Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Civil-final

Civil-final

Published by warinattookta11, 2017-08-26 23:26:46

Description: Civil-final

Search

Read the Text Version

42 ตวั อยา ง เกณฑก ารประเมนิ ประเดน็ การประเมนิ ระดับคณุ ภาพการแตง กาย ดี พอใช ปรับปรงุ แตง กายสะอาดเรยี บรอ ย แตงกายสะอาดเรียบรอย แตงกายไมสะอาดการเขา แถว ถูกระเบยี บสม่ําเสมอ แตไมถกู ระเบียบ ตอ งใหค รู และไมถูกระเบยี บ ตกั เตอื นปฏบิ ัตติ นตามบทบาท เขาแถวตรงเวลา ไมพดู คยุ เขาแถวตรงเวลา ไมพ ดู คุย เขาแถวไมตรงเวลาหนา ที่ ขณะเขาแถว ขณะเขาแถว โดยครตู อง และพดู คยุ ขณะเขาแถวการเปนผูนาํ และ ตกั เตือนสมาชกิ ทีด่ ี ปฏบิ ตั ิหนาท่ีทไ่ี ดรบั ปฏิบตั ิหนา ทท่ี ไี่ ดร บั ไมป ฏิบัตหิ นา ท่ีทไี่ ดรับ มอบหมายไดเ รยี บรอย มอบหมายไดเรียบรอย มอบหมาย ดวยตนเอง โดยมีครูเปน ผใู หคาํ แนะนาํ ปฏิบตั ติ นเปนผนู าํ ท่ดี ี ปฏบิ ตั ติ นเปน ผนู าํ ทด่ี ี ไมป ฏิบตั ิตนเปนผูนําท่ีดี และเปน สมาชกิ ทด่ี ี หรอื เปน สมาชิกท่ีดขี อง หรอื เปน สมาชิกท่ีดี ของกลุม กลมุ โดยมคี รูเปน ผแู นะนํา

43ตวั อยา ง แบบประเมินพฤติกรรมรายบุคคล ประจาํ หนวยการเรียนรู พฤติกรรม รวม ปฏบิ ัติตนตาม การเปนผนู าํ และลําดับท่ี ชอ่ื - สกุล การแตง กาย ระเบยี บแถว บทบาทหนาท่ี เปน สมาชิกท่ีดี ๓๒๑ ๓๒๑ ๑ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๒ ๓ =๓ ๔ =๒ ๕ =๑ ๖ ๗ ๘ ๙ … เกณฑการใหคะแนน ดี ปานกลาง ปรับปรงุ ลงชือ่ ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

44การตดั สนิ ผลการเรยี น เม่ือครูผูสอนจัดการเรียนการสอนและวัดและประเมินผลในแตละหนวยการเรียนรูจบครบท้ังรายวิชาและประเมินผลปลายป / ปลายภาค (การทดสอบคุณลักษณะ) แลวนําคะแนนทั้ง ๒ สวนมารวมกันเพ่ือตัดสินผลการเรยี น ดงั ตวั อยา งตัวอยาง การตัดสินผลการเรยี นรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมอื ง หนวยการเรยี นรู คะแนนเต็ม คะแนนทไี่ ด๑. ……………………………………………………………………………… ๒๕ ๒๐๒. ……………………………………………………………………………… ๒๐ ๑๕๓. ……………………………………………………………………………… ๒๐ ๑๕๔. …………………………………………………….………………………… ๒๕ ๒๐ (๙๐) ๗๐ รวมคะแนนระหวางเรียน (๑๐) ๘ ปลายป/ ปลายภาค (การทดสอบคุณลักษณะ) (๑๐๐) ๗๘* รวม* คะแนนที่นําไปตดั สนิ ผลการเรยี น เม่อื เทยี บกับเกณฑนักเรยี นจะไดผ ลการเรียน ๓.๕การใหร ะดับผลการเรียน การตัดสินเพื่อใหระดับผลการเรียนรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมือง สถานศึกษาสามารถใหระดับผลการเรียนดังนี้ ระดับประถมศึกษาปท่ี ๑ - ๓ สามารถใหระดับผลการเรียนหรือระดับคุณภาพการปฏิบัติของผูเรียนเปน ระบบตวั เลข ระบบตวั อกั ษร ระบบรอยละ และระบบที่ใชค ําสําคญั สะทอนมาตรฐาน ระดับประถมศึกษาปท่ี ๔ - ๖ ใหใ ชตวั เลขแสดงระดบั ผลการเรยี นเปน ๘ ระดบั ระดับมัธยมศึกษา ใหใ ชต ัวเลขแสดงระดับผลการเรยี นเปน ๘ ระดบัการรายงานผลการเรียน การรายงานผลการเรียนเปนการสื่อสารใหผูปกครองและนักเรียนทราบความกาวหนาในการเรียนรูของผูเรยี น ซึ่งสามารถรายงานเปน ระดบั คุณภาพการปฏบิ ัติของผเู รียนทส่ี ะทอนผลการเรียนรู ทั้งน้ีสถานศึกษาตองสรุปผลการประเมินและจัดทํารายงานผลการประเมินใหผูปกครองและนักเรียนทราบเปนระยะ ๆหรืออยางนอ ยภาคเรียนละ ๑ ครั้ง

45 ตวั อยาง แบบสรุปผลการประเมนิ ผลการเรยี นรูรายบคุ คล (สาํ หรับคร)ูลาํ ดบั ชอื่ - สกลุ ปฏิบตั ติ นตาม ความเหน็ ผลการเรียนรู ……………… ความเห็น ที่ กฎ ระเบียบ เพม่ิ เตมิ ปฏิบัตติ นตาม ๓๒๑ เพิม่ เตมิ และหนาที่ท่ี บทบาทหนา ที่ ตอ งปฏิบัติตน ในฐานะสมาชกิ ความเหน็ …… ในโรงเรียน ท่ีดขี องหองเรยี น เพิ่มเติม๑ ๓๒๑ และโรงเรยี น๒ ๓๒๑๓๔๕๖๗๘๙… ลงชอ่ื ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

บรรณานกุ รม 46กลุม Thai Civic Education. (๒๕๕๖). กรอบแนวคดิ หลักสตู รการศึกษาเพ่ือสรางความเปน พลเมือง ในระบอบประชาธปิ ไตยของไทย (Conceptual framework for Thai Democratic Citizenship Education Curriculum). กรุงเทพมหานคร: บรษิ ทั เทคนิค อิมเมท จํากดั .ชยพร กระตา ยทอง. (2552). การพัฒนารายวชิ าเพิม่ เติมภาษาไทยแบบองิ มาตรฐานดว ยกระบวนการ ออกแบบยอนกลับ เพ่ือเสริมสรางความสามารถการวิเคราะหแ ละการอา นเชิงวเิ คราะห ของนกั เรียนมธั ยมศกึ ษาตอนตน . วทิ ยานิพนธด ษุ ฎีบณั ฑิต สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน บัณฑติ วทิ ยาลยั จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลยั .ทศิ นา แขมมณี และคณะ. (๒๕๔๒). ทฤษฎีการเรยี นรูเพอื่ พัฒนากระบวนการคดิ . กรุงเทพมหานคร: สํานกั งานคณะกรรมการปฏริ ูปการศึกษาแหงชาต.ิ . (๒๕๔๘). ศาสตรก ารสอนองคค วามรเู พ่ือการจดั กระบวนการเรยี นรทู ม่ี ปี ระสิทธภิ าพ. กรุงเทพมหานคร: สํานกั พมิ พแหง จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลัย.พระธรรมปฏ ก (ป.อ. ปยุตโฺ ต). (2546). พุทธธรรม. (พิมพครงั้ ท่ี 22). กรุงเทพมหานคร: ธรรมสาร.พระพรหมคุณาภรณ (ป. อ. ปยตุ โฺ ต). (254๙). ประชาธปิ ไตยจรงิ แท. ..คอื แคไหน. กรุงเทพมหานคร: ผลธิ มั ม ในเครอื บริษัท สํานกั พิมพเพ็ทแอนดโฮม จาํ กดั .ภูมพิ ลอดลุ ยเดช, พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหา. (๒๕๕๐). คาํ พอ สอน. ประมวลพระบรมราโชวาทและ พระราชดาํ รสั เกีย่ วกับเดก็ และเยาวชน. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พกรงุ เทพมหานคร.ราชบัณฑติ ยสถาน. (๒๕๕๔). พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔. กรงุ เทพมหานคร: บริษทั ศิริวฒั นาอนิ เตอรพริน้ ท จํากัด.วลัย อศิ รางกรู ณ อยุธยา (พานชิ ). (๒๕๕๔). ครสู งั คมศึกษากับการพัฒนาทักษะแกนกั เรยี น.กรุงเทพมหานคร: คณะครศุ าสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. . (๒๕๔๙). ประมวลบทความกิจกรรมพฒั นาผเู รียนสูมาตรฐานการเรียนรู กลุมสาระการเรียนรู สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม. กรงุ เทพมหานคร: ศนู ยต าํ ราและเอกสารทางวิชาการ จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย. . (๒๕๔๙). หลกั สูตรการศึกษาขน้ั พน้ื ฐานเพ่อื พฒั นาความเปน พลเมืองไทยและพลเมืองโลก: บทบาทสาํ คญั ของกลมุ สาระการเรยี นรสู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม. ประมวลบทความ เร่อื ง หลักสตู รและการพัฒนาหลกั สูตรตามแนวปฏิรปู . กรงุ เทพมหานคร: ศูนยตําราและเอกสาร ทางวชิ าการจฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย.ศภุ ณฐั เพมิ่ พูนวิวฒั น และจารวุ รรณ แกวมะโน. (๒๕๕๗). คูม ือการอบรมสรา งจิตสํานกึ พลเมืองสําหรับ เยาวชนระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน . กรงุ เทพมหานคร: สถาบนั พระปกเกลา.สคุ นธ สนิ ธพานท. (๒๕๓๘). การใชวธิ สี อนแบบธรรมสากัจฉาเพือ่ สรางศรทั ธา และวิธีคิดตามหลัก พุทธธรรมแกนกั เรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓. นนทบรุ .ี วิทยานิพนธการศึกษามหาบัณฑิต แขนงวิชา หลกั สูตรและการสอน สาขาวิชาศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธริ าช. . (๒๕๕๒). พฒั นาทกั ษะการคิด...พชิ ิตการสอน. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพเลี่ยงเชียง. . (๒๕๕๔). วิธสี อนตามแนวปฏิรูปการศึกษาเพือ่ พฒั นาคุณภาพของเยาวชน. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พเลี่ยงเชยี ง.สุมน อมรววิ ัฒน. (๒๕๔๙). คา นยิ มศึกษาเพื่อสันติภาพทย่ี ่ังยนื . ประมวลบทความ เรอื่ ง หลักสูตรและ การพัฒนาหลักสูตรตามแนวปฏริ ปู . กรุงเทพมหานคร: ศูนยต ําราและเอกสารทางวชิ าการ จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยั .

47สาํ นักวชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา. สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน. (2552). ตวั ช้ีวดั และ สาระการเรียนรสู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพชมุ นุมสหกรณก ารเกษตรแหงประเทศไทย จํากดั . . สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพืน้ ฐาน. (2552). แนวปฏิบัติการวัดและประเมินผล การเรยี นรู ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พช มุ นุมสหกรณการเกษตรแหง ประเทศไทย จํากัด. . สํานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน. (2552). แนวทางการจดั การเรยี นรู ตามหลักสตู ร แกนกลางการศึกษาข้ันพนื้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พช มุ นุมสหกรณ การเกษตรแหง ประเทศไทย จํากดั . . สํานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน. (2552). แนวทางการจัดกจิ กรรมพัฒนาผูเรียน ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พช ุมนมุ สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จาํ กดั . . สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพนื้ ฐาน. (2552). แนวทางการพฒั นา การวัดและประเมิน คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พช มุ นุมสหกรณการเกษตรแหง ประเทศไทย จาํ กดั . . สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพนื้ ฐาน. (2552). แนวทางการบริหารจดั การหลักสตู ร. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพชมุ นุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. . สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พ้นื ฐาน. (2552). หลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พชุมนุมสหกรณก ารเกษตรแหงประเทศไทย จาํ กัด.ASEAN Secretariat, USAID and SEAMEO. (2012). ASEAN Curriculum Sourcebook. USA: Very Memorable, Inc.Department of Education, Science and Training, Australian Government. (2003). Values Education Study Executive Summary, Final Report. Commonwealth of Australia: Australia.Leo, J. D. (2006). Values within EIU/ESD: Reorienting Teacher Education to Address Sustainability & International Understanding. 22-25 August 2006, Penang: Malaysia. (copies)Llewellin, Sandie. (2001) “Planning Lessons and Schemes of work” in Citizenship Learning to Teach Citizenship in the Secondary School. 2nd Edition edited by Liam Gearon, London: Routledge.Ministry of Education, Singapore. (2014). 2014 Syllabus character and Citizenship Education Primary and Secondary. Student Development curriculum Division: Singapore (copies).SEAMEO and UN-HABITAT. (2007). SEAMEO Resource Package: Human Values-based Water, Sanitation, and Hygiene Education. SEAMOLEC Indonesia: Jakarta.Wiggins, G. and McTighe, J. (2005). Understand by design. New Jersey: Pearson Merrill Prentice Hall.

48ภาคผนวก

49 คําอธบิ ายของคาํ หลกั ในจดุ เนน และขอบขา ยรายวชิ าเพ่ิมเติมหนาทพี่ ลเมือง คําหลักตอไปนี้เปนคุณลักษณะของความเปนพลเมืองดีในระบอบประชาธิปไตยที่ครูควรจะจัดการเรียนรูใหผูเรียนไดตระหนัก เห็นความสําคัญ มีความเขาใจที่ถูกตอง คิดอยางมีวิจารณญาณและนําไปปฏิบัติไดอยางถกู ตอ งเหมาะสม คําหลกั คําอธิบายความเปน ไทย - หมายถึง สิ่งที่บง บอกถึงลกั ษณะของคนไทย ศิลปะ วัฒนธรรมความกตญั กู ตเวที ขนบธรรมเนียม และประเพณีของไทย - ผทู ร่ี ักความเปน ไทย คือ ผทู ีม่ คี วามภาคภูมิใจ เห็นคุณคา ชน่ื ชม อนุรกั ษศลิ ปะ ดวยการปฏิบัติตน สบื ทอด และเผยแพรค ุณลักษณะของคนไทย ตลอดจน ศิลปะ วฒั นธรรม ขนบธรรมเนียม และประเพณที ดี่ งี ามของไทยใหคงอยู สืบไป - หมายถงึ การรูคุณและตอบแทนคุณผูมีพระคุณ รวมทัง้ ทรพั ยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดลอ ม ทที่ ุกคนไดพึ่งพาอาศยั ในการดํารงชีวติ - เปนคุณธรรมสําคญั อยางหน่ึงของความเปน มนุษย เพราะมนษุ ยต องพ่ึงพา ซึง่ กนั และกนั รวมทงั้ ตองพง่ึ พาทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ ม เพ่ือให สามารถดํารงชีวติ อยูไดดวยดี - การตอบแทนคุณผูมีพระคณุ ไดแ ก การเช่ือฟงและปฏิบตั ิตามคําแนะนาํ ส่งั สอน ใหค วามเคารพยกยอง ชว ยเหลือและเอาใจใสด แู ล - การตอบแทนคุณของทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม ไดแ ก การใช ทรพั ยากรธรรมชาติอยา งประหยัดและคุม คา การดูแลรกั ษาและไมทาํ ลาย ส่งิ แวดลอ ม - ศลิ ปะ มคี วามหมายกวา งครอบคลมุ การแสดงออก และการสรา งสรรค ทุกดานของมนุษย กูรดู านศิลปะหลายคนไดใหความหมายของ “ศลิ ปะ” ไวต า ง ๆ กัน ดังนี้ ๑. ศิลปะ คือ ส่งิ ท่ีสรางสรรคขึน้ จากการเลียนแบบธรรมชาติ ๒. ศลิ ปะ คือ การแสดงออกเก่ยี วกับ ความเชื่อ ความศรทั ธา ความงาม ๓. ศิลปะ คือ การถายทอดความรูสกึ โดยใชสดั สวน รปู ทรง และ ความกลมกลนื ขององคป ระกอบตาง ๆ ๔. ศิลปะ คือ ความชาํ นาญในการถา ยทอดประสบการณ และจินตนาการ ใหเ ปน วตั ถุทีม่ ีสุนทรียภาพ - ศิลปะไทยมเี อกลกั ษณเ ฉพาะ มคี วามงดงาม ทีช่ าวตางชาติชนื่ ชม มหี ลายแขนง เชน สถาปต ยกรรมในการสรางวดั วงั จิตรกรรมไทย หัตถกรรมไทย ดนตรี นาฏศิลป เปน ตน

คาํ หลัก 50วัฒนธรรม คําอธิบายขนบธรรมเนยี มประเพณี - วฒั นธรรม หมายถึง ลักษณะทีแ่ สดงถงึ ความเจรญิ งอกงาม อันเปน แบบแผน ในการประพฤติปฏบิ ัติ และการแสดงออกซง่ึ ความรูสึกนึกคิดของคนในสังคม เดียวกนั เปน สิง่ ทเี่ กดิ จากการสงั่ สม เลอื กสรร ปรบั ปรุงแกไข จนถือวา เปนส่ิงดีงาม เหมาะสมกบั สภาพแวดลอ ม และมกี ารสบื ทอดเปน มรดกทางสังคม - ยเู นสโกแบงมรดกทางวฒั นธรรมเปน ๒ สว น คือ มรดกทางวัฒนธรรมทจี่ ับตอง ได เชน โบราณสถาน โบราณวัตถุ และมรดกทางวฒั นธรรมที่จับตองไมได อันเปนเร่ืองเก่ียวกับภูมปิ ญญา ระบบคณุ คา ความเชอื่ พฤติกรรมและวถิ ีชีวิต - วัฒนธรรมมคี วามสาํ คญั ตอ การดาํ รงอยขู องความเปน ชาติ ชาติท่ีไมม ี วฒั นธรรมของตนเองจะคงความเปนชาตอิ ยูไมได ในอดีต จนี เคยถูกชาวตาด เขายดึ ครอง และตัง้ ราชวงศห งวนขึ้นปกครอง แตกถ็ ูกชาวจนี ซงึ่ มีวฒั นธรรม ทส่ี ูงกวา กลนื เปนชาวจีนจนหมดสิ้น - วัฒนธรรมในแตล ะสงั คมอาจคลา ย หรอื แตกตา งกันได กเ็ นือ่ งมาจาก ความเช่อื เช้อื ชาติ ศาสนา และถนิ่ ที่อยู สังคมที่ประกอบดวยผคู น อนั หลากหลายทเี่ รียกวา พหุสังคม ยอ มมีความแตกตา งหลากหลาย ทางวัฒนธรรมดวยเชน กนั การอยูรว มกันในสงั คมที่มีความหลากหลายเชน นี้ จึงตองมีความเขาใจซงึ่ กันและกัน ใหเ กยี รตแิ ละเคารพซึ่งกันและกนั ดว ย - วฒั นธรรมมีการเปลี่ยนแปลงได เน่ืองจากสถานการณที่เปล่ียนแปลงไป และ การแลกเปล่ียนทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะปจจบุ นั ท่เี ทคโนโลยีการสื่อสาร มคี วามเจริญกาวหนา การเล่ือนไหลทางวัฒนธรรมจึงแพรกระจายไปอยางรวดเร็ว การเลือกรับวัฒนธรรมอยา งมีวิจารณญาณจึงเปน สิ่งจําเปน ไมควรรบั วัฒนธรรม ตามกระแสนยิ ม แตควรเลือกรับเฉพาะสิ่งทมี่ คี ุณคาตอการดําเนนิ ชีวติ - เปน คําทีใ่ ชเ รียกรวมกัน หมายถงึ สงิ่ ท่คี นในสังคมหน่ึง ๆ นิยมประพฤตปิ ฏบิ ัติ ตอเนือ่ งกนั มา เพราะถือวา มีคุณคาท่ีกอใหเ กิดความสขุ ความเจริญแกชีวิตและ สังคม ขนบธรรมเนยี มประเพณขี องไทย เชน การมสี ัมมาคารวะตอผใู หญ ชายไทย ตองเปนผูนาํ ครอบครวั หญิงไทยตองมีกริ ยิ ามารยาทเรยี บรอ ย หญงิ ไทยตอง รักนวลสงวนตวั ไมย อมรับการแสดงความรสู ึกทางเพศอยา งเปด เผยในท่ีสาธารณะ คนไทยถอื วาศรี ษะเปนของสงู สวนเทาเปนของต่าํ การลงแขกชวยงานตาง ๆ - ขนบธรรมเนยี มไทยที่เกยี่ วกับศีลธรรม จรรยาเปนส่ิงทม่ี คี ุณคา ตอสงั คม ผใู ดฝา ฝน ถือวา ละเมิดกฎของสงั คม ถือเปน ความผิด ความชวั่ เชน การที่ ชาวไทยพทุ ธแสดงกิริยาลบหลดู ูหมิ่นพระพทุ ธรูป ศาสนสถาน และ ศาสนวัตถุ สวนขนบธรรมเนียมไทยบางเรื่องอาจไมเ ครงครัด ผูที่ไมทําตาม ขนบธรรมเนียมอาจถกู มองวาไมมีการศึกษา ไมมสี มบัติผูดี เชน แตง กาย ไมถ ูกกาลเทศะ ปฏบิ ัติตัวไมเ หมาะสมกบั กาลเทศะ - ประเพณีไทยซึ่งเปน ท่รี ับรแู ละชน่ื ชมของชาวตา งชาติ เชน สงกรานต ลอยกระทง แหเทยี นพรรษา บญุ บ้ังไฟ นอกจากน้ียงั มีประเพณีในทอ งถ่ิน ตาง ๆ ทเี่ ปน เอกลักษณของทองถ่นิ นั้น อนั เปน สง่ิ ท่ีนักทองเทยี่ วตา งชาติ ซึง่ สนใจดา นวฒั นธรรมชนื่ ชอบ เชน แหเทียนพรรษา จ.อุบลราชธานี ผตี าโขน จ.เลย ปอยสา งลอง จ.แมฮ อ งสอน

