3.มโนทัศน์ของการวัดและประเมินผล ดร.วันเพ็ญ ผ่องกาย

16/09/63 มโนทศั น์ของการวดั และการประเมนิ ผล ดร.วันเพญ็ ผ่องกาย ดร.พุทธมน ผอ่ งกาย กระบวนการวางแผน ยตุ ิการปฏบิ ัติ การวางแผน ศึกษาอดีต วเิ คราะหป์ จั จุบัน STOP Planning ทานายอนาคต กากับ การติดตาม การนาแผน ชแ้ี จง ตดิ ตามสรุป ประเมินผล ไปปฏิบตั ิ สนับสนุน รายงานผล Evaluation แนะนา Implementation 1

16/09/63 มโนทศั น์ของการวัดผล การวดั (Measurement) การระบปุ รมิ าณของส่ิงทจี่ ะวัด การเทยี บคณุ สมบัติของสง่ิ ซึ่งต้องการวัด การระบสุ มบตั ิทางคณุ ภาพเชน่ ขนาด น้าหนัก ปริมาตร จานวนเงิน 2

16/09/63 ระดับการวดั ตัวแปร (Level of measurement) แบ่งระดับการวัดออกได้ 4 ระดบั หรือ 4 มาตร (Scale) 1. มาตรนามบัญญัติ (Nominal scale) 2. มาตรเรียงอนั ดับ (Ordinal scale) 3. มาตรอันตรภาค (Interval scale) 4. มาตรอตั ราส่วน (Ratio) ลกั ษณะของข้อมูลในมาตรต่างๆ 1. มาตรวดั นามบัญญัติ: การกาหนดชอื่ ให้แกส่ ิ่งตา่ งๆ เชน่ คน สตั ว์ สิ่งของ มอิ าจนามาบวก ลบ คณู หารกันได้ 2. มาตรวัดเรียงอันดบั : การจดั ลาดับของสง่ิ ตา่ ง ๆ ตามหลกั เกณฑห์ รอื เงอื่ นไขที่กาหนดขึ้น การจัดลาดบั ของนักเรียนตามคะแนนผลการสอบ 3. มาตรวดั อนั ตรภาค: จดั ชว่ งข้อมลู ในมาตรนี้ออกเป็นชว่ ง ๆ เท่ากัน เชน่ การวดั อณุ หภูมิ ตัง้ แต่ 0 ถงึ 100 องศาเซลเซยี ส ข้อมลู ในมาตรวดั น้จี ะไม่มีศูนย์แท้ เช่น น.ร.สอบได้ คะแนน 0 ไม่ไดห้ มายความวา่ ไมม่ ีความรู้ 4. มาตรวดั อัตราส่วน: ข้อมูลจะแบง่ เปน็ ชว่ ง ๆ เท่ากนั โดยเรม่ิ ต้งั แต่ 0 และเพ่ิมข้นึ อยา่ ง ตอ่ เนอื่ ง เช่นเริม่ จาก 0 แทค้ อื จุดชง่ึ ไม่มคี วามกวา้ ง ความยาว 3

16/09/63 มโนทศั น์ของการประเมนิ ผล การประเมิน: การตัดสนิ คณุ ค่าสิ่งท่ไี ดจ้ ากการวัด ประเมินเพือ่ ปรบั ปรงุ ไม่ใช่เพ่อื การจับผิด Not to prove, but to improve 4

16/09/63 ความหมายของการประเมนิ การประเมิน (Evaluation) เปน็ กระบวนการ (Process) ในการตรวจสอบ (Examine) หรอื การพิจารณาตดั สิน (Judge) คณุ ลักษณะของสิ่งใดส่งิ หนง่ึ หรอื ของกิจกรรมใด ๆ เพื่อกาหนด (Determine) คุณค่า (Worth) คุณภาพ (Quality) และ ความถกู ต้องเหมาะสม (Propriety) โดยอาศัยเกณฑ์ (Criteria) เป็นหลกั กล่าวได้ว่าการประเมินคือการพิจารณาหรือกาหนดคุณค่า (to determine the worth of…) สิง่ ตา่ ง ๆ ตามเกณฑ์ใดเกณฑ์หน่ึง องคป์ ระกอบของการประเมนิ 1. สง่ิ ทจี่ ะประเมนิ 2. ผใู้ ช้ผลการประเมนิ 3. ผู้ประเมนิ 4. กระบวนการประเมิน 5

