เสนาะ

รายงาน เร่อื ง ภเู ขาไฟ (Volcano) จดั ทาโดย สามเณรเสนาะ หอมขจร ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี 6 นาเสนอ อาจารยจ์ ฑุ าทพิ ย์ แกว้ มณี กลมุ่ สาระวทิ ยาศาสตร์ วชิ าวทิ ยาศาสตรก์ ายภาพ ประจาปีการศึกษา 2563 ภาคเรยี นท่ี 1 โรงเรยี นพระปรยิ ตั ธิ รรมวดั สุวรรณรงั สรรค์ อาเภอบา้ นฉาง จงั หวดั ระยอง

คานา รายงานเร่อื งน้จี ดั ทาข้นึ เพอ่ื การศึกษาเร่อื งภเู ขาไฟ เพอ่ื การเรยี นรู้ และศึกษาเร่อื งรูปแบบของภเู ขาไฟ และ ลกั ษณะของภเู ขาไฟแต่ละชนิด วา่ มลี กั ษณะแตกต่างกนั อยา่ งไรบา้ ง ภเู ขาไฟมกี ่รี ูปแบบ มกี ่ชี นิด ผูจ้ ดั ทา สามเณรเสนาะ หอมขจร

สารบญั ภเู ขาไฟ 1 รูปแบบภเู ขาไฟต่างๆ 2 ภเู ขาไฟแบบโล่ 3 ลกั ษณะภเู ขาไฟแบบโล่ 4 ตวั อย่างภเู ขาไฟแบบโล่ 5 ภมู อิ ากาศของเมานาโลอา 6 ภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด 7 ลกั ษณะภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด 8 ตวั อย่างภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด 9 ภเู ขาไฟแบบสลบั ชน้ั 10 ลกั ษณะภเู ขาไฟกรวยสลบั ชนั้ 11 ตวั อย่างถเู ขาไฟกรวยสลบั ชนั้ 12 ประวตั ิ 13 แหลง่ ทม่ี า 14

เร่อื ง ภเู ขาไฟ ภูเขาไฟ เป็นธรณีสณั ฐานที่หินหนืดปะทุผา่ นข้ึนมายงั พ้ืนผวิ ของดาว เคราะห์ ภูเขาไฟมกั เกิดข้ึนใกลก้ บั แนวรอยต่อระหวา่ งแผน่ เปลือก โลก อยา่ งไรกต็ าม ยงั มีภูเขาไฟที่เป็นขอ้ ยกเวน้ เรียกวา่ จุดร้อนภูเขา ไฟ (Volcanic Hotspot)

รูปแบบภูเขาไฟต่างๆ ภเู ขาเกดิ จากการเปลย่ี นแปลงลกั ษณะของเปลอื กโลก ซง่ึ แผ่นธรณีทวปี ดนั กนั ทาใหช้ น้ั หนิ คดโคง้ (Fold) เป็นรูปประทนุ ควา่ และประทนุ หงายสลบั กนั ภเู ขาทม่ี ี ยอดแบนราบอาจเกดิ จากการยกตวั ของเปลอื กโลกตาม บรเิ วณรอยเลอ่ื น (Fault) แต่ภูเขาไฟ (Volcano) มี กาเนิดแตกต่างจากภูเขาทวั่ ไป ภเู ขาไฟเกดิ จากการยก ตวั ของแมกมาใตเ้ปลอื กโลก

ภูเขาไฟแบ่งตามลกั ษณะรูปทรงไดเ้ ป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ คอื 1. ภเู ขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) 2. ภเู ขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) 3. ภเู ขาไฟแบบสลบั ชน้ั (Composite Volcano)

