มังกร

รายงาน เร่ ื อง ภูเขาไฟ (Volcano) จดั ทาโดย สามเณรมงั กร สรรญศรี ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี 6 นาเสนอ อาจารยจ์ ุฑาทิพย์ แกว้ มณี กลุม่ สาระวิทยาศาสตร์ วิชาวิทยาศาสตรก์ ายภาพ ประจาปีการศึกษา 2563 ภาคเรียนท่ี 1 โรงเรียนพระปริยตั ิธรรมวดั สุวรรณรงั สรรค์ อาเภอบา้ นฉาง จงั หวดั ระยอง

คานา รายงานเร่ืองน้ีจดั ทาข้ึนเพ่ือการศึกษาเร่ืองภูเขาไฟ เพ่ ื อการเรี ยนรู ้ และศึกษาเร่ืองรูปแบบของภูเขาไฟ และ ลกั ษณะของภูเขาไฟแตล่ ะชนิด วา่ มีลกั ษณะแตกตา่ งกนั อยา่ งไรบา้ ง ภูเขาไฟมีก่ีรูปแบบ มีก่ีชนิด ผูจ้ ดั ทา สามเณรมงั กร สรรญศรี

สารบญั หน้า เร่ือง 4 5 ภูเขาไฟ 6 รูปแบบภูเขาไฟ 7 การแบง่ ประเภทภูเขาไฟ 8 ภูเขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) 9 10 ลกั ษณะของภูเขาไฟรูปโล่ 11 ตวั อยา่ งภูเขาไฟรูปโล่ 12 ภูมิอากาศ 13 ภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) 14 ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยกรวด 15 16 การกอ่ ตวั 17 ภเู ขาไฟแบบสลบั ชนั้ (Composite Volcano) ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยสลบั ชนั้ ประวตั ิ แหลง่ ท่ีมา

เร่ือง ภูเขาไฟ ภูเขาไฟ เป็นธรณีสณั ฐานท่ีหินหนืดปะทุผา่ นข้ึนมายงั พ้นื ผวิ ของดาวเคราะห์ ภูเขาไฟมกั เกิดข้ึนใกลก้ บั แนวรอยต่อระหวา่ งแผน่ เปลือกโลก อยา่ งไรกต็ าม ยงั มีภูเขาไฟที่เป็นขอ้ ยกเวน้ เรียกวา่ จุดร้อนภูเขาไฟ (Volcanic Hotspot) วชิ าท่ีศึกษาเกี่ยวกบั ภูเขาไฟ เรียกวา่ วทิ ยาภูเขาไฟ (vulcanology หรือ volcanology)

รูปแบบภูเขาไฟต่างๆ ภูเขาเกิดจากการเปล่ียนแปลงลกั ษณะของเปลือกโลก ซ่ึงแผน่ ธรณีทวีปดนั กนั ทา ใหช้ น้ั หินคดโคง้ (Fold) เป็นรูปประทุนคว่าและประทุนหงายสลบั กนั ภูเขาท่ีมียอด แบนราบอาจเกิดจากการยกตวั ของเปลือกโลกตามบริเวณรอยเล่ือน (Fault) แต่ ภูเขาไฟ (Volcano) มีกาเนิดแตกตา่ งจากภูเขาทว่ั ไป ภูเขาไฟเกิดจากการยกตวั ของแมกมาใตเ้ ปลือกโลก

การแบ่งประเภท ภูเขาไฟแบ่งตามลกั ษณะรูปทรงไดเ้ ป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ คือ 1. ภเู ขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) 2. ภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) 3. ภเู ขาไฟแบบสลบั ชนั้ (Composite Volcano)

ภูเขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) ภูเขาไฟรูปโล่ เป็นภูเขาไฟชนิดหน่ึงท่ีประกอบดว้ ยลาวาแขง็ ตวั เป็นหลกั ไม่มีเถา้ ท่ีพน่ จากปากปล่องภูเขาไฟประกอบดว้ ยหรือหาก มีกไ็ ม่มาก ทาใหภ้ ูเขาไฟชนิดน้ีมีความสูงไม่มากนกั แลดูเหมือนโล่ นกั รบเม่ือมองจากดา้ นบน ภูเขาไฟรูปโล่พบไดท้ ว่ั โลก ตวั อยา่ งเช่น ภูเขาไฟเวซูวีโย ภูเขาไฟเมานาเคอา นอกจากน้ียงั พบ ไดบ้ นดาวเคราะห์หิน หรือดวงจนั ทร์ท่ีมีขนาดใหญ่เพียงพอเกบ็ แมกมาไวภ้ ายใน เช่นดาวศุกร์ ดาวองั คาร ดวงจนั ทร์ไอโอ ภูเขาไฟรูปโล่ต่างจาก ภูเขาไฟเชิงประกอบตรงที่ภูเขาไฟเชิง ประกอบมีเถา้ ถ่านทบั ถมสลบั กบั ลาวาเยน็ ตวั ทาใหภ่้ ูเขาไฟเชิง ประกอบมีความสูงมากกวา่ ภูเขาไฟรูปโล่

ภูเขาไฟรูปโลเ่ กิดจากการไหลของลาวาท่ีไมห่ นืด เม่ือลาวาเย็นตวั ลงก็จะแข็งตวั กลายเป็นชนั้ ทบั ถม ข้ึนเป็นรูปทรงภูเขาเต้ีย ๆ มีมุมชนั ไมม่ ากคือไมเ่ กิน 10 องศา ความสูงมกั อยใู่ นช่วงประมาณ 1/20 ของ ความกวา้ ง ในระยะแรกเม่ือก่อตวั จะเห็นเป็นลานลาวา (lava plateau) ต่างจากภูเขาไฟเชิงประกอบท่ี มีลกั ษณะเป็นการทบั ถมของเถา้ และลาวาสลบั ช้นั และต่างจากภูเขาไฟกรวยกรวดท่ีประกอบดว้ ยเถา้ เป็นหลกั ภูเขาไฟรูปโล่มกั จะปะทุต่อเนื่องตลอดเวลาแทนการปะทุเป็นคร้ังคราวอยา่ งภูเขาไฟเชิง ประกอบ ภูเขาไฟรูปโล่ใตเ้ มฆที่ใหญ่ที่สุดในโลกคือ ภูเขาไฟเมานาโลอาซ่ึงสูง 4,169 เมตร (13,678 ฟุต) จากระดบั น้าทะเล และกวา้ ง 60 ไมล์ (100 กิโลเมตร) ประมาณกนั วา่ มีปริมาตรหินบะ ซอลตท์ ี่ประกอบเป็นภูเขาไฟท้งั สิ้น ฐานรากของภูเขาไฟจมตวั อยใู่ ตเ้ ปลือกโลกลึกประมาณ 8 กิโลเมตร (5 ไมล)์ [7] ภูเขาไฟรูปโลส่ ว่ นมากท่ีมีการศึกษามกั อยูท่ ่ีหมูเ่ กาะฮาวาย เพราะเขา้ ถึงง่าย และภูเขาไฟปะทุ ตลอดเวลา มีภูเขาไฟคิเลาเอยี ปะทุมาตงั้ แต่ พ.ศ. 2526 เป็นแหล่งศึกษาหน่ึง ลกั ษณะการปะทุและการ ปล่อยลาวาท่ีไม่รุนแรงและเชื่องชา้ กินเวลานานน้ีเอง แมว้ า่ จะมีการพ่นเถา้ ถ่านบา้ ง ทาให้ นกั วทิ ยาศาสตร์เรียกก่ารปะทุของภูเขาไฟน้ีวา่ การปะทุฮาวาย (Hawaiian eruption) การปะทุฮาวาย เมื่อเกิดหลายคร้ัง กจ็ ะเกิดเป็นช้นั ลาวาแขง็ บาง ๆ ทบั ถมกนั จนเกิดเป็นภูเขาซ่ึงมกั มีแอ่งลาวาตรงกลาง ภูเขาที่วา่ น้ีไม่สูงนกั เพราะการไหลแผก่ วา้ งของลาวา

