หน่วยที่ 2 เรื่อง ปัจจัยทางภูมิศาสตร์ (ส่วนที่ 1)

หน่วยทที่ ร2พั ยเารอกื่ งรกปาัจรทจยอ่ั ทงเาทงยี่ ภวมู (ศิ สาว่ สนตทรี่ ท1์ มี่) ผี ลตอ่ รายวชิ า ภมู ศิ าสตรก์ ารทอ่ งเทยี่ ว (ส30224) ระดบั ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปี ท่ี 5

การท่องเท่ียวเป็ นกิจกรรมท่ีมีความสัมพนั ธ์กับ ทรัพยากรการท่องเที่ยว โดยเฉพาะทรัพยากรการ ท่องเที่ยวทางธรรมชาติท่ีมีความโดดเด่นแตกต่างกนั ออกไปในแต่ละพ้ืนท่ี ซ่ึงข้ึนอยู่กับลักษณะทาง ภูมิศาสตร์เป็ นสาคัญ จึงอาจกล่าวได้ว่าสภาพ ท า ง ภู มิ ศ า ส ต ร์ ที่ มี เ อ ก ลัก ษ ณ์ เ ฉ พ า ะ ถิ่ น สามารถเป็ นทรัพยากรการท่องเที่ยวทาง ธ ร ร ม ช า ติ ที่ ดึ ง ดู ด ค ว า ม ส น ใ จ ใ ห้ นั ก ท่ อ ง เ ที่ ย ว เ ดิ น ท า ง ม า เ ย่ี ย ม ช ม เ พื่ อ ค ว า ม เ พ ลิ ด เ พ ลิ น แ ล ะ เ ส ริ ม ส ร้ า ง ประสบการณ์ใหก้ บั ชีวิต

ความรู้เบื้องต้นเกยี่ วกบั ภูมศิ าสตร์การท่องเที่ยว 1. ความหมายของภูมศิ าสตร์ และภูมิศาสตร์การท่องเท่ยี ว ภูมิศาสตร์ (Geography) หมายถึง การศึกษาเรียนรู้ การท่องเท่ียว (Tourism) หมายถึง การเดินทางจากที่อยู่ เกี่ยวกบั คุณลกั ษณะเฉพาะของสถานที่ที่ปรากฏอยบู่ น อาศยั ปกติไปยงั ที่อื่นเป็นการชว่ั คราวดว้ ยความสมคั รใจ พ้ืนผวิ โลก ภูมิศาสตร์จึงเป็นเร่ืองเกี่ยวกบั ความสัมพนั ธ์ เป็ นการเดินทางเพ่ือจุดประสงค์ใดๆ ก็ตามที่ไม่ใช่เพ่ือ ระหว่างสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติกับทางสังคมที่ ประกอบอาชีพหรือหารายได้ ปรากฏอยู่ในดินแดนต่างๆ ของโลก ดงั น้นั การศึกษา ภูมิศาสตร์ต้องอาศยั การศึกษาอย่างมีเหตุผลโดยใช้ หลกั เกณฑท์ างภูมิศาสตร์ สถิติ และขอ้ เทจ็ จริงจากวชิ า ในแขนงท่ีเกี่ยวขอ้ งกนั มาใชใ้ นการพิจารณา

ความรู้เบื้องต้นเกยี่ วกบั ภูมศิ าสตร์การท่องเทย่ี ว 1. ความหมายของภูมิศาสตร์ และภูมิศาสตร์การท่องเทยี่ ว ภูมศิ าสตร์การท่องเที่ยว (Geography of Tourism) หมายถึง วิชาที่วา่ ดว้ ยความสมั พนั ธ์ และอิทธิพลของสภาพแวดลอ้ มทางธรรมชาติท่ีมีต่อการท่องเที่ยว เป็ นการศึกษาสภาพ ทว่ั ไปทางด้านภูมิศาสตร์ท่ีเก่ียวข้องสัมพนั ธ์กบั การท่องเที่ยว เพ่ือนาไปใช้วางแผน เก่ียวกบั การท่องเท่ียวใหไ้ ดป้ ระโยชนส์ ูงสุด

ดังน้ันในการศึกษาภูมิศาสตร์การท่องเที่ยว จึงต้องเข้าใจลกั ษณะทางกายภาพที่มีอิทธิพลต่อการ เดินทางท่องเที่ยว ท้ังปัจจัยทางด้านธรรมชาติ เช่น ภูมิประเทศและภูมิอากาศของสถานท่ีต้ังแหล่ง ท่องเท่ียว ส่ิงเหล่านี้ถือเป็ นทรัพยากรการท่องเท่ียวท่ีสามารถนามาสร้างสรรค์รายการนาเท่ียวให้ เหมาะสมกับฤดูกาล และสภาพภูมิประเทศ และปัจจัยทางด้านวัฒนธรรม เช่น ประวัติความเป็ นมา และสิ่งท่ีน่าสนใจของแหล่งท่องเท่ียว เพ่ือจะได้วิเคราะห์หากลุ่มเป้าหมายท่ีเหมาะสมสาหรับแหล่ง ท่องเท่ยี วแต่ละแห่ง

2. การประยกุ ต์ใช้ภูมศิ าสตร์กบั การท่องเทย่ี ว การศึกษาด้านการท่องเท่ยี ว เป็ นการบูรณาการร่วมกันใน หลากหลายศาสตร์ เพ่ือให้เข้าใจถึงความสัมพันธ์ระหว่าง เศรษฐกจิ สังคม และสิ่งแวดล้อม การศึกษาภูมิศาสตร์จึงเป็ น ศาสตร์ ท่ีช่ วยในการเช่ือมโยงกิจกรรมการท่องเที่ยวกับ ลักษณะทางภูมิศาสตร์ท่ีแตกต่างกัน และยังช่วยให้เกิดการ พฒั นาทรัพยากรการท่องเท่ียวให้ยงั่ ยืน ซึ่งมีการประยุกต์ใช้ ดงั นี้

ดงั น้ัน ภูมศิ าสตร์สามารถนามาประยุกต์ใช้กบั การท่องเทย่ี ว ได้ดงั ต่อไปนี้ 1) ลักษณะทางภูมิศาสตร์ สามารถนามากาหนดแนวทางการพัฒนาแหล่งทรัพยากรการ ท่องเที่ยว และการวางแผนการส่งเสริมการตลาดของการท่องเท่ียว สร้างความเข้าใจในจุดเด่นท่ีสาคัญ ของแหล่งท่องเท่ยี วแต่ละชนิดทแ่ี ตกต่างกนั

2) ลักษณะทางภูมิศาสตร์ ทาให้เกิดการเช่ือมโยง เครือข่ายการท่องเที่ยว สามารถเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของ แห ล่ ง ท รั พย า กร กา ร ท่ อ ง เ ท่ี ย ว ใ น แต่ ละ ภู มิ ภ าค ไ ด้ อย่ า ง เหมาะสม และเกดิ ประสิทธิภาพสูงสุดในการจัดการเดินทาง ท่องเทยี่ ว

3) การนาไปใช้ในด้านอื่นๆ อันได้แก่ การจัดการทรัพยากรการท่องเที่ยว การจัด รายการนาเท่ียวท่ีเหมาะสมต่ อลักษณะ ภูมิศาสตร์ท่แี ตกต่างกนั ไป รวมถึงเป็ นข้อมูล ในการให้ความรู้ด้านการท่องเที่ยวและการ เดินทาง

3. องค์ประกอบทางภูมศิ าสตร์การท่องเทย่ี ว Neil Leiper (1979) ได้กล่าวถึงรูปแบบพื้นฐานขององค์ประกอบทางภูมิศาสตร์การท่องเที่ยว ประกอบด้วย 3 องค์ประกอบสาคญั ได้แก่ 3.1 พืน้ ทีท่ ี่เป็ นภูมิลาเนาของนักท่องเทย่ี ว (Tourist-Generating Regions) เป็ นพื้นท่ีหรือภูมิภาคท่ีนักท่องเที่ยวอยู่อาศัยเป็ นการถาวร โดยการศึกษาพื้นที่ที่เป็ น ภูมิลาเนาของนักท่องเท่ียวนี้ สามารถใช้อธิบายถึงแรงจูงใจในการออกเดินทางของนักท่องเที่ยว หรือที่เรียกว่า “ปัจจัยผลกั ”

3.2 พืน้ ท่ีทเ่ี ป็ นแหล่งท่องเทย่ี ว (Tourist Destination Region) เป็ นจุดหมายปลายทางท่ีนักท่องเที่ยวเดินทางไป โดยการศึกษาพื้นที่ที่เป็ นแหล่งท่องเที่ยว สามารถใช้อธิบายถงึ สิ่งดึงดูดใจหรือสาเหตุที่นักท่องเที่ยวเลือกแหล่งท่องเที่ยวดังกล่าว หรือท่ีเรียกว่า “ปัจจยั ดึง”

