในการออกแบบผลงาน 4)การออกแบบตอ้ งอาศัยปฏิสัมพนั ธ์ทางสังคม 5)การออกแบบเก่ยี วขอ้ งกบั การแกไ้ ขปัญหาแตก่ ารแกไ้ ขปญั หาท้งั หลายไม่ จำ�เปน็ ต้องผ่านการออกแบบ 6)ในการออกแบบนั้นกระบวนการแกป้ ญั หาเปน็ ไดท้ ง้ั กระบวนการทีม่ ีข้ัน ตอนเป็นล�ำ ดับข้นั หรอื เปน็ ไปเองโดยอัตโนมตั ิ 7)การออกแบบเป็นศาสตร์หรือผสมผสานระหวา่ งศาสตร์และศิลป์ 8)การออกแบบตอ้ งอาศยั ทักษะทางเทคนคิ ความคดิ สรา้ งสรรค์ความเป็น เหตผุ ลและใช้กระบวนการคดิ อยา่ งเปน็ ระบบ 9)กระบวนการออกแบบเปน็ กระบวนการพัฒนา

5 ภาพท่ี 3 ขนั้ ตอนการจดั การเรียนรู้แบบโครงงาน ส�ำ นักงานเลขาธิการสภาการศึกษาและกระทรวงศึกษาธิการ (ท่ีมา : https://bit.ly/2Hw2EeD) หลกั การพนื้ ฐานในการออกแบบการเรียนการสอน ในการออกแบบการเรยี นการสอนมหี ลกั การพ้นื ฐานทผ่ี ูอ้ อกแบบการเรยี นการ สอนควรคำ�นงึ ถึงเพื่อชว่ ยใหก้ ารออกแบบการเรียนการสอนมีคณุ ภาพ ดังนี้ (Gagné, Wager, Golas, & Keller,2005, pp. 2-3; Smith & Ragan, 1999, p.18) 1. ค�ำ นึงถึงผลการเรียนรู้ของผู้เรยี นเปน็ เปา้ หมายสำ�คญั 2. คำ�นึงถงึ ปจั จยั ท่สี ง่ ผลตอ่ การเรยี นรู้ 3. รจู้ กั ประยุกต์ใช้หลักการเรียนการสอน 4. ใชว้ ิธีการและส่อื ท่ีหลากหลาย 5. มกี ารพฒั นาอย่างต่อเนอื่ ง 6. มีการประเมินผลครอบคลุมท้ังกระบวนการเรียนการสอนและการ ประเมนิ ผลผเู้ รยี น 7. องคป์ ระกอบการเรยี นการสอนมคี วามสัมพันธก์ ัน องค์ประกอบการ เรียนการสอน หลักการพื้นฐานในการออกแบบการเรียนการสอนท่ีนำ�มากล่าวข้างต้น น้ีเป็นแนวทางท่ัวไปสำ�หรับนักออกแบบการเรียนการสอนที่เร่ิมต้นการทำ�งาน ในด้านน้ีได้นำ�ไปประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับสภาพและบริบทการเรียนการสอน

6 ห ลกั การออกแบบ (PRINCIPLE OF DESIGN) หากเราสังเกตดูผลงานการออกแบบท้ังหลายท่ีปรากฏอยู่ทั่วไปในรูป ของสิ่งของเครื่องใช้ต่างๆแล้วจะพบว่าผลงานเหล่าน้ันเกิดจากความสามารถ ในการเลือกสรรดัดแปลงรูปแบบต่างๆที่มนุษย์ได้เคยพบเห็นมาแล้วท้ังส้ินซึ่ง รูปแบบทั้งหลายท่ีมนุษย์เคยพบเห็นมาน้ันอาจเป็นรูปแบบที่เกิดข้ึนเองตาม ธรรมชาติเช่นรูปแบบของดอกไม้ใบไม้และสัตว์ต่างๆหรือเป็นรูปแบบที่เกิดจาก ฝีมือมนุษย์ด้วยกันเช่นรูปแบบของอาคารบ้านเรือนและงานสถาปัตยกรรมต่างๆ รูปแบบของส่ิงของเครื่องใช้เป็นต้นรูปแบบต่างๆข้ึนมาความคิดใหม่ที่เกิดข้ึนนี้จะ ช่วยเปล่ียนแปลงงานออกแบบชิ้นต่อไปด้วยเหตุนี้ผู้ที่จะเป็นนักออกแบบจึงควร เป็นผู้ท่ีมีความสนใจต่อสิ่งต่างๆอยู่เสมอและส่ิงสำ�คัญท่ีจะขาดเสียมิได้ก็คือต้องมี ความรู้ในเร่ืองหลักการออกแบบด้วยเพราะความรู้ในเรื่องน้ีจะช่วยให้ผู้ออกแบบ สามารถผลิตผลงานไดื้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นหลักพื้นฐานของการออกแบบ ประกอบด้วยส่ิงต่าง ๆ ดังนี้คอื 1. ความกลมกลนื (HARMONY) 2. สดั ส่วน (PROPORTION) 3. ความสมดลุ (BALANCE) 4. จังหวะ (RHYTHM) 5. การเน้น (EMPHASIS) 6. เอกภาพ (UNITY) 7. การตดั กัน (CONTRAST)





7 ความหมายของทฤษฎีการเรียนรู้ ทฤษฎี หมายถงึ ความคิดหรอื ชดุ ของความคิดที่ตอ้ งการอธิบายบรรยาย หรือทำ�นายปรากฏการณ์หรือหลักการอย่างใดอย่างหนึ่ง(ราชบัณฑิตยสถาน, 2555,หน้า544)ทฤษฎีเป็นกรอบแนวคิดท่ีแยกลักษณะสำ�คัญออกจาก สารสนเทศท่ัวไปของปรากฏการณ์และต้องผ่านการทดสอบจนเป็นท่ียอมรับ (Gredler,1997,p.8)ดังน้ันความหมายของทฤษฎีการเรียนรู้ที่เป็นไปตาม ข้อตกลงเบ้ืองต้นท่ีกล่าวมาน้ีจึงตรงกับท่ีทิศนาแขมมณี(2555,หน้า475)ให้ ความหมายของทฤษฎีการเรียนรู้คือข้อความรู้ที่พรรณนา/อธิบาย/ทำ�นาย ปรากฏการณ์ต่างๆเกี่ยวกับการเรียนรู้ซ่ึงได้รับการพิสูจน์ทดสอบตาม กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ ภาพท่ี 4 เกยี่ วกับคณติ ศาสตรว์ ทิ ยาศาสตร์ (ท่ีมา : https://bit.ly/2WVAPF9) กระบวนการสืบสอบแสวงหาความรู้ท่ีเหมาะกับศาสตร์แต่ละสาขาซึ่งได้รับการ ยอมรับว่าเชื่อถือได้และสามารถนำ�ไปนิรนัยเป็นหลักหรือกฎการเรียนรู้ย่อยๆ หรือนำ�ไปใช้เป็นหลักในการจัดกระบวนการเรียนรู้ให้แก่ผู้เรียนได้ทฤษฎีโดย ทัว่ ไปมักประกอบดว้ ยหลักการย่อย ๆ หลายหลกั การ