51คาํ หลกั คําอธบิ ายภูมปิ ญญาทองถิ่น หมายถงึ องคความรู ความสามารถ เทคนิคของผูค นในแตล ะทองถิน่ ที่นํามาใชใ นการแกปญ หาและพฒั นาการดําเนนิ ชวี ิตไดอยา งเหมาะสม กับยุคสมยั ทส่ี บื ทอดมาอยางตอ เนอ่ื งภูมิปญญาไทย - หมายถึง องคความรู ความสามารถ เทคนิคของคนไทย ทนี่ ํามาใช ในการแกป ญ หาและพัฒนาการดําเนนิ ชีวิตไดอ ยางเหมาะสมกับยุคสมยั ทีส่ ืบทอดมาอยางตอเนอื่ ง อนั เปน ทยี่ อมรบั ในระดับชาติ - ลกั ษณะทส่ี ําคญั ของภูมิปญญาไทย คือ ๑. เปนท้ังความรู ทักษะ ความเช่อื และพฤติกรรม ๒. แสดงถงึ ความสัมพันธระหวางคนกับคน คนกบั ธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอม คนกบั สิง่ เหนือธรรมชาติ ๓. เปน กิจกรรมทุกอยางในวิถีชีวติ ของคนไทย ๔. เปน เรื่องการแกปญ หา การจัดการ การปรับตวั เพื่อความอยรู อดในการ ดาํ เนินชวี ิต ๕. มีการเปลย่ี นแปลงใหเหมาะกบั ยุคสมัยความรกั ชาติ ความรกั ชาติ การแสดงออกถึงความรักชาติ มดี ังน้ี ๑. การแสดงความเคารพ และปฏิบตั ติ นอยางเหมาะสมตอสัญลักษณ ทเี่ กยี่ วกับชาติ เชน รองเพลงชาติ ยนื ตรงเคารพธงชาติ ประดับธงชาตถิ กู ตอง ตามระเบียบทร่ี าชการกําหนด ๒. การเปน พลเมอื งดี และธํารงรกั ษาไวซึง่ ความเปนชาติไทย เชน เสยี ภาษี เคารพกฎหมาย บํารงุ รักษาและไมทําลายสาธารณสมบตั ิ ใชสทิ ธเิ ลือกต้งั สอดสอ งการกระทาํ ท่ีจะทําลายความมน่ั คงและความสงบเรียบรอยของชาติ บานเมืองยึดมน่ั ในศาสนา การยดึ มัน่ ในศาสนา คือ การศึกษาหลักธรรมคาํ สอนใหเ ขา ใจอยางถองแท ปฏบิ ตั ติ นตามหลกั ธรรมคําสอนของศาสนาที่ตนนับถือ และทาํ หนา ที่ เปนศาสนกิ ชนท่ดี ีในการทาํ นุบาํ รงุ และปกปองคุมครองศาสนาเทิดทูนสถาบนั พระมหากษัตรยิ  การเทิดทนู สถาบันพระมหากษัตริย คือ ๑. การแสดงความเคารพ และปฏบิ ัติตนอยางเหมาะสมตอองคพ ระมหากษัตรยิ  และพระบรมวงศานุวงศ ๒. การแสดงความเคารพ และปฏิบตั ิตนอยางเหมาะสมตอสัญลกั ษณทเ่ี ก่ียวกับ สถาบันพระมหากษตั รยิ  ๓. ซาบซึง้ ในพระราชกรณยี กิจ และนอมนําแบบอยางของพระราชจริยวัตร พระราชดาํ รัส หลักการทรงงาน ตลอดจนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาใชใ นการดาํ เนินชีวิตและการงาน เพ่ือความสขุ ความเจรญิ ของตนเอง สงั คม และประเทศชาติ ตลอดจนเผยแพรใหเปนที่ปรากฏแกสังคม

52คาํ หลัก คาํ อธบิ ายความมีวินัยในตนเอง หมายถึง ระเบยี บในการดําเนินชีวิต ในทน่ี จ้ี าํ กดั เฉพาะเรื่อง ความซือ่ สัตย สจุ รติ ความขยนั หมนั่ เพยี รและอดทน การใฝหาความรู ความตง้ั ใจปฏบิ ัติ หนา ที่ และการยอมรับผลท่ีเกิดจากการกระทําของตนเอง อันเปน คณุ ลักษณะสาํ คัญที่ตองการปลกู ฝงใหเกิดข้ึนในคนไทย เพือ่ ใหเ ปน คนดี มคี วามรูแ ละความสามารถ เพอื่ ความสขุ ความเจริญในชวี ิต และเปน กาํ ลงั สําคัญในการพฒั นาประเทศชาติความซ่ือสัตยสุจริต - หมายถึง การยดึ มั่นในความถูกตอง การประพฤติตามความเปน จรงิ และความถกู ตองตอตนเอง ผอู ่นื และประเทศชาติ ท้งั ทางกาย วาจาและใจ เชน ทําตามสัญญาที่ใหไ วตอ ตนเองและผูอื่น พูดความจรงิ ไมน าํ ส่งิ ของ ของผูอ่นื (ท่ีเจา ของไมอนญุ าต) หรอื ของสว นรวมมาเปน ของตน การหลกี เล่ียงทจ่ี ะปฏิบัตติ ามกฎหมาย - ผทู มี่ คี วามซอ่ื สัตยสจุ ริตจะประสบความสําเรจ็ และความเจริญในชวี ิต และการงาน เปน ที่ไวว างใจ อยูร ว มกับผูอ ่ืนได และเปนพลเมอื งดีของ ประเทศชาติความขยนั หมั่นเพยี รและอดทน - หมายถึง การทําหนาที่การงานดวยความพยายาม เขม แข็ง อดทน ไมทอถอย เปน คุณธรรมจรยิ ธรรมทีน่ าํ ไปสูความสาํ เร็จใฝหาความรู - หมายถึง ความต้ังใจแสวงหาความรจู ากแหลง เรียนรูตาง ๆ ท่เี ชื่อถือได อยางสมา่ํ เสมอ - การใฝห าความรเู ปนคุณสมบตั ขิ องผูท่ีพฒั นาตนเองอยตู ลอดเวลา เพอ่ื ใหมี ความรู ความสามารถ รเู ทา ทันการเปลี่ยนแปลง เพื่อปรับตัวและพง่ึ ตนเองได ในการดําเนนิ ชีวิตและการงานความต้งั ใจปฏิบัติหนา ท่ี - หมายถงึ ความเอาใจใส มงุ มนั่ ในการทําหนาท่ีของตนใหเ กดิ ผลสําเร็จ และ ผลดีตอ ตนเอง สงั คม และประเทศชาติการยอมรับผลที่เกิดจาก - หมายถึง ความรบั ผดิ ชอบในผลทเี่ กดิ ข้ึนจากการกระทําของตน เมื่อเกดิการกระทาํ ของตนเอง ผลเสียหายก็ไมโยนความผดิ ใหแกผ ูอน่ื นอ มรบั ความผิดพลาด แลว นํามา พจิ ารณาไตรตรอง เพ่ือปรบั ปรุงแกไขมิใหเกดิ ความเสยี หาย หรอื ความผดิ พลาดขึน้ อีก ผูท่มี ีความรับผิดชอบควรพจิ ารณาไตรตรองใหรอบคอบ ถงึ ความดีงาม ความถกู ตองเหมาะสม ผลดแี ละผลเสยี ทจี่ ะเกิดข้ึน กอนที่จะ ตัดสินใจกระทําการใด ๆ

53คาํ หลัก คาํ อธิบายระบอบการปกครอง - ประเทศที่ปกครองดวยระบอบประชาธปิ ไตยอนั มีพระมหากษตั รยิ ทรงเปน ประมขุแบบประชาธิปไตย หมายถงึ ประเทศท่ีใชร ะบบรัฐสภา (Parliamentary System) โดยท่พี ระมหากษตั รยิ อันมี มพี ระราชอํานาจในฐานะที่ทรงเปน ประมุขเทานัน้ สว นอาํ นาจนิตบิ ญั ญัตแิ ละอาํ นาจบริหารนน้ัพระมหากษัตริย เปน ของประชาชนทีเ่ ลือกและมอบอาํ นาจใหตวั แทนใชอ าํ นาจแทน แตตองใชอํานาจทรงเปนประมขุ ในพระปรมาภไิ ธยของพระมหากษัตรยิ  เนื่องจากประชาชนเห็นความสาํ คัญของสถาบัน(Constitutional พระมหากษัตริย เพราะการบัญญัติกฎหมาย การออกคําส่งั การบรหิ ารราชการในนามของMonarchy) ประชาชนดว ยกันเอง อาจไมไดรับการยอมรบั เทา ทคี่ วร หรืออาจขาดเอกภาพในการปกครอง ประเทศไดหลกั อาํ นาจอธิปไตย - ประชาธิปไตยหมายถึงระบอบการปกครองที่ถือมตปิ วงชนเปน ใหญ การถือเสียงขางมากของปวงชน เปน ใหญ (พจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) เพราะประชาธิปไตยต้งั อยูบ นหลัก(Popular ปรชั ญามนุษยนยิ มที่เชอื่ วามนุษยมคี ุณคา มีศกั ด์ิศรี มีคุณภาพ สามารถทีจ่ ะปกครองกนั เองไดSovereignty) ไมควรท่ีจะใหอาํ นาจสงู สดุ ในการปกครองประเทศไปอยูก บั ใครคนเดยี ว หรือกลมุ คนสวนนอ ย กลุมเดียว หากแตควรทีจ่ ะใหประชาชนทุกคนมสี ว นในการกําหนดความเปน ไปของสังคม และประเทศชาติรว มกัน คงเปนไปไมไ ดทจี่ ะใหทกุ คนมีความคดิ เหน็ เหมือนกนั หมดทุกคน หากกลมุ หน่งึ มคี วามคิดเหน็ อยางหน่งึ แตอีกกลุมหน่ึงมคี วามคิดเหน็ อีกอยางหน่งึ บางคร้ัง การกําหนดความเปนไปของสังคมและประเทศชาติจําเปน ตองเลือกทจ่ี ะปฏบิ ตั อิ ยางใดอยางหนง่ึ เทานั้น ดงั น้ันสังคมและประเทศท่เี ปน ประชาธิปไตยจงึ ตองใหส มาชิกทกุ คนในสังคมลงมติ เพอื่ ใหทราบความคดิ เหน็ ของคนสวนใหญ และนํามาใชเ ปนแนวทางในการกําหนดความเปนไป ของสังคมและประเทศชาติคารวธรรม- เห็นคณุ คา - เดมิ มนษุ ยก ีดกัน รังเกยี จเดียดฉนั ท เอารดั เอาเปรยี บ ขมเหงรงั แก ทํารา ยประหตั ประหารกนัและเคารพศกั ด์ศิ รี เมื่อมนุษยม ีอารยะขน้ึ จงึ ไดเห็นความสาํ คญั ของการปฏิบตั ติ อกันโดยคาํ นึงถึงคุณคาและศักดิ์ศรีความเปน มนุษย ความเปนมนุษยและสทิ ธมิ นุษยชน หรือทีไ่ ทยเราเรยี กวา “เห็นคนเปนคน” นัน่ เอง ในอดีตและสิทธมิ นษุ ยชน สังคมตะวันตกมีการทาํ รา ยกันอยางปาเถื่อนมาก จงึ ตระหนักในเรื่องนส้ี ูง การเห็นคุณคาและ เคารพศกั ดิ์ศรีความเปน มนุษยแ ละสทิ ธิมนุษยชนหมายถึงการยอมรบั วามนุษยทุกคน ทกุ เชอ้ื ชาติ ลวนมคี ุณคา มีศักดิ์ศรี และมีสทิ ธขิ ั้นพื้นฐาน เชน ความเสมอภาคของบุคคล สทิ ธใิ นรางกายและ ชีวิต สทิ ธใิ นการศกึ ษา สิทธทิ างสาธารณสุข สทิ ธิในการยตุ ิธรรม สทิ ธิในทางศาสนา สทิ ธิทางการเมือง สิทธใิ นการแสดงความคดิ เหน็ ทัง้ นี้ประเทศสมาชิกองคการสหประชาชาติ ไดร บั รองปฏญิ ญาสากลวาดวยสทิ ธมิ นุษยชน (Universal Declaration of Human Right – UDHR) เม่ือวันที่ ๑๐ ธันวาคม ค.ศ. ๑๙๔๘

54 คําหลัก คําอธบิ าย - ใชส ิทธิ - สิทธิ หมายถงึ อาํ นาจอนั ชอบธรรม เชน บุคคลมีสิทธิและหนาทีต่ ามรัฐธรรมนูญ เขามีสิทธิโดยไมล ะทิ้งหนา ท่ี ในทีด่ นิ แปลงน้ี หรอื อาํ นาจท่ีกฎหมายรบั รองใหก ระทาํ การใดๆ โดยสุจรติ ไดอยา งอิสระ แตตอง - ใชเสรีภาพ ไมก ระทบกระเทือนถึงสทิ ธิของคนอ่นื (พจนานุกรมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔)อยา งรบั ผิดชอบ - ระบอบประชาธิปไตยทีม่ ีหลักการพ้ืนฐานสําคญั ท่วี า มนษุ ยม ศี กั ดิ์ศรี มคี ุณคา จึงใหประชาชน มสี ิทธิและเสรภี าพมาก ทั้งนี้ ก็เพื่อใหประชาชนมสี วนรวมพัฒนาสงั คมและประเทศชาตใิ นฐานะ - ซ่อื สตั ยสจุ ริต เจาของอํานาจสงู สุด แทนท่ีจะมีสว นรว มไดเพยี งในฐานะผูใตป กครองเทาทผ่ี ปู กครองจะอนุญาตและมคี วามโปรงใส ใหเ ทานั้น - หลายครัง้ คนสวนใหญม ักคดิ ถึงสิทธทิ จี่ ะได สทิ ธทิ ่จี ะมีเพียงดา นเดียว แตสิทธิในระบอบ ประชาธปิ ไตยนนั้ ประชาชนมีสทิ ธทิ ่ีจะใหสงิ่ ท่ดี ี ส่ิงท่ีมปี ระโยชนตอ สังคมและประเทศชาติ ดว ย ซ่งึ กค็ ือหนาท่ี สิทธิและหนาท่เี ปนสิ่งทต่ี องอยคู ูกนั อยางสมดุลเสมอ บคุ คลยอมไมอาจ มีสทิ ธไิ ดหากไมทาํ หนาท่ี - เสรีภาพ หมายถึง ความสามารถทจี่ ะกระทาํ การใดๆ ไดตามทีต่ นปรารถนาโดยไมมีอุปสรรค ขัดขวาง เชน เสรภี าพในการพดู เสรภี าพในการนบั ถือศาสนา ความมสี ทิ ธิทจี่ ะทําจะพูดได โดยไมละเมิดสิทธขิ องผูอ่นื (พจนานกุ รมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - ในระบอบเผด็จการประชาชนมกั จะถูกจาํ กัดเสรภี าพ พอเปล่ยี นมาเปนระบอบประชาธิปไตย คนท่ัวไปมักเขาใจวาบคุ คลยอมมีเสรภี าพไดอ ยางเต็มทจี่ ะทําอะไรก็ไดตามใจชอบ การใชเ สรภี าพ ของบุคคลนัน้ อาจไปกระทบ หรือละเมิดตอ เสรภี าพของบคุ คลอื่นได หรืออาจกลา วไดว า การใชเสรีภาพตอ งมีความรับผิดชอบกาํ กบั อยูด วยเสมอ อันหมายถึงความรบั ผดิ ชอบตอตนเอง และผูอ่ืน - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยจึงตองเขา ใจถงึ หลักการทว่ี า “ใชสทิ ธแิ ตไมล ะทง้ิ หนาที่” และ “ใชเ สรีภาพอยา งรบั ผดิ ชอบ” แตมิไดห มายความวา เสรีภาพของคนอ่นื ทําใหเราตองมี เสรีภาพนอ ยลงแตอยางใด เพราะมนษุ ยที่มีอยคู นเดยี วและมีเสรีภาพทจ่ี ะทําอะไรก็ไดตามใจ ชอบท้ังหมดไมม ีอยูจรงิ มีแตมนุษยท ่ีอยูรวมกบั คนอืน่ เพราะมนษุ ยเปน สิ่งมีชวี ติ ทต่ี องพึ่งพา อาศยั กัน มนุษยจ งึ ตองอยูรว มกนั เปน สังคม ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยพึงยนิ ดีท่ีจะใช เสรีภาพของตนเพ่ือใหค นอืน่ ไดใ ชเสรภี าพเทา เทียมกบั ตน - สภาพทบ่ี ุคคลมเี สรภี าพท่จี ะทาํ อะไรก็ไดต ามใจชอบโดยไมจํากัดนั้นเปนลกั ษณะของอนาธปิ ไตย ซงึ่ มาจากคาํ วา “อน” ทแ่ี ปลวาไมมี และคําวา “อธิปไตย” ที่แปลวาอํานาจสงู สดุ “อนาธิปไตย” จงึ หมายถงึ สภาวะท่ีไมมีอาํ นาจสงู สดุ ทุกคนใหญหมด ใครจะทาํ อะไรก็ไดตามใจชอบ นา จะเปน ภาวะทีจ่ ลาจล สบั สน วนุ วายเปนอยางยิ่ง ดงั น้นั จะเหน็ ไดวา การเขา ใจวา ประชาชนควรมี เสรีภาพทีจ่ ะทําอะไรก็ไดตามใจชอบนั้นคืออนาธปิ ไตย ไมใชประชาธิปไตย - ซ่ือสตั ย หมายถึง ประพฤติตรงและจรงิ ใจ ไมคิดคดทรยศ ไมค ดโกงและไมห ลอกลวง สจุ ริต หมายถึง ความประพฤติชอบ (พจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) ความโปรงใส (Transparency) ในทีน่ ้ีหมายถึงการเปดเผยความจริง ความพรอ มที่จะถกู ตรวจสอบไดท้ังนเี้ พื่อใหเ กิดการทจุ ริตไดยาก คนในระบอบประชาธปิ ไตยตองซื่อสตั ยส ุจริต และมคี วามโปรง ใสดว ย มใิ ชเพยี งเรียกรองใหผ ูอน่ื ซอ่ื สตั ยส ุจรติ และมคี วามโปรง ใสเทา นั้น

55คําหลกั คําอธบิ าย- ยึดหลัก - เสมอภาค หมายถึง มสี วนเทากนั เทาเทยี มกันความเสมอภาค - ยุตธิ รรม หมายถึง ความเทยี่ งธรรม ความชอบธรรม ความชอบดวยเหตผุ ล เท่ียงธรรมและความยตุ ิธรรม ไมเ อนเอยี งเขาขางใด ชอบดวยเหตผุ ล (พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยยอ มมคี วามเสมอภาคในความเปน มนุษย เชน สทิ ธิ ทางการเมอื งการปกครอง สทิ ธิเลอื กตงั้ สิทธิในฐานะมนษุ ยหรือท่ีเรยี กวา สทิ ธมิ นุษยชน ความเสมอภาคในฐานะท่ีเปนมนุษย ความเสมอภาคในโอกาสทางการศึกษา การเมือง เศรษฐกจิ สงั คม เปนตน - การมีความเสมอภาคนน้ั มิไดห มายความวา ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยจะตอ งมี ความเสมอภาคเสมอภาคกันทุกเรอ่ื งท้ังหมด ความเสมอภาคนี้หมายถึงความเสมอภาคกัน ในฐานะมนษุ ย แตป ระชาชนในระบอบประชาธิปไตยอาจมีบทบาท หนา ที่ทีแ่ ตกตา งกันได เชน ครูยอมมีความเสมอภาคกบั นักเรียนในฐานะที่เปนมนุษย และในฐานะทเี่ ปน พลเมือง แตก ารท่ีครเู ปนผทู าํ หนา ท่สี อน มอบหมายภารกจิ การเรียน วัดและประเมนิ ผลผูเ รยี น และ นกั เรียนเปน ผเู รียน รบั มอบภารกิจการเรยี น รับการวดั และประเมนิ ผลจากครูนัน้ มิได หมายความวาครูกบั นกั เรียนไมเสมอภาคกันสามคั คธี รรม - ภราดรภาพ หมายถึง ความเปน ฉนั พีน่ องกัน- ยดึ หลัก - ปรองดอง หมายถึง ออมชอม ประนีประนอม ยอมกัน ไมแกงแยงกัน ตกลงกนั ดวยภราดรภาพ ความไกลเ กลีย่ ตกลงกันดว ยไมตรีจิตปรองดอง สมานฉันท - สมานฉันท หมายถึง ความพอใจรว มกัน ความเหน็ พองกัน (พจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - ความเสมอภาคในระบอบประชาธปิ ไตยนนั้ ตองเปนความเสมอภาคท่ียึดหลักความยดึ เหนี่ยว กันในสงั คม (Social Coherence) ไมใชความเสมอภาคแบบตวั ใครตวั มัน (Individualistic) หรอื ความเสมอภาคแบบไมย อมเสยี เปรยี บกนั ถาคนหน่ึงได ๕ สวน คนอื่น ๆ กต็ อ งได ๕ สวน เทา กัน นอยกวานเ้ี ปน ไมย อมกนั ตองแยงชงิ กนั ขดั แยง ทะเลาะเบาะแวง กนั แตเสมอภาค ในระบอบประชาธปิ ไตยน้หี มายถงึ สขุ ทุกขเ สมอกนั หากใครในสงั คมมีความสขุ คนอนื่ ๆ กพ็ รอมที่จะสุขดว ย และหากใครในสงั คมมีความทกุ ข คนอ่ืน ๆ กพ็ รอมทจ่ี ะทุกขดวย พรอมทีจ่ ะชว ยกันทงั้ ยามสุขและทุกข ไมเลือกท่ีรกั มักท่ชี งั ไมก ดี ก้ันกัน มใิ ชคอยแตจะอจิ ฉา ริษยา ไมใ หใครไดเปรยี บใครอยตู ลอดเวลา ท้งั หมดน้ีก็คือหลกั ภราดรภาพในระบอบ ประชาธิปไตยนัน่ เอง ซึง่ ก็คอื ความเปนพ่นี องกนั ไมแบงแยกรงั เกยี จเดยี ดฉันทกนั มีความสมคั รสมานรักใครกลมเกลยี วกนั (Solidarity) - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยตองยดึ หลักการประสานกลมกลืน (Harmony) คือ การกา วไปดว ยกนั ทํางาน และพฒั นาไปพรอมกัน ดวยสํานกึ ความเปนอันหนึ่งอันเดยี วกัน ของสังคม ไมใชจ ําใจตองประนีประนอม ยอมลดราวาศอกใหกัน อันอาจเปนความจาํ เปน ตอ งอยรู วมกันที่ไมย ง่ั ยนื