3.3 พืน้ ท่รี ะหว่างการเดินทาง (Transit Route Region) เป็ นเส้นทางเช่ือมโยงระหว่างพื้นท่ีที่เป็ นภูมิลาเนาของนักท่องเท่ียว กบั พื้นที่ท่ีเป็ นแหล่ง ท่องเที่ยวที่นักท่องเที่ยวเดินทางไป โดยพื้นที่ดังกล่าวเป็ นปัจจัยสาคัญในการพิจารณาการเลือก จุดหมายปลายทางทางการท่องเทยี่ ว

สรุปได้ว่า การศึกษาองค์ประกอบทางภูมิศาสตร์การท่องเที่ยว จะเป็ นเครื่องมอื ที่ช่วยในการ วิเคราะห์พฤติกรรมและความต้องการของนักท่องเท่ียว บนพื้นฐานท่ีว่า นักท่องเที่ยวที่อาศัยใน ภูมศิ าสตร์ที่แตกต่างกนั ย่อมมคี วามต้องการเดินทางท่องเที่ยวไปยงั แหล่งท่องเท่ียวท่ีแตกต่างจากถ่ิน ที่อยู่ของตน ซึ่งจะทาให้ผู้จัดการด้านการท่องเที่ยว สามารถวางแผนและดาเนินงานด้านการตลาดท่ี เหมาะสม เพื่อจูงใจให้นักท่องเทย่ี วเกดิ การเดินทางท่องเที่ยวมากขนึ้ และบ่อยคร้ังขนึ้

4. ปัจจยั ทางภูมศิ าสตร์ทม่ี อี ทิ ธิพลต่อการท่องเทยี่ ว ลักษณะทางภูมิศาสตร์ท่ีแตกต่างกันในแต่ละภูมิภาคทั่วโลก ก่อให้เกิดความหลากหลายทางภูมิ ทัศน์ทางธรรมชาติ และวัฒนธรรม ซึ่งเป็ นปัจจัยสาคัญในการกระตุ้นให้เกิดการเดินทางท่องเที่ยว ท้ังนี้ ปัจจยั ทางภูมศิ าสตร์ที่มีอทิ ธิพลต่อกจิ กรรมการท่องเทีย่ ว แบ่งออกเป็ น 2 ประการ ดังนี้ 4.1 ปัจจัยทางธรรมชาติ หรือปัจจัยทางด้านกายภาพ (Physical Factors) 4.2 ปัจจัยทางวฒั นธรรม (Cultural Factors)

4.1 ปัจจัยทางธรรมชาติ หรือปัจจัยทางด้านกายภาพ (Physical Factors) 4.1.1 ลักษณะภูมิประเทศ หมายถึง สภาพทั่วๆ ไปของผิวโลกที่ปรากฏให้เห็นเป็ นรูปแบบต่างๆ โดยมี สาเหตุมาจากการผันแปรของเปลือกโลก ทาให้เกิดความ หลากหลายของภูมปิ ระเทศ 4.1.2 ลกั ษณะภูมิอากาศ หมายถึง สภาพของลมฟ้า อากาศท่ีมีอยู่ประจาของท้องถ่ินใดท้องถ่ินหนึ่ง โดย พจิ ารณาจากค่าเฉลยี่ ของอณุ หภูมิ

4.2 ปัจจยั ทางวัฒนธรรม (Cultural Factors) เป็ นปัจจัยท่มี นุษย์สร้างขนึ้ โดยสิ่งท่ีมนุษย์สร้างสรรค์ขนึ้ ในแต่ละภูมิภาคหรือแต่ละท้องถิ่นจะ มีความแตกต่างกันออกไปตามอิทธิพลของส่ิงแวดล้อมธรรมชาติหรือปัจจัยทางธรรมชาติน่ันเอง อาจ กล่าวได้ว่าปัจจัยทางธรรมชาตเิ ป็ นส่ิงกาหนดปัจจัยทางวฒั นธรรม สามารถแบ่งได้ ดงั นี้ 4.2.1 การประกอบอาชีพ 4.2.2 วิถชี ีวติ ประเพณี และกจิ กรรม 4.2.3 การคมนาคม

ขอบคณุ เอกสารประกอบการสอนวชิ าทรพั ยากรการทอ่ งเทยี่ ว : ม.ราชภฏั สวนสนุ ันทา สบื คน้ จากเวบไซต ์ : http://www.elfhs.ssru.ac.th/siriporn_lu/