16/09/63 การวัดหรอื การประเมิน ? คาถาม: แบบสอบถามท่นี ิยมแจกแก่ผ้เู ขา้ รับการอบรมในตอนทา้ ยของการ อบรมทถ่ี ามเกย่ี วกบั ความรู้ทไี่ ด้รบั ประโยชนท์ ไ่ี ด้ ความสามารถของวิทยากร ความเหมาะสมของเวลา สถานท่ี อาหารฯ เป็นการประเมินโครงการอบรมนนั้ หรอื ไม่ ? เพราะเหตุใด ? วงจรการประเมนิ การดาเนินงาน (Implementation) การวางแผนงาน/งาน/โครงการ (Planning) - แกไ้ ข ปรับ ส้ินสุด ยุติ การประเมิน - ลด ขยาย (Evaluation) - ดาเนินการ การตดั สนิ ใจ (Decision) 6

16/09/63 ความสาคัญของการประเมินงาน / โครงการ - ชว่ ยใหท้ ราบขอ้ มูลหรือสารสนเทศเกยี่ วกับงาน / โครงการทัง้ ในด้านปฏิบัติการ และผลปฏิบตั ิทเ่ี ปน็ ประโยชน์ในการตดั สินใจของผู้เกยี่ วขอ้ ง - ชว่ ยแกไ้ ข ปรบั ปรงุ การดาเนนิ การตามงาน / โครงการใหช้ ดั เจน ตรงเปา้ และลดปญั หาในการปฏิบัตซิ ่งึ จะเปน็ ผลดตี อ่ การบรหิ ารงาน / โครงการ - ช่วยบ่งช้ถี ึงประสิทธภิ าพและประสิทธผิ ลของงาน / โครงการตา่ ง ๆ หรอื ความ คมุ้ คา่ ของงาน/โครงการ - ชว่ ยให้ทราบถึงผลกระทบ (Impact) ที่เกิดจากการดาเนินงาน / โครงการ - ช่วยสาหรบั การวางแผนงาน / โครงการทม่ี ีประสิทธภิ าพทัง้ ภายใต้แผนงาน เดยี วกนั หรอื ในแผนงานอ่นื ๆ ประเภทของการประเมนิ แบ่งตามวัตถุประสงค์ของการประเมิน มี 3 ประเภท คือ 1. การประเมนิ ความพร้อม (Pre-evaluation) เนน้ การตรวจสอบสภาพ ปจั จัย องค์ประกอบต่าง ๆ ของงาน / โครงการวา่ มีความ พร้อมเพยี งใด เป็นการประเมนิ โดยการวเิ คราะห์แผนท่กี าหนดไว้ พร้อมท้ังตรวจสอบทรัพยากร โครงการว่าอยใู่ นระดบั ใด อยใู่ นสถานการณ์และเวลาเหมาะสมหรือไม่ การประเมนิ แบบ น้เี ปน็ การประเมินกอ่ นการดาเนนิ งาน/โครงการ 7

16/09/63 ประเภทของการประเมิน (ต่อ) 2. การประเมินความกา้ วหน้า (Formative Program Evaluation) มุ่งตรวจสอบ ควบคุม กากับดแู ลการดาเนนิ การตลอดจนศึกษาความกา้ วหน้า ปัญหาและขอ้ บกพร่องต่าง ๆ ของงาน / โครงการในระหว่างการปฏิบัติ ทั้งนเ้ี พือ่ ประโยชนข์ องการแกป้ ัญหาตา่ ง ๆ และเพอ่ื ให้งาน / โครงการดาเนินไปด้วยความ ราบร่ืนเป็นไปตามเปา้ หมาย การประเมินประเภทนี้จะประเมินระหวา่ งท่ีงาน / โครงการดาเนนิ อยหู่ รอื อาจ เปน็ ระยะคร่ึงโครงการ (Midterm evaluation) ประเภทของการประเมิน (ตอ่ ) 3. การประเมินผลสรุป (Summative Program Evaluation) ประเมนิ ผลเบด็ เสรจ็ เมือ่ สน้ิ สุดงาน / โครงการ (Final Evaluation) วตั ถุประสงคข์ องการประเมนิ เพือ่ ตรวจสอบคุณภาพความคมุ้ คา่ ของงาน / โครงการ หรอื มงุ่ พจิ ารณาวา่ งาน / โครงการนนั้ ๆ ไดผ้ ลตามเปา้ หมายที่กาหนดไว้หรอื ไม่ และยงั สามารถประเมินไปถึงผลกระทบทเ่ี กิดจากงาน / โครงการนนั้ ด้วย 8

16/09/63 ประเดน็ Formative Eval. Summative Eval. 17 1. วัตถปุ ระสงค์ ปรับปรุงโครงการ - ยุติ หรือ ขยายโครงการ 2. ผใู้ ช้ผลประเมิน ผูบ้ ริหารและคณะผูด้ าเนนิ งาน -ผู้บรหิ ารระดับนโยบายหรอื เจ้าของทนุ 3. ผู้ประเมนิ บคุ คลภายในโครงการ -บุคคลภายในและภายนอก โครงการ 4. ลักษณะการเก็บ -เป็นทางการและไมเ่ ปน็ ทางการ -เปน็ ทางการ ข้อมลู -เป็นข้อมลู เปน็ ระยะ ๆ -เกบ็ เพยี งคร้งั เดียวตอนสนิ้ สดุ โครงการ 5. กลมุ่ ตวั อยา่ ง - ขนาดเลก็ -ขนาดใหญ่และครอบคลุม 6ประเดน็ คาถาม -ทาอะไร/ได้เท่าไร/มอี ะไรต้อง เปา้ หมาย ปรบั ปรงุ /ตอ้ งการทรัพยากรอะไร เพม่ิ /มีปญั หา/อปุ สรรคอะไร - มีผลอะไรเกิดขนึ้ - คา่ ใชจ้ า่ ยเปน็ อย่างไร -ควรยตุ หิ รอื ขยายโครงการ รูปแบบการประเมนิ ท่ีนยิ มใช้ในการประเมนิ โครงการ 1. ประเมนิ ตามวัตถุประสงคข์ อง Ralph W. Tyler 2. ประเมนิ ตาม CIPP MODEL ของ Stufflebeam 9

16/09/63 1. ประเมนิ ตามวตั ถปุ ระสงค์ - ศกึ ษาวัตถปุ ระสงค์และผลลพั ธข์ องโครงการ - การรวบรวมขอ้ มูล - การตดั สนิ ใจเลือกเครื่องมอื เพ่อื เกบ็ ข้อมลู - การกาหนดเกณฑป์ ระกอบการประเมนิ - การตัดสินคณุ ค่าของโครงการเป็นเปา้ หมายสาคัญ (คา่ ใช้จ่ายความเปน็ ประโยชน์ / คณุ ธรรม) โดยยดึ วตั ถปุ ระสงค์เป็นหลัก 2. การประเมินผลตาม CIPP Evaluation Model CIPP Evaluation Model CI PP Context Evaluation Input Evaluation Process Evaluation Product Evaluation นโยบาย •ความพร้อมของบุคลากร •การปฏบิ ตั ติ ามกจิ กรรมที่ •ประเมนิ ส่วนทคี่ ลา้ ยกบั วตั ถุประสงค์ งบประมาณและวสั ดุอุปกรณ์ กาหนด Input Evaluation และเพม่ิ ความจาเป็น •สง่ิ แวดลอ้ มในชุมชนทจี่ ะ •บุคลากรปฏบิ ตั งิ านโดยยดึ ผลผลติ ตามวตั ถุประสงค์ ความเป็นไปได้ ดาเนนิ โครงการ วตั ถุประสงค์หรอื ไม่ •ผลกระทบ สภาพแวดลอ้ ม •โครงสร้างการบรหิ าร •การใชท้ รพั ยากรต่างๆ •ผลพลอยได้ ทรพั ยากร •กจิ กรรม •กจิ กรรมใดเสรจ็ ก่อนหรอื ช้า •การวเิคราะห์ประสทิ ธผิ ล ฯลฯ ฯลฯ กว่ากาหนดเป็นเพราะเหตุใด •การประสานงาน •มกี ารประเมนิ ผลงานเป็นระยะ ฯลฯ หรอื ไม่ ฯลฯ www.themegallery.com 10

16/09/63 Context Evaluation เม่ือประเมนิ ผลในช่วงน้ีแล้ว 1. จะไดโ้ ครงการทม่ี คี วามเหมาะสมกับสภาพทางด้านสังคม วัฒนธรรม การเมืองและเศรษฐกจิ กล่าวคอื จะได้โครงการทเี่ ปน็ ท่ียอมรับของประชาชนทวั่ ๆ ไป มีทศิ ทางเชน่ เดยี วกับการเมือง มรี ะเบยี บปฏิบัติเปน็ ไปตามขอ้ จากัดทางดา้ น การบริหารมปี ระโยชนค์ มุ้ ค่าเมือ่ เปรยี บเทียบกับคา่ ใชจ้ า่ ย กาลังคน วสั ดอุ ปุ กรณ์ และอื่นๆ ที่ต้องเสยี ไป 2. ทาใหค้ าดคะเนผลกระทบทีจ่ ะเกดิ ขนึ้ ได้ เมอ่ื รูว้ ่าผลกระทบนน้ั จะเกิดขนึ้ ในทางลบกจ็ ะไดห้ าทางปอ้ งกันหรอื แกไ้ ขเสยี แต่เนนิ่ ๆ Input Evaluation เม่อื ประเมินผลในชว่ งนีแ้ ลว้ 1. จะทาใหท้ ราบวา่ มีทรัพยากรพรอ้ มหรือไม่ อันจะเป็นแนวทางในการ บรหิ ารโครงการตอ่ ไป ตลอดจนเปน็ แนวทางสาหรับการแกป้ ัญหาท่ีจะมขี ้ึนใน อนาคตเม่ือดาเนนิ โครงการ 2. จะทาให้ได้ขอ้ มลู พน้ื ฐานซึง่ เปน็ สภาพกอ่ นทีจ่ ะเรมิ่ โครงการ เพอื่ ไวใ้ ช้ เปรยี บเทียบกับสภาพเมอ่ื สิ้นสุดโครงการอนั จะเปน็ หลกั ฐานในการบ่งชี้ว่าได้มีส่งิ ใดเปลย่ี นแปลงไปบา้ งระหว่างทม่ี กี ารดาเนนิ ตามโครงการน้นั ๆ ถา้ ขาดข้อมูล พนื้ ฐานน้กี ไ็ ม่อาจจะบอกถงึ ผลของโครงการได้อยา่ งถกู ต้องชัดเจน 11

