การประกวดและตัดสินแพะPDF

การตดั สนิ ประกวดแพะ สวุ ทิ ย อโนทยั สนิ ทวี กองบาํ รงุ พนั ธสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว

การตดั สนิ ประกวดแพะ ลิขสิทธิ์ กรมปศสุ ตั ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ http://www.dld.go.th ทะเบยี นวชิ าการเลขท่ี 52(2)-0206-213 จดั พมิ พโ ดย กลมุ วจิ ยั ความหลากหลายทางชวี ภาพ กองบาํ รงุ พนั ธสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว ถนนพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400 โทร. 0 2653 4922 พมิ พท ่ี โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากัด 79 ถนนงามวงศว าน แขวงลาดยาว เขตจตจุ กั ร กรงุ เทพฯ 10900 พิมพครั้งที่ 1 พ.ศ. 2552 จาํ นวน 200 เลม ผูเรียบเรียง นายสุวิทย อโนทยั สินทวี กลมุ วจิ ยั และพฒั นาสตั วเ ลก็ กองบาํ รงุ พนั ธสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว โทร. 0 2653 4453 โทรมอื ถอื 08 9881 0188 http://www.dld.go.th/small E-mail: [email protected]

คาํ นาํ ในแตล ะป มหี นว ยงานท้ังภาครฐั เอกชน และสถาบนั การศกึ ษาตา งๆ ไดจ ดั ใหม กี ารประกวด แพะขน้ึ ในหลายพน้ื ท่ี เพอ่ื เปน การสง เสรมิ การเลย้ี งแพะและท่ีสาํ คญั เปนการกระตนุ ใหเ กษตรกรไดมี การพัฒนาพันธุแ พะใหดีขึ้นทุกๆ ป โดยเกษตรกรจะคัดเลือกแพะเขาประกวดแขงขัน จนปจจุบันมี การพฒั นารปู รา งแพะใหด ขี น้ึ อยา งชดั เจน ดงั เชน การประกวดงานแพะแหง ชาติ แพะท่ีไดรบั ชนะเลศิ การประกวดจะมีการพัฒนาสวยข้ึนทุกป ดังน้ัน กรมปศุสัตว จึงไดจัดใหมีโครงการฝกอบรม มาตรฐานการเปนกรรมการตัดสินการประกวดสัตว หลักสูตร การตัดสินการประกวดแพะ เพื่อ เสรมิ สรา งองคค วามรู ความชาํ นาญ และประสบการณใ นการเปนกรรมการตัดสนิ ประกวดแพะสาย พันธุตาง ๆ ใหกับบุคลากรของกรมปศุสัตว มีความพรอมและสามารถในการปฏิบัติงานไดอยางมี ประสทิ ธภิ าพยง่ิ ขน้ึ และเพื่อพัฒนาทักษะในการตัดสินเปนไปตามหลกั เกณฑมาตรฐานเดียวกัน และ เทคนคิ ในการเปน ผตู ดั สนิ ทด่ี ี ตามกตกิ ามารยาท บรสิ ทุ ธย์ิ ตุ ธิ รรม และมคี วามนา เชอ่ื ถอื สามารถเปน ท่ียอมรับของเกษตรกรและในวงการผลิตแพะของประเทศ ดังนั้น ผูเขียนจึงไดจัดทําหนังสือ การ ตดั สนิ ประกวดแพะ เพอ่ื ใชเ ปน คมู อื ในการตดั สนิ ประกวดแพะไดอ ยา งถกู ตอ งและมปี ระสทิ ธภิ าพ ผูเขียนขอขอบคุณ วิทยากรโครงการฝกอบรมการเปนกรรมการตัดสินประกวดแพะและ เจา หนา ทผ่ี เู ขา รบั การฝก อบรมทกุ ทา นทม่ี สี ว นรว มในการแลกเปลย่ี นวชิ าการประสบการณค วามรูใน การตดั สนิ ประกวดแพะสายพนั ธตุ า งๆ และขอ เสนอแนะ ทาํ ใหไ ดแ นวทางพัฒนาการตัดสนิ ประกวด แพะและปรับปรุงแกไขปญหาตางๆ ท่ีเคยเกิดข้นึ และขอขอบคุณกลุมวิจัยความหลากหลายทาง ชวี ภาพ กองบาํ รงุ พนั ธสุ ตั ว ทส่ี นบั สนนุ งบประมาณในการจดั ฝก อบรมและจดั พมิ พห นงั สอื การตดั สนิ ประกวดแพะ หวังเปนอยางยิ่งวาหนังสือเลมนี้จะเปนประโยชนตอผูที่จะทําหนาที่ตัดสินประกวดแพะ และใชเปนขอมูลในการคัดเลือกเพ่ือปรับปรุงพันธุแพะท่ีดีไดอยางสัมฤทธ์ิผล ทําใหเกิด ความกาวหนาในการพัฒนาพันธุแพะของประเทศไทยอยางตอเนื่องตอไป หากทานมีขอเสนอแนะ หรอื เพม่ิ เตมิ ขอ มลู วชิ าการและประสบการณด ๆี ในการประกวดแพะ โปรดตดิ ตอ กองบํารุงพันธุสตั ว กรมปศสุ ตั ว E-mail: [email protected] สุวิทย อโนทัยสินทวี นกั วชิ าการสตั วบาล ระดบั ชาํ นาญการพเิ ศษ มถิ นุ ายน 2552