ภูเขาไฟแบบโล่ (Shield Volcano) ภูเขาไฟรูปโล่ เป็นภูเขาไฟชนิดหน่ึงที่ประกอบดว้ ยลาวา แขง็ ตวั เป็นหลกั ไม่มีเถา้ ที่พน่ จากปากปล่องภูเขาไฟ ประกอบดว้ ยหรือหากมีกไ็ ม่มาก ทาใหภ้ ูเขาไฟชนิดน้ีมีความ สูงไม่มากนกั แลดูเหมือนโล่นกั รบเมื่อมองจากดา้ นบน ภูเขาไฟ รูปโลพ่ บไดท้ วั่ โลก ตวั อยา่ งเช่น ภูเขาไฟเวซูวโี ย ภูเขาไฟเมา นาเคอา นอกจากน้ียงั พบไดบ้ นดาวเคราะห์หิน หรือดวงจนั ทร์ ที่มีขนาดใหญ่เพยี งพอเกบ็ แมกมาไวภ้ ายใน เช่นดาวศุกร์ ดาว องั คาร ดวงจนั ทร์ไอโอ ภูเขาไฟรูปโล่ตา่ งจาก ภูเขาไฟเชิงประกอบตรงท่ีภูเขาไฟ เชิงประกอบมีเถา้ ถา่ นทบั ถมสลบั กบั ลาวาเยน็ ตวั ทาใหภ่้ ูเขาไฟ เชิงประกอบมีความสูงมากกวา่ ภูเขาไฟรูปโล่

ภเู ขาไฟรูปโลเ่ กดิ จากการไหลของลาวาทไ่ี มห่ นืด เมอ่ื ลาวาเยน็ ตวั ลงก็จะแขง็ ตวั กลายเป็นชนั้ ทบั ถมข้นึ เป็นรูปทรง ภเู ขาเต้ยี ๆ มมี มุ ชนั ไมม่ ากคอื ไมเ่ กนิ 10 องศา ความสูงมกั อยใู่ นช่วงประมาณ 1/20 ของความกวา้ ง ในระยะแรก เม่ือก่อตวั จะเห็นเป็นลานลาวา (lava plateau) ต่างจากภูเขาไฟเชิงประกอบท่ีมีลกั ษณะเป็นการทบั ถมของเถา้ และลาวาสลบั ช้นั และต่างจากภูเขาไฟกรวยกรวดท่ีประกอบดว้ ยเถา้ เป็นหลกั ภูเขาไฟรูปโล่มกั จะปะทุ ต่อเนื่องตลอดเวลาแทนการปะทุเป็นคร้ังคราวอยา่ งภูเขาไฟเชิงประกอบ ภูเขาไฟรูปโล่ใตเ้ มฆท่ีใหญ่ท่ีสุดใน โลกคือ ภเู ขาไฟเมานาโลอาซง่ึ สูง 4,169 เมตร (13,678 ฟุต) จากระดบั นา้ ทะเล และกวา้ ง 60 ไมล์ (100 กิโลเมตร) ประมาณกนั วา่ มีปริมาตรหินบะซอลตท์ ี่ประกอบเป็นภูเขาไฟท้งั สิ้น ฐานรากของภูเขาไฟจมตวั อยใู่ ตเ้ ปลือก โลกลึกประมาณ 8 กิโลเมตร (5 ไมล)์ [7] ภเู ขาไฟรูปโลส่ ่วนมากทม่ี กี ารศึกษามกั อยู่ท่หี มเู่ กาะฮาวาย เพราะเขา้ ถึงง่าย และภูเขาไฟปะทุตลอดเวลา มีภเู ขา ไฟคเิ ลาเอยี ปะทมุ าตงั้ แต่ พ.ศ. 2526 เป็นแหล่งศึกษาหน่ึง ลกั ษณะการปะทุและการปล่อยลาวาท่ีไม่รุนแรงและ เช่ืองชา้ กินเวลานานน้ีเอง แมว้ า่ จะมีการพ่นเถา้ ถ่านบา้ ง ทาใหน้ กั วทิ ยาศาสตร์เรียกก่ารปะทุของภูเขาไฟน้ีวา่ การปะทุฮาวาย (Hawaiian eruption) การปะทุฮาวายเม่ือเกิดหลายคร้ัง กจ็ ะเกิดเป็นช้นั ลาวาแขง็ บาง ๆ ทบั ถม กนั จนเกิดเป็นภูเขาซ่ึงมกั มีแอ่งลาวาตรงกลางภูเขาที่วา่ น้ีไม่สูงนกั เพราะการไหลแผก่ วา้ งของลาวา