56คําหลัก คําอธบิ าย* แตกตา ง - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยไมจําเปน ตองมีความคิดเห็น มคี วามปรารถนาตองการแตไมแตกแยก เหมือนกนั ทกุ เรื่อง ตรงกันขาม ระบอบประชาธิปไตยตองการคนท่ีมีความคิดเหน็ ทแ่ี ตกตาง หลากหลาย เพราะอาจจะทาํ ใหไ ดท างเลือกทีด่ ีทสี่ ดุ ของสงั คมก็ได และถา ไมม ีความคดิ เห็น ทีแ่ ตกตางหลากหลาย สังคมโลกก็อาจจะไมพฒั นาเลย เชน อาจจะยังเช่ือวา โลกแบนและเปน ศูนยกลางของจักรวาลอยกู ็ได ประชาธิปไตยจึงไมหลบหนคี วามขดั แยง หากแตประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยจะตองชวยกนั ทาํ ใหความขัดแยงน้ันนําไปสกู ารสรางสรรค - ตามหลกั ประชาธิปไตยสากล หามไมใหเ ลือกปฏิบัตโิ ดยไมเ ปนธรรมตอ บุคคลเพราะเหตุ แหง ความแตกตางในเรอ่ื งถิ่นกําเนดิ เชอ้ื ชาติ ภาษา เพศ อายุ ความพิการ สภาพทางกาย หรอื สขุ ภาพ สถานะของบุคคล ฐานะทางเศรษฐกจิ หรือสงั คม ความเช่อื ทางศาสนา การศึกษาอบรม หรือความคิดเห็นทางการเมือง- ใชห ลักสันติวิธี - สันติวิธี หมายถึง วธิ ีทจ่ี ะกอใหเ กิดความสงบ (พจนานุกรมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔) - จดุ มุงหมายสาํ คญั ประการหนึ่งของประชาธปิ ไตยกเ็ พ่ือใหประชาชนไมตองทะเลาะ ทาํ ราย ประหัตประหารกนั ดว ยความรุนแรงอนั อาจนํามาซ่ึงความไมสงบสขุ แตกแยกกนั ทว่ั ไป ดังนั้น ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งเรยี นรูทจี่ ะใชห ลกั สันติวิธดี วย- ยึดหลักเสยี ง - ฝายทเ่ี ปนเสยี งขางมาก ไมควรใชเสยี งขางมากละเมิดสทิ ธิและเสรีภาพข้ันพ้นื ฐานของฝายเสยี งขา งมากและเคารพ ขา งนอ ย ดงั ที่เรยี กวา “ปกครองโดยเสียงขา งมากและเคารพสทิ ธิของเสยี งขางนอย (Majority Ruleสทิ ธิของเสยี งขางนอ ย and Minority Rights)” เชน ฝา ยเสยี งขา งมากไมพ ึงใชม ติเพื่อจดั สรรงบประมาณใหแกพ้ืนทข่ี อง(Majority Rule and พวกตนโดยไมคาํ นงึ ถึงความเดอื ดรอ นและความจําเปน ของคนสว นนอ ยMinority Rights)- เห็นความสําคัญ - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยตองรูจักแยกแยะประโยชนข องสว นตวั กบั ประโยชนของในประโยชนข อง สวนรวม ตามปกติคนสวนใหญม กั เหน็ ประโยชนข องสวนตนเปนสาํ คัญ แตในการอยูรว มกันสว นรวม ในสงั คมทุกคนตองเห็นความสําคญั ในประโยชนข องสวนรวม เชน แมวา ผสู มัครรบั เลือกต้ัง จะหยบิ ยื่นประโยชนใ หแกเราเปนการสวนตวั แตในการใชสิทธเิ ลอื กตัง้ เราตอ งยึดหลกั ประโยชน ของสวนรวมเปน สําคัญ- มจี ิตสํานึก - ประชาธปิ ไตยตงั้ อยบู นพืน้ ฐานการอยรู ว มกันในสงั คม คนในระบอบประชาธปิ ไตยจึงตอ งมีรวมหมู (Team สาํ นึกความเปน กลมุ เปน สังคมเดยี วกนั เสมอ สามารถทํางานรว มกบั ผอู ืน่ ได และพรอมท่ีจะรบัSpirit) และทํางาน ผลทอ่ี าจเกิดข้นึ ไดร วมกัน (Accountability)เปนหมคู ณะ (TeamWorking)- มจี ิตสาธารณะ - ประชาธปิ ไตยเปน เร่ืองของทุกคนในสังคมและสังคมจะอยูรว มกนั อยางผาสุกไดนน้ั ทุกคน(Public-Mindedness) นอกจากจะมชี ีวติ สวนตัวของแตละคนแลว ทุกคนยงั ตองเสียสละ พรอมท่ีจะเสนอตวั ชวยกันและการมีจิตอาสา รับผดิ ชอบในกิจการทเ่ี ปนสาธารณะ ท้งั ในครอบครัว โรงเรียน ชุมชน สงั คม ประเทศชาติ และ(Volunteerism) ประชาคมโลกการมีสวนชวยในการพฒั นาครอบครัวโรงเรียน ชุมชน สังคมและประเทศชาติอยางยั่งยนื

57คาํ หลกั คําอธบิ ายปญ ญาธรรม- ยึดหลกั เหตุผล - การใชเสียงขางมากนน้ั อาจบอกไดแ ตความชอบ ความพึงพอใจ ความตอ งการ แตไมส ามารถความจรงิ และ ตดั สินความจริง ความถูกตองไดท ั้งหมด ดงั น้นั ประชาธิปไตยทด่ี จี ําเปนตองต้งั อยูบ นหลักความถูกตอง ความจรงิ ความถูกตอง ความดีงาม หรือหลกั ธรรมาธิปไตย ดว ยเหตนุ เ้ี สียงขางมากในระบอบ ประชาธปิ ไตยจงึ จําเปนตองรับฟงเสียงขางนอ ยดวยเหตุผล หากเสยี งขา งนอยมเี หตผุ ลที่ดกี วา ฝายเสยี งขา งมากก็ควรทจ่ี ะยอมรบั ความคดิ เห็นของเสียงขางนอย และความจริง ความถูกตอง การท่ีจะเปนสังคมประชาธิปไตยทยี่ ดึ หลักเหตุผล ความจริง ความถกู ตองได คนในสังคม มีสติปญ ญา มคี วามรู และมีคุณธรรม ดว ยการไดรับการศึกษาท่ีมีคณุ ภาพ- รูทันขอมูล - ในยคุ เทคโนโลยสี ารสนเทศทสี่ ่อื และขอ มูลขา วสารมีความสําคญั มากขึ้น คนในระบอบขาวสาร ประชาธปิ ไตยจาํ เปน ตองเห็นความสาํ คัญ ติดตาม และสามารถคดิ อยา งมีวจิ ารณญาณในขอ มลู(Information ขาวสารเพ่ือใหร เู ทาทนั รวมถึงตอ งรแู ละเขาใจวิธกี ารและกระบวนการผลติ ส่ือและเทคโนโลยีLiteracy) และ สารสนเทศดพี อสมควร เนอื่ งจากผูผลิตสือ่ สามารถใชสอ่ื และขอมลู ขา วสารโนมนา วใหประชาชนรทู ันสอื่ (Media ทุกคนเชื่อ คลอ ยตาม และทําส่งิ ทผี่ ผู ลติ สอ่ื ตอ งการ ยง่ิ ไปกวา นัน้ ในปจ จบุ นั ประชาชนLiteracy) ยังสามารถเปนผผู ลิตสอ่ื และเผยแพรข อมูลขา วสารเอง เชน การนําเสนอ หรอื แบง ปน (Share) สาระผา นสื่อสงั คมสมยั ใหมและสือ่ ออนไลนต า ง ๆ การกระทาํ ดงั กลา วจะตอ งกระทาํ ดว ยความมสี ติ พิจารณาไตรตรองถึงผลที่จะเกิดขึ้น- ติดตามตรวจสอบ - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยจําเปนตอ งรทู นั ขาวสาร โดยเฉพาะขา วสารทางการเมอื งการปฏบิ ัตงิ าน อยางนอยตอ งมขี อมลู เก่ียวกับการปฏิบตั ิงานของบุคลากรทางการเมือง เพ่ือใหทราบวาของบุคลากร มผี ลกระทบตอประชาชนอยางไร ประชาชนควรสนบั สนนุ หรือคดั คาน ควรเตรียมตัวอยางไรทางการเมือง และโดยเฉพาะอยา งย่ิงประชาชนตองใชในการตัดสินใจในทางการเมืองและการเลือกต้ัง- มีความกลา หาญ - ประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตยนอกจากจะตองซื่อสัตยสจุ ริตและมคี วามโปรง ใสแลวทางจรยิ ธรรม จะตอ งกลา ทจ่ี ะยืนหยัดในความจริง ความถูกตอง ไมป ลอยใหค วามเท็จ ความไมถูกตองดํารงอยู(Moral Courage) กลา ที่จะพดู แสดงออก และคัดคาน ท้ังนี้ ครตู อ งฝก ใหผเู รียนมคี วามกลาหาญทางจริยธรรมกลา ที่จะยนื หยดั และกลา ท่จี ะยืนหยัดในสิง่ ทถ่ี ูกตองอยา งมวี จิ ารณญาณโดยคํานึงถงึ ความปลอดภยั ดว ย เพื่อทจ่ี ะในสิ่งท่ถี กู ตอง ยืนหยัดในความจริงและความถกู ตองใหย ัง่ ยืนมากทส่ี ดุ(MoralAssertiveness)- มีทักษะการคิด - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งมีทกั ษะการคิดอยางมีวิจารณญาณ ท้งั คดิ วิเคราะหอยางมีวิจารณญาณ สังเคราะห เปรยี บเทยี บ ประเมนิ คา สบื สาวหาสาเหตุ แกป ญหา สรางสรรค รวมถงึ ทักษะการใช เหตุผล การต้ังคาํ ถาม การวิจัย การคนควา การรวบรวมขอมลู การโตแยง อนั จําเปน ตองใช ในกิจกรรมตาง ๆ ของสงั คม เชน การพดู คยุ แลกเปลยี่ น เสวนา อภิปราย โตว าที การออกเสยี ง ประชามติ การเลือกต้ัง และการมสี วนรว มทางการเมืองอนื่ ๆ- ทกั ษะการสื่อสาร - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งมที กั ษะการสอื่ สารในระบอบประชาธปิ ไตย ไดแกในระบอบ การฟง การอา น การคน ควา การจบั ใจความ การสรุปความ การยอ ความ การขยายความประชาธิปไตย การตคี วาม การแปลความ การพูด การเขียน การโตว าที การอภิปราย การวจิ ารณ การกลาแสดงออก การแสดงความคดิ เหน็ และการรับฟง ความคดิ เหน็ ของผูอน่ื

58 คาํ หลัก คําอธบิ าย - พฒั นาความรู - ในระบอบประชาธิปไตยถือวาประชาชนเปน ผมู ีอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ คุณภาพความคดิ จิตใจ ของประชาธิปไตยจงึ อยูที่คณุ ภาพของประชาชน ดังนนั้ ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยพฤติกรรมและ ตอ งพัฒนาความรู ความคดิ เจตคติ พฤตกิ รรมและการทํางานของตนเองอยเู สมอ จงึ จะสามารถการทํางาน ทาํ ใหประชาธปิ ไตยสาํ เร็จผลดว ยดไี ดของตนเองอยูเ สมอ - ในระบอบเผด็จการประชาชนมีสวนรวมทางการเมืองอยางจาํ กัดเพียงในฐานะผูใ ตป กครอง - มีสวนรว ม แตประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตองมีสวนรวมทางการเมอื งอยางสรา งสรรคในฐานะทางการเมอื ง เจา ของประเทศไดห ลากหลายวธิ ี แตท ้ังนตี้ องพฒั นาประชาชนใหมีสว นรว มทางการเมืองอยา งสรางสรรค อยางมีคณุ ภาพ - มีความรูพ ื้นฐาน - ประชาชนในระบอบประชาธิปไตยตอ งมคี วามรูพืน้ ฐานทางการเมือง ไดแ ก ความหมายทางการเมือง และความสําคัญของการเมืองการปกครอง ระบอบการเมืองการปกครอง ระบบเศรษฐกิจ(Political ประวัตศิ าสตรก ารเมืองการปกครองของไทย สถาบันและกระบวนการทางการเมืองการปกครองLiteracy) ของไทยในปจ จุบนั การเลอื กตั้งสมาชกิ สภาผูแ ทนราษฎรและการไดมาซึ่งสมาชิกวฒุ สิ ภา การบริหารราชการแผนดินของไทยในปจ จบุ นั การเลือกตั้งสมาชิกสภาทอ งถ่นิ และผูบ รหิ าร ทอ งถน่ิ สภาพปญหา สาเหตุ และแนวทางแกไขปญหาการเมอื งการปกครองของไทย การมสี ว นรวมของประชาชนในการพฒั นาการเมืองการปกครองของไทย

59 การเรียนการสอนรายวชิ าเพิ่มเตมิ หนา ท่พี ลเมอื ง: แนวปฏบิ ัติสําคญั การเรียนการสอนรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมืองมีจุดเนนสําคัญ คือ ตองการใหเยาวชนไทยเปนพลเมืองที่ดีของสังคมไทย คือ มีความเปนไทย รักชาติ ยึดมั่นในศาสนา เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย เปนพลเมืองดีท่ีมีวิถีชีวิตและมีสวนรวมในการเมืองการปกครอง ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขอยรู วมกนั ในสังคมอยางปรองดอง สมานฉนั ท พรอมดว ยคุณลักษณะความมวี ินัยในตนเอง ดงั นั้น การเรียนการสอนรายวิชาเพิ่มเติมน้ี จึงเนนท่ีการปฏิบัติลงมือทํา (Action) เพื่อใหเปนพลเมืองที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งมีผลตอกระบวนการเรียนการสอน ผูสอนจะตองทําใหการเรียนการสอนมีความหมายและมีคุณคาแกผูเรียน เพื่อจะทําใหเกดิ ประโยชนท่แี ทจ รงิ แกเยาวชนและสงั คมโดยรวม แนวปฏิบัติสาํ คญั ทจี่ ะทําใหการเรยี นการสอนหนา ทีพ่ ลเมอื งบรรลวุ ตั ถุประสงค มีดังนี้ 1. ผูสอนตองเขาใจมโนทัศน (Concept) สําคัญของรายวิชาน้ี นั่นคือ การเขาใจในจุดเนนที่เปนพ้ืนฐานสําคัญ ซึ่งวัตถุประสงคของรายวิชาน้ีตองการพัฒนาทักษะ คานิยม และคุณลักษณะ ซ่ึงสะทอนดวยการปฏิบัติ(Action) 2. การวางแผนการสอนจะตองเนนการพัฒนาท่ีตอเน่ือง (Continuous Development) ของกระบวนการคิดกระบวนการสืบคน กระบวนการแกปญหา รวมท้ังกระบวนการพัฒนาคานิยม เพ่ือใหผูเรียนเกิดการเรียนรูและนาํ ไปสูการเปล่ยี นแปลงที่พึงประสงค ดังนนั้ การวางแผนการสอนควรเปด โอกาสใหผ เู รยี นไดท าํ กิจกรรม ดงั น้ี 1) ต้งั คาํ ถามดว ยตนเองเพอ่ื การสืบคน 2) มีสว นรว มในกจิ กรรมทหี่ ลากหลายในการสืบคนขอ มูล 3) ฝกการวิเคราะหโดยใชขอมูลจริง (Real Data) ในสภาพจริง ทั้งนี้ มีผูเชี่ยวชาญการสอนสังคมศึกษาหลายทานเสนอวาตองเปดโอกาสใหผูเรียนไดสํารวจ (Survey) หรือสัมภาษณ จากแหลงขอมูลที่เปนปฐมภูมิ 4) ผูเรียนทํางานเปนกลุมรวมกันกับเพื่อน รวมทั้งบุคคลอื่นในชุมชนตามโอกาสและวุฒิภาวะของผูเ รียน 5) นําเสนองาน หรือผลงานดวยวิธีการท่ีหลากหลาย เชน จัดอภิปราย ทําปายนิเทศ จัดนิทรรศการแสดงบทบาทสมมตุ ิ จัดทาํ Video Clip เปนตน 3. การสอนหนาที่พลเมืองตองเนนความเช่ือมโยง หรือความเก่ียวของ (Relevant) การลงมือทํา หรือปฏบิ ัตอิ ยา งตอเนอ่ื ง (Engaging) และเรยี นรูอยา งกระตอื รอื รน (Active Learning) 3.1 ความเช่ือมโยง หรือความเกี่ยวของ (Relevant) คือ การใชประเด็นจริง (Real Issue) ท่ีเปนปจจุบันที่เก่ียวของกับความคิดของคนวาจะถูก หรือผิด ดี หรือไมดี มีคุณคา หรือไมมีคุณคา เพ่ือการเรียนรูของผูเรียนจะเช่ือมโยงกับประสบการณจริง แตในกรณีใชประเด็นจริง ผูสอนควรใชวิจารณญาณ เพราะบางประเดน็ อาจมคี วามออ นไหว (Sensitive) ตอสังคม รวมท้งั ควรคาํ นงึ ถงึ วยั และวฒุ ภิ าวะของผูเรียนดว ย 3.2 การลงมือทํา หรือปฏิบัติอยางตอเน่ือง (Engaging) การเรียนจากประสบการณจริง ถือวาเปนหลักการสําคัญของการสอนหนาท่ีพลเมืองและเปนที่ยอมรับของนักการศึกษาท่ัวโลก ดังนั้น การลงมือทํา(ปฏิบัติ) อยางตอเนื่องกับประเด็นจริง (Real Issue) หรือเหตุการณจริง ท้ังในระดับครอบครัว หองเรียน โรงเรียนหรอื ชุมชน จงึ เปนสิง่ สําคัญ ตัวอยางตอไปนี้ เปนขอเสนอแนะในประเด็นจริง หรือเหตุการณจริง ที่อาจนํามาใชกับผลการเรียนรขู องรายวิชาหนาที่พลเมืองได