สารบญั หนา 1 รปู รา งลกั ษณะแพะ 3 ชอ่ื สว นของรา งกายภายนอกของแพะ 3 ลกั ษณะประจาํ พนั ธแุ พะ 8 ลกั ษณะทใ่ี ชพ จิ ารณาการตดั สนิ ประกวดแพะ 8 การตดั สนิ ประกวดแพะนม 14 การตดั สนิ ประกวดแพะเนอ้ื 17 การตดั สนิ ประกวดแพะพน้ื เมอื ง 18 ลกั ษณะของแพะทเ่ี ปน ขอ บกพรอ ง 20 อวยั วะสว นตา งๆ ในแพะทพ่ี บลกั ษณะผดิ ปกติ 27 การสงั เกตลกั ษณะการปว ยของแพะทเ่ี ขา ประกวด 29 แบบฟอรม การใหค ะแนน 29 หลักเกณฑการใหคะแนนแพะนม 35 หลักเกณฑการใหคะแนนแพะเนื้อ 37 หลกั เกณฑก ารใหค ะแนนแพะพน้ื เมอื ง 40 วธิ กี ารตดั สนิ ประกวดแพะ 40 ขน้ั ตอนการตดั สนิ 42 เทคนิคในการเปนผูตัดสนิ แพะ 44 ตวั อยา งเปรยี บเทยี บการตดั สนิ แพะนม 45 ตวั อยา งเปรยี บเทยี บการตดั สนิ แพะเนอ้ื 46 ตวั อยา งการใชส าํ นวนชแ้ี จงผลการตดั สนิ 48 ประเภทของการประกวดแพะ 53 การประมาณอายแุ พะจากการดฟู น 57 เอกสารอา งองิ 58 ภาคผนวก 58 โครงการฝก อบรมมาตรฐานการเปน กรรมการตดั สนิ การประกวดสตั ว 60 รายชอ่ื ผผู า นการฝก อบรม 64 ขอเสนอแนะในการจดั เตรยี มการประกวดแพะ

สารบญั ภาพ หนา 2 ภาพท่ี 1 สว นตา งๆ ของรา งกายภายนอกของแพะเนอ้ื 2 ภาพที่ 2 สว นตา งๆ ของรา งกายภายนอกของแพะนม 4 ภาพที่ 3 แพะพน้ื เมืองภาคใต 4 ภาพที่ 4 แพะพน้ื เมืองภาคเหนอื 5 ภาพที่ 5 แพะพนั ธแุ องโกลนเู บยี น 5 ภาพที่ 6 แพะพนั ธบุ อร 6 ภาพที่ 7 แพะพนั ธซุ าเนน 6 ภาพที่ 8 แพะพนั ธทุ อกเกนเบอรก 7 ภาพที่ 9 แพะพนั ธบุ รทิ ชิ อลั ไพน 7 ภาพที่ 10 แพะพนั ธเุ ฟรนช อลั ไพน 7 ภาพที่ 11 แพะพนั ธหุ ลาวซาน 7 ภาพที่ 12 แพะพนั ธแุ บลค เบงกอล 9 ภาพที่ 13 ลกั ษณะความเปน แพะนมทด่ี เี มอ่ื มองจากดา นบน 10 ภาพที่ 14 ลกั ษณะแพะนมทด่ี มี องจากดา นขา ง 10 ภาพที่ 15 ลักษณะแพะนมมองจากดานหนาและดานทาย 12 ภาพที่ 16 ลกั ษณะเตา นมแพะมองจากดา นขา ง 12 ภาพที่ 17 ลักษณะเตานมแพะมองจากดานทาย 13 ภาพที่ 18 เปรียบเทียบลกั ษณะการยึดเกาะเตานมทดี่ ี 14 ภาพที่ 19 ลกั ษณะโครงสรา งของแพะพนั ธบุ อร 15 ภาพที่ 20 แพะบอรค วรมขี นาดหวั ทใ่ี หญ 16 ภาพที่ 21 ลกั ษณะความเปน พอ พนั ธแุ ละแมพ นั ธแุ พะบอร 17 ภาพที่ 22 ลกั ษณะใบหู ดง้ั จมกู และเตา นมของแพะพนั ธพุ น้ื เมอื ง 19 ภาพที่ 23 แพะซาเนนมสี ดี าํ แซม 20 ภาพที่ 24 แพะซาเนนมใี บหปู รกลง 20 ภาพที่ 25 ปากบนยาวเกนิ ไป 20 ภาพที่ 26 ปากลา งยาวเกนิ ไป 21 ภาพที่ 27 ถุงหุมอัณฑะแยกหางเกิน 2 นิ้ว

สารบญั ภาพ (ตอ) ภาพที่ 28 มีลูกอัณฑะใบเดียว หนา ภาพที่ 29 ใบหูบิดเบี้ยว หรือพับงอ 21 ภาพที่ 30 ขอ บกพรอ งของลกั ษณะเตา นมอกั เสบ หวั นมใหญเ กนิ ไปและเตา นมแขง็ 21 ภาพที่ 31 ขอบกพรองของลักษณะหัวนมที่มีจํานวนเกิน 2 หัว 22 ภาพที่ 32 แพะตาบอด เมอ่ื ใชน ิว้ ชท้ี ต่ี าแพะจะไมห ลบ 22 ภาพที่ 33 ขาโคง หรอื คดงอ 23 ภาพที่ 34 ลกั ษณะกบี ทย่ี าวเกนิ ไป และกบี และขอ เทา ทต่ี รงเกนิ ไปทาํ ใหข อ เทา บวม 23 ภาพที่ 35 ลักษณะกีบเทาเลก็ เกินไปทําใหขอเทาบิดเบี้ยวเพราะตองรบั น้ําหนักมาก 23 ภาพที่ 36 ลกั ษณะหวั เขาบวม 24 ภาพที่ 37 ลกั ษณะขาหลงั ตรงเกนิ ไป 24 ภาพที่ 38 ลกั ษณะเขาทโ่ี คง งอผดิ ปกติ แทงคอ 25 ภาพที่ 39 แพะผอมเกนิ ไป และอว นเกนิ ไป 25 ภาพที่ 40 หางแพะบดิ เบย้ี ว 26 ภาพที่ 41 การสงั เกตแพะมตี มุ ฝท ค่ี อ 26 ภาพที่ 42 การสงั เกตแพะมพี ยาธจิ ากอาการตา งๆ 27 ภาพที่ 43 การสงั เกตทใ่ี บหแู พะมตี วั เหบ็ ซง่ึ อาจทาํ ใหต ดิ ตอ กบั แพะตวั อน่ื ๆ 27 ภาพที่ 44 การสงั เกตทป่ี ากแพะ มตี มุ แผลซง่ึ อาจทาํ ใหต ดิ ตอ กบั แพะตวั อน่ื ๆ 28 ภาพที่ 45 การจงู แพะเดนิ เพอ่ื ตรวจดคู วามแขง็ แรงของขาและกบี เทา 28 ภาพที่ 46 การจับแพะยืนเรียงเปนแถวหันไปทางเดียวกัน 40 ภาพที่ 47 ผตู ดั สนิ ประกวดตรวจดแู พะและจดบนั ทกึ คะแนน 41 ภาพที่ 48 การประกาศผลและชแ้ี จงผลการตดั สนิ ผา นเครอ่ื งขยายเสียง 41 ภาพที่ 49 อดุ มทศั นยี ข องแพะพนั ธนุ มดา นขา ง และดา นทา ย 42 ภาพที่ 50 ลักษณะเตานมแพะที่สวยงาม และทาทางการยืนที่ถูกตอง 43 ภาพที่ 51 ตวั อยา งการเปรยี บเทยี บแพะนม 43 ภาพที่ 52 ตวั อยา งการเปรยี บเทยี บแพะเนอ้ื 44 ภาพที่ 53 การประกวดแพะแกรนดแ ชมปเ ปย น 45 ภาพที่ 54 การประกวดแพะประเภทแฟนซี 49 49

สารบญั ภาพ (ตอ) ภาพที่ 55 การประกวดแพะทง่ี านแพะแหง ชาติ ครั้งที่ 6 จังหวัดสตูล หนา ภาพที่ 56 การประกวดแพะทง่ี านมหกรรมสตั วเ ลย้ี ง สวนสามพราน จงั หวดั นครปฐม 51 ภาพที่ 57 การประกวดแพะทศ่ี นู ยศ ลิ ปาชพี บางไทร จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา 51 ภาพที่ 58 การประกวดแพะทม่ี หาวทิ ยาลยั เทคโนโลยสี รุ นารี จงั หวดั นครราชสมี า 52 ภาพที่ 59 ลกั ษณะของฟน แพะ 52 ภาพที่ 60 ลกั ษณะการขน้ึ ฟน หนา ลา งของฟน นาํ้ นมและฟน แทเ มอ่ื อายตุ า งๆ 53 ภาพที่ 61 ลกั ษณะฟน แทต า งๆ ทผ่ี ลดั ขน้ึ 54 ภาพที่ 62 สขี องโบวร างวลั อนั ดบั ท่ี 1–2–3 55 ภาพที่ 63 ตวั อยา งถว ยรางวลั ชนะเลศิ และถว ยรางวลั แกรนดแ ชมปเ ปย น 56 ภาพผนวกที่ 1 การอบรมตดั สนิ ประกวดแพะ 56 ภาพผนวกที่ 2 การฝก ภาคปฏบิ ตั กิ ารตดั สนิ ประกวดแพะ 61 ภาพผนวกที่ 3 การฝก ปฏบิ ตั กิ ารตดั สนิ ประกวดแพะ 61 ภาพผนวกที่ 4 ลานประกวดสตั ว พรอ มอฒั จนั ทร 62 ภาพผนวกที่ 5 หา มนาํ แพะทอ งเขา ประกวด แมแ พะทอ งแกค ลอดในงานประกวด 62 ภาพผนวกที่ 6 แพะกระเทยมกั พบในแพะซาเนน 65 ภาพผนวกที่ 7 จาํ นวนแพะเขา ประกวดงานแพะแหง ชาตคิ รง้ั ท่ี 6 จังหวัดสตูล 65 66