16/09/63 Process Evaluation เมอื่ ประเมนิ ผลในช่วงน้ีแลว้ 1. จะทาใหท้ ราบวา่ งานได้ดาเนนิ ไปตามแผนหรือไมเ่ พยี งไร มอี ปุ สรรค ปญั หาอะไรบา้ ง จาเปน็ ตอ้ งปรับปรงุ แกไ้ ขสิง่ ใดบา้ ง ซง่ึ การแก้ไขนี้อาจแกไ้ ขโดย การแกป้ ัญหาการดาเนนิ งานให้เปน็ ไปตามแผนท่ีกาหนดไว้ หากมีความจาเป็นอาจ พจิ ารณาปรบั ปรงุ แก้ไขแผนเดิมท่ีกาหนดไวใ้ หส้ อดคลอ้ งกับผลการปฏิบัตงิ านที่ ผ่านมาก็ได้ ทงั้ นี้ เพ่อื ให้การปฏิบตั ิงานในระยะต่อไปมีประสทิ ธภิ าพยิง่ ขน้ึ Process Evaluation เมือ่ ประเมนิ ผลในชว่ งนแี้ ล้ว (ต่อ) 2. จะไดผ้ ลการประเมินผลการปฏบิ ัตติ ามโครงการนไี้ ปใช้รว่ มกบั การประเมนิ ผลเม่ือ ส้นิ สุดโครงการ ซ่งึ จะทาให้สามารถทราบสาเหตขุ องการไม่บรรลวุ ตั ถุประสงคไ์ ด้ เชน่ ในโครงการใชห้ ลกั สูตรทั่วประเทศ เมอ่ื ประเมินผลเมอื่ ส้ินสุดโครงการแลว้ พบว่ามี ผลสัมฤทธ์ิด้อยกว่าท่ีคาดหวังไว้ ไมเ่ ปน็ ไปตามวตั ถุประสงคข์ องหลกั สตู ร ถา้ ไมม่ กี าร ประเมินในระหว่างการดาเนินโครงการ คือ ไมม่ กี ารประเมินผลการปฏิบัติตามหลักสูตร หรอื กระบวนการใช้หลกั สูตรมาก่อน จะสรุปไม่ไดเ้ ลยวา่ อะไรเป็นสาเหตุของการไม่บรรลุ วัตถปุ ระสงค์ในท่สี ุดอาจจะกล่าวว่า หลักสูตรไม่เหมาะสมท้งั ๆ ทห่ี ลกั สตู รอาจจะเหมาะสม แล้ว แตอ่ าจบกพร่องในกระบวนการใชห้ รอื บกพรอ่ งในกระบวนการปฏบิ ัตติ ามหลกั สูตรก็ ได้ เป็นตน้ 12

16/09/63 Product Evaluation เมือ่ ประเมนิ ผลในชว่ งน้แี ลว้ จะทาให้ทราบว่า 1. เกิดผลตรงตามวัตถุประสงคข์ องโครงการหรือไม่ 2. ทราบการเปล่ียนแปลงอันเป็นผลจากโครงการ กลา่ วคือ เม่ือเปรียบเทียบผลของ สภาพเม่อื ส้นิ สดุ โครงการกบั สภาพเมือ่ เรมิ่ ตน้ โครงการแล้ว เราจะพบว่ามกี าร เปลย่ี นแปลงบางอยา่ งเกิดขน้ึ ถ้าในช่วงระยะเวลาของโครงการไม่มเี หตกุ ารณ์ สาคญั ๆ อนั เปน็ ผลกระทบต่อการเปลย่ี นแปลงนัน้ แล้ว เราก็ยอ่ มยึดถอื ได้ว่า ความเปลีย่ นแปลงนัน้ ๆ เกิดจากโครงการ 3. ทราบผลกระทบและผลพลอยได้จากโครงการนน้ั 4. ทราบประสิทธภิ าพและประสทิ ธิผลของการดาเนินโครงการ 5. เพือ่ จะนามาใชใ้ นการกาหนดแนวทางในการพฒั นาระยะต่อไป ในการประเมินผลเมอ่ื สน้ิ สุดโครงการ จะประเมนิ ประเดน็ สาคญั 2 ประเดน็ ไดแ้ ก่ ผลสาเร็จของโครงการ และปัญหา อปุ สรรคในการดาเนนิ การตามโครงการนัน้ คือ - ประเมิน ผล เพือ่ นามาใชเ้ ปน็ ประโยชน์ในการกาหนด โครงการใหมๆ่ ตอ่ ไป - ประเมนิ กระบวนการ เพอ่ื นามาใช้ประโยชน์ในด้าน การปรบั ปรุงแกไ้ ขการดาเนนิ งานตามโครงการอ่นื ๆ ต่อไป 13

16/09/63 สรุป ไม่วา่ จะใช้รูปแบบการประเมินผลแบบใด ความสาคัญหลกั ของการ ประเมินผล คอื การนาเอาผลของการประเมินมาใช้ในการ ปรบั ปรงุ และ พัฒนา มิใชน่ าผลของการประเมินมาใชเ้ รือ่ งการลงโทษ ซึ่งจัดว่ามี ความสาคญั นอ้ ยท่สี ดุ หรอื ไม่มคี วามสาคัญเลยสาหรบั การประเมนิ น้นั การวดั การประเมิน ต่างกันอยา่ งไร ? 14

16/09/63 ขอถามบ้างนะครับ 15