60 ประชาธปิ ไตยในโรงเรยี น เชน จัดใหมีกรรมการหอ งเรียน สภานักเรียน การแกปญหา เชน จัดกจิ กรรมการดูแลสิง่ แวดลอมและสาธารณสมบตั ิ วันสาํ คัญ / เหตุการณสําคัญ เชน จดั กจิ กรรมการเฉลมิ พระเกียรติ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั และ สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ จดั กจิ กรรมวันรฐั ธรรมนูญ วนั ประชาธปิ ไตยสากล การรณรงค เชน จดั กิจกรรมรณรงคการตอตานการฉอราษฎรบังหลวง การมีจิตสาธารณะ เชน จัดกิจกรรมชวยเหลือผูประสบภัยตาง ๆ หรือ ผูท่ีเดอื ดรอน การยอมรับ- เชน การทําแบบวัดเจตคติ การทําวจิ ัยเกยี่ วกับ ในความหลากหลาย- ความหลากหลายทางวัฒนธรรม ทางวฒั นธรรม 3.3 เรียนอยางกระตือรือรน (Active) การเรียนอยางกระตือรือรน ก็คือ การเรียนที่ผูเรียนตอง “ทํา”หรือ “do” ทั้งน้ี การเรียนโดยผานการอภิปราย (Discussion) เปนวิธีที่สําคัญในการเรียนรายวิชาหนาที่พลเมืองเพราะการอภิปรายเปนทักษะท่ีสําคัญในการเรียนและทักษะของความเปนพลเมือง (Citizenship skill) เพ่ือแสดงออกซ่ึงสิทธิและเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น การอภิปรายโดยทั่วไปคงไมใชการอภิปรายท่ีเกี่ยวของกับประเด็นความเปนพลเมือง (Citizenship Discussion) Sandie Llewellin (2001) นักการศึกษาดานความเปนพลเมือง(Citizenship Education) ไดเสนอวา การอภิปรายที่เก่ยี วของกับความเปนพลเมืองควรมลี ักษณะ ดงั นี้ 1. เปนประเด็นทีเ่ กดิ ขึ้นจริง (Real Life Issue) 2. เก่ียวขอ งกับวถิ ชี วี ิตของประชาชน (Deal with Public Dimension of Life ) 3. เกี่ยวของกับเยาวชนในฐานะเปนพลเมืองคนหน่ึง (Relate to Young People as Citizens) 3.4 การเรียน (Learning) การเรียนรูเรื่อง หนาท่ีพลเมืองจะมีประสิทธิภาพ ตอเม่ือมีบรรยากาศของหองเรียนที่มีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ไมมีบรรยากาศของการใชอํานาจ หรือทําใหผูเรียนเกิดความไมสบายใจกลยุทธส าํ คัญที่จะทาํ ใหผ เู รียนในบรบิ ทของสงั คมไทยเรียนรูอยางมีประสทิ ธิภาพ คือ 1. จัดการทํางานเปนกลุมเล็ก เพื่อใหผูเรียนมีโอกาสแสดงความคิดเห็นไดท่ัวถึงกวาการทํางานในกลมุ ใหญ 2. เปดโอกาสใหผูเรียนมีสวนกําหนดกติกาในการทํางาน คุณภาพของงาน ประเด็นการอภิปรายหรือประเด็นที่จะศึกษาตลอดจนการจัดกิจกรรมท่ีเกี่ยวของ เพื่อท่ีผูเรียนเกิดความรูสึกวาการเรียน หรือการทํางานนั้นมคี วามหมายและมคี ุณคา จะไดทาํ งานอยางตอเนื่องและตั้งใจ (Engaging) 3. เปดโอกาสใหผูเรียนทุกคนแสดงความคิดเห็นและเมื่อมีขอสรุปความคิดเห็นของทุกคนควรจะอยูในขอสรุปนน้ั ๆ ดว ย 4. ครูควรสรางความรูสึกวาการประสบความสําเร็จ คือ การเรียนรู หรือการทํางาน โดยผานกระบวนการตาง ๆ เปนรางวลั ทนี่ าภูมใิ จ 5. ครูควรคํานึงถึงการเรียนรูหลาย ๆ รูปแบบ (Learning Style) ของผูเรียน การจัดกิจกรรมจึงควรมีหลากหลาย เชน การสาธิต การตอบคําถาม การอภิปราย การคนควาวิจัย การทําโครงการ การสํารวจการแกปญหา การใชเกม การแสดงบทบาทสมมติ การใชสถานการณจําลอง การใชกรณีศึกษา (Case Study)โดยมีการทาํ งานกลุมเลก็ และรายบุคคล

61 6. กรณีการเรียนรูท่ีเปนกระบวนการควรจัดใหครบข้ันตอนอยางตอเน่ือง แตครูก็อาจนําบางขั้นตอนมาจัดกิจกรรมแยกได เชน กิจกรรมการวิเคราะห ซึ่งเปนกิจกรรมที่อยูในขั้นตอนของกระบวนการเรียนการสอนหลายรูปแบบสามารถนํามาจัดเปนกิจกรรมแยกออกมาไดตามความเหมาะสม เปนการฝกความสามารถในการวเิ คราะห หรอื การจดั การกับขอมลู ตาง ๆ แกผ เู รียน 7. ครูควรมีการวัดและประเมินผลการเรียนรูของผูเรียนอยางตอเน่ืองตลอดเวลาในการจัดการเรียนรูเพ่ือสะทอนการปฏิบัติของผูเรียนในสภาพจริง ท้ังน้ี การวัดและประเมินหนาท่ีพลเมืองตองมีการประเมินภาระงานที่เก่ียวกับกิจกรรมใหผูเรียนปฏิบัติ การสรางลักษณะนิสัย รวมทั้งกระบวนการทํางานและคุณภาพงานดว ยวิธกี ารและเครื่องมือการวดั และประเมินผลทีห่ ลากหลาย จากหลักการสอนท้ัง 4 หลัก ขางตน Sadie Llewellin (2001) ไดสรุปหลักการสอนวาเปน R-E-A-L:Relevant, Engaging and Active Learning และแสดงความเห็นวาการทํางานในลักษณะโครงงาน (Project Work)เปนกิจกรรมท่ีสําคัญในการเรียนการสอนหนาที่พลเมือง เพราะเปนการเปดโอกาสใหผูเรียนไดรับผิดชอบในการเรียนรูมีวินัย และเปนการเรียนรูที่เปน Active Learning ผูเรียนไดมีโอกาสศึกษาประเด็นตาง ๆ ในสังคมท่ีเกิดข้ึนจริง ศึกษาปญหาอุปสรรค และเรียนรูในการแกไข เรียนรูบทบาทของพลเมืองดีในสังคมเพ่ือการเตรียมตัวเปนพลเมืองดีของชาติในอนาคต

62 การจดั เนือ้ หาและกิจกรรมการเรยี นรรู ายวิชาเพิ่มเตมิ หนาทีพ่ ลเมือง๑. จัดเนือ้ หาตามจดุ เนนแตละจดุ เนน ในทุกชัน้ ป โดยบูรณาการจุดเนนท่ี ๕ ความมีวนิ ัยในตนเอง ทส่ี อดคลองกบั ผลการเรยี นรแู ละสาระการเรียนรูข องจุดเนน ที่ ๑ - ๔ ทเ่ี ก่ยี วของ ตวั อยางระดับประถมศกึ ษาระดับชน้ั จุดเนน ผลการเรียนรู สาระการเรยี นรู บรู ณาการวนิ ยั ในตนเอง ป.๕ ๑. ความเปนไทย ๑. เหน็ คณุ คา และ มารยาทไทย - ต้ังใจปฏิบตั หิ นา ท่ี ปฏบิ ตั ิตนเปนผมู ี - การสนทนา - ยอมรบั ผลท่ีเกดิ จาก ๑.๑ ลกั ษณะท่ดี ี มารยาทไทย - การปฏิบตั ติ น การกระทําของตนเอง ของคนไทย ตามกาลเทศะ - การตอนรับ ผมู าเยอื น ๒. รคู ุณคาและ บํารุงรักษา ทรพั ยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอมกจิ กรรมหลัก1. สาธิตมารยาทไทย และใหป ฏิบัตติ าม2. อธบิ ายประโยชนจากการมมี ารยาทไทยทดี่ ีงาม3. เขยี นตารางผลกระทบตอการมมี ารยาทไทยในเร่ืองตา งๆ4. กําหนดสถานการณและใหน ักเรียนแสดงบทบาทสมมตติ ามสถานการณนัน้ ๆ5. นักเรียนเขียนบนั ทึกประสบการณการนาํ มารยาทไทยไปใชจ ริงในชวี ติ ประจาํ วนั6. นกั เรียนเขียนบนั ทึกประจําวันทแ่ี สดงถงึ การดแู ลรักษาทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอม7. ครูใหน กั เรยี นทาํ แบบสํารวจความพงึ พอใจตอการมมี ารยาทไทยและการดแู ลรักษา ทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มตัวอยางระดับมธั ยมศึกษาระดับชนั้ จดุ เนน ผลการเรยี นรู สาระการเรยี นรู บูรณาการวินยั ในตนเอง ม.๒ ๓. ความเปน ปฏบิ ตั ิตน การติดตามขา วสาร ใฝห าความรู อดทน พลเมอื งดีในระบอบ เปนพลเมืองดี ความกลา หาญ ประชาธปิ ไตยอนั มี ตามวถิ ี ทางจรยิ ธรรม พระมหากษัตรยิ  ประชาธิปไตย การเปนผนู าํ ทรงเปน ประมุข เปน สมาชกิ ท่ดี ี ๓.๑ การดาํ เนิน ชีวติ ตามวถิ ี ประชาธปิ ไตย

63 กจิ กรรมหลัก ๑. ตดิ ตามขา วสาร วเิ คราะห และสรปุ ขา วตลอดสปั ดาห ๒. วิเคราะหขา วทเ่ี ปนประเด็นปญหาทางสังคม การเมือง เศรษฐกจิ และส่งิ แวดลอ ม ๓. เสนอความคิดเห็นทเี่ ปนรูปธรรมในการแกปญหาจากขอ ๒ ในปา ยนิเทศของโรงเรยี น (กจิ กรรมท้ังหมดเปนกิจกรรมกลมุ ที่ตองมกี ารวางแผน มอบหมายงาน ทาํ งานอยา งตอเนื่อง)๒. จัดเน้ือหาแบบบูรณาการใน ๕ จดุ เนน โดยตองวิเคราะหผลการเรียนรใู นแตล ะจดุ เนนวา เก่ยี วของ หรือเชื่อมโยง หรอื มปี ระเด็นรว มกันในเนือ้ หาตาง ๆ และตงั้ เปน Theme (หัวเร่ือง) ตัวอยาง ประถมศึกษาปท่ี ๖ จดุ เนน ท่ี ๓ ความเปนพลเมอื งดีในระบอบประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตริยท รงเปนประมุข ๓.๑ การดาํ เนินชวี ิตตามวถิ ปี ระชาธิปไตย ผลการเรยี นรู - ปฏิบัติตนและแนะนาํ ผูอนื่ ใหป ฏบิ ัตติ ามขอตกลง กติกา กฎ ระเบยี บ ของหองเรยี น และโรงเรยี น - เหน็ คุณคาและปฏบิ ัติตนตามบทบาทหนาท่ี มีสว นรว มและรับผิดชอบในการตดั สินใจ จดุ เนนที่ ๔ ความปรองดอง สมานฉันท ๔.๑ การอยูรวมกันในสงั คมแหง ความหลากหลาย ผลการเรยี นรู - ยอมรับความหลากหลายทางสังคมวัฒนธรรมในประเทศไทย และอยูร ว มกบั ผูอ่ืนอยา งสันติและพงึ่ พาอาศัยกนั จดุ เนน ท่ี ๕ ความมีวนิ ัยในตนเอง ผลการเรียนรู - ปฏิบตั ติ นเปนผูใฝห าความรู - ตัง้ ใจปฏบิ ตั หิ นา ท่ี - ขยันหมัน่ เพียรTheme: เคารพกตกิ า ปฏบิ ัตติ ามหนา ที่ อยูอยางสนั ตสิ ุข สาระการเรยี นรู - ขอตกลง กฎ กตกิ า ในหองเรยี นและโรงเรียน - บทบาทหนาทตี่ าง ๆ ของการเปนสมาชกิ ทีด่ ี - กิจกรรมตา ง ๆ ของหองเรยี น - ความหลากหลายทางสังคมวฒั นธรรมในประเทศไทย กิจกรรมหลกั ๑. วิเคราะหคณุ คา ขอตกลง กฎ กติกา กบั ชีวติ ประชาธิปไตยในหองเรยี นและโรงเรยี น ๒. เสนอแนวทางในการดูแลสาธารณสมบตั ิ สวนรว มในหองเรียนและโรงเรยี นตามบทบาทของตนเอง ๓. สํารวจและอภิปรายรวมกันถึงการใชสิทธิ หนาที่ และการใชเสรีภาพอยางรับผิดชอบในหองเรียนและโรงเรยี น

64 ๔. สํารวจและอภิปรายรวมกันถึงการทําหนาที่เปนสมาชิกท่ีดีของหองเรียนและโรงเรียน ในประเด็นการเปนผนู าํ การเปนสมาชกิ ทด่ี แี ละการถอื ประโยชนข องสว นรวมตอการรวมกิจกรรมตา ง ๆ ๕. ระดมสมองเสนอแนวทางการอยูรวมกันอยางสนั ตสิ ุข ในขณะท่สี ังคมมีความหลากหลายทางสงั คม-วัฒนธรรม ๖. ทําแบบวดั ทศั นคติของตนเองตอการอยรู ว มกันอยางสนั ติสขุ ในประเดน็ ดงั น้ี - เคารพซ่ึงกนั และกัน - ไมแ สดงกริ ยิ าวาจาดูหมน่ิ ผูอ่ืน - ชว ยเหลอื กนั และกัน - แบง ปน ๗. คนควา สถานการณขัดแยงในประเทศไทย และเสนอแนวทางแกไขปญหาในประเดน็ ละเมิดสทิ ธิและการรักษาสิง่ แวดลอม ตวั อยา ง มัธยมศกึ ษาปท ่ี ๓ จุดเนนท่ี ๑ ความเปน ไทย ๑.๑ ความเปนไทย: ลักษณะทีด่ ีของไทย ผลการเรียนรู - มีสวนรว ม แนะนําผอู ื่นใหอนรุ กั ษแ ละยกยองผมู มี ารยาท - แสดงออก แนะนําผอู น่ื และมสี วนรวมในกิจกรรม เอื้อเฟอ เผอื่ แผ และเสียสละ ๑.๒ ศลิ ปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม และประเพณีไทย ผลการเรียนรู - เห็นคุณคา อนรุ ักษ สืบสาน และประยุกต ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ศลิ ปวัฒนธรรม และภมู ิปญ ญาไทย จดุ เนน ท่ี ๕ ความมีวนิ ัยในตนเอง ผลการเรยี นรู ปฏบิ ัติตนเปนผมู ีวนิ ยั ในตนเอง: ความซ่ือสตั ยสจุ ริต ขยนั หม่นั เพียร อดทน ใฝห าความรู ต้งั ใจปฏบิ ัติ ยอมรบั ผลที่เกิดจากการกระทําของตนเองTheme: ภูมิใจในความเปนไทย สาระการเรยี นรู - มารยาทไทย - เอ้ือเฟอ เผอื่ แผ และเสียสละ - ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ศิลปวัฒนธรรมไทย และภูมิปญ ญาไทย กิจกรรมหลกั ๑. นักเรียนจดั กิจกรรมรณรงคม ารยาทไทย - เชญิ วทิ ยากรมาอธิบาย / สาธติ - จดั ประกวดมารยาทไทยของนกั เรียนในระดบั ตา ง ๆ ๒. รวมกันอภปิ รายและจัดกจิ กรรมที่แสดงความเอ้อื เฟอเผ่อื แผและเสียสละในรปู กิจกรรมจติ สาธารณะ

65 ๓. ทาํ แบบสํารวจขนบธรรมเนยี ม ประเพณี ศิลปวัฒนธรรม และภมู ิปญญาไทยทมี่ ีคุณคาตอการอนุรกั ษและสบื สาน ๔. วิเคราะหผ ลการสํารวจจากขอ ๓ และนักเรยี นแตล ะช้นั รวมจดั นิทรรศการ แสดงขนบธรรมเนยี มประเพณี ฯลฯ ที่ไดรบั การเสนอ ๔ อนั ดับแรก พรอมทง้ั เสนอแนวทางการประยุกตข นบธรรมเนยี มประเพณีศลิ ปวฒั นธรรมเหลานน้ั๓. ผลการเรียนรูบางขอในจุดเนนตาง ๆ เชน จุดเนนที่ ๑ และ ๒ นักเรียนแตละช้ันอาจจัดกิจกรรมตาง ๆรว มกันได ทง้ั นี้ ขึ้นอยูกบั การวางแผนจดั หนวยการเรียนรูท่ีเอื้อตอการจัดกิจกรรมของทุกชั้นรวมกัน ซ่ึงนาจะมีผลตอการพฒั นานักเรียนมาก (Impact)๔. การวางแผนจัดหนว ยการเรยี นรูอาจจดั ใหส อดคลองกบั เหตุการณ สถานการณ ที่เก่ียวของกับจดุ เนนทง้ั ๕ จุดเนน

66 การใชเ ทคนิค / กระบวนการ / วธิ สี อน ในการจัดกิจกรรมการเรียนรรู ายวิชาเพิม่ เตมิ หนา ทีพ่ ลเมือง การจัดกิจกรรมการเรียนรูหนาที่พลเมืองใหบรรลุเปาหมายตามจุดเนนท้ัง ๕ น้ัน เพื่อใหเยาวชนมีคุณลักษณะที่ดีของคนไทย เห็นคุณคาความสําคัญและมีสวนรวมมือในการอนุรักษศิลปวัฒนธรรมขนบธรรมเนียมและประเพณีไทย เห็นคุณคาและแสดงออกถึงความรักชาติ ยึดมั่นในศาสนา และเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย เปนพลเมืองดีในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขดวยการดําเนินชีวิตตามวิถีประชาธิปไตย มีสวนรวมทางการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มีความปรองดอง สมานฉันท สามารถอยูรวมกันในสังคมแหง ความหลากหลาย มกี ารจัดการความขดั แยงและสนั ตวิ ิธี ตลอดทัง้ เปนผูมีวนิ ยั ในตนเองดวยการประพฤติตนเปนคนซื่อสัตยสุจริต ขยันหมั่นเพียร อดทน ใฝหาความรู ต้ังใจปฏิบัติหนาท่ี และยอมรับผลท่ีเกิดจากการกระทําของตนเอง การจัดการเรียนรูใหบรรลุเปาหมายดังกลาวน้ัน ผูสอนจะตองใชกระบวนการ เทคนิค วิธีสอนที่มีขั้นตอนเนนสูการปฏิบัติจริง อีกทั้งยังตองใชกระบวนการคิดท่ีหลากหลายในการจัดกิจกรรมการเรียนรูอีกดวยทัง้ น้ี ในการจัดการเรียนการสอนในแตล ะระดับช้ันจะมีผลการเรียนรูท่ีกําหนดไวอยางชัดเจนท่ีจะนําพาผูเรียนบรรลุตามเปาหมายที่กําหนด ดังนั้น ผูสอนจึงควรแสวงหาและเลือกใช กระบวนการ เทคนิค วิธีสอนอยางเหมาะสม ซ่ึงตัวอยางกระบวนการ วิธีสอน วิธีคิดท่ีนําเสนอน้ีเปนเพียงสวนหนึ่งท่ีสามารถนําไปใชในการจดั การเรียนรูได๑. การจัดการเรียนรูโ ดยใชท ักษะกระบวนการเผชญิ สถานการณ (Conflict Situation Skills) ทักษะกระบวนการเผชิญสถานการณเปนกระบวนการเรียนรูอยางหน่ึงที่ฝกใหผูเรียนไดเรียนรูดวยตนเอง ไดมีโอกาสสัมพันธกับส่ิงท่ีจะเรียนรู หรือมีกัลยาณมิตร ชวยใหเกิดการเรียนรู และสามารถนําประสบการณจ ากการเรียนรนู น้ั มาเปนแนวทางในการเลือกและตัดสินใจ โดยผานการวิเคราะหและประเมินคาเพอ่ื นําไปสูการปฏิบตั ิขัน้ ตอนการจดั กิจกรรมการเรียนรู จากแนวคดิ ของ สมุ น อมรวิวัฒน ไดเสนอการใชกระบวนการเผชญิ สถานการณ ประกอบดว ย๔ ข้นั ตอน คือ ขน้ั ท่ี ๑ การรวบรวม ขา วสาร ขอมลู ขอเท็จจริง ความรูและหลักการ ขัน้ ท่ี ๒ การประเมนิ คา และประโยชน ข้ันท่ี ๓ การเลือกและการตัดสินใจ ขั้นที่ ๔ การปฏิบตั ิ การนาํ ทกั ษะกระบวนการเผชญิ สถานการณมาใชในการเรียนการสอนในโรงเรียน สามารถดาํ เนินการตามข้นั ตอนดังนี้ ๑. ข้ันนําเขาสูบทเรียน ผูสอนอาจจะนําสถานการณท่ีเปนขาว ภาพขาวจากแหลงตาง ๆ ซ่ึงเกิดข้ึนจริง บทความ หรือกรณีศึกษามากระตุนใหผูเรียนไดตอบคําถามในประเด็นสําคัญท่ีผูสอนกําหนด เพื่อใหเกิดความตระหนักในปญหาท่ีเกิดข้ึน หรือเห็นความสําคัญท่ีจะตองศึกษาในเร่ืองท่ีผูสอนนําเสนอ ซึ่งเปนเร่ืองที่สอดคลอ งกับบทเรียน