ลกั ษณะของภเู ขาไฟรูปโล่ • เกดิ จากลาวาทม่ี คี วามเป็นเบส (Basic lava volcano) เพราะประกอบดว้ ยแร่เหลก็ และ แมกนีเซียม • ลาวามลี กั ษณะเหลว ไหลไดเ้รว็ และแขง็ ตวั ชา้ • กระระเบดิ ไมร่ ุนแรง จะมเี ถา่ ถา่ นและเศษหนิ กอ้ นเลก็ และควนั พน่ ออกมาบรเิ วณปากปลอ่ ง

ตวั อย่างภเู ขาไฟรูปโล่ เช่น ภูเขาไฟเมานาโลอา ภูเขาไฟเมานาโลอา (Mauna Loa) เป็นภูเขาไฟท่ีใหญ่ที่สุดในโลก ต้งั อยใู่ น ฮาวาย สหรัฐอเมริกา จดั เป็นภูเขาไฟมีพลงั เกิดการระเบิดทุกๆ 3 ปี คร่ึง การระเบิดคร้ังล่าสุด เมื่อ พ.ศ. 2527 เมานาโลอาเป็นภาษาฮาวาย แปลวา่ Long Mountain เป็นภูเขาไฟที่มีปริมาตร ประมาณ 18,000 คิวบิกไมล์ (75,000 km³) เม่ือประกอบกบั ภูเขาไฟอีก 4 ลูกคือคี เลาเวอา เมานาเคอา โคฮาลา ฮูอาลาไลรวมเป็นเกาะฮาวาย ภูเขาไฟเมานาโลอามีเน่ือท่ีประมาณ 5,180 ตารางกิโลเมตร อยใู่ นเขตอุทยานแห่งชาติฮาวาย ภูเขาไฟเมานาโลอาจะระเบิดทุก ๆ 3 ปี คร่ึง ยอดเขาเมานาโลอามีความสูงวดั จากระดบั น้าทะเล 4,170 เมตร เป็นอนั ดบั สองของเกาะ ฮาวายรองจากยอดเขาเมานาเคอาซ่ึงสูงกวา่ ประมาณ 120 ฟุต (37 เมตร) แต่เมื่อวดั ความสูงจาก ฐานส่วนท่ีจมอยใู่ ตท้ ะเลอีกประมาณ 5 กิโลเมตร จะเป็นภูเขาไฟที่ยงั ไม่ดบั ที่สูงท่ีสุดในโลกคือจะ สูงกวา่ 9 กิโลมตรและสูงกวา่ ยอดเขาเอเวอเรสต์

ภูมิอากาศของเมานาโลอา เมานาโลอามีภูมิอากาศแบบเขตร้อน ตลอดท้งั ปี ที่ระดบั ความสูงนอ้ ยจะมีอากาศอบอุ่น แต่ที่ระดบั ความสูงมากข้ึนจะมีอากาศเยน็ จนถึงหนาว ตารางดา้ นล่างแสดงอุณหภูมิท่ี วดั ท่ีหอสงั เกตการณ์ท่ีลาดเขา ที่อยทู่ ี่ระดบั ความสูง 3,000 เมตรในเขต แอลป์ อุณหภูมิสูงสุดที่เคยบนั ทึกไดค้ ือ 85 °F (29 °C) เมื่อวนั ที่ 18 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2546 และต่าสุดคือ 18 °F (−8 °C) เม่ือวนั ท่ี 20 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2505