8 บทบาทของทฤษฎกี ารเรยี นรู้ ทฤษฎีการเรยี นร้มู ีบทบาทต่อการพฒั นาการเรียนการสอนดังน้ี 1)เป็นกรอบแนวคิดในการดำ�เนินการวิจัยทฤษฎีการเรียนรู้ประกอบด้วย หลักการเรียนรู้ย่อยหลายหลักการท่ีสามารถตรวจสอบได้ในห้องทดลองท่ีเกิดขึ้น อย่างเปน็ เหตุเป็นผลเพราะผ่านการตรวจสอบด้วยขอ้ มูลเชงิ ประจักษ์ 2)ช่วยในการจัดการกับความรู้ถ้าพิจารณาเน้ือหาความรู้ที่นำ�มาสอนใน ห้องเรียนจะพบว่าความรู้บางอย่างเป็นรูปธรรมบางอย่างเป็นนามธรรมความรู้ บางอย่างเป็นพ้ืนฐานต้องเรียนก่อนบางอย่างมีความซับซ้อนต้องมีพื้นฐานบาง เรือ่ งมาก่อนจึงจะเรยี นรู้ได้ 3)ช่วยให้เข้าใจพฤติกรรมของผู้เรียนและปรับพฤติกรรมของนักเรียนให้ ดีข้ึนปรากฏการณ์ท่ีเกิดขึ้นในห้องเรียนน้ันมีความซับซ้อนหากครูไม่เข้าใจทฤษฎี การเรียนรู้อยา่ งถอ่ งแท้ก็มกั จะใช้ผิดๆ 4)ช่วยในการจัดการกับประสบการณ์ท่ีควรมีมาก่อนของผู้เรียนในการ เรียนรู้เรื่องใหม่ความรู้พ้ืนฐานหรือประสบการณ์เดิมนับว่ามีความสำ�คัญเป็น อย่างมากเพราะจากทฤษฎีการสร้างความรู้ทำ�ให้ทราบว่าการเรียนรู้เร่ืองใหม่ ตอ้ งมีพืน้ ฐานจากความรแู้ ละประสบการณเ์ ดิม 5)ช่วยในการวางแบบแผนในการทำ�งานทฤษฎีเป็นข้อความท่ีอธิบายความ สัมพันธ์ของตัวแปรเหตุท่ีมีต่อผลที่จะเกิดข้ึนดังนั้นการใช้ทฤษฎีการเรียนรู้ในการ วางแผนการเรยี นการสอนจงึ เป็นการทำ�งานอย่างเป็นระบบเพอื่ ไปสู่เป้าหมาย (อ้างอิงจาก : https://bit.ly/31MXL8l)

9 ทฤษฎีการเรียนรูแ้ ละการประยกุ ต์สกู่ ารสอน ภาพที่ 5 การสอนเดก็ นกั เรยี นนอกหอ้ งเรยี น (ที่มา : https://bit.ly/2IUXIik) ทฤษฎีการเรียนรู้สร้างขึ้นจากพ้ืนฐานความเช่ือเก่ียวกับธรรมชาติของ การเรียนรู้ เชน่ ทฤษฎีในกลุ่มพฤติกรรมนิยมซง่ึ นิยามการเรียนรวู้ ่า เปน็ การ เปล่ียนแปลงพฤตกิ รรม ก็จะเน้ องค์ประกอบที่มีต่อการเปลย่ี นแปลงพฤติกรรม ส่วนทฤษฎีกลุ่มพุทธินิยมที่นิยามการเรียนรู้ว่าเป็นกระบวนการคิดหรือการ พัฒนาทางสติปัญญาก็จะเน้นท่ีกระบวนการคิดอย่างมีคุณภาพดังน้ันในการนำ� เสนอทฤษฎีการเรยี นรู้ตา่ ง ๆที่คดั สรรว่ามบี ทบาทตอ่ การประยกุ ต์สกู่ ารออกแบบ การเรียนการสอนท่ีจะกล่าวถึงในท่ีนี้ก็จะกล่าวถึงองค์ประกอบของการเรียนรู้กฎ หรือหลักการพ้ืนฐานในการเรียนรู้ของทฤษฎีนั้นและการประยุกต์สู่การออกแบบ การเรยี นการสอน (อา้ งอิงจาก : https://bit.ly/2WTVB82)

10 https://www.youtube.com/watch?v=jDm1TjpRUD4





11 ความหมายของทฤษฎีการสอน กลา่ ววา่ ทฤษฎีการสอน คอื ขอ้ ความรทู้ ่ี พรรณอธบิ าย/ทำ�นายปรากฏการณ์ตา่ ง ๆ ทางการสอนทีไ่ ด้รับการพสิ จู น์ทดสอบและ การยอมรบั วา่ เชอ่ื ถือได้ซง่ึ นกั จติ วิทยาหรือ นักการศึกษาอาจพฒั นาหรือแปลงมาจาก ทฤษฎกี ารเรียนรูเ้ พือ่ นำ�ไปใช้เป็นหลกั ในการจดั การเรียนการสอนให้เป็นไปตาม ภาพท่ี 6 วตั ถุทางวศิ วกรรม จดุ มุ่งหมายท่ีกำ�หนดไวทฤษฎกี ารสอนหน่ึง ๆ (ท่มี า: https://bit.ly/2FmKE41) มักประกอบไปดว้ ยหลกั การสอนยอ่ ย ๆหลายหลกั การจากทีก่ ลา่ วมาข้างตน้ สรุป ไดว้ า่ ทฤษฎกี ารสอนเปน็ ขอ้ ความท่บี รรยายเง่ือนไข และสภาพแวดลอ้ มในการ จดั การเรียนการสอนหรือข้นั ตอนของการด�ำ เนนิ การเรยี นการสอนทส่ี มั พนั ธ์กัน และเป็นสาเหตุทำ�ให้เกดิ ผลการเรียนรขู้ อง ผูเ้ รียน ทฤษฎีการสอนมีพน้ื ฐานมาจากทฤษฎกี ารเรียนรู้ (อ้างอิงจาก : https://bit.ly/2Y56d0u)--- ท ฤษฎีการสอนที่สำ�คญั ริชี เคลน และเทรซี (Richey, Klein, & Tracey, 2011, pp. 70-82) ไดส้ รุปทฤษฎกี ารสอนส�ำ คญั ทีม่ ผี ูน้ �ำ ไป ใช้อย่างแพร่หลายในการออกแบบการเรยี นการสอน ภาพที่ 7 ทฤษฎีความคดิ (ท่ีมา: https://bit.ly/2qXB1nJ) ไวด้ งั นห้ี ลักการพื้นฐานในการพฒั นาหลักสตู รและการเรยี นการสอน