รปู รา งลกั ษณะแพะ ผูทําหนาที่ตัดสินประกวดแพะ ควรมีความเขาใจถึงหลักเกณฑการตัดสินประกวดแพะ (Goat Judging) เปน การเปรยี บเทยี บแพะแตล ะตวั กบั แพะตวั อน่ื ทเ่ี ขา ประกวดในรอบเดยี วกนั แตอ งิ ภาพรวมของแพะในอุดมทัศนีย (True type) โดยมีการใหคะแนนสัดสวนตางๆ ตามบัตรใหคะแนน (score card) ขณะที่การประเมินลักษณะของแพะ (Goat Classification) เปนการดูลักษณะตางๆ ของแพะแตละตัวเปรียบเทียบกับรูปรางแพะในอุดมทัศนีย วัตถุประสงคการประเมินเพ่ือปรับปรุง ลักษณะท่ีตองการใหดีขึ้นในช่ัวลูก โดยมีการใหคะแนนแตละสัดสวนโดยละเอียดแลวนําคะแนน ตา งๆ เขา สมการเพ่ือประมวลผล เชน แพะทม่ี ลี กั ษณะขางอ (Sickle) จะใชพ อ พนั ธทุ ม่ี ขี าสวยแขง็ แรง มาผสมเพอ่ื ปรบั ปรงุ ลกั ษณะขาใหด ขี น้ึ เปน ตน การประเมินลักษณะแพะกับการตัดสินประกวดแพะ จะใชวิธีการใหคะแนนสวนตางๆเปน แนวทางเดียวกัน โดยที่การประเมินลักษณะ มีการใหคะแนนลักษณะตางๆ โดยละเอียดแตละ ลักษณะ แตการตัดสินจะไมมีการใหคะแนนโดยละเอียดตาม Linear Scoring ฉะน้ันผูท่ีจะตัดสิน สัตวประเภทใดก็ตาม ควรมีความรูถึงสวนตางๆ ของสัตวประเภทน้ันๆ เปนอยางดี ผูตัดสินจะตอง คํานึงถึงผลผลิตหลักของแพะกอน คือผลผลิตเน้ือหรือผลผลิตนํ้านม แมแพะท่ีมีรูปรางดี แข็งแรง สามารถใหผ ลผลติ นาํ้ นมไดน านหรอื มชี วี ติ อยใู นฝงู ไดน านกวา แมแ พะทม่ี รี ปู รา งไมด ี ซง่ึ ตอ งถกู คดั ทง้ิ ออกจากฝงู อยา งไรกต็ ามลกั ษณะความสมั พนั ธร ะหวา งลกั ษณะรปู รา งกบั ผลผลิตนํ้านมอาจจะไมมี ความสมั พนั ธใ นทางบวก แมแ พะทม่ี รี ปู รางสวยงาม อาจจะใหผลผลิตนมนอ ย และแมแพะท่ีใหนม มาก อาจมรี ปู รา งลกั ษณะไมส วยได เชน ผตู ดั สนิ ประกวดแพะทด่ี จี ะตอ งสามารถคัดเลอื กแมแพะให นมสงู จากแมแ พะทใ่ี หน มนอ ยได เนอ่ื งจากผตู ดั สนิ แพะมปี ระสบการณค วามชาํ นาญคลกุ คลแี ละคุน กบั รปู รา งลกั ษณะตา งๆ ของแพะเปน ประจาํ อยแู ลว

2 ภาพท่ี 1 สว นตา งๆ ของรา งกายภายนอกของแพะเน้ือ ภาพท่ี 2 สว นตา งๆ ของรา งกายภายนอกของแพะนม

3 ชอ่ื สว นของรา งกายภายนอกของแพะ ชอ่ื ไทย ชอ่ื องั กฤษ ชอ่ื ไทย ชอ่ื องั กฤษ โคนเขา (กระหมอ ม) Poll หลงั Back หนา ผาก Forehead สนั หลงั Chine ดง้ั จมูก Bridge of nose เอว Loin เนือ้ รอบจมูก Muzzle บั้นทาย Rump กราม Jaw กระดูกซี่โครง Ribs คอ Neck เสนรอบอก Heart Girth ปุมหลังหรือตนคอ Withers สะบัก Crops คอหอย Throat ทอ ง Barrel ติ่งคอ Wattle กระดกู สะโพก Hip บรเิ วณไหล Shoulder blade เชิงกราน Thurl กระดกู ไหล Point of Shoulder หาง Tail ยอดอก Brisket โคนหาง Tail head ตนขาหนาหรือขอ ศอก Point of elbow กระดูกกนกบ Pin bone เขา Knee หัวนม Teats กบี ลอย Dew claw เตานมดานหลัง Rear udder พน้ื อก Chest Floor เสนเลือดนม Mammary Veins ขอ เขา หลงั Hock เสนยึดเตานมคูหนา Fore udder Attachment โคนขาหลงั Thigh กีบ Hoof หนาขาหลัง Stifle ขอกีบ Pastern ขาพบั หลงั Flank ลักษณะประจําพันธุแพะ การตดั สนิ ประกวดแพะ สว นใหญม กั จะแบง ประเภทการประกวดแพะออกเปนแพะเน้ือและ แพะนม หรือบางแหงอาจมีการประกวดแพะพ้ืนเมืองไทย การพิจารณาหลักเกณฑการตัดสินแพะ ประเภทตา งๆ จะมมี าตรฐานเดยี วกนั แตล กั ษณะประจาํ พนั ธุ ไดแ ก หวั สนั จมกู ใบหู สี ขนาด รปู รา ง ตองเปนไปตามลักษณะประจําพันธุของแตละพันธุ ดังนั้น จึงตองเขาใจลักษณะประจําของแตละ พันธุใหถูกตอง

4 1. แพะพื้นเมืองไทย (Thai Native goat) 1.1 แพะพน้ื เมอื งภาคใต ภาพท่ี 3 แพะพน้ื เมอื งภาคใต แพะพื้นเมืองภาคใต มีลักษณะคลายกับแพะแกมบิง กัตจงั ของมาเลเซยี ขนาดเลก็ การเจรญิ เตบิ โต ชา มสี หี ลากหลาย ใบหเู ลก็ ตง้ั นาํ้ หนกั แรกเกดิ 1-1.5 กก. หยา นม 8-9 กก. โตเต็มที่เพศผูหนัก 25- 30 กก. เพศเมยี 20 กก. สามารถผสมพนั ธไุ ดท กุ ฤดกู าล 1.2 แพะพื้นเมืองภาคเหนือ ภาพท่ี 4 แพะพน้ื เมอื งภาคเหนอื แพะพื้นเมืองภาคเหนือ เปนแพะที่มถี ิ่นกําเนิดในประเทศอินเดียและบังคลาเทศ โดยนําเขามาทาง ประเทศสหภาพพมา เลยี้ งกันมากในแถบพื้นที่ภาคเหนือและภาคกลาง ลักษณะประจําพันธุ มรี ปู รา ง ขนาดกลาง มสี หี ลากหลาย ใบหยู าวปรก ขอ สงั เกตมขี นยาวทบ่ี น้ั ทาย

5 2. แพะเนื้อ (Meat goat) 2.1 แพะพนั ธแุ องโกลนเู บยี น (Anglo Nubian) ภาพท่ี 5 แพะพนั ธแุ องโกลนเู บยี น แพะพันธุแองโกลนเู บียน มีหลายสี ทั้งสเี ดียวในตัว หรือมีสีดาง สันจมูกมีลกั ษณะเปน เสนโคง ใบหู ยาวปรกลง ขนาดโตเตม็ ทม่ี คี วามสงู ทห่ี วั ไหล 75-100 ซม. เพศผู หนัก 70 กก. เพศเมีย 60 กก. ให น้ํานมเฉลยี่ ประมาณวนั ละ 0.8 – 1.2 กก. ระยะการใหนม 150 วนั 2.2 แพะพนั ธบุ อร (Boer) ภาพท่ี 6 แพะพนั ธบุ อร ถน่ิ กาํ เนดิ ในประเทศแอฟรกิ าใต กรมปศสุ ตั ว นาํ เขา ปลายป พ.ศ. 2539 เปน แพะเนอ้ื ขนาดใหญ ลกั ษณะเดน คอื มลี าํ ตวั สขี าว หวั และคอจะมสี แี ดง ใบหยู าวปรก มนี าํ้ หนกั แรกเกดิ 4 กก. หยา นม 20 กก. โตเตม็ ทเ่ี พศผหู นกั 90 กก. เพศเมยี 65 กก.

6 3. แพะนม (Dairy goat) 3.1 แพะพนั ธซุ าเนน (Saanen) ภาพท่ี 7 แพะพนั ธซุ าเนน ถน่ิ กาํ เนดิ ในประเทศสวสิ เซอรแ ลนด กรมปศสุ ตั ว นําเขา มาในป 2526 เพอ่ื ปรบั ปรงุ พนั ธแุ พะพน้ื เมอื ง ใหมีขนาดใหญขึ้น เปนแพะนม สีขาวทั้งตัว สนั จมูกเปน เสนตรง ใบหูสนั้ ตงั้ ชี้ไปขางหนา น้ําหนักแรก เกิด 2.5 กก. หยานม 15 กก. โตเต็มที่เพศผูหนัก 60-75 กก. เพศเมีย 55-65 กก. ใหน าํ้ นมเฉลย่ี วนั ละ 2 กก. ระยะการใหน ม 200 วนั 3.2 แพะพนั ธทุ อกเกนเบอรก (Toggenburg) ภาพท่ี 8 แพะพนั ธทุ อกเกนเบอรก ถน่ิ กําเนดิ อยใู นประเทศสวสิ เซอรแ ลนด กรมปศสุ ตั ว นาํ เขา จากประเทศสหรฐั อเมรกิ า ในป พ.ศ. 2540 มสี ชี อ็ กโกแลต และแถบสอี อ นทข่ี า งแกม สนั จมกู ตรง ใบหสู น้ั ตง้ั โตเตม็ วยั มคี วามสงู ทห่ี วั ไหล 65-75 ซม. เพศผูหนัก 65 กก. เพศเมยี 50 กก. ใหน้ํานมเฉลี่ยวันละ 2 กก. ระยะการใหนม 240 วนั