67 ๒. ขั้นสอน ๑) การรวบรวมขาวสาร ขอ มลู ขอเท็จจรงิ ความรู และหลักการ ข้ันตอนนเ้ี ปนข้นั พืน้ ฐานของการเผชญิ สถานการณและการแกปญหา ผูสอนอาจจะมอบหมายใหผเู รยี นไดไ ปศึกษาคนควา หาความรู เพ่อื ใหไดขอ มูลเกยี่ วกับเร่ืองท่ศี กึ ษา หรือขาวสารการกระทําที่สอดคลองกับเรื่องที่ศึกษา ซึง่ ผสู อนอาจจะหาแหลงขอมูล ความรหู รอื แหลง ขา วสารใหแ กผเู รียน ๒) การประเมนิ คณุ คา และประโยชน เมื่อผูเรียนไดศึกษาความรู หรือขาวสารขอมูล หรือสถานการณท่ีผูสอนมอบหมายแลวจะตองนํามาศึกษาวิเคราะหคุณคา หรือประโยชน ในข้ันตอนน้ีจะตองฝกใหผูเรียนรูจักหลักและวิธีการคิดในรูปแบบตาง ๆ เพื่อใหไดขอคิดวาสถานการณ หรือขอมูลท่ีไดศึกษานั้นมีคุณคามากนอย หรือมีประโยชนเพียงไร อาจจะใชเกณฑหรือวิธีการประเมินตามความเหมาะสม ซ่ึงอาจจะใชเกณฑดานคุณธรรม จริยธรรมเกณฑมาตรฐานและคานิยมของสังคม หรือกรอบทฤษฎี การคิดประเมินคามีความสําคัญและมีผลตอการเลือกการตัดสินใจ ในขั้นการประเมินคุณคานี้ ผูสอนอาจจะจัดทําเปนแบบฝกหรือมีคําถามเพ่ือฝกใหผูเรียนไดรูจักวเิ คราะห เพื่อเปนพืน้ ฐานของการประเมินคา และประโยชนหรือโทษของเรื่องทศ่ี กึ ษากไ็ ด ๓) การเลือกและการตัดสนิ ใจ ขั้นตอนนี้ จะเปนข้ันตอนท่ีตอเน่ืองจากข้ันตอนท่ี ๒ เม่ือผูเรียนไดประเมินคุณคาและประโยชนจากขอมูลและขาวสารแลว จะมองเห็นชองทางวาถาตนเองไดประสบกับสถานการณดังกลาวหรือสถานการณที่คลายคลึงกันนั้น ผูเรียนจะสามารถเลือกและตัดสินใจอยางไร จึงจะถูกตองหรือไดรับประโยชนอยางแทจริง เพื่อจะไดไมเ กิดปญหาจากการตัดสินใจทีผ่ ิดพลาด ในขั้นนี้ผูสอนอาจจะสรางสถานการณที่เปนกรณีตัวอยางปญหาในชีวิตจริงของผูเรียนอาจจะเปนปญหาในครอบครัว โรงเรียน สังคม และตั้งประเด็นคําถามใหผูเรียนไดฝกทักษะในการเลือกและการตดั สนิ ใจในการแกป ญหาอยางมหี ลักการ ๔) การปฏิบตั ิ เม่ือผูเรียนไดฝกทักษะต้ังแตข้ันการรวบรวมขาวสาร ขอมูล ขอเท็จจริง ความรูและหลักการไดฝกการประเมินคณุ คาและประโยชน ตลอดจนการเลือกและตัดสนิ ใจไปแลว ขั้นตอนท่ีสําคัญ คือควรจะฝกใหผเู รียนไดรูจักนําไปปฏิบัติ ซ่ึงในบางสถานการณ ผูเรียนสามารถนําไปปฏิบัติไดจริง จะทําใหผูเรียนไดพิสูจนวาการที่ตนไดตัดสินใจเลือกน้ัน เม่ือนําไปปฏิบัติจริงแลว ไดผลดีหรือไดรับประโยชนอยางไร ตัดสินใจถูกตองหรือไม แตในกรณีสถานการณนั้นไมเหมาะสมกับการนําไปปฏิบัติดวยตนเอง ผูสอนอาจจะออกแบบกิจกรรมใหผูเรียนไดพิสูจนความรูในแงปฏิบัติ โดยการสัมภาษณจากบุคคล ผูท่ีมีประสบการณหรือผูมีความรู หรือจากผลงานของนักวชิ าการ ที่ไดพิสูจนหรือทดลองปฏิบัติแลวเปนการยืนยันและเปนการสนับสนุนการตัดสินใจของผูเ รียน ๓. ข้ันสรุป เม่ือผูสอนไดดําเนินการใหผูเรียนทํากิจกรรมจนครบทุกข้ันตอนของกระบวนการเผชิญสถานการณแลว ผูสอนควรใหผูเรียนไดชวยกันสรุปแนวคิดหรือความรูและประสบการณท่ีตนไดรับเปนการยา้ํ เตือนใหเกดิ ความกระจางชดั ขึ้น ๔. ข้ันการวัดและการประเมินผล ผูสอนควรมีวิธีการวัดและการประเมินผลใหครอบคลุมทั้งดานพุทธพิสัย จิตพิสัยและทักษะพิสัย มีการกําหนดเครื่องมือวัดและประเมิน พรอมท้ังกําหนดเกณฑการวัดและการประเมนิ ผลใหช ดั เจน

68 ประโยชน ๑. ทําใหผูเรียนไดฝกทักษะการคนควาหาความรูจากแหลงขอมูลตาง ๆ อยางหลากหลาย ตลอดจนเปนผูท่ีทันตอ เหตุการณปจ จุบนั ทาํ ใหเปนบคุ คลแหงการเรียนรู ๒. ผูเรียนรูจักวิเคราะหสถานการณ วิเคราะหขอมูลขาวสารท่ีไดรับมาอยางเปนผูที่รูเทาทันมีหลักเกณฑในการวิเคราะหสถานการณอยางหลากหลาย โดยคํานึงถึงเกณฑมาตรฐานของสังคมและเกณฑดา นคณุ ธรรมจรยิ ธรรม ๓. ผูเรียนรูจักการเลือกและการตัดสินใจ โดยอาศัยพื้นฐานจากสถานการณท่ีเกิดข้ึนจริง ซ่ึงมีหลากหลาย เพ่ือนําไปประยุกตใชในชีวิตปจจุบัน เนื่องจากผูเรียนไมอาจจะเผชิญสถานการณท่ีรุนแรง หรือรายแรงไดจริง แตการท่ีไดเรียนรูตัวอยางเหตุการณจริง จะทําใหผูเรียนสามารถฝกทักษะการเลือกและการตดั สนิ ใจในการแกป ญ หาอยางมีหลกั การ ๔. ผเู รยี นสามารถปฏิบัติตนในการเผชิญสถานการณและแกปญหาชีวิตจริง ซึ่งจะตองใชวิธีการปฏิบัติโดยอาศัยหลักธรรมของศาสนามาเปนแนวทาง เพื่อใหการปฏิบัติตนบรรลุผลโดยมีการฝกฝนตนเองใหมีสติสัมปชัญญะ รูเทาทันปญหาและสถานการณท่ีกําลังเผชิญเพื่อจะไดปฏิบัติตนไดอยางถูกตอง การเผชิญสถานการณมีหลายระดับ ทั้งในบคุ คล ครอบครวั ชมุ ชน และประเทศชาติ ตลอดจนระดับโลก ซึ่งทุกระดับจะมีการแกปญหาโดยใชวธิ ีคดิ อยางถกู ตอ ง ขอ จาํ กัด การจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอนท่ีจะไดผลบรรลุจุดประสงคของเร่ืองที่จะสอนน้ัน จะตองใชเวลามากผูสอนตองออกแบบกิจรรมใหผูเรียนไดศึกษาความรู และฝกปฏิบัตินอกหองเรียนบาง ซึ่งทําใหผูสอนบางคนจะเห็นวาเปน เรือ่ งยุง ยาก มองขา มการเลอื กนาํ ทกั ษะกระบวนการเผชญิ สถานการณไปใชก ับการเรยี นการสอน๒. การจัดการเรียนรโู ดยใชกระบวนการ (Learning Process) การจัดการเรียนรูที่เนนกระบวนการ เปนการจัดการเรียนรูท่ีใหผูเรียนเกิดการเรียนรูตามข้ันตอนอยา งตอเน่ืองจนบรรลุตามเปาหมายที่กาํ หนด ผูสอนเปน ผูว างแผนนาํ ผเู รียนผานขนั้ ตอนตางๆของกระบวนการทีละข้ันอยางเขาใจตรงกัน ครบวงจร ผูเรียนเขาใจและรับรูขั้นตอนของกระบวนการน้ัน และยังสามารถนํากระบวนการนน้ั ไปใชใ นสถานการณใ หมได และสามารถนาํ ไปใชในชีวติ ประจาํ วันจนเปนนิสยั กระบวนการไมใชวิธีสอนแตเปนแนวทางในการดําเนินงานเร่ืองใดเร่ืองหนึ่งอยางมีลําดับข้ันตอนตอเนอื่ งกันตงั้ แตตนจนจบ ทาํ ใหง านสาํ เรจ็ ตามเปาหมายอยางมีประสิทธิภาพ กระบวนการเปนทักษะที่จําเปนและตองฝกฝนใหผูเรียนมีทักษะในการทํางาน ดังน้ัน ผูสอนจะตองจัดกิจกรรมการสอนที่เปนข้ันตอนชัดเจนและควรมีหลกั การจดั กจิ กรรมดงั น้ี ๑. กจิ กรรมตองมีความนา สนใจ นาติดตาม ไมนา เบื่อหนาย ๒. มีความเหมาะสม สามารถทําใหผูเรยี นบรรลุจุดประสงคการเรยี นรู ๓. เปน กจิ กรรมท่สี รางสรรค ทาทายความสามารถ ย่ัวยุใหผูเรียนรวมกิจกรรมและสนองตอการเรียนรูของผูเรยี น ๔. กิจกรรมตองสอดคลองกับธรรมชาตขิ องรายวชิ า และสอดคลองกับจดุ ประสงค ๕. กจิ กรรมตองเนนใหผ ูเรียนปฏิบัติกิจกรรมดวยตนเอง คนพบการเรียนรูและสรุปผลการเรียนรู ดวยตนเอง ผเู รยี นรจู ักวางแผนการเรยี นรูด วยตนเอง ๖. ผูเรียนตองไดฝกทักษะรายบุคคล ฝกการทํางานเปนกลุม วิเคราะหเปน มองเห็นแนวทางในการแกปญ หา สามารถทาํ งานไดอยา งเปนระบบ

69 ในการจัดการเรียนการสอนเร่ืองใดเรื่องหน่ึงเพื่อใหบรรลุเปาหมายหรือจุดประสงคการเรียนรู ผูสอนอาจใชก ระบวนการหลากหลาย อาจเปน ๒ – ๓ กระบวนการก็ได กระบวนการทีส่ ามารถนํามาใชในการเรยี นรูหนาท่พี ลเมอื ง ไดแก ๑. กระบวนการสรางความตระหนัก เปนกระบวนการที่ตองการใหผูเรียนสนใจ เอาใจใส รับรู เห็นคุณคา ของสงิ่ ทก่ี าํ หนดหรอื สงิ่ ทศ่ี ึกษา และเกิดความคดิ ทจ่ี ะหาวธิ ีแกป ญ หา ซง่ึ มีข้นั ตอนดงั น้ี ๑) สังเกต ผูส อนจดั สถานการณ หรือใหข อมูลที่เกีย่ วของ ใหผูเรยี นสนใจ รบั รู เอาใจใส และเหน็ คณุ คา ๒) วิเคราะหวิจารณ ใหตัวอยาง สถานการณ ประสบการณตรง เพื่อใหผูเรียนจําแนกแจกแจงหาสาเหตุของสถานการณที่กําหนด หรือสถานการณตรง พิจารณาผลเสียท่ีเกิดข้ึนทั้งระยะส้ัน และระยะยาว ๓) สรุป ใหผูเรียนอภิปรายหาเหตุผล ขอมูลมาสนับสนุนความคิดเห็นของตนเพ่ือประเมินคณุ คา ของส่ิงทีศ่ กึ ษา และวางเปาหมายเพือ่ พัฒนาตอ ไป ๒. กระบวนการสรางคา นยิ ม เปน กระบวนการทีก่ ําหนดทิศทาง หรือแนวทางในการดาํ รงชวี ิตที่ถกู ตองเหมาะสม มีขนั้ ตอนดังนี้ ๑) สังเกต ตระหนัก ผูสอนใหผูเรียนสังเกตภาพเหตุการณ สถานการณ แลวพิจารณาส่ิงท่ีกาํ หนดใหวาคืออะไร เหมาะสมหรอื ไม ควรอนรุ กั ษหรือไม เพราะเหตุใด ๒) ประเมินเชิงเหตุผล ใหผูเรียนประเมินส่ิงท่ีกําหนดใหวาคืออะไร ดีหรือไม เพราะเหตุใดผเู รยี นชอบหรอื ไมชอบ เพราะเหตุใด ๓) กําหนดคานิยม ผูเรียนแตละคนแสดงความเชื่อ ความพอใจ ในการกระทํา สถานการณตา ง ๆ พรอมเหตผุ ล ๔) วางแนวปฏิบตั ิ ผูเรยี นชวยกนั กําหนดแนวทางปฏิบตั ิตามเหตุผลทีผ่ เู รยี นกําหนด โดยมีผสู อนรว มรบั ทราบกติกา การกระทํา ๕) ปฏบิ ัติดว ยความชืน่ ชอบ ผเู รียนปฏบิ ัติตามคานิยมทต่ี นกําหนด เมื่อเกิดความช่นื ชอบก็จะปฏิบัติดวยความเตม็ ใจและเหน็ คณุ คา ๓. กระบวนการสรา งเจตคติ เปนกระบวนการที่แทรกอยใู นทกุ เน้ือหา เปนความรูสึกที่มีตอส่ิงท่ีเรียนอาจเปน ความคิด หลักการ การกระทํา เหตกุ ารณ สถานการณ เปน ตน มีข้ันตอนดงั น้ี ๑) สังเกต ผสู อนเสนอขอมูล รูปภาพ สถานการณ ใหผูเรียนพิจารณาการกระทําท่ีปรากฏวาผเู รยี นมีความรูสึกอยางไร ดีหรือไม เชน ภาพคนท้ิงขยะลงแมน้ําลําคลอง ผูเรียนรูสึกอยางไร ชอบหรือไมชอบเพราะเหตุใด ๒) วิเคราะห ใหพิจารณาผลท่ีเกิดข้ึน ผลที่ตามมา แยกเปนการกระทําท่ีเหมาะสม ไดผลเปน ทีน่ า พอใจ หรือการกระทําทีไ่ มเหมาะสม ไดผลไมเปนที่นาพอใจ ๓) สรุป ผูเรียนสรุปความรูสึก ความคิดเห็นอยางมีเหตุผลวาจะเลือกปฏิบัติอยางไรแนวความคดิ ที่ถกู ตองควรเปนอยางไร ๔. กระบวนการกลุม เปนกระบวนการท่ีฝกใหท าํ กิจกรรมสาํ คญั คือ ๑) มีผูนําและมีการแบงหนาท่ีรับผิดชอบ กระบวนการกลุมจะตองมีการรวมกลุมต้ังแต๒ คนขึ้นไป มีบทบาทแตกตางกันไปตามหนาท่ี คือ ผูนํากลุม และสมาชิกในกลุม ผูนํากลุมจะทําหนาท่ีนําในความคิด เสนอความคิด ประสานความคิด กระตุนใหสมาชิกคิดวางแผน และกําหนดภาระงาน รวมท้ังติดตามประสานสัมพันธเพ่ือใหงานนั้นสําเร็จดวยดี ถาในกลุมมีบุคคลที่มีภาวะความเปนผูนําหลายคนก็ตอง

70ผลัดเปล่ียนกันเปนผูนํา หรือผูตาม มีการเสนอความคิดเห็น รับฟงความคิดเห็นของสมาชิกอยางมีเหตุผลมีการแบงหนา ทคี่ วามรับผิดชอบ แตตองชว ยเหลอื กนั เมือ่ มีปญหา ๒) การวางแผน มีการระดมพลังสมอง วางแผนการทํางาน กําหนดจุดประสงค และข้ันตอนหรือวิธีการดาํ เนนิ การ ๓) ปฏบิ ตั ติ ามแผน เมื่อวางแผนงานดวยการพิจารณาไตรตรองจากกลุมอยางดีแลว สมาชิกในกลุม จะปฏบิ ตั ิตามแผนดวยความรับผิดชอบ ๔) ประเมินผลการปฏิบัติงาน ระหวางการดําเนินงานตามแผน ผูนํากลุมและสมาชิกจะตองตดิ ตามผลการปฏบิ ตั ิงานเปนระยะๆ เพือ่ แกไขหรือปรับปรุงงานใหดีขน้ึ ๕) ปรับปรุงและพัฒนา มีการประเมินผลรวมและช่ืนชมในผลงานของกลุม หากยังไมเปนท่พี อใจ หรอื ไดแ นวทางทีย่ ังไมเหมาะสมจะตอ งมีการปรบั ปรุงและพัฒนาตอไป ๕. กระบวนการปฏิบัติ เปนกระบวนการท่ีทําใหผูเรียนฝกปฏิบัติจนเกิดทักษะ เกิดความชํานาญจนสามารถทาํ ไดอยา งคลองแคลว มีขนั้ ตอนดงั น้ี ๑) สังเกตรับรู ใหผูเรียนไดเห็นตัวอยางที่หลากหลายจนเกิดความเขาใจและเกิดความคิดรวบยอด ๒) ทําตามแบบ ใหผูเรียนทําตามตัวอยางท่ีแสดงใหเห็นทีละข้ันตอนจากพ้ืนฐานไปสูงานทย่ี งุ ยากซับซอนย่ิงข้นึ ๓) ทําเองโดยไมมีแบบ ใหผูเรียนปฏิบัติเองโดยไมตองดูตัวอยาง เปนการฝกใหทําเองตั้งแตตนจนจบ ๔) ฝกใหชาํ นาญ การฝกขนั้ น้ีผเู รยี นจะสามารถปฏบิ ัตดิ วยความชํานาญจากการฝก ปฏิบัติดว ยตนเอง หรอื ทําไดด ว ยตนเองอยางอตั โนมัติจากงานชิ้นเดมิ หรืองานท่ผี สู อนกาํ หนดใหใ หม ๖. กระบวนการสรางความคิดรวบยอด เปนกระบวนการที่ตองการใหผูเรียนเกิดการรับรู บอกไดอธบิ ายได และเขาใจในสิง่ ทเ่ี รยี น วาคอื อะไร หมายถงึ สิง่ ใด มีข้ันตอนดังนี้ ๑) สังเกต ใหผูเรียนรับรู ศึกษา พิจารณาส่ิงท่ีผูสอนนําเสนอ วามีลักษณะอยางไร เชนยกตัวอยา งภาพ คํา ขอความตา ง ๆ ใหผเู รียนพิจารณา ๒) จําแนกความแตกตาง ใหผูเ รยี นบอกขอแตกตางของสิ่งทสี่ ังเกตวาตางกนั อยางไร ๓) หาลักษณะรวม ใหผูเรียนพิจารณาภาพรวมของส่ิงท่ีสังเกต รับรู วามีอะไรที่เหมือนกันหรอื คลา ยคลงึ กนั ซ่ึงเปน แนวทางในการนาํ ไปสรปุ เปนหลักเกณฑ วธิ กี าร คําจาํ กดั ความ หรอื นิยามได ๔) ระบุชอ่ื ความคิดรวบยอด ใหผูเรียนระบุวาส่ิงที่รับรู ส่ิงท่ีกําหนดใหคืออะไร เรียกวาอะไรหรือมวี ิธีการอยา งไร ๕) ทดสอบและนาํ ไปใช ใหผเู รยี นนาํ ความรูไปทดลอง ทดสอบ สังเกต ทําแบบฝกหัด ปฏิบัติหรอื ตรวจสอบคาํ ตอบดวู าใชห รอื ไม นําไปใชต ามคณุ ลักษณะท่ผี ูเ รียนรบั รมู าหรือไม เพ่อื ประเมนิ ความรู ๗. ทักษะกระบวนการ ๙ ประการ เปนกระบวนการปฏิบัติหรือกระบวนการทํางานท่ีครบข้ันตอนต้ังแตแ รกเริม่ จนแลว เสรจ็ อยางดมี ีคุณภาพเปน ท่ีนาพอใจ ทักษะกระบวนการเปนวิธีการทํางานท่ีผูเรียนควรฝกปฏิบัติจนเปนนิสัย ไมวาปฏิบัติงานใดๆ ก็สามารถปฏิบัติไดจนสําเร็จเปนอยางดี มีประสิทธิภาพ ผูสอนจะใชทักษะกระบวนการ ๙ ประการ หรืออาจเรียกส้ัน ๆ วา ทักษะกระบวนการ สอดแทรกในการสอนได ข้ันตอนของทกั ษะกระบวนการ ๙ ประการ มดี ังน้ี

71 1) ตระหนักในปญหาและความจําเปน ผูสอนยกสถานการณตัวอยางใหผูเรียนเขาใจและตระหนักในปญหาและความจําเปนของเร่ืองที่จะศึกษา หรือเห็นประโยชน เห็นความสําคัญของเรื่องที่จะศึกษานั้น ๆหรืออาจยกกรณีตัวอยางท่ีสะทอนใหเห็นสภาพท่ีเปนปญหาความขัดแยงของเรื่องที่ศึกษาโดยใชสื่อประกอบเชน รูปภาพ วีดิทัศน สถานการณจริง ขาว กรณีตัวอยาง สไลด การอภิปราย การซักถาม การพาไปดูสถานการณที่เปน จริง ฯลฯ กระตนุ ใหผเู รียนเห็นสภาพปญหา เหน็ ความจาํ เปน ดวยตนเอง ๒) คิดวิเคราะห วิจารณ ผูสอนกระตุนใหผูเรียนคิดวิเคราะห วิจารณ ตอบคําถาม หรือทําแบบฝก โดยการแสดงความคิดเห็นเปนกลมุ หรอื รายบุคคล เพอ่ื ใหผูเรียนเห็นสาเหตขุ องปญ หาน้นั ๆ ๓) สรางทางเลือกอยางหลากหลาย เปดโอกาสใหผูเรียนแสวงหาทางเลือกในการแกปญหาอยางหลากหลาย โดยรวมกันวิเคราะหข อ ดี ขอ เสีย หรอื ขอจาํ กัด ๔) ประเมินและเลือกทางเลือกท่ีเหมาะสม ใหผูเรียนวิเคราะหและตัดสินทางเลือก โดยพิจารณาขอดีขอเสีย ขอจํากัด ปจจัย วิธีดําเนินงาน ผลผลิตตางๆ เปนตน และเลือกแนวทางท่ีเหมาะสมท่ีสุดจากการอภิปรายหรอื ระดมพลงั สมองของกลุม ๕) กาํ หนดและลําดับขน้ั ตอนในการปฏบิ ัติ ใหผูเรียนรว มกันวางแผนปฏบิ ตั งิ านดงั น้ี o การศึกษาขอมูลขน้ั พืน้ ฐาน o กาํ หนดวัตถุประสงค o กาํ หนดข้ันตอนการทาํ งาน o กาํ หนดผูรบั ผิดชอบ o กําหนดระยะเวลาการทํางาน o กําหนดวิธีการวดั ผลและประเมินผล ๖) ปฏิบัติดวยความช่ืนชอบ เมื่อกําหนดข้ันตอนการทํางานแลว ผูเรียนก็จะปฏิบัติงานตามแผน ผูสอนจะติดตาม ดูแล ชวยเหลือ เม่ือมีปญหา หากไมมีปญหาขณะปฏิบัติงานนั้น ผูเรียนก็จะทํางานดว ยความสนใจ กระตือรอื รน และเพลดิ เพลนิ ในการทํางาน ผสู อนควรชมเชยเพือ่ ใหข วญั กาํ ลงั ใจ ๗) ประเมินระหวางปฏิบัติ ในระหวางทํางานน้ันอาจมีปญหา และอุปสรรคบางใหผูเรียนประเมินผลการทํางานวามีปญหาอยางไร มีอุปสรรคอะไร ควรหาทางแกปญหาอยางไร นําไปปรับปรุงในการทาํ งานขัน้ ตอนตอ ไป ๘) ปรบั ปรุงใหดีขน้ึ อยูเสมอ ใหผูเรียนนําผลการประเมินมาแกไขปญหาเพื่อปรับปรุงงานใหดขี ้ึนและมีประสทิ ธิภาพยงิ่ ขน้ึ ๙) ประเมินผลรวมเพอื่ ใหเกิดความภูมิใจ เมอ่ื ผูเรยี นปฏิบัตงิ านตามแผนจนแลวเสร็จ ผูเรียนสรุปผลการดําเนินงานในภาพรวม เปรียบเทียบกับสภาพผลงานกอนดําเนินการและหลังการดําเนินการ หรือเปรียบเทียบกับวัตถุประสงคท่ีกําหนดวาไดผลเปนท่ีนาพอใจหรือไม มีผลพลอยไดอื่น ๆ อยางไร มีผลกระทบอยา งไร ผูเรยี นมคี วามพอใจ ภูมิใจในผลงานของตนหรือกลมุ เพียงใด และควรเผยแพรใ หผูอื่นรบั รูดว ย ในการจัดการเรียนรูโดยใชทักษะกระบวนการ ๙ ประการนี้ บางขั้นตอนผูสอนอาจรวมข้ันตอนก็ไดแมจะเขยี นไมค รบ ๙ ขนั้ แตในการปฏิบัตจิ ริงจะตองครบวงจรของการทํางาน คือ มีการวางแผน มีการปฏิบัติและมีการประเมนิ ผล กถ็ ือวา เปน ทักษะกระบวนการได ในการเขียนแผนการจัดการเรยี นรู ผูสอนควรศึกษากระบวนการตา ง ๆและสอนกระบวนการควบคูกันไปกับเน้อื หา เพ่ือไมใ หหลงกระบวนการ ผูส อนอาจเขียนขน้ั ตอนของกระบวนการกาํ กับไวหนา ขอ กไ็ ด