12 การประเมนิ ประสิทธภิ าพของประสบการณก์ ารเรียนรู้ โดยมรี ายละเอียดดงั ตอ่ ไปนี้ 1. การก�ำ หนดจดุ ประสงค์ของการศึกษา ไทเลอร์เปน็ ผทู้ ่ชี ีว้ ่าเปา้ หมายและจุดประสงค์การศึกษามีความสำ�คัญต่อการวางแผนและการปรับปรุง โปรแกรมการศกึ ษา แหล่งสารสนเทศท่ใี ช้ในการ ก�ำ หนดจุดประสงคไ์ ด้จาก 1) สารสนเทศเกย่ี วกบั ผูเ้ รยี น 2) ปัญหาของผเู้ รยี นท่มี คี ุณค่าสมควรน�ำ มาวิเคราะห์ 3) เนื้อหาทางวิชาการ 2. คัดเลือกประสบการณ์การเรยี นรู้ ไทเลอร์ได้เสนอให้น�ำ ขอ้ มลู จาก นักจิตวิทยาการเรียนรู้มาใช้ในการจัดลำ�ดับความสัมพันธ์ของจุดประสงค์และ เงื่อนไขที่ช่วยให้ผู้เรียนประสบความสำ�เร็จในการเรียนรู้ประสบการณ์การเรียนรู้ ตามทัศนะของไทเลอร์และอาจทำ�ให้เกิดผลการเรียนรู้ท่ีไม่ต้องการให้เกิดข้ึนได้ เชน่ กนั 3. การจัดประสบการณ์การเรยี นรู้ ไทเลอร์ได้เสนอให้มกี ารจดั ระเบียบ ของประสบการณ์การเรียนรู้เพ่ือให้แต่ละประสบการณ์ได้ส่งเสริมซึ่งกันและกัน และนำ�ไปสู่การสะสมผลการเรียนรู้ในระยะยาวโดยไทเลอร์ได้เสนอเกณฑ์ในการ จดั ประสบการณก์ ารเรยี นรู้ 3 เกณฑ์ ไดแ้ ก่ ความตอ่ เนอื่ ง การล�ำ ดบั ก่อนหลัง และการบูรณาการ 4. การประเมนิ ประสทิ ธภิ าพของประสบการณ์การเรียนรู้ สง่ิ ทีไ่ ทเลอร์ ให้ความส�ำ คญั อีกประการหนึ่งคือ การประเมนิ ประสิทธิภาพของประสบการณ์ การเรยี นรู้หรอื หลกั สตู ร ไทเลอร์ให้ความหมายของการประเมินคอื กระบวนการ ค้นหาว่าประสบการณ์การเรียนรู้ได้ช่วยพัฒนาและทำ�ให้เกิดผลการเรียนรู้ตามท่ี ตอ้ งการหรือไม่





13 คว ามหมายของระบบการเรยี นการสอน เมื่อกล่าวถึงคำ�วา่ ระบบ (system) มผี ู้ให้ความหมายในท�ำ นองเดียวกนั หมายถึง สว่ นประกอบ ตา่ ง ๆ ทนี่ ำ�มาจดั ใหม้ ีความสมั พันธร์ ่วมกนั เพ่ือไปสูเ่ ป้า หมาย (Romiszowski, 1981, p. 5) จะเห็นวา่ เปน็ ความหมายที่คอ่ นข้างเป็น นามธรรม แตเ่ มอื่ พิจารณาถงึ ระบบที่เรารจู้ กั และคุ้นเคย เช่น ระบบสุริยจกั รวาล ระบบร่างกาย ระบบการปกครอง เปน็ ตน้ เราจะเรมิ่ เห็นภาพของสงิ่ ทีเ่ รยี กวา่ ระบบ ไดช้ ดั เจน ขึน้ เช่นระบบร่างกาย ประกอบด้วย ระบบย่อยอาหาร ระบบ หายใจ ระบบการหมุนเวยี นของโลหติ ระบบสบื พนั ธเ์ ป็นตน้ ภาพท่ี 8 ระบบ C ท�ำ งานในอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร์ (ท่มี า :https://www.csystem.it/en/) ในระบบย่อยอาหาร ประกอบดว้ ยอวัยวะทท่ี �ำ หนา้ ที่ย่อย ได้แก่ ปาก กระเพาะ อาหาร และลำ�ไสอ้ วยั ะวะเหล่านี้ท�ำ งานสมั พันธ์กันภายในระบบของตนเองซง่ึ สง่ ผลตอ่ การเจรญิ เติบโตของรา่ งกายจากตวั อยา่ งของระบบร่างกายจะเหน็ วา่ ระบบ (system) ทมี่ ีความซับซ้อนอย่างระบบร่างกายนัน้ จะประกอบ ด้วยระบบย่อย (subsystem) ภายในระบบยอ่ ยแตล่ ะระบบ ประกอบดว้ ยองค์ ประกอบตา่ ง ๆ ทมี่ ีความสมั พันธ์เกยี่ วข้องกันภายใน และสมั พนั ธก์ บั ระบบอื่น ๆ

14 ด้วย โดยมีจุดมุ่งหมายรว่ มกัน จุดม่งุ หมายของระบบร่างกายคอื การเจรญิ เตบิ โต ของรา่ งกาย สรุป คือ องคป์ ระกอบของระบบประกอบด้วยสง่ิ ส�ำ คัญอย่างนอ้ ย 3 ประการ คอื 1) องคป์ ระกอบส�ำ คัญ ๆ ของระบบ 2) ความสมั พนั ธข์ ององค์ประกอบต่าง ๆของระบบ 3) เป้าหมายหรือจุดม่งุ หมายของระบบ (ทิศนา แขมมณี, 2555, หน้า 198)เมื่อนำ�นิยามของ ระบบ มาใช้ในการนิยาม ความหมายของระบบการเรียนการสอน สงัดอุทรานนั ท์ (2533, หน้า 6) ได้ให้ ความหมายของระบบการเรียนการสอน ว่า หมายถงึ การจดั องค์ประกอบของ การเรียนการสอนให้มีความสัมพันธ์กันเพื่อไปสู่จุดหมายปลายทางของการเรียน การสอนทก่ี ำ�หนดไว้ (อา้ งอิงจาก : https://bit.ly/2WSy42A)

15 องคป์ ระกอบหลักของกระบวนการออกแบบการสอน องคป์ ระกอบหลกั ท่ีต้องค�ำ นงึ ถงึ ตลอดเวลาของการออกแบบการสอนน้ันคือ ผู้เรียนวตั ถุประสงค์ วธิ ีการ และการประเมนิ ผล ซึ่งอาจแสวงหาคำ�ตอบไดจ้ าก คำ�ถามต่อไปนี้ 1 จะพัฒนาการสอนส�ำ หรบั ใคร 2.คุณต้องการให้ผู้เรียนหรอื ผู้เขา้ รบั การอบรมสามารถทำ�อะไรได้ 3.ควรจดั การสอนอยา่ งไรจงึ จะดที สี่ ุดสำ�หรับเนือ้ หา 4. คณุ ตดั สินอย่างไรจงึ จะทราบได้ว่า การเรียนรไู้ ด้เกิดขึ้น องค์ประกอบเหล่านี้ต่างมีความสัมพันธ์ภายในต่างกันและประกอบกันเป็นการ ออกแบบการสอน (ภาพ) และยงั มสี ่วนประกอบอ่ืนๆ ท่ีเสริมเข้ามากับองค์ ประกอบท้ัง 4 น้ี เพอื่ ใหร้ ูปแบบของการออกแบบการสอนมคี วามสมบรู ณย์ ง่ิ ข้นึ จากภาพนี้ จะเห็นรปู แบบของระบบการสอนที่แตกต่างออกไป ถงึ แมว้ ่า ส่วนประกอบท้ังหมดได้รับการจัดลำ�ดับไว้ตามแผนภาพนั้นแต่อาจไม่จำ�เป็นต้อง เรียงลำ�ดับการทำ�งานไปตามนั้นด้วยเหตุนี้จึงใช้รูปวงรีล้อมส่วนประกอบเหล่า น้ี เนื่องจากรปู วงรีเปน็ รปู ท่ไี มม่ จี ดุ เร่มิ ต้น คณุ คงจ�ำ ค�ำ ตอบทีไ่ ดร้ ับจากผวู้ างแผน