7 3.3 แพะพนั ธอุ ลั ไพน (Alpine) ภาพท่ี 9 แพะพนั ธบุ รทิ ชิ อลั ไพน ภาพท่ี 10 แพะพนั ธเุ ฟรนซ อลั ไพน ถน่ิ กาํ เนดิ อยทู ส่ี วสิ เซอรแ ลนดแ ละออสเตรยี กรมปศสุ ตั วน าํ เขา จากประเทศสหรฐั อเมรกิ า ในป พ.ศ. 2540 เพอ่ื ศกึ ษาวจิ ยั สายพนั ธอุ งั กฤษมสี ดี าํ และมแี ถบสอี อ นทข่ี า งแกม สายพนั ธฝุ รง่ั เศสลาํ ตวั เปน สี น้ําตาล สันจมกู ตรง ใบหูสั้นตงั้ น้ําหนักแรกเกิด 2.5 กก. หยานม 15 กก. โตเต็มที่เพศผหู นัก 60-70 กก. เพศเมีย 50-60 กก. ใหน าํ้ นมเฉลย่ี วนั ละ 2.5 กก. ระยะการใหน ม 240 วนั 4. แพะพันธพุ ระราชทาน ภาพท่ี 11 แพะพนั ธหุ ลาวซาน (Laoshan) ภาพท่ี 12 แพะพนั ธแุ บลค เบงกอล (Black Bengal) จากประเทศสาธารณรฐั ประชาชนจนี จากประเทศสาธารณรฐั ประชาชนบงั คลาเทศ (10 กุมภาพันธ 2545) (26 มิถุนายน 2548)

8 ลกั ษณะทใ่ี ชพ จิ ารณาการตดั สนิ ประกวดแพะ การประกวดแพะในแตล ะแหง สว นใหญจ ะจดั ประเภทของการประกวดออกเปน 2 ประเภท ไดแ ก ประเภทแพะนม และประเภทแพะเนอ้ื บางแหงอาจจัดประกวดประเภทแพะพื้นเมืองไทยเพ่ือ การอนรุ กั ษพ นั ธุ และในแตล ะประเภทยงั แบง เปน รนุ ฟน แทไ มเ กนิ 1 คู และมากกวา 1 คู เปนตน การตัดสินประกวดแพะนม ลกั ษณะทใ่ี ชพ จิ ารณาตดั สนิ แพะนม มี 4 ลกั ษณะ ไดแ ก 1. รปู รา งลกั ษณะทว่ั ไป 2. ความเปนแพะนม 3. ความจขุ องรา งกาย 4. ระบบเตานม 1. รปู รา งลกั ษณะทว่ั ไปของแพะนม (30 คะแนน) เปน ภาพรวมหรอื รปู รา งของรา งกายมสี ดั สว นทม่ี องแลว ดงู ดงามตามแบบของแพะตวั เมยี การใหคะแนนสวนนี้จะมคี ะแนน 30 คะแนน หรือ 1 ใน 3 ของคะแนนทั้งหมด ในสวนของรูปรางแพะ นม มคี วามกลมกลนื สวยงาม ตามลกั ษณะประจาํ พนั ธุ กระตอื รอื รน ดงึ ดดู ความสนใจ สว นบนของ แพะนมควรจะมีแนวหลังตรงจากไหลถ ึงโคนหาง สว นทา ยหรอื เอวกวา งดแู ขง็ แรง สะโพกยาวไดร ะดบั กระดกู กน กบควรกวา ง และไดร ะดบั กบั กระดกู สะโพก สว นนเ้ี ปน สว นสาํ คญั ในแพะนม เพราะเปน สว นของขนาดเตา นมดว ย ถา สะโพกแคบ และสั้น พื้นที่ของเตานมจะมีขนาดเล็ก ความลาดเอียงของสะโพกถาลาดเอียงมากจะทําใหสวนหนา ของเตา นมรง้ั ขน้ึ พน้ื ของเตา นมสว นมากจะขนานกบั ระดบั ของสะโพกถงึ กน กบ สรปุ รปู รา งแพะนมโดยทว่ั ไป - หวั ไหลเ ตม็ แนวสนั หลงั ตรง เรยี บเนยี น แขง็ แรงจากปมุ หลงั ถงึ โคนหาง - สว นทา ยกวา งดเู รยี บเนยี น - สะโพกกวา งมองเหน็ กระดกู สะโพกไดช ดั เจนและไดร ะดบั ทง้ั 2 ขา ง - สว นเชงิ กรานกวา ง กน กบกวา งและไดร ะดบั ทง้ั สองขา งแสดงถงึ แมแ พะคลอดงา ย - สว นระหวา งสะโพกถงึ กน กบยาวไดร ะดบั กนั และลาดเอยี งเลก็ นอ ย ไมม ไี ขมนั ปกคลมุ - ปุมไหลหรือตนคอควรจะเรียบหมดจด เปนสันคมเห็นไดชัด - ขาและเทา ดสู มดลุ กนั กระดกู ขาแบนเพราะจะแขง็ แรงมากกวา กระดกู ทค่ี อ นขา งกลมและ ขอเทาดูเรียบไมหนาเทอะทะ ขอกีบคอนขางจะตั้งชันไมออน เวลาเดินยืดหยุน สนเทาลึก - ขาหลงั โคง งอเลก็ นอ ยเพราะแพะจะทรงตวั ไดด กี วา ขาทโ่ี คง งอมากเกนิ ไปหรอื เหยยี ดตรง

9 2. ลกั ษณะความเปน แพะนม (20 คะแนน) แสดงถึงความสามารถการใหนมมาก มีลักษณะเปนเหล่ียมมุมดูบอบบางแตไมใชผอม ซี่โครงกางออกโดยที่มีกระดูกแบน หนังดูนุม ยืดหยุน มีความหนาปานกลาง ผูตัดสินอาจมอง ลกั ษณะความแพะนมเปน ตา งกนั ขน้ึ อยกู บั มมุ มองและประสบการณก ารตดั สนิ แพะนมของแตละคน โดยเฉพาะผตู ดั สนิ แพะนมเปน ครง้ั แรก ควรทจ่ี ะดเู ปน ลกั ษณะๆ ไป เชน จุดสนใจไปท่ีกระดูกซ่ีโครง กางออก หรือตน ขาหนาเทอะทะ หรือคอกลมกลืนกับแผนไหล ผิวหนังดูเปนมัน มีความเปนเหลี่ยม เหน็ มมุ ใหเ หน็ ดแู ขง็ แรง หลงั ตรงกระดกู ขาแบน ขอ เขา ไมห นาเทอะทะหรอื กลม บ้ันทายขยายกวา ง ทส่ี าํ คญั คอื ตอ งพจิ ารณาประวตั แิ พะนมประกอบดว ยเชน อายุ ระยะการใหน มทเ่ี ทา ไร และเปนแพะ กาํ ลงั ใหนมหรอื แพะแหง นม การพจิ ารณาจะแตกตา งกนั ไป แพะแหง นมอาจดสู มบรู ณก วา แพะรดี นม จุดที่จะตองพิจารณาที่สําคัญไดแก 1) กระดูกซี่โครงกาง กระดกู ซโ่ี ครงควรแบน ไมก ลมและเรยี งเปน ระเบยี บ 2) โคนขา ควรบางและเวา เขา ใหเ ปน พน้ื ทีข่ องเตา นม เพอ่ื ใหมพี น้ื ทบ่ี รรจเุ ตา นมไดม าก และ หา งกนั พอสมควร ไมค วรมเี นอ้ื สะสมหรอื พอกบรเิ วณนม้ี าก 3) ปมุ หลงั หรอื คอ บริเวณคอควรจะบางเรียบกลมกลืนไปท่ีไหล เมื่อมองดานบนควรเห็น สนั หลงั แพะไดช ดั เจน และคอ ยๆ ลาดลงไปดา นขา ง 4) ผิวหนัง ดนู มุ ยดื หยนุ หลวมๆ ไมร ดั ตงึ ผวิ หนงั ดไู มห นาและดมู เี นอ้ื เกาะมาก แพะนมที่ดีควรจะมีรูปรางเปนสามเหลี่ยมไมวาจะมองดานบน ดานขาง หรือดานหนา เวลา ตดั สนิ แพะนมมกั จะมองหารปู รา งสามเหลย่ี มทต่ี วั แพะนม เมอ่ื มองจากดา นบน สว นดา นหวั แพะจะ แคบและคอ ยๆ ขยายในดา นสว นทา ย ภาพท่ี 13 ลักษณะความเปน แพะนมที่ดเี มื่อมองจากดานบน