ภูเขาไฟแบบกรวยกรวด (Ash and Cinder Volcano) กรวยกรวดภเู ขาไฟ เป็นภเู ขาไฟขนาดเลก็ มาก สูงประมาณ 100 - 400 เมตร ความลาดชนั ปานกลาง เกดิ จากการสะสมตวั ของแกส๊ รอ้ น ในแมกมาทย่ี กตวั ข้นึ มา เมอ่ื มคี วามดนั สูงเพยี งพอ ก็จะระเบดิ ทาลาย พ้นื ผวิ โลกดา้ นบนเกดิ เป็นปลอ่ งภเู ขาไฟ กรวดและเถา้ ภเู ขาไฟ กระเดน็ ข้นึ สูอ่ ากาศแลว้ ตกลงมากองทบั ถมกนั บรเิ วณปากปล่องเกดิ เป็นเนินเขารูปกรวย ขอ้ สงั เกตคอื ภเู ขาไฟแบบน้ไี ม่มธี ารลาวาซง่ึ เกดิ ข้นึ จากแมกมาไหล แต่จะมลี กั ษณะเป็นกรวดกลมๆ พงุ่ ออกมา จากปากปลอ่ ง แลว้ กองสะสมกนั ทาใหเ้กิดความลาดชนั ประมาณ 30 - 40 องศา เช่น กรวยภูเขาไฟในรฐั โอรกี อน ประเทศสหรฐั อเมรกิ า

ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยกรวด • มีลกั ษณะเป็นกรวยสูงข้ึน ฐานแคบ • เป็นภูเขาไฟที่มีการระเบิดรุนแรงท่ีสุด

ตัวอย่างภูเขาไฟรูปกรวยกรวด เช่น ภูเขาไฟ Sunset Crater (USA) Sunset Craterเป็นกรวยถา่ นทต่ี ง้ั อยู่ทางเหนอื ของFlagstaffในรฐั แอรโิ ซนาของสหรฐั ฯ ปล่องภูเขาไฟอยู่ ภายในอนุสรณ์สถานแห่งชาติ Sunset Crater Volcano พระอาทติ ยต์ กปลอ่ งภูเขาไฟเป็นนอ้ งคนสุดทอ้ งในสตรงิ ของภเู ขาไฟ (คนซานฟรานซทิ ่งุ ลาวา ) ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั สถานท่ีใกลเ้ คียงซานฟรานซิ Peaks

เร่มิ แรกมาจากวนั ทม่ี วี งแหวนซง่ึ บง่ บอกวา่ การปะทเุ ร่มิ ข้นึ ระหวา่ งฤดูปลูกในปี ค.ศ. 1064–1065 อยา่ งไรก็ ตามหลกั ฐานทางธรณีวิทยาและโบราณคดีล่าสุดทาใหเ้ กิดการปะทุข้ึนในราว ค.ศ. 1085 ช่องระบาย อากาศที่ใหญ่ท่ีสุดของการปะทุ Sunset Crater เป็นแหลง่ ที่มาของการไหลของลาวา Bonito และ Kana-a ท่ีขยายออกไปประมาณ 2.5 กิโลเมตร ( 1.6 ไมล)์ NW และ 9.6 กิโลเมตร (6 ไมล)์ NE ตามลาดบั ช่องระบายอากาศเพมิ่ เติมตามรอยแยกความยาว 10 กิโลเมตร (6.2 ไมล)์ ที่ขยาย SE ทาให้ เกิดกาแพงกระจายขนาดเลก็ และลาวาไหลยาว 6.4 กิโลเมตร (4 ไมล)์ ไปทางทิศตะวนั ออก The Sunset ปล่องภูเขาไฟปะทุผลิตผา้ ห่มของเถา้ และแมก็ มา่ ครอบคลุมพ้นื ทก่ี วา่ 2,100 ตารางกิโลเมตร (810 ตารางไมล)์ และบงั คบั ใหล้ ะทิ้งชว่ั คราวของการต้งั ถ่ินฐานของทอ้ งถ่ินSinaguaคน ภูเขาไฟได้ revegetated บางส่วนกบั ตน้ สนและดอกไมป้ ่า ปลอ่ งภูเขาไฟเป็นชอ่ื ของSunset Crater Beardtongue ( Penstemon clutei )

ในขณะท่ีภูเขาไฟถูกพิจารณาวา่ สูญพนั ธุ์ไป แลว้ แมจ้ ะมีอายทุ างธรณีวทิ ยาท่ียงั นอ้ ย เนื่องจากลกั ษณะของกรวยถ่านท่ีมีอายสุ ้นั แต่เขตภเู ขาไฟซานฟรานซสิ โกยงั ถอื วา่ มกี ารใช้ งานอยู่และการปะทใุ นอนาคตทอ่ี น่ื ในพ้นื ทเ่ี ป็น ความแน่นอนทางสถติ ิ

ภูเขาไฟแบบสลบั ช้ัน (Composite Volcano) ภเู ขาไฟกรวยสลบั ชน้ั (Composite cone volcano): เป็นภเู ขาไฟขนาดปานกลาง ทม่ี รี ูปทรงสวยงามเป็นรูปกรวยควา่ สูงประมาณ 100 เมตร ถงึ 3,500 เมตร เรยี งตวั อยู่บรเิ วณเขตมดุ ตวั (Subduction zone) เกดิ ข้นึ จากแผ่นธรณีมหาสมทุ รทห่ี ลอมละลายเป็นแมกมา แลว้ ยกตวั ข้นึ ดนั เปลอื กโลกข้นึ มาเป็นแนวภเู ขาไฟรูปโคง้ (Volcanic arc) สง่ิ ทภ่ี เู ขาไฟพน่ ออกมามที งั้ ธารลาวา และกรวดเถา้ ภเู ขาไฟ สลบั ชน้ั กนั ไป เน่อื งจากในบางครงั้ แมกมาแขง็ ตวั ปิดปากปลอ่ งภเู ขาไฟ ทาใหเ้กดิ แรงดนั จากแกส๊ รอ้ น ดนั ใหภ้ เู ขาไฟระเบดิ และเปล่ยี น รูปทรง ตวั อย่างเช่น ภเู ขาไฟฟจู ิ ประเทศญป่ี ่นุ , ภเู ขาไฟพนิ าตูโบ ประเทศฟิลปิ ปินส,์ ภเู ขาไฟเซนตเ์ ฮเลน รฐั วอชงิ ตนั ประเทศ สหรฐั อเมรกิ า ภเู ขาไฟรูปกรวยเป็นแนวภเู ขาไฟรูปโคง้ (Volcano arc) ซง่ึ เกดิ ข้นึ จากแมกมาในบรเิ วณเขตมดุ ตวั ของเปลอื กโลกมหาสมทุ รท่ี หลอมละลาย ประเภทน้รี ะเบดิ จะมคี วามรนุ แรงสูงและก่อใหเ้กดิ ความเสยี หายเป็นอย่างมาก

ลกั ษณะของภูเขาไฟกรวยสลบั ช้ัน • เป็นภเู ขาทม่ี รี ูปร่างสมมาตร (Symmetry) • กรวยของภเู ขาไฟมหี ลายชน้ั บางชนั้ ประกอบดว้ ยลาวา และเถา้ ถา่ นสลบั กนั ไป • ถา้ มกี ารระเบดิ รุนแรงจะมลี าวาไหลออกมาจากดา้ นขา้ งของไหลเ่ ขา • เป้นถเู ขาไฟทม่ี ปี ลอ่ งขนาดใหญ่ และมแี อ่งปากปลอ่ ง (Crater) ขนาดใหญ่ดว้ ย

ตวั อย่างของภูเขาไฟกรวยสลบั ช้ัน เช่น ภูเขาไฟฟจู ิ (ญป่ี ่นุ ) ภเู ขาไฟฟจู ิ (Fuji Mountain) เป็นภูเขาท่ีสูงที่สุดใน ประเทศญป่ี ่นุ ราว 3,776 เมตร (12,388 ฟุต) ต้งั อยบู่ ริเวณจงั หวดั ชซิ ูโอกะและจงั หวดั ยามานาชิ ซ่ึงอยทู่ างตะวนั ตกของ โตเกยี ว พ้ืนที่โดยรอบ ประกอบดว้ ย ทะเลสาบฟจู ทิ งั้ หา้ อทุ ยานแห่งชาตฟิ ูจ-ิ ฮาโกเนะ-อซิ ุ และนา้ ตกชริ าอโิ ตะ โดยในวนั ที่ อากาศแจ่มใสสามารถมองเห็นจากโตเกยี วได้ ในปจั จบุ นั ภเู ขาไดถ้ กู จดั โดยนกั วทิ ยาศาสตรอ์ ยู่ใน ลกั ษณะของภเู ขาไฟทม่ี โี อกาสปะทตุ า่ ระเบดิ ครง้ั ลา่ สุดในปี พ.ศ. 2250 (ค.ศ. 1707) ยุคเอโดะ ภเู ขาไฟฟูจิ มชี อ่ื ในภาษาญ่ปี ่นุ วา่ \"ฟูจซิ งั \" ซง่ึ ในหนงั สอื ในสมยั ก่อนเรยี กว่า \"ฟจู ยิ ามะ\" เน่ืองจาก ตวั อกั ษรคนั จติ วั ท่ี 3 (山) สามารถอา่ นได้ 2 แบบท้งั \"ยามะ\" และ \"ซงั \"

ประวตั ิ เชื่อวา่ มีผปู้ ี นภูเขาไฟฟูจิคร้ังแรกเม่ือ พ.ศ. 1206 โดยนกั บวชท่านหน่ึง และ ในช่วงระหวา่ งน้นั จนถึงยคุ เมจิ ภูเขาไฟฟูจิไดช้ ื่อวา่ เป็นภูเขาศกั ด์ิสิทธ์ิซ่ึงหา้ มผหู้ ญิงข้ึน ปัจจุบนั ภูเขาไฟฟูจิเป็นสถานที่ท่องเท่ียวที่สาคญั และเป็นสญั ลกั ษณ์อยา่ งหน่ึงของ ประเทศญ่ีป่ ุน ซ่ึงจะเห็นไดจ้ ากในงานเขียนหรือภาพวาดต่างๆ โดยเฉพาะภาพวาดของโฮ กไู ซ ท่ีมีใหเ้ ห็นในวรรณกรรมและกาพยก์ ลอนที่สาคญั มากมายของญ่ีป่ ุน ในอดีตภูเขา ไฟฟูจิเป็นที่ฝึกฝนของฐานทพั ซามูไร ซ่ึงในปัจจุบนั ฐานทพั หน่ึงของกองทหารญ่ีป่ ุน ต้งั อยบู่ ริเวณเชิงเขาภูเขาไฟฟูจิ รูปแบบของภูเขาไฟฟูจิและกิจกรรมท่ีต่อเน่ืองยาวนานในการเป็นแรงบนั ดาลใจ ได้ กลายเป็นวถิ ีปฏิบตั ิทางศาสนาท่ีเช่ือมโยงผคู้ นท่ีนบั ถือศาสนาชินโต พุทธศาสนา และ ธรรมชาติเขา้ ดว้ ยกนั ภูเขาไฟฟูจิยงั มีอิทธิพลต่อศิลปิ นในช่วงตน้ คริสตศ์ ตวรรษที่ 19 ในการผลิตภาพเขียนที่มีลกั ษณะทางวฒั นธรรม ซ่ึงทาใหภ้ ูเขาไฟลูกน้ีเป็นที่รู้จกั ไปทว่ั โลก ท้งั น้ีภูเขาไฟฟูจิซ่ึงมีความสูง 3,776 เมตร ต้งั อยรู่ ะหวา่ งจงั หวดั ยะมะนะชิและ ชิซุโอะกะ เป็นหน่ึงในทศั นียภาพที่สวยงามท่ีสุดแห่งหน่ึงของญ่ีป่ ุน จากการที่เป็นภูเขา ไฟที่มีรูปร่างสมมาตรและมีหิมะปกคลุมบริเวณยอดเขาตลอดท้งั ปี ทาใหก้ ลายเป็นจุด ดึงดูดผคู้ นมานานหลายร้อยปี

แหลง่ ทม่ี า google และหนงั สอื วทิ ยาศาสตร์ https://poly.google.com/view/b6SdbtToOKj