16 การสอนในตอนต้นว่า แต่ละคนเร่ิมต้นการวางแผนงานตามใจเขาเอง โดยเร่ิมจาก ส่วนใดส่วนหน่ึงตามแผนภาพน้ีก่อนแล้วจึงทำ�งานตามท่ีเขาคิดว่ามีเหตุมีผลเพียง พอจากภาพให้สังเกตตอ่ ไปว่าแต่ละส่วนประกอบจะไมเ่ ชื่อมโยงกนั ด้วยเสน้ หรือ ลกู ศรการเชือ่ มโยงน้นั แสดงถึงความตอ่ เนอื่ งตามล�ำ ดบั แตใ่ นท่นี ต้ี ้องการความ ยืดหยุ่นในการวางแผนเหตุผลท่ีรูปวงรีอีกประการหน่ึงคือแต่ละส่วนประกอบ เหล่านีม้ ีความสัมพันธ์ ซึง่ กันและกัน ดงั น้นี การตดั สนิ ใจทำ�อะไรกับสว่ นประกอบ หนึ่งจะส่งผลกระทบไปสู่ส่วนประกอบอื่นๆรูปแบบลักษณะนี้แสดงให้เห็นข้ัน ตอนของการปฏิบัติงานแบบเรียงลำ�ดับไปตามทิศทางของลูกศรมีความเหมาะสม และมีประโยชน์มากกว่าบริเวณวงรีใหญ่รอบนอกทั้งสองวงแสดงใหเ้ หน็ วา่ “ การ ทบทวน” ภาพที่ 9 ส่วนประกอบความสัมพัของระบบนธ์ (ที่มา :https://bit.ly/2ZDHi4j) เป็นขั้นตอนทีจ่ ะตอ้ งทำ�กนั ตลอดกระบวนการทง้ั หมดโดยท่วี งรอบในนนั้ จะ เป็นการประเมินผลยอ่ ย (formative Evaluation) และการทบทวน (revision) ส่วนวงรอบนอกจะเปน็ การบริหารโครงการ project management) การ ประเมินผลรวม (summative evaluation) การวางแผนงาน (planning) และ กลา่ วถงึ บรกิ ารสนับสนนุ การสอน (support Services) ทพิ รตั น์ สทิ ธวิ งศ์.(2559).การออกแบบระบบการสอน(พมิ พ์คร้ังท่ี1).กรงุ เทพ:วีพรนิ ท์

17 การพฒั นาระบบการเรียนการสอน ในการพฒั นาระบบการเรียนการสอน น้นั มแี นวคดิ เกีย่ วกับระบบทนี่ ำ�มาใช้ แบง่ ได้ 2 ลักษณะคอื การคิดเป็นระบบ (systematic thinking) และ วธิ ีการเชิง ระบบ (system approach) ภาพที่ 10 องค์ประกอบของวิธรี ะบบ (ท่มี า :https://bit.ly/2ZAjhLx) การคิดเป็นระบบ หมายถึง การกำ�หนดองค์ประกอบและการจดั องคป์ ระกอบ ของระบบใหม้ คี วามสมั พันธ์กนั อยา่ งเปน็ ลำ�ดบั ขั้นตอน เพอ่ื นำ�ไปสูจ่ ดุ มงุ่ หมาย ทกี่ ำ�หนด ระบบในลกั ษณะน้จี ะมลี กั ษณะเป็นผังการด�ำ เนนิ งานหรอื การท�ำ งาน อยา่ งเป็นลำ�ดบั ข้นั ตอน (ทิศนา แขมมณ,ี 2555,หนา้ 200)สำ�หรบั วิธกี ารเชิงระบบ นนั้ เป็นแนวคดิ เชงิ ปฏบิ ัติ ท่ีใช้ในการแก้ปัญหาอยา่ งเปน็ ล�ำ ดับขน้ั ตอนและสม เหตสุ มผลตามกระบวนการวิทยาศาสตร์ คอื การมองความสมั พันธใ์ นเชิงสาเหตุ และผลซงึ่ น�ำ ไปใช้ในการตรวจสอบผลลพั ธท์ ่ไี ด้ หากผลทีไ่ ดไ้ ม่สมบรู ณ์ ก็สามารถ ปรบั ปรงุ แกไ้ ขใหมจ่ นกว่าจะได้ผลลพั ธท์ สี่ มบรู ณ์ (Romiszowski, 1981, p. 5) วิธีการเชงิ ระบบนีป้ ระกอบด้วยกระบวนการพนื้ ฐาน 2กระบวนการ คือ การ วเิ คราะหแ์ ละการสังเคราะห์ การวิเคราะห์ เป็นการพิจารณาองค์ประกอบของ ระบบเดมิ ทีต่ ้องการปรบั ปรุงใหด้ ขี ้ึน สว่ นการสงั เคราะห์ เปน็ กระบวนการท่ีใช้

18 ความคิดสร้างสรรค์ในการค้นหาทางเลอื กหรอื กลวธิ ตี ่าง ๆ ในการแก้ปัญหา ซึ่ง อาจท�ำ ไดโ้ ดยการปรับปรงุ ความสัมพันธ์ของข้อมลู ป้อนกลับ เพอ่ื ปรับปรงุ แกไ้ ข กลไกควบคมุ ตัวปอ้ น กระบวนการ ผลผลติ องค์ประกอบในระบบใหม่ หรอื สรา้ ง องคป์ ระกอบใหม่และสรา้ งความสัมพนั ธ์ขององค์ประกอบใหม่นน้ั (Kaufman cited in Richey, Klein, & Tracey, 2011, p. 18) ระบบการเรียนการสอนจึงพัฒนาขึ้นจากการวิเคราะห์องค์ประกอบของการ เรียนการสอนและจัดองค์ประกอบเหล่านี้ให้สัมพันธ์กันตามองค์ประกอบเชิง ระบบในรูปของ ตัวปอ้ น กระบวนการผลผลติ การควบคมุ และข้อมลู ปอ้ นกลับ ซง่ึ น�ำ เสนอในรปู ของแผนภมู ิตามความคิดสร้างสรรคข์ องนักออกแบบระบบ (อ้างอิงจาก : https://bit.ly/31NsnGT)