ลกั ษณะของภูเขาไฟรปู โล่ • เกิดจากลาวาท่ีมีความเป็นเบส (Basic lava volcano) เพราะประกอบดว้ ยแร่เหลก็ และแมกนีเซียม • ลาวามีลกั ษณะเหลว ไหลไดเ้ ร็วและแข็งตวั ชา้ • กระระเบิดไมร่ ุนแรง จะมีเถา่ ถา่ นและเศษหินกอ้ นเล็ก และ ควนั พน่ ออกมาบริเวณปากปลอ่ ง

ตวั อย่างภเู ขาไฟรปู โล่ เช่น ภูเขาไฟเมานาโลอา ภูเขาไฟเมานาโลอา (Mauna Loa) เป็นภูเขาไฟที่ใหญ่ท่ีสุดในโลก ต้งั อยใู่ น ฮาวาย สหรัฐอเมริกา จดั เป็นภูเขาไฟมีพลงั เกิดการระเบิดทุกๆ 3 ปี คร่ึง การระเบิดคร้ัง ล่าสุดเม่ือ พ.ศ. 2527 เมานาโลอาเป็นภาษาฮาวาย แปลวา่ Long Mountain เป็นภูเขาไฟที่มี ปริมาตรประมาณ 18,000 คิวบิกไมล์ (75,000 km³) เม่ือประกอบกบั ภูเขา ไฟอีก 4 ลูกคือคีเลาเวอา เมานาเคอา โคฮาลา ฮูอาลาไลรวมเป็นเกาะฮาวาย ภูเขาไฟเมา นาโลอามีเนื่อที่ประมาณ 5,180 ตารางกิโลเมตร อยใู่ นเขตอุทยานแห่งชาติฮาวาย ภูเขาไฟเมานาโลอาจะระเบิดทุก ๆ 3 ปี คร่ึง ยอดเขาเมานาโลอามีความสูงวดั จากระดบั น้าทะเล 4,170 เมตร เป็นอนั ดบั สอง ของเกาะฮาวายรองจากยอดเขาเมานาเคอาซ่ึงสูงกวา่ ประมาณ 120 ฟุต (37 เมตร) แต่ เมื่อวดั ความสูงจากฐานส่วนที่จมอยใู่ ตท้ ะเลอีกประมาณ 5 กิโลเมตร จะเป็นภูเขาไฟที่ยงั ไม่ดบั ที่สูงท่ีสุดในโลกคือจะสูงกวา่ 9 กิโลมตรและสูงกวา่ ยอดเขาเอเวอเรสต์

ภูมิอากาศ เมานาโลอามีภูมิอากาศแบบเขตร้อน ตลอดท้งั ปี ท่ีระดบั ความสูงนอ้ ยจะมี อากาศอบอุ่น แต่ท่ีระดบั ความสูงมากข้ึนจะมีอากาศเยน็ จนถึงหนาว ตาราง ดา้ นล่างแสดงอุณหภูมิท่ีวดั ที่หอสงั เกตการณ์ที่ลาดเขา ที่อยทู่ ี่ระดบั ความ สูง 3,000 เมตรในเขตแอลป์ อุณหภูมิสูงสุดที่เคยบนั ทึกไดค้ ือ 85 °F (29 °C) เมื่อวนั ท่ี 18 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2546 และต่าสุดคือ 18 °F (−8 °C) เม่ือวนั ที่ 20 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2505

ภูเขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) กรวยกรวดภเู ขาไฟ เป็นภูเขาไฟขนาดเล็กมาก สูงประมาณ 100 - 400 เมตร ความลาดชนั ปานกลาง เกิดจากการสะสมตวั ของแกส๊ รอ้ นในแมกมาท่ี ยกตวั ข้ึนมา เม่ือมีความดนั สูงเพียงพอ ก็จะระเบิดทาลายพ้ืนผิวโลกดา้ นบนเกิด เป็นปลอ่ งภูเขาไฟ กรวดและเถา้ ภูเขาไฟ กระเด็นข้ึนสูอ่ ากาศแลว้ ตกลงมากอง ทบั ถมกนั บริเวณปากปลอ่ งเกิดเป็นเนินเขารูปกรวย ขอ้ สงั เกตคือ ภูเขาไฟแบบ น้ีไมม่ ีธารลาวาซ่ึงเกิดข้ึนจากแมกมาไหล แตจ่ ะมีลกั ษณะเป็นกรวดกลมๆ พุง่ ออกมาจากปากปลอ่ ง แลว้ กองสะสมกนั ทาใหเ้ กิดความลาดชนั ประมาณ 30 - 40 องศา เชน่ กรวยภูเขาไฟในรฐั โอรีกอน ประเทศสหรัฐอเมริกา

ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยกรวด • มีลกั ษณะเป็นกรวยสูงข้ึน ฐานแคบ • เป็นภูเขาไฟที่มีการระเบิดรุนแรงที่สุด ตวั อย่างภูเขาไฟรูปกรวยกรวด เช่น ภูเขาไฟ Sunset Crater (USA) Sunset Craterเป็นกรวยถา่ นท่ีตงั้ อยูท่ างเหนือของFlagstaffในรฐั แอริโซนาของสหรฐั ฯ ปล่องภูเขาไฟอยภู่ ายในอนุสรณ์สถานแห่งชาติ Sunset Crater Volcano พระอาทิตยต์ กปลอ่ งภูเขาไฟเป็นนอ้ งคนสุดทอ้ งในสตริงของภูเขาไฟ (คนซานฟรานซิทุง่ ลาวา ) ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั สถานท่ีใกลเ้ คียงซานฟรานซิ Peaks

การก่อตวั วนั ท่ีของการปะทุท่ีกอ่ ตวั เป็นรูปกรวยสูง 340 เมตร (1,120 ฟุต) เร่ิมแรกมาจากวนั ท่ีมีวงแหวนซ่ึงบง่ บอกวา่ การปะทุเร่ิมข้ึนระหวา่ งฤดูปลูกในปี ค.ศ. 1064– 1065 อยา่ งไรกต็ ามหลกั ฐานทางธรณีวิทยาและโบราณคดีล่าสุดทาใหเ้ กิดการปะทุข้ึนใน ราว ค.ศ. 1085 ช่องระบายอากาศที่ใหญ่ที่สุดของการปะทุ Sunset Crater เป็นแหล่งที่มา ของการไหลของลาวา Bonito และ Kana-a ท่ีขยายออกไปประมาณ 2.5 กิโลเมตร ( 1.6 ไมล)์ NW และ 9.6 กิโลเมตร (6 ไมล)์ NE ตามลาดบั ช่องระบายอากาศเพ่ิมเติมตามรอย แยกความยาว 10 กิโลเมตร (6.2 ไมล)์ ที่ขยาย SE ทาใหเ้ กิดกาแพงกระจายขนาดเลก็ และ ลาวาไหลยาว 6.4 กิโลเมตร (4 ไมล)์ ไปทางทิศตะวนั ออก The Sunset ปล่องภูเขาไฟ ปะทุผลิตผา้ ห่มของเถา้ และแม็กมา่ ครอบคลุมพ้ืนท่ีกวา่ 2,100 ตารางกิโลเมตร (810 ตาราง ไมล)์ และบงั คบั ใหล้ ะทิ้งชวั่ คราวของการต้งั ถิ่นฐานของทอ้ งถ่ินSinaguaคน ภูเขาไฟได้ revegetated บางส่วนกบั ตน้ สนและดอกไมป้ ่า ปลอ่ งภูเขาไฟเป็นช่ือของSunset Crater Beardtongue ( Penstemon clutei ) ในขณะที่ภูเขาไฟถูกพิจารณาวา่ สูญพนั ธุไ์ ปแลว้ แม้ จะมีอายทุ างธรณีวิทยาท่ียงั นอ้ ยเนื่องจากลกั ษณะของกรวยถ่านท่ีมีอายสุ ้นั แต่เขตภูเขาไฟ ซานฟรานซิสโกยงั ถือวา่ มีการใชง้ านอยูแ่ ละการปะทุในอนาคตท่ีอ่ืนในพ้ืนท่ีเป็นความแน่นอน ทางสถิติ

ภูเขาไฟแบบสลบั ช้ัน (Composite Volcano) ภเู ขาไฟกรวยสลบั ชน้ั (Composite cone volcano): เป็นภูเขาไฟ ขนาดปานกลาง ท่ีมีรูปทรงสวยงามเป็นรูปกรวยคว่า สูงประมาณ 100 เมตร ถึง 3,500 เมตร เรียงตวั อยูบ่ ริเวณเขตมุดตวั (Subduction zone) เกิดข้ึนจากแผน่ ธรณีมหาสมุทรท่ีหลอมละลายเป็นแมกมา แลว้ ยกตวั ข้ึนดนั เปลือกโลกข้ึนมาเป็นแนวภูเขาไฟรูปโคง้ (Volcanic arc) ส่ิงท่ีภูเขาไฟพน่ ออกมามีทง้ั ธารลาวา และกรวดเถา้ ภูเขาไฟ สลบั ชน้ั กนั ไป เน่ืองจากในบางคร้งั แมกมาแข็งตวั ปิดปากปลอ่ งภูเขาไฟ ทาใหเ้ กิด แรงดนั จากแกส๊ รอ้ น ดนั ใหภ้ ูเขาไฟระเบิดและเปล่ียน รูปทรง ตวั อยา่ งเชน่ ภูเขาไฟฟจู ิ ประเทศญ่ีปุ่น , ภูเขาไฟพินาตู โบ ประเทศฟิลิปปินส,์ ภูเขาไฟเซนตเ์ ฮเลน รฐั วอชิงตนั ประเทศ สหรัฐอเมริกา ภูเขาไฟรูปกรวยเป็นแนวภูเขาไฟรูปโคง้ (Volcano arc) ซ่ึงเกิดข้ึนจากแมกมาในบริเวณเขตมุดตวั ของเปลือกโลกมหาสมุทรท่ี หลอมละลาย ประเภทน้ีระเบิด จะมีความรุนแรงสูงและกอ่ ใหเ้ กิดความ เสียหายเป็นอยา่ งมาก

ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยสลบั ช้ัน • เป็นภูเขาท่ีมีรูปร่างสมมาตร (Symmetry) • กรวยของภูเขาไฟมีหลายชน้ั บางชน้ั ประกอบดว้ ยลาวา และเถา้ ถา่ นสลบั กนั ไป • ถา้ มีการระเบิดรุนแรงจะมีลาวาไหลออกมาจากดา้ นขา้ งของไหลเ่ ขา • เป้นถูเขาไฟท่ีมีปลอ่ งขนาดใหญ่ และมีแอง่ ปากปลอ่ ง (Crater) ขนาดใหญด่ ว้ ย ตวั อย่างของภูเขาไฟกรวยสลบั ช้ัน เช่น ภูเขาไฟฟูจิ (ญ่ีปุ่น) ภูเขาไฟฟจู ิ (Fuji Mountain) เป็นภูเขาท่ีสูงท่ีสุดใน ประเทศญ่ีปุ่น ราว 3,776 เมตร (12,388 ฟุต) ต้งั อยบู่ ริเวณจงั หวดั ชิซูโอกะและจงั หวดั ยามานาชิ ซ่ึงอยู่ ทางตะวนั ตกของ โตเกียว พ้ืนท่ีโดยรอบประกอบดว้ ย ทะเลสาบฟจู ิทง้ั หา้ อทุ ยานแหง่ ชาติฟจู ิ-ฮาโกเนะ-อิซุ และน้าตกชิราอิโตะ โดยในวนั ท่ีอากาศแจ่มใสสามารถ มองเห็นจากโตเกียวได้ ในปจั จุบนั ภูเขาไดถ้ ูกจดั โดยนกั วิทยาศาสตรอ์ ยูใ่ นลกั ษณะของภูเขาไฟท่ีมีโอกาสปะทุต่า ระเบิดครง้ั ลา่ สุดในปี พ.ศ. 2250 (ค.ศ. 1707) ยุคเอ โดะ ภูเขาไฟฟจู ิ มีช่ือในภาษาญ่ีปุ่นวา่ \"ฟจู ิซงั \" ซ่ึงในหนงั สือในสมยั กอ่ นเรียกวา่ \"ฟจู ิยามะ\" เน่ืองจากตวั อกั ษรคนั จิตวั ท่ี 3 (山) สามารถอ่านได้ 2 แบบท้งั \"ยามะ\" และ \"ซงั \"

ประวตั ิ เช่ือวา่ มีผปู้ ี นภูเขาไฟฟูจิคร้ังแรกเม่ือ พ.ศ. 1206 โดยนกั บวชท่านหน่ึง และในช่วงระหวา่ งน้นั จนถึงยคุ เมจิ ภูเขา ไฟฟูจิไดช้ ื่อวา่ เป็นภูเขาศกั ด์ิสิทธ์ิซ่ึงหา้ มผหู้ ญิงข้ึน ปัจจุบนั ภูเขาไฟฟจู ิเป็นสถานท่ีท่องเที่ยวที่สาคญั และเป็นสัญลกั ษณ์ อยา่ งหน่ึงของประเทศญ่ีป่ ุน ซ่ึงจะเห็นไดจ้ ากในงานเขียนหรือภาพวาดตา่ งๆ โดยเฉพาะภาพวาดของโฮกไู ซ ที่มีให้ เห็นในวรรณกรรมและกาพยก์ ลอนท่ีสาคญั มากมายของญ่ีป่ ุน ในอดีตภูเขาไฟฟจู ิเป็นที่ฝึ กฝนของฐานทพั ซามูไร ซ่ึงใน ปัจจุบนั ฐานทพั หน่ึงของกองทหารญ่ีป่ ุนต้งั อยบู่ ริเวณเชิงเขาภูเขาไฟฟูจิ รูปแบบของภูเขาไฟฟูจิและกิจกรรมท่ีตอ่ เน่ืองยาวนานในการเป็นแรงบนั ดาลใจ ไดก้ ลายเป็นวถิ ีปฏิบตั ิทางศาสนา ท่ีเช่ือมโยงผคู้ นท่ีนบั ถือศาสนาชินโต พทุ ธศาสนา และธรรมชาติเขา้ ดว้ ยกนั ภูเขาไฟฟจู ิยงั มีอิทธิพลต่อศิลปิ นในช่วง ตน้ คริสตศ์ ตวรรษที่ 19 ในการผลิตภาพเขียนท่ีมีลกั ษณะทางวฒั นธรรม ซ่ึงทาใหภ้ ูเขาไฟลูกน้ีเป็นที่รู้จกั ไปทวั่ โลก ท้งั น้ีภูเขาไฟฟูจิซ่ึงมีความสูง 3,776 เมตร ต้งั อยรู่ ะหวา่ งจงั หวดั ยะมะนะชิและชิซุโอะกะ เป็นหน่ึงในทศั นียภาพที่ สวยงามที่สุดแห่งหน่ึงของญ่ีป่ ุน จากการท่ีเป็นภูเขาไฟที่มีรูปร่างสมมาตรและมีหิมะปกคลุมบริเวณยอดเขาตลอดท้งั ปี ทาใหก้ ลายเป็นจุดดึงดูดผคู้ นมานานหลายร้อยปี

แหล่งที่มา GOOGLE และหนังสือวิทยาศาสตร์ https://poly.google.com/view/b6SdbtToOKj https://sites.google.com/a/lesa.biz/www/earth/lithosp here/geological-phenomenon/volcano https://www.wikipedia.org/