72๓. การจัดการเรยี นรแู บบโมเดลซิปปา (CIPPA Model) โมเดลซปิ ปา (CIPPA Model) เปน แนวคดิ ในการจัดการเรียนการสอน ของ ทิศนา แขมมณี ซ่ึงมาจากแนวคิดทางการศึกษาของ จอหน ดิวอี้ (John Dewey) ซึ่งเปนผูคิดเร่ืองการเรียนรูโดยการกระทํา (Learningby Doing) ผูเรียนเรียนรูโดยการลงมือปฏิบัติ ผูสอนเปนผูจัดประสบการณการเรียนรูใหแกผูเรียน ผูเรียนมีสวนรวม (Active Participation) โดยการมีสวนรวมอยางกระตือรือรน มีใจจดจอผูกพันกับสิ่งท่ีทํา ศึกษาคนควา รวบรวมขอมูล แลกเปลี่ยนความคิดและประสบการณระหวางกัน ผูเรียนรูจักสรางองคความรูดวยตนเอง ไดเรียนรูกระบวนการคูก บั การปฏิบตั ิ และสามารถนาํ ไปประยุกตใชไดอ ยา งมีประสทิ ธภิ าพ การจัดการเรียนรู CIPPA Model มาจากแนวคดิ หลัก ๕ แนวคดิ ซงึ่ เปนแนวคิดพื้นฐานในการจดัการศึกษาไดแก 1. แนวคดิ การสรางความรู (Constructivism) ๒. แนวคิดเร่ืองกระบวนการกลุมและการเรียนแบบรวมมือ (Group Process and CooperativeLearning) ๓. แนวคิดเกย่ี วกับความพรอมในการเรียนรู (Learning Readiness) ๔. แนวคิดเก่ยี วกบั การเรียนรูก ระบวนการ (Process Learning) ๕. แนวคิดเก่ยี วกบั การถายโอนการเรียนรู (Transfer of Learning)การจัดกิจกรรมการเรยี นรู ในการจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชโมเดลซิปปา (CIPPA Model) ตามรูปแบบของทิศนา แขมมณี(๒๕๔๘: ๒๘๓ – ๒๘๔) มีข้นั ตอนการจัดกจิ กรรมการเรยี นรูด งั นี้ ข้นั ท่ี ๑ การทบทวนความรูเ ดมิ ข้นั น้เี ปน การดงึ ความรูเดิมของผเู รยี นในเร่ืองทีจ่ ะเรยี น เพ่ือชวยใหผูเรียนมีความพรอมในการเช่ือมโยงความรูใหมกับความรูเดิมของตน ผูสอนอาจใชวิธีการตางๆ ไดอยางหลากหลาย เชน ผูสอนอาจใชการสนทนาซักถามใหแกผูเ รียนเลา ประสบการณเดมิ หรือใหผูเรียนแสดงโครงความรูเดิม (Graphic Organizer) ของตน ขั้นที่ ๒ การแสวงหาความรูใหม ข้ันน้ีเปนการแสวงหาขอมูลความรูใหมของผเู รียนจากแหลงขอมูล หรือแหลงความรูตางๆ ซง่ึ ผสู อนอาจจดั เตรียมมาใหผเู รยี นหรือใหคําแนะนําเกย่ี วกบั แหลงขอมลู ตา ง ๆ เพื่อใหผ ูเรียนไปแสวงหาก็ได ในขนั้ นี้ผูส อนควรแนะนาํ แหลงความรูต า งๆ ใหแ กผูเรยี นตลอดทั้งจดั เตรยี มเอกสารสือ่ ตางๆ ขน้ั ที่ ๓ การศึกษาทําความเขา ใจขอมูล/ความรใู หม และเชื่อมโยงความรใู หมกับความรเู ดมิ ขน้ั นีเ้ ปน ขนั้ ทีผ่ ูเรียนศกึ ษาและทาํ ความเขา ใจกับขอมูล/ความรทู ห่ี าได ผเู รยี นสรา งความหมายของขอ มูล / ประสบการณใ หม โดยใชกระบวนการตางๆ ดวยตนเอง เชน ใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุมในการอภปิ รายและสรปุ ความเขา ใจเก่ยี วกับขอมูลน้ันๆ ซง่ึ จําเปน ตองอาศัยความเช่ือมโยงกับความรเู ดิม ในขั้นน้ีผูสอนควรใชกระบวนการตางๆ ในการจัดกิจกรรม เชน กระบวนการคิด กระบวนการกลุมกระบวนการแสวงหาความรู กระบวนการแกปญหา กระบวนการสรางลักษณะนิสัย กระบวนการทางสังคมเพื่อใหผูเรยี นสรางความรูขน้ึ มาดวยตนเอง ขัน้ ท่ี ๔ การแลกเปลี่ยนความรูความเขาใจกลุม ข้ันน้ีเปนข้ันที่ผูเรียนอาศัยกลุมเปนเคร่ืองมือในการตรวจสอบความรูความเขาใจของตน รวมทั้งขยายความรูความเขาใจของตนใหกวางข้ึน ซ่ึงจะชวยใหผูเรียนไดแบงปนความรูความเขาใจของตนแกผูอ่ืนและไดรับ ประโยชนจากความรูความเขาใจของผอู ืน่ ไปพรอม ๆ กัน ผเู รยี นแตล ะคนในกลมุ จะชวยเหลือกนั

73 ขนั้ ท่ี ๕ การสรปุ และการจัดระเบียบความรู ข้ันน้ีเปนข้ันของการสรุปความรูท้ังความรูเดิมและความรูใหม และจัดสิ่งที่เรียนใหเปนระเบียบ เพื่อชว ยใหผูเรยี นจดจําส่งิ ทเี่ รียนรูไ ดงาย ผูส อนควรใหผ เู รียนสรปุ ประเดน็ สาํ คัญประกอบดวยมโนทศั นหลกั และมโนทศั นย อยของความรูทั้งหมดแลวนํามาเรียงใหไดสาระสําคัญครบถวน ผูสอนอาจใหผูเรียนจดเปนโครงสรางความรู จะชวยสรางความรูและจดจําขอ มลู ไดงา ย ขน้ั ท่ี ๖ การปฏิบตั ิและ/หรือการแสดงผลงาน ข้ันน้ีจะชวยใหผูเรียนไดมีโอกาสแสดงผลงานการสรางความรูของตนเองใหผูอ่ืนรับรู เปนการชวยใหผเู รียนไดตอกยาํ้ หรือตรวจสอบความเขาใจของตนเอง และชวยสงเสริมใหผูเรียนใชความคิดสรางสรรค แตหากตองมีการปฏิบัติตามขอมูลท่ีได ขั้นนี้จะเปนขั้นปฏิบัติและมีการแสดงผลงานที่ไดปฏิบัติดวย ในขั้นนี้ผูเรียนสามารถแสดงผลงานดวยวิธีตางๆ เชน การจัดนิทรรศการ การอภิปราย การแสดงบทบาทสมมุติ เรียงความวาดภาพ ฯลฯ และอาจจัดใหม ีการประเมินผลงานโดยมีเกณฑที่เหมาะสม ข้นั ที่ ๗ การประยุกตใ ชความรู ขั้นนี้เปนขั้นการสงเสริมใหผูเรียนไดฝกฝนการนําความรูความเขาใจของตนเองไปใชในสถานการณตาง ๆ ท่ีหลากหลาย เพ่ือความชํานาญ ความเขาใจ ความสามารถในการแกปญหาและความจําเปนในเร่ืองน้ัน ๆ เปนการใหโอกาสผูเรียนใชค วามรใู หเปนประโยชน เปนการสง เสริมความคดิ สรางสรรค หลังจากประยุกตใชความรู อาจมีการนําเสนอผลงานจากการประยุกตอีกคร้ังก็ได หรือไมมีการนาํ เสนอผลงานในข้นั ที่ ๖ แตน าํ มารวมแสดงในตอนทายหลังขัน้ การประยุกตใชก็ไดเชน กนั ข้นั ที่ ๑ – ๖ เปนกระบวนการของการสรา งความรู (Construction of Knowledge) ข้ันท่ี ๗ เปนข้นั ตอนท่ีชวยใหผ ูเรยี นนาํ ความรูไปใช (Application) จงึ ทําใหรูปแบบน้ีมีคุณสมบตั ิครบถวนตามหลัก CIPPA ประโยชน ๑. ผูเรียนรจู กั การแสวงหาขอ มลู ขอเทจ็ จริงจากแหลง การเรยี นรูตางๆ และสามารถเช่ือมโยงความรูใหมกับความรเู ดิมเพื่อนาํ มาใชในการเรยี นรู ๒. ผเู รยี นไดฝก ทกั ษะการคดิ ท่หี ลากหลาย เปน ประสบการณท ี่จะนาํ ไปประยกุ ตใชในชีวติ ประจําวัน ๓. ผเู รยี นรจู ักการทํางานรว มกับผูอ่นื รูจกั วธิ ีการแลกเปล่ียนเรียนรรู วมกัน ขอ จาํ กดั ผูเรยี นจะตอ งมีความรับผดิ ชอบในการทาํ กิจกรรมตา งๆ รว มกบั กลมุ จงึ จะทําใหผลงานบรรลุเปาหมายไดอ ยา งมีประสทิ ธิภาพ๔. การจดั การเรยี นรโู ดยใชกระบวนการสืบเสาะหาความรู (Inquiry Process) การจัดการเรียนรูโดยใชกระบวนการสืบเสาะหาความรู เปนกระบวนการท่ีสงเสริมใหผูเรียนไดสืบคนเสาะหา สํารวจ ตรวจสอบ และคนควาดวยวิธีการตาง ๆ จนเกิดความเขาใจและรับรูความรูนั้นอยางมีความหมาย เปน การพัฒนากระบวนการคิดระดับสงู ใหแกผ ูเรียน ฝกใหส งั เกต การถาม – ตอบ การส่ือสารเช่อื มโยงบรู ณาการการนาํ เสนอ สรา งองคความรู โดยมผี ูสอนเปนผกู ํากับ ควบคมุ ใหคําปรึกษา ชี้แนะ ชวยเหลือกระตุนใหผูเรียนอยากรูอยากเห็น และสืบเสาะหาความรูจากการถาม พยายามหาคําตอบ หรือสรางองคความรูใหมดวยตนเองผา นกระบวนการคิด กระบวนการปฏบิ ัติ และสามารถนําไปประยกุ ตใ ชในการดาํ เนินชวี ิต

74การจัดกิจกรรมการเรียนรู ๑. ข้ันสรางความสนใจ (Engagement) เปนการนําเขาสูบทเรียนโดยนําเรื่องที่สนใจ อาจมาจากเหตกุ ารณทก่ี าํ ลังเกิดขึน้ อยูใ นชว งเวลานน้ั หรือเช่ือมโยงกับความรูเดิมท่ีเรียนมาแลว เปนตัวกระตุนใหนักเรียนสรา งคาํ ถามเปน แนวทางทใี่ ชใ นการสาํ รวจตรวจสอบอยา งหลากหลาย ๒. ขั้นสํารวจและคนหา (Exploration) เม่ือทําความเขาใจในประเด็นหรือคําถามท่ีสนใจ มีการกาํ หนดแนวทางการสํารวจตรวจสอบ ต้ังสมมติฐาน กําหนดทางเลือกท่ีเปนไปได ลงมือปฏิบัติเพื่อเก็บรวบรวมขอมูล ขอสนเทศ หรือปรากฏการณตาง ๆ วิธีการตรวจสอบอาจทําไดหลายวิธี เชน การทดลอง กิจกรรมภาคสนาม การศึกษาขอ มลู จากเอกสารตางๆ ๓. ขั้นอธิบายและลงขอสรุป (Explanation) เมื่อไดขอมูลเพียงพอ จึงนําขอมูลท่ีไดมาวิเคราะหแปรผล สรปุ ผล นําเสนอผลทีไ่ ดในรปู แบบตาง ๆ เชน บรรยายสรปุ สรางแบบจาํ ลอง หรือรปู วาด ๔. ขั้นขยายความรู (Elaboration) เปนการนําความรูที่สรางข้ึนไปเช่ือมโยงกับความรูเดิม แนวคิดท่ไี ดจะชวยเชอื่ มโยงกบั เร่ืองตางๆ ทําใหเ กดิ ความรูกวางขน้ึ ๕. ขั้นประเมิน (Evaluation) เปนการประเมินการเรียนรูดวยกระบวนการตาง ๆ วานักเรียนมคี วามรูอ ะไรบาง อยางไร และมากนอ ยเพยี งใด จากนั้นจะนําไปสกู ารนําความรไู ปประยุกตใชในเรอ่ื งอื่น ๆ ประโยชน กระบวนการสืบเสาะหาความรูชวยใหนักเรียนเกิดการเรียนรูทั้งเน้ือหา หลักการ ทฤษฎี ตลอดจนการลงมือปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหไ ดค วามรู ขอ จาํ กัด ผูสอนจะตองลดบทบาทของการเปนผูอธิบายในข้ันท่ี ๓ ผูสอนจะเปนเพียงผูเสนอแนะ ใหคําแนะนําและยอมรบั ฟง ความคดิ เห็นของผูเรยี น๕. วธิ สี อนแบบธรรมสากัจฉา (The Use of Dhammasakaccha) วิธีสอนแบบธรรมสากัจฉา เปนวิธีสอนท่ีใชหลักการสนทนาเปนสําคัญ เปนการสนทนาแลกเปล่ียนความคดิ เหน็ และอภปิ รายรว มกัน ซึ่งอาจจะเปนการสนทนาระหวางผูสอนและผูเรียน หรืออาจเปนการสนทนาอภิปรายรวมกันในหมูผูเรียน วิธีการสอนแบบธรรมสากัจฉาเปนวิธีการท่ีพระพุทธเจาทรงใชบอย วิธีหนึ่งพระพุทธเจามักทรงใชถามนําคูสนทนาเขาสูความเขาใจธรรมะ ทรงสงเสริมใหมีการสนทนากันในหมูสาวกปจจุบันนักการศึกษาไดนําหลักการสอนแบบธรรมสากัจฉามาประยุกตใชในการจัดการเรียนรู โดยแทรกวิธีคิดตามหลักพทุ ธธรรมเขาไปในกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู วธิ คี ดิ ตามหลกั พุทธธรรมที่พระพรหมคุณาภรณ(ประยุทธ ปยุตฺโต) ไดอธิบายวิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการไว ๑๐ วิธี คือ วิธีคิด แบบสืบสาวปจจัย วิธีคิดแบบแยกแยะสวนประกอบ วิธีคิดแบบรูเทาทันธรรมดา วิธีคิดแบบอริยสัจหรือแบบแกปญหา วิธีคิดตามหลักการและความมุงหมาย (วธิ ีคดิ แบบอรรถสัมพันธ) วิธีคิดแบบคุณโทษและทางออก วิธีคิดแบบคุณคาแทและคุณคาเทียม วิธีคิดแบบอุบายปลุกเราคุณธรรม วิธีคิดแบบเปนอยูในปจจุบัน และวิธีคิดวิเคราะหในลักษณะตาง ๆ(วธิ ีคิดแบบวิภชั ชวาท)ขนั้ ตอนการจดั กิจกรรมการเรียนรู สุมน อมรวิวัฒน และ สุคนธ สินธพานนท ไดเสนอหลักการในการจัดระบบการเรียนการสอนแบบธรรมสากัจฉาไววา ผูเรียนจะตองรูจักแสวงหาความรู เพ่ือนํามาเปนพ้ืนฐานในการคิดวิเคราะหและประเมินคาความรู รวมสนทนาอภิปรายแลกเปล่ียนความคิดเห็นกัน วิจารณ พูดโตตอบกัน และซักถามกันอยางมีเหตุผล และสามารถนําผลการคิดวิเคราะหไปพิสูจนความรูดวยการปฏิบัติ ผูเรียนตองปฏิบัติตนเปนกัลยาณมติ ร

75 ๑. ขั้นนาํ เขา สูบ ทเรียน ผูสอนนําขาว หรือสถานการณตาง ๆ มาเสนอผูเรียน เพื่อใหเห็นปญหาและหาแนวทางในการแกไขปญหา และเหน็ คณุ คา ของการแกป ญ หาอยา งถูกตอง ๒. ขัน้ สอน ๑) แสวงหาความรู ผูสอนออกแบบกิจกรรมหรือกําหนดประเด็น เพื่อใหผูเรียนแสวงหาความรูดวยการคนควาหาความรูจากเอกสาร ตํารา หนังสือประเภทตาง ๆ ปายนิเทศ สื่ออุปกรณตาง ๆตลอดจนแหลง ความรดู านเทคโนโลยี แลวนํามาแลกเปลี่ยนความรูและชวยกันสรุป โดยมีผูสอนคอยชวยชี้แนะอยางมีเมตตา ๒) คนพบความรู / สนทนาแลกเปลี่ยนความรู ขณะที่ผูเรียนแสวงหาความรูดวยวิธีการตาง ๆ อยางหลากหลาย ผูเรียนก็ยอมคนพบความรูไปดวย ซึ่งถาจะใหคนพบความรูที่ตรงประเด็นผูสอนควรจดั ทําใบงานกาํ หนดหวั ขอ หรอื ตั้งประเด็นคาํ ถามเพื่อเปน การกํากบั ผูเรยี นใหศึกษาขอมูลความรูไดตรงตามเปาหมาย ๓) การวิเคราะหและประเมินคาความรู ผูสอนควรไดนําวิธีคิดรูปแบบตาง ๆ แทรกเขามาเพื่อใหผ เู รียนไดรจู กั วิเคราะหแ ละประเมินคาความรูอ ยางมเี หตุผล ผูสอนอาจนํากรณีตัวอยางมาใหผูเรียนไดฝกคิดหาสาเหตุของปญหา หรือคิดวิธีแกปญหาโดยใชวิธีคิดวิเคราะหแบบใดแบบหน่ึง เชน วิธีคิดตามหลักพทุ ธธรรม คดิ วเิ คราะห คดิ สังเคราะห คิดอยางมีวิจารณญาณ ฯลฯ ตอจากนั้นใหผูเรียนไดฝกการสรุปประเด็นของขอมลู ความรแู ละประเมินคาโดยวิธีแลกเปลย่ี นความคิดเห็นกนั ในกลมุ และเสนอตอชัน้ เรยี น ๔) พิสูจนความรูหรือขั้นปฏิบัติ เปนขั้นท่ีผูสอนไดจัดกิจกรรมฝกปฏิบัติ พิสูจนความรูใหผูเรียนทุกคนไดวางแผนการปฏิบัติตนและเลือกแนวปฏิบัติ เพื่อนําไปปฏิบัติจริงท้ังในเวลาเรียนและนอกเวลาเรียน โดยจะใหผเู รียนเลือกแนวทางปฏบิ ตั ติ นที่คลายคลึงกันในกลุมของตน เพ่ือจะไดรูถึงปญหาและสาเหตุของปญหาในการปฏบิ ตั ิ และนาํ มาอภปิ รายรว มกันเพอื่ หาแนวทางแกไข ในข้ันปฏิบัตินี้ผูสอนควรใหเวลาผูเรียนไดมีโอกาสปฏิบัติจริงตามแนวทางท่ีกลุมของตนไดเลือกไว ซึ่งอาจจะใชเ วลาสัก ๑ – ๒ สัปดาห เปน อยางนอ ย ๓. ขั้นสรปุ ๑) ใหผูเรียนทุกคนสรุปผลการปฏิบัติการและพิสูจนความรู ตามทางเลือกของผูเรียนแตละกลุม โดยสมาชิกแตละกลุมนําผลการสรุปมาเลาสูกันฟง ใหทราบถึงผลการปฏิบัติวาเปนอยางไรมีเร่ืองใดท่ีเปนปญหาอุปสรรค หาสาเหตุของปญหา และชวยกันเสนอแนวทางแกไข ถาบุคคลใดไดผลดีจากการปฏิบตั ิ ใหชว ยกนั หาสาเหตุของผลการปฏิบัตินัน้ ซ่ึงอาจใชวิธคี ิดแบบทผ่ี ูเรยี นคิดวาเหมาะสม ๒) ใหนําผลการสรุปของแตละกลุมมาแลกเปล่ียนกันดวยวิธีการตาง ๆ เชน พูด เขียน ฯลฯเพอื่ แสดงความม่ันใจวาขอมูลท่ไี ดรบั การพิสูจนด วยการปฏิบตั นิ ัน้ เปนไปได มคี ณุ คา และปฏิบัติไดผ ลจริง ประโยชน การจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชวิธีการสอนแบบธรรมสากัจฉาน้ี ผูเรียนจะไดมีสวนรวมในการอภิปรายแลกเปล่ียนความคิดเห็นกัน ซ่ึงจะทําใหผูเรียนมีความกระตือรือรนท่ีจะแสวงหาความรูเพื่อมาเปนพ้ืนฐานในการสนทนา อภิปรายรว มกนั ใชก ระบวนการคดิ ซงึ่ จะนาํ ไปสกู ารตัดสนิ ใจปฏบิ ัติ ขอ จํากดั การฝกใหผ ูเ รียนใชท ักษะการคดิ ในข้ันวเิ คราะหแ ละประเมินคาความรู อาจตอ งใชเ วลานานถา ผูส อนยังไมเ คยฝก ใหผ ูเรียนใหร ูจักคิดมากอน