19 ประโยชนแ์ ละข้อจำ�กดั ของการใชร้ ะบบการเรยี นการสอน ระบบการเรียนการสอนและวิธกี ารเชงิ ระบบ ไดม้ บี ทบาทส�ำ คญั ในการออกแบบ และพฒั นาการเรียนการสอน อย่างไรก็ตามพบวา่ ระบบการเรยี นการสอนและวิธี การเชิงระบบท่ีใช้อยู่เดิมแม้จะมีประโยชน์อย่างมากแต่ก็มีข้อจำ�กัดบางประการ ซึ่งนำ�ไปส่แู นวคิดใหมใ่ นการออกแบบระบบการเรยี นการสอน และรปู แบบของ การออกแบบการเรียนการสอนดังนี้ประโยชน์ของการใช้ระบบการเรียนการสอน ระบบการเรยี นการสอนมปี ระโยชนต์ อ่ การจัดการเรยี นการสอน ดังน้ี 1)ระบบการเรียนการสอนเปรียบเสมือนพิมพ์เขียวที่จัดวางองค์ประกอบ ของการเรียนการสอนต่าง ๆ ไว้อยา่ งเปน็ ระเบยี บทำ�ให้ครูรู้จดุ มุ่งหมายของการ เรยี นการสอน การด�ำ เนนิ การจัดการเรียนการ สอนและการวดั ผลผเู้ รียน ซ่ึง อำ�นวยความสะดวกแก่ครูในการเตรียมการสอนทำ�ให้เกิดความพร้อมในการ ด�ำ เนนิ งาน 2)ส่งเสริมให้การจัดการเรียนการสอนมีประสิทธิภาพคือสามารถควบคุม การดำ�เนินงานให้ บรรลุจุดมุ่งหมายไดอ้ ย่างสะดวก รวดเร็ว มคี ณุ ภาพ และ ประหยัดทรพั ยากร รวมทัง้ เวลา ดีกว่าการจัดการเรยี นการสอนทข่ี าดระบบ เพราะจะทำ�ให้เกิดความสับสน เพราะไม่ทราบจดุ มุง่ หมายชดั เจนและไม่สามารถ ควบคมุ การดำ�เนินงานได้ 3)ช่วยให้ครูทราบปัญหาและหาแนวทางในการแก้ปัญหาการเรียนการ สอนได้อย่างเหมาะสมเพราะมีระบบควบคุมกระบวนการดำ�เนินการทำ�ให้ทราบ ว่าผลการเรยี นรขู้ องนักเรียนเกดิ จากปัญหาการด�ำ เนนิ งานในสว่ นใด เพือ่ หาทาง แกป้ ญั หาไดอ้ ย่างถูกต้องเหมาะสม 4)ชว่ ยให้ครูได้น�ำ ผลการประเมนิ และข้อเสนอแนะตา่ ง ๆไปใช้เปน็ ข้อมูล ในการปรับปรุงการเรียนการสอนใหม้ ีคณุ ภาพดีขึน้

20 5) การนำ�วธิ ีการเชิงระบบไปใช้ในการพฒั นาสอื่ การเรยี นการสอน กอ่ ใหเ้ กดิ ผลติ ภณั ฑท์ างการศึกษาต่าง ๆ เชน่ สอื่ สงิ่ พมิ พ์ สือ่ เทคโนโลยตี ่าง ๆ ที่มี คณุ ภาพ เปน็ ประโยชน์ส�ำ หรับผู้ใช้อย่างกว้างขวาง ขอ้ จำ�กัดของการใช้ระบบการเรียนการสอน นักออกแบบการเรยี นการสอน มคี วามเหน็ วา่ ระบบการเรยี นการสอนแบบเดมิ ทจี่ ัดองค์ประกอบการเรยี นการสอนแบบเส้นตรง มขี ้อจำ�กัดในการนำ�ไปใช้ ดังน้ี ภาพท่ี 11 การเรยี นการสอนตามแบบจำ�ลอง ADDIE (ทมี่ า :https://bit.ly/2WSWI7W) 1) การนำ�แนวคดิ ระบบและวธิ ีการเชิงระบบมาใชใ้ นการพฒั นาการเรยี น การสอนนน้ั มี คา่ ใชจ้ ่ายสูง และใชร้ ะยะเวลาในการดำ�เนินการนานกว่าจะเสรจ็ สมบูรณ์ตามข้ันตอนการด�ำ เนนิ งานทกี่ ำ�หนด 2) ระบบการเรียนการสอนแบบเดิมมีความซับซอ้ น ยุ่งยาก เพราะ เนน้ การรวบรวมข้อมลู เชิงประจักษ์มากมายเกนิ ความจ�ำ เป็น 3) ระบบการเรียนการสอนทีก่ ำ�หนดไว้ตายตัว ไม่สอดคลอ้ งกบั บริบทท่มี ี เง่อื นไขแตกต่างกนั การพฒั นาการเรียนการสอน (อ้างองิ จาก : https://bit.ly/2Ru2WWb)





21 การออกแบบระบบการสอน(Instructional Design) เน่ืองจากหลกั การดำ�เนนิ งานในเชงิ ระบบน้ี สามารถนำ�ไปใช้กบั การปฏิบตั งิ าน ในสถานการณต์ ่างๆ ได้อยา่ งกวา้ งขวาง ไม่ว่าจะเป็นทางดา้ นการทหารซง่ึ เป็นตน้ กำ�เนิดของศาสตร์ในสาขานี้ ไปจนถงึ ทางดา้ น อตุ สาหกรรม การธนาคาร โรงพยาบาล และการศึกษาทุกระดบั เพราะเปน็ วิธีการท่ีสามารถน�ำ มาใชเ้ ปน็ แนว ทางใหก้ ับการจดั การสอนและฝึกอบรมในทุกรูปแบบ ไมว่ ่าจะเปน็ เพยี งการบรรยายไปจนถงึ การพัฒนา บทเรยี นดว้ ยตนเอง การออกแบบการสอน ยงั ชว่ ยใหผ้ สู้ อนหรอื วิทยากรการฝึกอบรม พจิ ารณาและทบทวนถงึ การก�ำ หนดเปา้ หมาย แสวงหาวธิ กี ารใหมๆ่ ที่จะน�ำ เนือ้ หาสาระไป ภาพท่ี 12 นักออกแบบทำ�งานบน Vector ส่งให้ผู้เรยี นปรบั เปลีย่ นกระบวนการเรียน (ท่มี า :https://bit.ly/2Rq2msi) การสอนใหน้ ่าสนใจขน้ึ กวา่ วธิ กี ารเดมิ ๆ ทป่ี ฏบิ ัตกิ นั อยู่ ดังนนั้ จึงควรศึกษาถึง รายละเอียดต่างๆของค�ำ วา่ “ การออกแบบระบบการสอน” หรือ “ instruc- tional design” กันต่อไปความหมาย เมื่อกล่าวถึงค�ำ วา่ การออกแบบระบบ การสอน หรือ Instructional System Design นี้ kemp (1985) หมายความถึง ศัพท์คำ�อนื่ ๆท่มี คี วามหมายคล้ายคลงึ กนั ดงั ตอ่ ไปน้ี instructional Design Competency-based Instruction instructional System Design Criterion-referenced Instruction instructional System Development Performance Technology Learning System Design

22 นอกจากนี้ Clark (1995) ยงั ได้อธบิ ายถงึ คำ�วา่ Performance-based Training (PBT)และ Criterion Referenced Instruction (CRI) ซง่ึ เป็นก ระบวนการท่ีใช้สำ�หรับการออกแบบการฝึกอบรมที่นำ�เอาหลักการของระบบ มาประยุกต์ด้วยซึ่งกระบวนการดังกล่าวนี้จะมีลักษณะของการปฏิบัติการที่ คลา้ ยคลงึ กนั ดงั น้ี *Competency Based (Job Related): มีพื้นฐานบนความสามารถการปฏิบัติงาน หรือภาระกิจท่เี ก่ียวขอ้ ง ซ่งึ ผเู้ รยี นหรือ ผูเ้ ขา้ รบั การอบรมจะตอ้ งบรรลุเปา้ หมาย ทง้ั ทางด้านทักษะ – ความรู้และทศั นคติ (Ski! – knowledge attitude หรอื นิยมเรยี กยอ่ ๆกนั ว่า SKA): ซงึ่ การฝกึ ภาพที่ 13 การเรียนร้ดู ว้ ยความสามารถ อบรมจะเน้นความสำ�คัญทีภ่ าระกจิ (ทม่ี า :https://bit.ly/2W5xU7T) โดยการฝกึ ฝนให้ผเู้ รียนสามารถบรรลุเกณฑ์ หรือมาตรฐานที่จำ�เปน็ สำ�หรับการปฏิบตั ิภาระกจิ น้นั ๆ * Sequential: มคี วามล�ำ ดับขัน้ ตอน บทเรยี นได้รบั การจดั ระเบยี บ ความสัมพนั ธ์ อยา่ งเปน็ ลำ�ดบั ขั้นตอนอย่างสมเหตุผล *Tracked: มกี ารพฒั นาระบบการตดิ ตามผลการปฏิบัติเพ่อื คอย ปรบั ปรงุ แก้ไขสอ่ื และวัสดกุ ารสอนตา่ งๆให้ทนั สมัยและมปี ระสทิ ธิผลอยูเ่ สมอ * Evaluated: การประเมินผลและแก้ไขข้อบกพรอ่ งจะทำ�ใหเ้ กดิ การ ปรบั ปรงุ และท�ำ ให้เนือ้ หาสาระทันสมยั อย่เู สมอ

23 การออกแบบระบบการสอน เป็นการน�ำ หลกั การของระบบมาใช้ในการพจิ ารณา ถึง การสอนการระบุถงึ วธิ สี อน รวมทง้ั ผลของการประเมิน ดงั นนั้ กระบวนการ ของ การออกแบบจึงเปน็ การแปลหลกั การทั่วไปของการเรยี นการสอนออกมา เป็นแผนงานทจ่ี ะน�ำ ไปส่กู ารพัฒนาวัสดุและกิจกรรมการสอน ซึ่งในกระบวน น้ีจะเน้นถงึ การก�ำ หนดทักษะท่ีจำ�เป็นส�ำ หรับผู้เรยี น รวมท้งั ข้อมลู ต่างๆ ของผู้ เรียนทจ่ี ะนำ�มาใชใ้ นการวางแผนพัฒนา การสอนใหเ้ หมาะสม ซ่งึ Moore กับ Kearsley (1996) อธิบายต่อไปว่า “ หลกั การพืน้ ฐานของการออกแบบระบบ การสอนกค็ อื การมองถึงการเรียนการสอนในทุกๆ มิติออกมาเป็นพฤติกรรม ทั้งหมด ทงั้ นี้เพอื่ ต้องการทจ่ี ะวดั การเรยี นรู้ Mager (1984) อธบิ ายวา่ ภาระงานของนักออกแบบการสอนกค็ อื การตอบ คำ�ถาม 3 ข้อตอ่ ไปนี้ 1. เราก�ำ ลังจะมุ่งหนา้ ไปไหน- วัตถปุ ระสงค์ของการสอนคืออะไร 2. เราจะไปถงึ ท่นี ่นั ไดอ้ ยา่ งไร-กลยทุ ธ์การสอนคืออะไร 3. เราทราบไดอ้ ยา่ งไรว่าไปถงึ จดุ หมายแลว้ แบบทดสอบควรมลี กั ษณะ อย่างไร-เราจะประเมินผลและปรับปรุงแก้ไขวัสดุการสอนได้อย่างไรห้องปฏิบัติ การวิจยั ประยกุ ต์ มหาวทิ ยาลยั แห่งรัฐเพน็ นซิลเวเนีย อธบิ ายถึงความหมาย ของการออกแบบระบบการสอนไว้ในเอกสาร“ Training and instructional Design” ไวด้ งั ตอ่ ไปน้ี การออกแบบการสอนเปน็ กระบวนการ (Instruction- al Design as a Process) การออกแบบการสอนเปน็ การพฒั นารายละเอยี ด ของคณุ ลกั ษณะต่างๆของการสอนอยา่ งเปน็ ระบบ โดยการประยกุ ตใ์ ชห้ ลกั การ และทฤษฎีท่ีเกี่ยวข้องกับการเรียนและการสอนท้ังน้ีเพื่อเป็นการรับประกันถึง คณุ ภาพของการสอน กลา่ วคือ จะเป็นกระบวนการท่ีมกี ารวเิ คราะห์เป้าหมายและ

24 ความต้องการของการเรยี น รวมทัง้ การพัฒนาระบบ การสำ�เลย้ี งเนอื้ หาสาระไปส่เู ปา้ หมายนนั้ ๆ นอกจากนีย้ ังรวมถึงการพฒั นากจิ กรรมและวสั ดกุ ารสอน (instruction- al materials) จนกระท่ังการนำ�ไปทดสอบและประเมนิ ผลกจิ กรรมการเรยี นการสอ นทกุ ๆ กจิ กรรมทไ่ี ด้พฒั นาขน้ึ มาการออกแบบการสอนเป็นวินัย (Instructional De- sign as a Discipline) การสอน (instructional strategies) อกี ทง้ั กระบวนการในการพัฒนาและ การน�ำ กลยุทธ์นีไ้ ปปฏบิ ตั จิ รงิ การออกแบบการสอนเป็นศาสตร์ แขนงหนง่ึ (Instructional Design as a Science) การออกแบบการสอนเป็นศาสตร์ ทวี่ ่าด้วยการสร้าง เเละก�ำ หนด รายละเอียดของคุณลักษณะส�ำ หรับ การพฒั นา การน�ำ ไปปฏบิ ัตกิ าร การประเมินผล ภาพที่ 14 รูปแบบการประเมินครทู ่เี นน้ การใช้ของ Marzano (ทม่ี า :https://bit.ly/2FoFTXI) การออกแบบการสอนเป็นความจรงิ (Instructional Design as Reality) การออกแบบการสอนนี้ สามารถจะเร่มิ ต้นท่ตี ำ�แหนง่ ใดๆ ในกระบวนการออกแบบ ก็ได้ซึ่งมักจะมีการพัฒนาความคิดข้ึนมาเพ่ือเน้นไปที่แกนกลางของสถานการณ์ของ การสอนซึง่ เมื่อกระบวนการทงั้ หมดท้งั มวลไดป้ ฏิบัติเสรจ็ สน้ิ ลงน้นั นักออกแบบการ สอนกจ็ ะมองยอ้ นกลบั ไปเพ่อื ตรวจสอบดวู า่ องค์ประกอบท่ีเป็นศาสตรเ์ หล่าน้นั ไดน้ �ำ มาพิจารณาทง้ั หมดหรือไม่ และในที่สดุ ก็สามารถเขียนกระบวนการออกมาได้อยา่ ง เปน็ ระบบ Smith และ Regan (1999) อธบิ ายไวว้ า่ “ การออกแบบการสอนเป็น

25 กระบวนการท่ีเปน็ ระบบในการน�ำ หลักการของการเรียนรแู้ ละการสอนมาใช้ในการ วางแผนงานส�ำ หรบั การพฒั นาวสั ตกุ ารสอน (instructional materials) และกิจกรรมการสอน” ซ่งึ มีพ้นื ฐานมาจากแนวความคดิ ดงั ต่อไปนี้ •ต้องมีความคดิ ท่ีชัดเจนวา่ ผ้เู รียนควรจะเรียนเร่อื งอะไร •การสอนทดี่ ที ีส่ ดุ คอื การสอนท่ีมีประสิทธภิ าพ ประสิทธผิ ล เเละดงึ ดดู สนใจ •ผเู้ รียนจะไดเ้ รยี นจากการสอนทีม่ หี ลากหลายรูปแบบ •มกี ารประยกุ ต์หลกั การเรียนร้ใู หเ้ ปน็ ไปตามอายขุ องผู้เรยี น และลักษณะของเนอ้ื หาสาระ •การประเมนิ ผลจะเป็นการพจิ ารณาตดั สนิ ประสิทธิภาพ ของท้ังการเรยี นและการสอน •การประเมินผลผู้เรียนจะวดั จากเกณฑ์ที่ก�ำ หนด ไว้ในวัตถปุ ระสงค์ ไมใ่ ชก่ ารเปรียบเทยี บกับเพ่ือนร่วมชั้นเรียน •วัตถุประสงค์ กิจกรรมการเรยี น และการทดสอบ จะต้องมคี วามสมั พันธต์ อ่ กัน ทพิ รัตน์ สทิ ธวิ งศ์.(2559).การออกแบบระบบการสอน(พิมพค์ ร้ังท่ี1).กรงุ เทพ:วพี รนิ ท์

26





27 จดุ มุ่งหมายของการประเมนิ การเรียนการสอน ในปจั จุบันแนวคดิ ในการประเมนิ มงุ่ เนน้ การประเมินเพื่อปรบั ปรงุ งานหรอื โครงการทีว่ างแผนไว้ใหม้ ีประสิทธิภาพมากขนึ้ และช่วยให้ผู้บริหารตัดสนิ ใจเกยี่ ว กับโครงการหรืองานท่ีรับผิดชอบสำ�หรับการประเมินการเรียนการสอนนั้นมีจุด มุ่งหมายเพอื่ ภาพที่ 15 การบริหารจัดการคนเก่งทีม่ ีพรสวรรค์ (ทมี่ า :https://bit.ly/2N1G9SZ) 1)การประเมินความต้องการจำ�เป็นทำ�ให้ทราบว่าอะไรคือปัญหาที่แท้ จรงิ และมคี วาม สำ�คัญในลำ�ดบั กอ่ นหลังอย่างไร 2)ช่วยในการตัดสินใจเลือกวิธีการในการรวบรวมข้อมูลการวิเคราะห์และ แปลผล ขอ้ มลู ทำ�ให้ได้สารสนเทศในการตัดสนิ ใจเกี่ยวกบั โครงการ 3)ทำ�ให้ทราบว่าการแก้ปัญหาบรรลุเป้าหมายหรือผลการเรียนรู้ท่ี ตอ้ งการหรือไม่ 4)ช่วยตัดสินคุณภาพของกระบวนการเรียนการสอนและส่ือการเรียนการ สอนประโยชน์ของการประเมินการเรียนการสอนผู้ท่ีเก่ียวข้องในกระบวนการ ประเมนิ ซึ่งประกอบด้วย ผเู้ รยี น ครู (อ้างอิงจาก : https://bit.ly/2Lg0MZd)

28 ขอบเขตของการประเมนิ การเรียนการสอน การประเมินการเรียนการสอนสามารถแบ่งตามจุดมุ่งหมายและกรอบ ระยะเวลาของการด�ำ เนนิ งานออกเปน็ 2ประเภทไดแ้ ก่(Smith & Ragan, 1999, p.338) 1.การประเมินความก้าวหน้า(formativeevaluation)ซ่ึงเป็นการ ประเมินในระหว่างดำ�เนินงานโดยมีจุดมุ่งหมายเพ่ือให้ได้สารสนเทศที่นำ�ไปใช้ใน การปรับปรงุ แก้ไขจดุ บกพร่องของการออกแบบการเรยี นการสอนสงิ่ ทปี่ ระเมิน ได้แก่ แผนการเรยี นการสอนและส่ือการเรียนการสอนท่ีเกดิ ขึน้ จากการออกแบบ 2.การประเมินผลรวม(summative evaluation)เปน็ การประเมนิ เมื่อ ส้ินสุดโครงการโดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้ได้สารสนเทศท่ีนำ�ไปใช้ในการตัดสิน คุณค่าความสำ�เร็จหรือล้มเหลวของโครงการท้ังหมดโดยภาพรวมโดยพิจารณา จากประสิทธิผลและประสิทธิภาพของโครงการการประเมินความก้าวหน้าการ ประเมินความก้าวหน้ามักจะดำ�เนินการโดยทีมผู้ออกแบบการเรียนการสอนและ บุคคลทเ่ี กย่ี วขอ้ งกับการเรียนการสอน ได้แก่ ครู นกั เรยี น และการรบั ฟังความคิด เห็นของผปู้ ระเมนิ จากภายนอกได้แก่ผูเ้ ชยี่ วชาญด้านเนื้อหา ผเู้ ชย่ี วชาญด้านสื่อ การเรียนการสอนและผู้ท่ีมีประสบการณ์ตรงเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ที่พัฒนาเป็นต้น การประเมินความก้าวหน้าประกอบดว้ ยขัน้ ตอนในกาดำ�เนนิ การ4ข้ันตอนไดแ้ ก่ ภาพท่ี 16 องค์กร (ท่ีมา :https://bit.ly/2KsfegZ)

29 ขนั้ ท่ี 1 การประเมนิ การออกแบบเป็นการประเมนิ กอ่ นเรม่ิ ต้นโครงการ พัฒนาการเรยี นการสอน ขั้นท่ี 2 การประเมนิ โดยผเู้ ช่ยี วชาญเปน็ การประเมนิ หลงั จากการ พฒั นาการเรยี นการสอน เรยี บร้อยแล้วแตย่ ังไม่ได้น�ำ ไปทดลอง ใชก้ ับผู้เรียน ขน้ั ที่ 3 การประเมินโดยผเู้ รยี นเป็นการทดลองการเรียนการสอนที ่ ออกแบบและพฒั นากบั ผูเ้ รยี นทีเ่ ป็นตวั แทนของกลุ่มเปา้ หมาย หรอื ประชากร ข้ันท่ี 4 การประเมนิ ตอ่ เนอื่ งเป็นการประเมนิ เพ่อื ตดิ ตามผลกระทบต่อ เนอ่ื งจากการทดลองใช้การเรียนการสอนโดยผู้เกย่ี วขอ้ งและ ไดร้ ับผลได้ผลเสยี จากโครงการ

30 กา รประเมนิ ผลรวม (summative evaluation) จุดม่งุ หมายของการประเมินผลรวมคือ การรวบรวมวิเคราะห์ สรปุ ขอ้ มลู เพือ่ น�ำ เสนอและพจิ ารณาตัดสนิ เกีย่ วกับ ประสทิ ธผิ ลประสทิ ธิภาพความพงึ พอใจ ของผเู้ รยี นและความคมุ้ คา่ ของคา่ ใชจ้ ่าย 1. การประเมนิ ประสทิ ธผิ ล(effectiveness) ของการเรียนการสอนคือการประเมนิ ผล การเรียนรู้ทเี่ กดิ ขน้ึ ว่าตรงกับเปา้ หมาย ท่กี ำ�หนดไวห้ รือไม่ข้อมูลทีน่ ำ�มาใชใ้ น ภาพที่ 17 ขอ้ เสนอแนะการจดั อนั ดับ การประเมินได้จากการรวบรวมตลอด (ท่มี า :https://bit.ly/2FmTKOa) การประเมินผลจากเคร่ืองมอื เชน่ แบบทดสอบ ผลผลติ แฟ้มสะสมงาน การ ประเมนิ ตนเอง การสัมภาษณ์และการแสดงความคิดเหน็ เป็นต้นคำ�ถามทีใ่ ชเ้ ปน็ แนวทางในการรวบรวมสารสนเทศในการประเมนิ ไดแ้ ก่ 1)ผู้เรียนบรรลุเป้าหมายการเรียนรหู้ รอื ไม่ 2)การออกแบบการเรยี นการสอนประสบผลสำ�เรจ็ ตามทก่ี ำ�หนดไว้หรือไม่ 3)ผูเ้ รียนเกิดการเรยี นรหู้ รือไม่ 4)องค์ประกอบการเรยี นการสอนมคี วามสอดคลอ้ งกันหรือไม่ 2. การประเมนิ ประสทิ ธภิ าพ(efficiency) ของการเรียนการสอนคือการประเมินท่ีเก่ียวกับความคุ้มค่าของราคาความ สะดวกใช้และประโยชน์ของโครงการออกแบบการเรียนการสอนข้อมูลรวบรวม ได้จากแบบสอบถาม การสัมภาษณ์ และการสังเกตค�ำ ถามทใี่ ชเ้ ปน็ แนวทาง