10 ภาพท่ี 14 ลักษณะแพะนมที่ดีมองดานขาง มองจากดา นขา งแพะจะตอ งมลี าํ ตวั ยาว แนวสนั หลงั ตรง แคบบรเิ วณหวั และคอ ยๆ ขยายในสว นทา ย สว นของลาํ ตวั จะเลก็ ขาตรง มสี ว นของเสน เอน็ ยดึ เตา นมสว นหนา และสว นหลงั แขง็ แรง ภาพท่ี 15 ลักษณะแพะนมมองจากดานหนาและดานทาย มองจากดา นหนา แพะนม ควรมสี ว นไหลเ ลก็ หรอื เรม่ิ จากปมุ ไหลห รอื ตน คอแลว คอยๆ ขยาย ในสว นทา ย สว นของซโ่ี ครงกางกวา ง ขาตรงแยกหา งจากกนั อยา งไรกต็ าม ผตู ดั สนิ แพะนมควรจําไว วา ลักษณะแพะนมที่มองเปนสามเหลี่ยมนั้นเปนเพียงแนวทาง ที่จะชวยใหมองเห็นความเปนเหลี่ยม เปนมมุ ของแพะนมเทาน้ัน จงใชประโยชนจากส่ิงเหลาน้ีในการตัดสินแพะนม แตอยาพยายามจัด สว นตา งๆ ใหเ ขา กบั สามเหลย่ี มอยา งชดั เจน

11 สรปุ ลกั ษณะความเปน แพะนม - คอยาวบางเรยี บหมดจด กลมกลนื ถงึ ไหล - ปมุ หลงั บางเรยี บเปน สนั คม - ขอ พบั หลงั ดลู กึ - หนังบางมองดูออนหยุน - มลี กั ษณะเปน สามเหลย่ี มเมอ่ื มองจากดา นบน ดา นขา งและดา นทา ย 3. ความจรุ า งกายของแพะนม (20 คะแนน) สว นนจ้ี ะเรม่ิ จากอกและสว นทา ยควรจะขยายใหญ ชว งอกจะบรรจุปอด หัวใจ เปนตน ท่ีจะ ทาํ หนา ทส่ี ง เลอื ดไปเลย้ี งสว นตา งๆ ของรา งกาย โดยเฉพาะสว นทา ยควรยาวขยายกวา งและยืดหยุน ดเี หมือนกับสวนของกระดูกซี่โครงซ่ีสุดทาย กับกระดูกสะโพกตองยาว อยางไรก็ตามสวนหลัง ชวง ทอ งควรขยายกวา งและลกึ แขง็ แรง ซง่ึ หากไมแ ขง็ แรงสว นหลงั นจ้ี ะออ นดหู ลงั แอน ขนาดของสว นทอ ง นส้ี าํ คญั เพราะวา มนั หมายถงึ ความจอุ าหารเพอ่ื จะผลติ นม ขนาดของอกจะเกี่ยวของกับความจุของปอดและหัวใจ ปอดขนาดใหญ และหัวใจแข็งแรง เปน สง่ิ จาํ เปน ดงั นน้ั พน้ื ชอ งอกตอ งกวา ง ลกึ และกระดกู ซโ่ี ครงยดื หยุนดีในสว นของอก แพะนมควร จะมสี ว นประกอบของรา งกายทแ่ี ขง็ แรง ขนาดของปอด หวั ใจแขง็ แรงกส็ ามารถใชง านไดน าน สรปุ ความจรุ า งกายของแพะนม - ซโ่ี ครงลกึ กาง ยาว - สว นอกลกึ กวา ง สว นทา ยดใู หญม คี วามจไุ ดม าก - สวนของหัวไหลเต็ม ซี่โครงสวนหนาดูยืดหยุน 4. ลกั ษณะของระบบเตา นม (30 คะแนน) การตัดสินแพะนมสวนนี้รวมถึงเตานม หัวนม เสนเลือดมาเลี้ยงเตานม แพะที่ใหนมมากจะมี เตานมใหญ เสนยึดเตานมแข็งแรง มีจํานวนของเซลลเนื้อเยื่อที่กลั่นน้ํานมมาก ขนาดของเตานมเปน สง่ิ สาํ คญั เพราะไมเ พยี งแตจ ะผลติ นาํ้ นม แตย งั เปน สว นทเ่ี กบ็ นาํ้ นมระหวา งรดี นมดว ย ขณะทเ่ี ตา นม มีนํ้านมเต็ม ความกดดันจะเพ่ิมข้ึนและปลอยนํ้านมออกมาจนกระทั่งความกดดันหมดไป เม่ือแม แพะถกู รีดนมในแมแพะท่ีมีเตานมขนาดเล็ก ความกดดันจะถูกสรางขึ้นอยางรวดเร็วและหยุดกลั่น หรือถาแมแพะมีเตานมใหญแตเปนเตานมเนื้อไมยืดหยุนก็ไมเปนที่ตองการเชนกัน

12 þ ภาพท่ี 16 ลกั ษณะเตา นมแพะมองจากดา นขา ง ขนาดและรปู รา งของหวั นม ขนาดของหวั นมเปน ส่ิงสําคัญเชนกัน เพราะขนาดของหัวนมมี ความสมั พนั ธก บั ความสะดวกในการรดี นมดว ยมอื หรอื เครอ่ื งรดี นม หากเลก็ ใหญเกินไปหรอื หัวนมมี รูปรางเปนรูปกรวย หรือยาวส้ันเกินไปก็ไมดี ขนาดท่ีเหมาะสมควรมีความยาว 2 น้ิว และเปนรูป ทรงกระบอกกลม þ ภาพท่ี 17 ลักษณะเตานมแพะมองจากดานทาย