76๖. วธิ สี อนแบบแกป ญหา (Problem Solving) วิธีสอนแบบแกปญหา เปน วิธีสอนทม่ี งุ เนนใหผ เู รียนไดเ รยี นรูดว ยตนเอง เพ่ือใหผูเรียนคิดเปน ทําเปนและแกปญ หาเปน ซ่งึ มรี ากฐานมาจากความจริงในชีวิตของมนุษยที่ตองเผชิญกับปญหาตาง ๆ ทุกขณะ ดังน้ันถา มนษุ ยร จู กั แกป ญ หาไดก จ็ ะสามารถดําเนนิ ชวี ิตอยูในสงั คมไดอยา งราบรื่น นอกจากน้นั ยงั เปนวิธีสอนที่เปนไปตามหลักจิตวิทยาแหง การเรียนรูท่วี า “การเรยี นรจู ะเกิดข้นึ ไดเ มือ่ มปี ญ หาเกิดข้นึ ”ขนั้ ตอนการจดั กิจกรรมการเรยี นรู ขัน้ ท่ี ๑ ตัง้ ปญ หา ผสู อนสามารถดําเนินการใหผูเรียนเกิดปญหาหรือขอสงสัย เชน การใชคําถามนําสูปญ หา การเลา ประสบการณหรอื เหตกุ ารณในชีวิตประจําวัน หรือการสรางสถานการณใหเกิดปญหา ใหผูเรียนคิดคาํ ถาม หรือปญหา ข้ันที่ ๒ ตั้งสมมุติฐาน เปนข้ันตอนที่ใชเหตุผลในการคิดวิเคราะหปญหาและคาดคะเนคําตอบพิจารณาแยกปญหาใหญออกเปนปญหายอย แลวคิดอยางเปนระบบ โดยนําความรูความเขาใจ ขอมูล และประสบการณเ ดิมทเ่ี คยศกึ ษามาแลวมาคดิ แกป ญ หา คาดคะเนคาํ ตอบ ขั้นที่ ๓ วางแผนแกป ญ หา หรือออกแบบวิธีการหาคําตอบจากสมมตฐิ านท่ตี ้ังไว โดยศกึ ษาถงึ สาเหตุที่เกิดปญหาขึ้น และใชเหตุผลในการคิดหาวิธีการแกปญหาไดตรงกับสาเหตุ ซ่ึงจะตองสรางทางเลือก หรือวิธีการแกปญหาใหหลากหลาย แลวใชเหตุผลในการพิจารณาเลือกวิธีแกปญหาท่ีดีท่ีสุด มีความเปนไปไดมากท่สี ดุ พรอ มทง้ั เตรยี มอปุ กรณ เครอื่ งมอื ทจ่ี ะใชใ หพ รอ ม ข้ันท่ี ๔ เก็บรวบรวมขอมูลและวิเคราะหขอมูล เมื่อกําหนดหรือวางแผนแกปญหาแลวผูเรียนลงมือปฏิบัติตามแผนท่ีวางไว จดบันทึกขอมูลที่ไดเพื่อนําเสนอขอมูล ผานการวิเคราะหและการตรวจสอบความถูกตองของขอมลู จดั กระทําขอมลู แลว นําเสนอขอ มูลในรูปแบบทเี่ ขาใจไดงา ย ข้ันที่ ๕ สรุปผล เปน ขนั้ ท่ีนําขอมลู มาพจิ ารณา แปลความหมายระหวางสาเหตุกบั ผลท่เี กดิ ขึ้น เพ่อืหาคําตอบตามสมมตฐิ านแลว จงึ สรุปเปน หลักการกวาง ๆ ขน้ั ท่ี ๖ การตรวจสอบและการประเมนิ ผล เมอ่ื ไดขอสรุปเปนหลักการกวา ง ๆ แลวนาํ มาพจิ ารณาอกี คร้ังวาขอ สรุปนา เชื่อถือหรือไม ประโยชน วิธีสอนแบบแกปญหามีประโยชนตอผูเรียน ทําใหไดคิดแกปญหาดวยตนเอง ฝกการสังเกต วิเคราะหการหาเหตุผล ใชข อมลู ในการตัดสินใจ ทาํ ใหม ีประสบการณตรงดวยการลงมอื ปฏิบัติ ขอ จาํ กดั ปญหาท่ีเสนอตองนาสนใจ และเหมาะสมกับวัยของผูเรียน ผูสอนตองมีความสามารถในการชวยใหคาํ แนะนาํ ในการแกปญหาใหผเู รียน มกี ารฝกทักษะการคดิ ในการแกปญหาอยา งเปนระบบ๗. วธิ สี อนแบบสาธติ (Demonstration Method) วิธีสอนแบบสาธิตเปนวิธีการที่ผูสอนเปนผูถายทอดความรูใหผูเรียนเกิดการเรียนรูในเน้ือหาสาระพรอมทง้ั แสดงกระบวนการปฏิบตั ิประกอบคําอธบิ ายตามขัน้ ตอนการสาธิตนั้นๆ แลวใหผูเรยี นซักถาม อภปิ รายและสรุปผลการเรียนรูจ ากการสาธติ

77การจัดกจิ กรรมการเรียนรแู บบสาธติ การสาธติ แบง ออกเปน ๓ ลกั ษณะ คือ ๑. การสาธิตสาํ หรบั ผเู รยี นท้ังหอ ง (Class Demonstration) ๒. การสาธติ สาํ หรับกลุมยอย (Group Demonstration) ๓. การสาธิตเปนรายบุคคล (Individual Demonstration ) การสาธิต มีรูปแบบการสาธิตหลายแบบ เชน ผูสอนเปนผูสาธิต ผูสอนและผูเรียนรวมกันสาธิตผูเรียนสาธิตเปนกลุม ผูเรียนสาธติ เปนรายบุคคล วทิ ยากรสาธิตข้ันตอนการจดั การเรยี นรูแบบสาธิต ๑. ขั้นเตรียมการสาธิต กําหนดจุดประสงคของการสาธิตใหชัดเจน ศึกษาเน้ือหาในบทเรียนอยางละเอียด กําหนดขั้นตอนในการสาธิต จัดเตรียมเคร่ืองมืออุปกรณสําหรับสาธิต จัดเตรียมสถานที่สาธิตกอนการสาธิตในชั้นเรียนทุกคร้ังผูสอนจะตองทดลองกระบวนการสาธิตทุกข้ันตอน จัดเตรียมเอกสารและวธิ ีการวดั ประเมนิ ผลท่ีชดั เจน กาํ หนดเวลาในการสาธิตใหเ หมาะสม ๒. ข้นั สาธิต ๑) บอกจดุ ประสงคการสาธิตและเร่ืองท่จี ะสาธติ ใหผูเ รยี นทราบ ๒) บอกข้ันตอนของกิจกรรมท่ีผูเรียนตองปฏิบัติ เชน ตําแหนงท่ีผูเรียนนั่ง การจดบันทึกการสังเกต การต้งั คาํ ถาม การสรุปข้นั ตอน การสาธติ ๓) แนะนําสื่อการเรียนใหผูเรียนทราบ วาจะใชสื่อประเภทใดและแหลงการเรียนรูที่จะศึกษาคน ควา เพ่ิมเติมมีอะไรบาง ๔) ดําเนินการสาธิตอยางชาๆ เพ่ือใหผูเรียนไดเห็นข้ันตอนอยางละเอียด แมการสาธิตจะตองอาศัยทักษะการทํางานท่ีรวดเร็ว แตผูสอนตองทําการสาธิตคร้ังแรกอยางชาๆ เพื่อใหผูเรียนเขาใจข้ันตอนการสาธติ หลงั จากทส่ี าธิตครบทุกขั้นตอนแลว ผูสอนอาจยอนกลับมาสาธิตใหเร็วข้ึน เพ่ือใหเห็นธรรมชาติของการทํางานทีต่ อ เนื่อง หรอื อาจกลับมาสาธติ เฉพาะบางขั้นตอนท่ีเหน็ วา ซบั ซอน ๕) ใหผูเรียนมีสวนรวมในการสาธิต ผูสอนอธิบายใหผูเรียนฟงไปดวยระหวางการสาธิตแตละขั้นตอน โดยเนนใหผูเรียนสังเกตข้ันตอนการทํางานแตละขั้นตอนที่ผูสอนสาธิตในขณะที่มีการสาธิตนั้นผูสอนอาจต้ังคําถามใหผูเรียนตอบ ซึ่งเปนการเปดโอกาสใหผูเรียนไดมีสวนรวมท่ีดี เพราะการซักถามจะทําใหผเู รียนเขา ใจและมีความมนั่ ใจย่ิงข้นึ วาจะสามารถทําดว ยตนเองได ๓. ขน้ั สรุปการสาธติ ๑) สรุปขัน้ ตอนหรอื สิ่งทส่ี ําคัญ คอื ผูสอนใหผูเรียนสรุปผลจากที่เห็นตามลําดับขั้นตอนตาง ๆจากการสาธิต เพ่อื ประเมนิ วาผูเรียนมคี วามเขา ใจในการเรียนน้นั ๆ มากนอยเพยี งใด ๒) ผูสอนสรุปดวยการตั้งคําถาม เพื่อใหผูเรียนพิจารณาจากข้ันตอนตาง ๆ ท่ีสาธิต หรือกระบวนการสาธิต ๔. ขัน้ วดั และประเมินผล ผสู อนอาจใชวิธกี ารตางๆ เพ่ือประเมินวาผูเรยี นมคี วามรู ความเขาใจเกี่ยวกบั เร่ืองทสี่ าธิต ถามีเวลาอาจใหผูเ รยี นคนใดคนหนง่ึ ออกมาสาธติ ใหด ู ประโยชน วธิ สี อนแบบสาธิตทําใหผูเรียนมีความเขาใจกระจางชัดในสิ่งท่ีเรียนรู สามารถปฏิบัติตามขั้นตอนของการสาธิตได ผเู รยี นมีประสบการณตรงจากการฝกปฏิบัตติ ามแบบ

78 ขอจาํ กัด ผูสอนตองใชเวลาในการเตรียมการสาธิต ขณะทําการสาธิตผูสอนจะตองใชเทคนิคในการบริหารจัดการชั้นเรียนเพ่ือใหผูเรียนติดตามการสาธิตอยางตอเนื่อง ถาผูเรียนกลุมใหญเกินไปอาจทําใหผูเรียนไมส ามารถมองเห็นการสาธติ ไดท ่ัวถึงการนาํ กระบวนการคดิ มาใชในการจดั การเรยี นการสอนหนา ทพี่ ลเมือง การคิดเปนกระบวนการทางสมอง หรือพฤติกรรมที่เกิดข้ึนในสมองท่ีมีการคนหาหลักการ หรือความจริง แลววิเคราะหเน้ือหา ขอสรุป ซึ่งการคิดน้ันอาจจะเกิดจากส่ิงเรา หรือความจริงที่ไดรับรวมกับประสบการณเดิมที่มีอยู ในการจัดการเรียนรูในรายวิชาเพิ่มเติมหนาท่ีพลเมือง นอกจากจะเนนการจัดการเรียนรูที่ลงสูการปฏิบัติจริงแลว ครูผูสอนพึงนํากระบวนการคิดในรูปแบบตาง ๆ มาใชในการจัดกิจกรรมการเรียนรูเพื่อใหบรรลุเปาหมายตามผลการเรียนรู กระบวนการคิดมีมากมายหลายวิธี และนักการศึกษาแตละทา นกเ็ สนอขนั้ ตอนการคิดทแ่ี ตกตา งกนั ไป แตใ นทน่ี จ้ี ะขอยกตัวอยา งบางวธิ ี ดงั น้ี๑. การคิดวิเคราะห (Analyzing) ทศิ นา แขมมณี และคณะ ไดใ หค วามหมายและข้นั ตอนการคดิ วเิ คราะห ดงั นี้ การคิดวิเคราะหเปนการจําแนกแยกแยะสิ่งใดส่ิงหน่ึง / เรื่องใดเร่ืองหนึ่ง เพื่อคนหาองคประกอบและความสมั พันธระหวา งองคป ระกอบเหลานั้น เพ่อื ชว ยใหเ กดิ ความเขาใจในเรอื่ งนัน้ ข้นั ตอนการคิด ๑. ศึกษาขอมูล ๒. ต้ังวัตถปุ ระสงคในการวิเคราะหขอมูล ๓. กําหนดเกณฑในการจาํ แนกแยกแยะขอมูล ๔. แยกแยะขอมลู ตามเกณฑที่กาํ หนดเพือ่ ใหเหน็ องคประกอบของสง่ิ ท่วี เิ คราะห ๕. หาความสมั พนั ธระหวา งองคป ระกอบตางๆ และความสัมพันธของขอมลู ในแตล ะองคประกอบ ๖. นําเสนอผลการวิเคราะห ๗. นาํ ผลการวเิ คราะหมาสรปุ ตอบคาํ ถามตามวตั ถปุ ระสงค๒. การคิดสังเคราะห (Synthesizing) ทศิ นา แขมมณี และคณะ ไดใหค วามหมายและขน้ั ตอนการคิดสังเคราะหไววา การคดิ สังเคราะหเ ปนการนําความรูทผ่ี า นการวิเคราะหม าผสมผสานสรา งสง่ิ ใหมท่ีมลี ักษณะตางจากเดิม ขั้นตอนการคดิ สังเคราะห ๑. กาํ หนดวัตถปุ ระสงคของสง่ิ ใหมท ีต่ องการสราง ๒. ศึกษาวเิ คราะหขอ มูลที่เก่ียวขอ ง ๓. เลือกขอมลู ท่ีสอดคลองกับวตั ถปุ ระสงค ๔. นําขอมลู มาทํากรอบแนวคดิ สาํ หรับสิ่งใหม ๕. สรางส่งิ ใหมต ามวัตถปุ ระสงคโ ดยอาศัยแนวคดิ ที่กาํ หนด รวมกบั ขอ มูลอ่ืนๆ ทเี่ กยี่ วของ๓. การคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) การคิดอยางมีวิจารณญาณ เปนกระบวนการคิดท่ีใชเหตุผลโดยมีการศึกษาขอเท็จจริง หลักฐาน และขอมูลตาง ๆ เพ่ือประกอบการตัดสินใจ แลวนํามาพิจารณาวิเคราะหอยางสมเหตุผล กอนตัดสินใจวาส่ิงใดควรเชื่อ หรือไมควรเช่ือ ผูที่มีความคิดอยางมีวิจารณญาณ จะเปนผูมีใจกวาง ยอมรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน

79อยางมีเหตุผล ไมยึดถือความคิดเห็นของตนเอง กอนจะตัดสินใจในเรื่องใดก็จะตองมีขอมูลหลักฐานเพียงพอและสามารถเปล่ียนความคิดเห็นของตนเองใหเขากับผูอื่นได ถาผูนั้นมีเหตุผลท่ีเหมาะสมถูกตองกวา เปนผูที่มีความกระตือรอื รนในการคน หาขอ มลู และความรู กลาวไดว า ผูทมี่ ีความคิดอยา งมีวจิ ารณญาณจะเปนผูม ีเหตผุ ล บลูมและกาเย ไดใ หแ นวคิดเกยี่ วกับกระบวนการคดิ อยา งมีวิจารณญาณวาเปนกระบวนการท่ีเริ่มจากสญั ลกั ษณท างภาษา จนโยงมาเปน ความคิดรวบยอด เปน กฎเกณฑ และนาํ เกณฑไ ปใช โดยมีขัน้ ตอนดังนี้ ๑. สงั เกต ใหผ ูเรยี นสังเกต รบั รู และพจิ ารณาคาํ ขอความ หรือภาพเหตุการณท่ีเกิดขึ้น ใหทํากิจกรรมการรับรู เขาใจ ไดความคิดรวบยอดที่เชื่อมโยงความสัมพันธของส่ิงตาง ๆ สรุปเปนใจความสําคัญครบถวนตรงตามหลักฐานขอ มูล ๒. อธิบาย ใหผูเรียนอธิบายหรือตอบคําถาม แสดงความคิดเห็น เห็นดวย หรือไมเห็นดวยกับส่ิงที่กาํ หนด เนนการใชเหตผุ ลดวยหลกั การ กฎเกณฑ อางหลักฐานขอ มลู ประกอบใหน าเช่อื ถือ ๓. รับฟง ใหผูเรียนไดฟงความคิดเห็นท่ีแตกตางจากความคิดเห็นของตน ไดฟงและตอบคําถามตามความคิดเห็นที่แตกตางกัน เนนการปรับเปล่ียนความคิดอยางมีเหตุผล ไมใชอารมณ หรือถือความคิดเห็นของตนเองเปนใหญ ๔. เชื่อมโยงความสัมพันธใหผูเรียนไดเปรียบเทียบความแตกตางและความคลายคลึงของส่ิงตาง ๆจัดกลุมทเี่ ปนพวกเดียวกนั หาเหตุผล หรือกฎเกณฑมาเชื่อมโยงในลักษณะอุปมาอุปไมย ๕. วิจารณ จัดกิจกรรมใหผูเรียนวิเคราะหเหตุการณ คํากลาว แนวคิด หรือการกระทําที่กําหนด แลวใหจําแนกหาขอดี ขอดอย สวนดี สวนดอย สวนสําคัญ หรือสวนที่ไมสําคัญจากส่ิงน้ัน ดวยการยกเหตุผลและหลกั ฐานมาประกอบ เชน บอกวา การกระทํานนั้ ไมเหมาะสม เพราะอะไร ทาํ ถกู ตองเพราะอะไร ๖. สรุป ใหผูเรียนพิจารณาการกระทํา หรือขอมูลตาง ๆ ท่ีเช่ือมโยงเก่ียวของกัน แลวสรุปผลอยางตรงไปตรงมาตามหลักฐานขอมูล เชน การกระทําน้ันผูเรียนเห็นวาเปนการกระทําที่ถูกตอง ควรประพฤติปฏบิ ตั อิ ยา งไร มเี หตุผลสนับสนนุ อยางไร ขอความท่ีกลา วมานัน้ เช่ือถือไดหรอื ไมอ ยา งไร กลาวไดวา การฝกทักษะใหผูเรียนรูจักคิดโดยใชวิธีการคิดตาง ๆ น้ัน จะเปนพื้นฐานสําคัญท่ีนําไปสูการตัดสินใจอยางถูกตองเหมาะสม เปนทักษะหน่ึงตามจุดหมายของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช ๒๕๕๑ ที่มุงพัฒนาผูเรียนใหมีสมรรถนะสําคัญในดานความสามารถในการคิด เนนความสามารถในการคดิ วเิ คราะห การคิดสงั เคราะห การคดิ อยา งสรา งสรรค การคิดอยา งมวี จิ ารณญาณ และการคิดอยางเปนระบบ เพ่ือนําไปสูการสรางองคความรู หรือสารสนเทศเพื่อการตัดสินใจเก่ียวกับตนเองและสังคมไดอยางเหมาะสม ดังนั้น ครูผูสอนจึงตองศึกษาหาความรูเก่ียวกับกระบวนการคิดตาง ๆ เพ่ือนํามาใชในการพัฒนาผูเ รียน