31 3. การประเมนิ ความพึงพอใจ(appeal) ของผเู้ รยี นทม่ี ีต่อการเรยี นการสอน คือการค้นหาว่าผ้เู รียนชอบการเรียน การสอนทอี่ อกแบบหรือไม่ หลงั เสร็จ สนิ้ การทดลองใชแ้ ลว้ ผู้สอนและผูเ้ รยี น ยงั คงนำ�สิ่งท่ีออกแบบน้ไี ปใชต้ ่อหรือไม่ ภาพที่ 18 ประสิทธิภาพ (ทม่ี า :https://mklnd.com/2RqPEK3) ข้อมลู ดา้ นความพึงพอใจรวบรวมได้จากแบบสอบถาม 4. ความค้มุ คา่ ของคา่ ใช้จ่ายการพจิ ารณาในประเดน็ ทเี่ ก่ยี วกับความคมุ้ คา่ ของคา่ ใชจ้ า่ ยพิจารณาได้ 3 แบบ ได้แก่ 1)คา่ ใช้จรงิ ทเ่ี กิดข้นึ จรงิ (cost feasibility)พิจารณาจากค่าใชจ้ ่าย ของการด�ำ เนนิ การต่อหัวของผูเ้ รยี น 2)ประสิทธิภาพของการใช้จ่าย (cost effectiveness) พจิ ารณาจากสดั ส่วนของค่าใชจ้ ่ายในโครงการเทยี บกบั ค่าใช้จา่ ย มาตรฐานในโครงการท่ีมเี ป้าหมายเดยี วกนั 3)ประโยชน์ทไ่ี ด้รบั (cost benefit) พิจารณาจากคา่ ของเงินกับประโยชน์ ทไ่ี ดร้ ับ (อ้างองิ จาก : https://bit.ly/2Frl3af)

32 ป ระเมินด้านผลสัมฤทธิ์ ทางการเรยี นประเมินไดจ้ ากคะแนนจากการทดสอบ หลงั เรยี นของผ้เู รยี นหลงั จากการเรยี นจากสิง่ แวดล้อม ทางการเรยี นรู้ทีพ่ ฒั นาตามแนวคอนสตรัคตวิ สิ ต์ เชน่ ก�ำ หนดใหผ้ ู้เรียนทกุ คนตอ้ งผ่านเกณฑร์ ้อยละ 65 ของคะแนนเต็มเปน็ ตน้ ภาพท่ี 19 การประเมนิ ส รปุ (ที่มา : https://bit.ly/2WVUlfQ) การประเมินประสิทธภิ าพของสือ่ เปน็ ส่วนหนง่ึ ทส่ี ำ�คญั ท่นี กั ออกแบบใชเ้ พือ่ เป็นการยนื ยัน คณุ ภาพของสือ่ ที่สรา้ งขึ้นแตท่ ผ่ี ่านมาคา่ ท่บี อกถึงประสทิ ธภิ าพของส่ือมกั เป็นคา่ ผล สมั ฤทธ์ิทางการเรยี นทไ่ี ดจ้ ากการเรียนจากความ (ภทามี่ พาท:ี่ 2h0ttภpsา:พ//ผ bนู้ it�ำ .เlหy/น2ือR ผqู้น8ำ�ZLc) เปลีย่ นแปลงในการจัดการเรียนรทู้ ีน่ ำ�มาส่กู าร ออกแบบการสอนท่เี ปลยี่ นแปลงซึ่งมผี ลตอ่ การ ประเมินซ่ึงต้องสอดคล้องกับการออกแบบดังตัวอย่างเช่นส่ิงแวดล้อมทางการ เรยี นรูท้ น่ี �ำ เสนอขา้ งต้นจะเห็นได้ว่าจะพิจารณาคณุ ภาพของสอื่ ทงั้ 5 ดา้ นทใี่ ห้ ผลยนื ยนั ท้ังดา้ นปริมาณ รองศาสตราจารย์ ดร.สมุ าลี ชัยเจริญ(2551).หลักการ ทฤษฏีสกู่ ารปฏบิ ัติ(พิมพค์ รงั้ ที่1).ขอนแกน่ :คลงั นานาวทิ ยา

33 บรรณานุกรม พฤฒพิ งษ์ เลก็ ศิรริ ตั น์(2546).การออกแบบส่อื การสอน(พิมพค์ รงั้ ท1่ี ).กรุงเทพ:โอเดียน สโตร์ ทิพรัตน์ สิทธวิ งศ์.(2559).การออกแบบระบบการสอน(พมิ พ์ครัง้ ที่1).กรงุ เทพ:วพี รนิ ท์ สมุ าลี ชยั เจริญ(2551).หลักการ ทฤษฏสี ู่การปฏิบัต(ิ พมิ พ์คร้ังที่1).ขอนแกน่ :คลงั นานา วิทยา กดิ านันท์ มลทิ อง. (2543). เทคโนโลยกี ารศึกษาและนวัตกรรม. พมิ พ์คร้ังที่ 2. กรงุ เทพฯ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย. สุพรรษา ยวงทอง. (2558). ความรเู้ บอ้ื งต้นเก่ียวกบั คอมพวิ เตอร์และเทคโนโลยสี นเทศ. พิมพ์ครง้ั ที่ 2. กรุงเทพฯ โปรวิช่นั อา้ งองิ เนอ้ื หา พฤฒิพงษ์ เลก็ ศิริรัตน(์ 2546).การออกแบบส่อื การสอน(พมิ พ์ครง้ั ที1่ ).กรุงเทพ:โอเดยี น สโตร์ ทพิ รัตน์ สิทธวิ งศ.์ (2559).การออกแบบระบบการสอน(พิมพค์ รัง้ ที่1).กรงุ เทพ:วพี รนิ ท์ สุมาลี ชยั เจรญิ (2551).หลกั การ ทฤษฏีสู่การปฏบิ ตั (ิ พมิ พค์ รัง้ ท1ี่ ).ขอนแกน่ :คลงั นานา วิทยา กดิ านนั ท์ มลทิ อง. (2543). เทคโนโลยกี ารศกึ ษาและนวัตกรรม. พิมพ์ครงั้ ที่ 2. กรุงเทพฯ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั . Learning Management. (2015). ความเปน็ มาของการออกแบบการเรยี นการสอน. 6 ธันวาคม 2561. https://sites.google.com/site/hnwykarreiynru123 อ้างองิ รปู ภาพหนา้ ปก (Online). https://bit.ly/2WRRvNI, 4 มิถนุ ายน 2562