80 ตัวอยางหนวยการเรยี นรู๑. ตัวอยา งหนว ยการเรียนรูระดบั ประถมศกึ ษาส๑๒๒..... หนาที่พลเมอื ง ๒ กลุม สาระการเรยี นรสู งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรมช้นั ประถมศึกษาปท ี่ ๒ เวลา ๕ ชั่วโมง๑. หนวยการเรยี นรูท ่ี ๓ ช่อื หนวยการเรียนรู สมาชิกท่ดี ี๒. ผลการเรยี นรู ๖. ปฏิบัติตนตามกฎ ระเบยี บ และหนาทที่ ี่ตองปฏิบัติตนในโรงเรยี น ๗. ปฏิบัติตนตามบทบาทหนา ทใ่ี นฐานะสมาชิกท่ดี ขี องหองเรียนและโรงเรยี น ๑๐. ปฏิบัติตนเปนผูม วี นิ ัยในตนเอง3. สาระสาํ คัญ / ความคิดรวบยอด การปฏบิ ตั ติ นตามกฎ ระเบยี บ และหนา ที่ ตามบทบาทหนาที่ในฐานะสมาชิกท่ดี ีของหองเรียนและโรงเรยี น และมคี วามต้ังใจปฏบิ ัติหนา ที่ เปน พ้นื ฐานของการเปน พลเมืองดี4. สาระการเรียนรู ๑. กฎ ระเบียบ และหนาทที่ ่ีตองปฏิบัตใิ นโรงเรยี น - การแตง กาย - การเขาแถว - การดแู ลพ้นื ท่ีที่ไดร ับมอบหมาย ๒. บทบาทหนาทขี่ องการเปน สมาชิกที่ดีของหองเรียนและโรงเรยี น - การเปนผูน ําและการเปนสมาชกิ ทีด่ ี - หนาทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบ ๓. คุณลกั ษณะของผูมวี ินยั ในตนเอง - ตัง้ ใจปฏิบตั หิ นา ที่๕. สมรรถนะสาํ คญั ของผูเรยี น ความสามารถในการใชท ักษะชวี ิต๖. คณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค มีวนิ ัย๗. ชิน้ งาน / ภาระงาน ภาระงานรวบยอด - การแตง กายถูกระเบียบ - การเขา แถวเปน ระเบียบ - การดแู ลพืน้ ที่ท่ีไดร บั มอบหมาย - การเปนผูนาํ และสมาชิกทด่ี ี๘. การวดั และประเมินผล ๑. เกณฑการประเมิน ๒. แบบประเมนิ พฤติกรรมรายบคุ คล - ครปู ระเมินนกั เรียน - นักเรยี นประเมินตนเอง

81 - เพ่อื นประเมนิ เพื่อน เกณฑการประเมิน๓. แบบสรุปผลการประเมนิ ประเดน็ การประเมนิ ระดับคณุ ภาพการแตงกาย ดี พอใช ปรับปรุง แตงกายสะอาดเรียบรอ ย แตง กายสะอาดเรียบรอ ย แตง กายไมสะอาดการเขาแถว ถูกระเบยี บสมํ่าเสมอ แตไมถูกระเบียบ ตองใหค รู และไมถ กู ระเบยี บ ตกั เตือนปฏบิ ตั ิตนตามบทบาท เขา แถวตรงเวลา ไมพูดคุย เขาแถวตรงเวลา ไมพูดคยุ เขาแถวไมตรงเวลาหนา ที่ ขณะเขา แถว ขณะเขาแถว โดยครตู อง และพดู คุยขณะเขาแถวการเปนผนู ําและ ตกั เตือนสมาชกิ ทีด่ ี ปฏบิ ตั ิหนาท่ีทีไ่ ดรบั ปฏิบัติหนา ทีท่ ไี่ ดร บั ไมป ฏิบัติหนาที่ทไ่ี ดร บั มอบหมายไดเรียบรอย มอบหมายไดเ รียบรอย มอบหมาย ดวยตนเอง โดยมีครูเปน ผูใ หค าํ แนะนาํ ปฏบิ ตั ิตนเปน ผูน ําทีด่ ี ปฏบิ ตั ิตนเปนผูนาํ ที่ดี ไมป ฏิบัติตนเปนผนู ําที่ดี และเปนสมาชกิ ที่ดี หรอื เปน สมาชิกท่ีดีของ หรอื เปนสมาชิกที่ดี ของกลุม กลมุ โดยมีครเู ปนผูแนะนําวิธีการคดิ คะแนน การคิดคะแนน ใหนําคะแนนจากผลการประเมินของครู เพื่อน และตนเอง มาคิดคะแนนรวมกันโดยกาํ หนดสัดสว นคะแนน ดังนี้ ครู ใหค ิดคะแนนเต็ม ๑๒ คะแนน จากคะแนนเต็ม ๒๐ คะแนน คดิ เปน รอยละ ๖๐ เพือ่ น ใหค ิดคะแนนเต็ม ๔ คะแนน จากคะแนนเตม็ ๒๐ คะแนน คิดเปน รอ ยละ ๒๐ ตนเอง ใหคิดคะแนนเต็ม ๔ คะแนน จากคะแนนเต็ม ๒๐ คะแนน คดิ เปน รอ ยละ ๒๐

82 แบบประเมนิ พฤติกรรมรายบุคคล (สาํ หรบั ครู) ช่ือ - สกุล พฤตกิ รรม รวม สมาชกิ กลุม ปฏิบัติตนตาม การเปนผูนําและ ๑๒ลําดบั ท่ี การแตงกาย ระเบียบแถว บทบาทหนา ที่ เปน สมาชิกท่ดี ี ๑ ๓๒๑ ๓๒๑ ๒ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑการใหคะแนน =๓ ดี =๒ ปานกลาง =๑ ปรับปรุง ลงชอ่ื ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

83 แบบประเมินพฤติกรรมรายบคุ คล (สาํ หรบั ตนเอง) ช่อื - สกลุ พฤติกรรม รวม สมาชกิ กลุม ปฏิบตั ติ นตาม การเปน ผูน ําและ ๑๒ลําดบั ท่ี การแตง กาย ระเบยี บแถว บทบาทหนาที่ เปนสมาชิกที่ดี ๑ ๓๒๑ ๓๒๑ ๒ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑการใหค ะแนน =๓ ดี =๒ ปานกลาง =๑ ปรบั ปรุง ลงชื่อ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

84 แบบประเมินพฤติกรรมรายบคุ คล (สาํ หรับเพ่ือน) ชื่อ - สกุล พฤตกิ รรม รวม สมาชกิ กลุม ปฏิบัติตนตาม การเปนผูนําและ ๑๒ลําดบั ท่ี การแตงกาย ระเบยี บแถว บทบาทหนา ท่ี เปนสมาชิกที่ดี ๑ ๓๒๑ ๓๒๑ ๒ ๓๒๑๓ ๒ ๑ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑการใหค ะแนน =๓ ดี =๒ ปานกลาง =๑ ปรบั ปรุง ลงชือ่ ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

85 แบบสรุปผลการประเมิน (สําหรบั คร)ูลาํ ดับท่ี ช่อื -สกลุ สรุปผลการประเมิน ตนเอง รวม ๑ สมาชกิ กลุม ครู เพอื่ น (๔) (๒๐) ๒ (๑๒) (๔) ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ลงชือ่ ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

86๙. กิจกรรมการเรียนรู กจิ กรรมท่ี ๑ (๑ ช่วั โมง) ๑. ครแู ละนักเรียนรว มกนั พิจารณาวาเพ่ือนคนใดแตงกายถูกระเบยี บและเรียบรอย พรอมท้ังใหเ หตุผลประกอบ ๒. ครูใหนักเรียนทแี่ ตงกายถูกระเบียบและเรยี บรอ ย เลา วิธกี ารแตงกายทถี่ ูกระเบยี บและเรียบรอ ยครูและนักเรียนรว มกนั สรุป ๓. นกั เรียนสาํ รวจการแตง กายของตนเองวา ถูกระเบียบและเรยี บรอยหรือไม หากแตงกายถูกระเบยี บและเรยี บรอ ย ใหช ว ยเหลือเพอ่ื นที่แตงกายไมถ ูกระเบียบและเรียบรอย ๔. นกั เรยี นบันทกึ การแตงกายทถ่ี กู ระเบียบและเรียบรอ ยดวยตนเอง กิจกรรมที่ ๒ (๑ ชั่วโมง) ๕. ครูสรา งสถานการณจาํ ลองการแจกส่ิงของใหนักเรียนมารบั และใหนกั เรียนแสดงความรูสกึและความคดิ เห็นเก่ียวกับพฤตกิ รรมการรบั สิ่งของของนักเรยี นและเพื่อน ๖. กรณที น่ี ักเรยี นแยงกนั รบั สิ่งของ ใหครสู รางสถานการณจ าํ ลองการแจกส่ิงของใหน ักเรียนมารับโดยใหนกั เรียนเขาแถวรบั สิง่ ของ และใหน ักเรยี นแสดงความคิดเหน็ เก่ยี วกบั พฤตกิ รรมการรบั สิ่งของของนกั เรยี นและเพื่อน ๗. ครเู ช่อื มโยงใหเหน็ ความสาํ คัญของการเขาแถวทเ่ี ปน ระเบียบเรียบรอ ย ๘. นกั เรยี นสาธติ การเขา แถวอยางเปน ระเบียบ ในกรณตี า ง ๆ เชน การเขา แถวเคารพธงชาติการเขาแถวรับบริการ ๙. นกั เรยี นบนั ทกึ การเขาแถวเคารพธงชาตแิ ละการเขา แถวรับบริการของตนเองและเพื่อน กิจกรรมที่ ๓ (๑ ช่ัวโมง) ๑๐. แบงนักเรียนเปนกลมุ เลน เกมสรางปราสาท ใหแ ตละกลมุ สงตัวแทนมารบั วัสดุ / อปุ กรณจากครู๑ ชุด (กระดาษหนงั สือพิมพเกา ๑ ฉบับ กระดาษกาว ๑ มวน กระดาษ A๔ ๑ แผน) ๑๑. ครบู อกกติกาและเวลาในการเลน เกมใหท ุกกลมุ ทราบ และใหค ํานงึ ถงึ ผลงานจะตอ ง...สูงทสี่ ุดแข็งแรงท่สี ุด และสามารถยา ยจากท่หี นง่ึ ไปยงั ท่ีหนึ่งได โดย...ไมลม ๑๒. นักเรียนเรม่ิ เลน เกม เมอ่ื หมดเวลา ใหตัวแทนของแตล ะกลุมยกผลงานมาสง และใหแตละกลมุออกมาอธิบายวธิ ที าํ พรอ มท้งั บอกวา ไดอะไรจากการเลนเกมน้ี ในประเดน็ ตอไปน้ี - บทบาทผนู ําและการเปน สมาชกิ ท่ดี ี - กระบวนการทํางานกลมุ - ตงั้ ใจปฏบิ ตั หิ นา ท่ี ๑๓. ครูและนักเรียนรวมกันตรวจผลงานและรวมกนั สรปุ ขอคิดท่ีไดจ ากการเลนเกม ๑๔. ครเู ชอ่ื มโยงประเดน็ บทบาทผูนาํ การเปนสมาชกิ ที่ดี และกระบวนการทาํ งานกลมุ ไปสูการปฏบิ ตั ติ นตามบทบาทหนาท่ใี นฐานะสมาชิกทด่ี ีของหองเรียนและโรงเรยี น ๑๕. นักเรยี นชว ยกันบอกบทบาทหนาทีข่ องตนเองที่มตี อหองเรยี นและโรงเรียน

87 กิจกรรมที่ ๔ (๒ ช่วั โมง) ๑๖. นกั เรียนเลาประสบการณก ารดแู ลพืน้ ท่ีท่ีไดร บั มอบหมายในหอ งเรียน ๑๗. ครูเชือ่ มโยงใหเห็นความสําคัญของการปฏิบัตหิ นา ที่ท่ีไดรับมอบหมายดวยความรับผิดชอบ ๑๘. นกั เรยี นแบงกลุม ดูแลพื้นทใี่ นโรงเรยี น และชว ยกนั กาํ หนดบทบาทหนาท่ีและความรบั ผดิ ชอบของสมาชกิ ในกลมุ และนําไปปฏิบตั ิ ๑๙. ครูและนกั เรยี นรวมกนั ประเมนิ การทาํ งานกลุมในพ้ืนที่ท่ีรบั ผดิ ชอบ๑๐. สื่อการเรยี นรูแ ละแหลงการเรียนรู ๑. ส่งิ ของท่ใี ชแจกในสถานการณจ าํ ลอง ๒. เกมสรางปราสาท ๓. วัสดุ / อุปกรณป ระกอบการเลน เกมสรา งประสาท (กระดาษหนังสอื พมิ พเ กา ๑ ฉบบั กระดาษกาว๑ มว น กระดาษ A๔ ๑ แผน ) ตอ ๑ กลุม

88๒. ตวั อยา งหนวยการเรยี นรูระดบั มัธยมศึกษาส๒๑๒..... หนา ที่พลเมือง ๑ กลมุ สาระการเรียนรสู ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมชนั้ มัธยมศกึ ษาปท่ี ๑ ภาคเรียนที่ ๑ เวลา ๖ ช่วั โมง๑. หนวยการเรียนรทู ่ี ๓ ช่อื หนวยการเรียนรู พลเมืองดีตามวิถปี ระชาธิปไตย๒. ผลการเรียนรู ๒. แสดงออกถงึ ความเอ้ือเฟอเผือ่ แผ และเสียสละตอสงั คม ๖. ปฏบิ ัตติ นเปนพลเมืองดตี ามวิถปี ระชาธิปไตย ๑๐. ปฏิบัตติ นเปนผูมีวินัยในตนเอง๓. สาระสาํ คัญ / ความคิดรวบยอด พลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยตองมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ ของสังคม ตัดสินใจโดยใชเหตุผลมคี วามเออ้ื เฟอ เผือ่ แผ และเสยี สละตอสังคม มีความขยนั หมั่นเพียรและต้ังใจปฏบิ ัตหิ นาที่๔. สาระการเรยี นรู ๑. พลเมอื งดตี ามวถิ ีประชาธิปไตย - มสี ว นรว มในกจิ กรรมตา ง ๆ ของสังคม - การตดั สินใจโดยใชเ หตุผล ๒. ความเออ้ื เฟอเผื่อแผแ ละเสียสละ ๓. ความขยันหมนั่ เพยี รและตั้งใจปฏิบัตหิ นาที่๕. สมรรถนะสําคญั ของผูเ รยี น ความสามารถในการใชทักษะชีวิต๖. คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค ๑. มีวนิ ัย ๒. ใฝเ รียนรู ๓. มงุ มัน่ ในการทาํ งาน ๔. มีจิตสาธารณะ๗. ช้ินงาน / ภาระงาน ภาระงานรวบยอด - บันทึกการเขารว มกจิ กรรมท่เี ปนประโยชนต อสงั คม๘. การวดั และประเมนิ ผล ๑. เกณฑการประเมนิ ๒. แบบประเมินพฤติกรรมรายบคุ คล

89 เกณฑการประเมนิ ประเด็น ระดบั คุณภาพ การประเมิน ดมี าก ดี พอใช ปรับปรุง๑. ปฏบิ ัตหิ นาที่ มสี วนรว มในการ มีสว นรวมในการ มีสวนรว มในการ มสี ว นรว มในการเปนพลเมอื งดี ดาํ เนนิ โครงการ ดาํ เนนิ โครงการ ดําเนินโครงการ ดําเนนิ โครงการ(การมสี วนรวม) หรือกจิ กรรม และ หรอื กิจกรรม และ หรอื กจิ กรรม และ หรือกิจกรรม๒. มวี ินัยในตนเอง มสี วนรว มในการ มีสวนรว ม มสี วนรว มในการ แตไ มมสี ว นรวม(ขยันหมนั่ เพยี ร และ ตดั สินใจ ในการตัดสนิ ใจ ตัดสินใจในการ ในการตัดสินใจตัง้ ใจปฏิบัติหนาท่ี) ในการแกปญ หา ในการแกป ญหา แกป ญหาโดยมี ในการแกปญหา๓. ความ และรบั ผิดชอบ ครเู ปน ผแู นะนาํเออื้ เฟอเผ่ือแผ ในผลทเ่ี กดิ ขน้ึและเสียสละตอสังคม ปฏิบัตหิ นา ทที่ ีไ่ ดรบั ปฏิบัติหนาท่ที ี่ไดรบั ปฏบิ ัติหนาท่ที ่ีไดรบั ไมเ ตม็ ใจที่จะปฏิบัติ มอบหมาย มอบหมาย มอบหมายดวย หนาทีท่ ่ไี ดรบั ดว ยความไมยอทอ ดว ยความไมย อทอ ความไมย อทอโดยมี มอบหมาย และมกี ารตรวจสอบ และมกี ารตรวจสอบ ครเู ปนผแู นะนาํ ปรบั ปรงุ งานทไ่ี ดร บั แตไมน ําผล มอบหมายเพ่ือเพิ่ม มาปรับปรงุ งาน ประสทิ ธิภาพ ของงาน อุทิศกําลังกาย หรือ อทุ ิศกําลงั กาย หรอื อุทิศกําลังกาย หรอื อทุ ศิ กาํ ลงั กาย หรอื กําลังทรัพยใหแ ก กําลังทรัพยใหแก กําลังทรพั ยใหแก กําลังทรัพยใหแก ผูอื่นโดยไมห วงั ผูอ่นื โดยไมห วงั ผอู ืน่ โดยไมห วงั ผอู ่นื โดยหวัง ผลตอบแทนและ ผลตอบแทน ผลตอบแทน ซึง่ มี ผลตอบแทน ไมกระทบตอตนเอง ครูเปนผูแนะนาํ และผอู นื่

90 แบบประเมนิ พฤติกรรมรายบคุ คลลาํ ดบั ท่ี ชือ่ - สกลุ ความเออ้ื เฟอเผ่ือแผ ปฏบิ ตั ิหนา ที่ มีวินัยในตนเอง ๑ และเสียสละตอสังคม เปน พลเมืองดี (ขยันหม่ันเพียร และ รวม ๒ (การมีสวนรวม) ตัง้ ใจปฏิบัติหนา ท่ี) ๓ ๔ ๓ ๒ ๑ ๔ ๓ ๒ ๑ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑๒ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เกณฑก ารใหคะแนน = ๔ ดมี าก = ๓ ดี = ๒ พอใช = ๑ ปรบั ปรุง ลงชื่อ………………………………………………………… (…………………………………….……………….) ………./……………/………

91๙. กิจกรรมการเรียนรู กิจกรรมที่ ๑ (ทักษะกระบวนการเผชิญสถานการณ) (เวลา ๔ ชวั่ โมง) ข้นั นํา ๑. นักเรยี นดู Video Clip เก่ยี วกับพลเมอื งดีตามวถิ ปี ระชาธปิ ไตย แลว รว มกันวิเคราะหการกระทําของบคุ คลทแ่ี สดงถึงคุณลักษณะของพลเมืองดี ๒. นักเรียนดูภาพการรวมทํากิจกรรมของประชาชนท่ีเปนประโยชนตอสังคม เชน ปลูกตนไมในสวนสาธารณะ ลอกคลอง ทําความสะอาดชุมชน สรางทางเขาหมูบาน ทําความสะอาดโบราณสถานอาสาสมัครบรรเทาสาธารณภัย ชวยกันกําจัดแหลงเพาะยุงลาย การรณรงคปองกันตอตานยาเสพติด เปนตนและรวมกันแสดงความคิดเห็นอยางมีเหตุผลถึงผลท่ีคาดวาจะไดรับจากกิจกรรมในภาพ ครูเช่ือมโยงใหน ักเรียนเห็นวากจิ กรรมเหลานัน้ เปน สวนหนง่ึ ของการกระทําท่แี สดงถึงการเปนพลเมืองดี ขน้ั ท่ี ๑ การรวบรวมขาวสาร ขอมูล ขอ เท็จจริง ความรูและหลกั การ ๓. นักเรียนแบงกลุมรวมกันสืบคนขอมูลขาวสารเกี่ยวกับการมีสวนรวมของประชาชนท่ัวไปในกจิ กรรมตาง ๆ ของสงั คม ท่แี สดงถึงการเปนพลเมืองดีจากแหลงเรียนรูที่หลากหลาย ครูช้ีแจงวิธีการทํางานกลุมรวมกนั และการปฏบิ ตั ติ ามบทบาทหนา ที่ท่ไี ดรบั มอบหมายดว ยความรับผิดชอบ ขนั้ ที่ ๒ การประเมนิ คณุ คาและประโยชน ๔. สมาชกิ ในแตล ะกลุมนําขอ มลู ที่ไดส บื คน มาเลาสูก ันฟง แลววเิ คราะหตามประเดน็ ตอไปน้ี - ลกั ษณะสําคัญของกิจกรรม - ผลดตี อผูปฏิบตั ิ - ผลดีตอ สังคมและประเทศชาติ - สง่ิ ที่นักเรยี นสามารถนาํ ไปประยกุ ตปฏิบัติในการดําเนนิ ชีวิต ๕. สมาชกิ แตละกลุมรวมกันสรุปขอมูลจากการวิเคราะหที่แสดงถึงผลดีของการปฏิบัติตนเปนพลเมืองดีแลว นาํ เสนอผลการวเิ คราะห กลมุ ผูฟ ง รวมกนั เสนอแนะเพมิ่ เติม ครตู รวจสอบความถูกตอ งเหมาะสม ๖. นักเรียนรวมกนั เขียนผังมโนทศั นแ สดงแนวทางการมสี วนรวมในกจิ กรรมตา ง ๆ ของสังคม ขั้นท่ี ๓ การเลือกและการตัดสินใจ ๗. สมาชกิ แตละกลุมรวมกันเลือกและตัดสินใจอยางมีเหตุผล เพื่อเขารวมกิจกรรมท่ีเปนประโยชนตอ สังคม เชน - การปลกู ตนไมใ นสวนสาธารณะหรอื ในโรงเรียน - รวมกจิ กรรมประหยดั พลังงาน - รกั ษาความสะอาดสาธารณสมบัติ - รณรงคต อ ตา นส่งิ เสพติด - เผยแพรความรเู ก่ยี วกับการเลือกตั้งทุกระดับ - รว มกจิ กรรมกับชุมชนในการสืบสานวฒั นธรรมไทย ฯลฯ


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook