innou

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง ตัวชีว้ ดั  วเิ คราะห์และวจิ ารณ์วรรณคดีและวรรณกรรมตามหลกั การวจิ ารณ์เบ้ืองตน้ (ท ๕.๑ ม. ๔-๖/๑)  วเิ คราะห์ลกั ษณะเด่นของวรรณคดีเชื่อมโยงกบั การเรียนรู้ทางประวตั ิศาสตร์และวถิ ีชีวิตของสังคม ในอดีต (ท ๕.๑ ม. ๔-๖/๒)  วเิ คราะห์และประเมินคุณคา่ ดา้ นวรรณศิลป์ ของวรรณคดีและวรรณกรรมในฐานะที่เป็นมรดก ทางวฒั นธรรมของชาติ (ท ๕.๑ ม. ๔-๖/๓)  สงั เคราะห์ขอ้ คิดจากวรรณคดีและวรรณกรรม เพือ่ นาไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นชีวติ จริง (ท ๕.๑ ม. ๔-๖/๔)  ท่องจาและบอกคุณคา่ บทอาขยานตามที่กาหนด และบทร้อยกรองท่ีมีคุณคา่ ตามความสนใจ และนาไปใชอ้ า้ งอิง (ท ๕.๑ ม. ๔-๖/๖)

บทนาเร่ือง หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา บทวเิ คราะห์ ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง เร่ืองราวการต่อสู้ ในศึกกะหมงั กหุ นิง บทละคร เร่ือง อเิ หนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง วรรณคดีศึกษา

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง บทละคร เร่ือง อิเหนา เป็นพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ได้รับการยกย่อง จ า ก ว ร ร ณ ค ดี ส โ ม ส ร เ ม่ื อ พ . ศ . ๒ ๔ ๕ ๙ เ ป็ น ย อ ด ข อ ง บ ท ล ะ ค ร ร า ท่ี เ พี ย บ พ ร้ อ ม ด้ ว ย สุ น ท รี ย ภ า พ ท้ังด้านนาฏศิลป์ และวรรณศิลป์ หมายความว่าเป็ นบทละคร ท่ีประกอบดว้ ยท่าราอนั งดงามประณีต และถอ้ ยคาไพเราะจบั ใจ คุณลกั ษณะอนั เลิศของวรรณคดีเร่ืองน้ี เป็ นผลสืบเนื่องมาจากการ ท่ีทรงพระราชนิพนธ์อยา่ งประณีตพิถีพิถนั ยง่ิ

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง วรรณคดีเรื่องน้ีมีเคา้ เรื่องมาจากชวาท่ีเรียกวา่ นิทานปันหยี ซ่ึงไทยรับวรรณคดเี ร่ืองนีม้ าต้งั แต่สมัยอยุธยา ดงั ปรากฏในบทกลอนตอนทา้ ยเร่ืองวา่ อนั อิเหนาเอามาทาเป็นคาร้อง สาหรับงานการฉลองกองกศุ ล คร้ังกรุงเก่าเจา้ สตรีเธอนิพนธ์ แตเ่ รื่องตน้ ตกหายพลดั พรายไป หากพระองคท์ รงพิภพปรารภเลน่ ใหร้ าเตน้ เล่นละครคิดกลอนใหม่ เติมแตม้ ต่อติดประดิษฐไ์ ว้ บารุงใจไพร่ฟ้ าขา้ แผน่ ดิน คาวา่ “เจา้ สตรี” สนั นิษฐานวา่ หมายถึง เจา้ ฟ้ ากณุ ฑลและเจา้ ฟ้ า มงกฎุ พระราชธิดาในสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั บรมโกศ ในสมยั อยธุ ยาตอนปลาย ทรงนิพนธ์จากเรื่องเล่าของขา้ หลวงซ่ึงเป็นชาวมลายู

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง เร่ืองอิเหนาในสมยั น้นั มี ๒ ฉบบั คือ อิเหนาใหญ่และอิเหนาเลก็ เม่ือพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราชทรงสถาปนา พระบรมราชจกั รีวงศ์ ไดท้ รงรวบรวมวรรณคดีสาคญั ในสมยั อยธุ ยา และ ทรงพระราชนิพนธ์บทละครเรื่อง ดาหลงั ตามเน้ือเรื่องในเรื่องอิเหนาใหญ่ ตอ่ มาพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลยั ไดท้ รงพระราชนิพนธ์ บทละครในเร่ืองอิเหนา ข้ึนอีกฉบบั หน่ึง โดยทรงดาเนิน เน้ือเรื่อง ตามเรื่อง อเิ หนาเลก็ เพือ่ ใชแ้ สดงละครในพระราชฐาน แมว้ า่ วรรณคดีเรื่องน้ีจะมีเคา้ เร่ืองมาจากชวา แตไ่ ดท้ รงสอดแทรกวฒั นธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และชีวติ ความเป็นอยขู่ องสังคมไทย จนราวกบั วา่ เป็นวรรณคดีไทยอยา่ งแทจ้ ริง

ชื่อผลงาน “อิเหนา - บุษบาเส่ียงเทียน” หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ศิลปิ น จกั รพนั ธุ์ โปษยกฤต ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง เป็ นตอนที่มีเน้ือเรื่ องเร้าใจชวนให้ติดตาม มีถ้อยคา สานวนท่ีไพเราะ ท้งั ยงั ใชค้ วามเปรียบท่ีคมคาย ตวั ละคร ในเร่ื องล้วนแสดงอารมณ์ ความรู้ สึ กของมนุ ษย์ท้ ังรั ก เกลียด สุข ทุกข์ ทาให้ผอู้ ่านเขา้ ใจความขดั แยง้ ระหวา่ ง ตัวละครที่โยงใยไปสู่เหตุการณ์ต่าง ๆ อย่างชัดเจน นักเรี ยนควรสังเกตและพิจารณาลักษณะนิสัยของ ตวั ละครท่ีสะทอ้ นธรรมชาติของมนุษยป์ ุถุชนที่ใกลเ้ คียง กบั ชีวิตจริง และควรพิจารณาว่าสาเหตุสาคญั ท่ีสุดของ ศึกสงครามคร้ังน้ีเกิดจากสิ่งใด

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง บทละคร เรื่อง อิเหนา ก่อนถึงตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง กล่าวถึงกษตั ริยว์ งศเ์ ทวญั ๔ องค์ คือ ทา้ วกเุ รปัน ทา้ วดาหา ทา้ วกาหลงั และทา้ วสิงหดั ส่าหรี ทา้ วกเุ รปันมีโอรสที่เก่งกลา้ สามารถ ชื่อ อิเหนา หรือระเด่นมนตรี ทา้ วดาหามีธิดาท่ีมีรูปโฉมงดงามมาก ชื่อ บุษบา กษตั ริยท์ ้งั สองนครไดใ้ หโ้ อรสและธิดาหม้นั กนั ไวต้ ้งั แตว่ ยั เยาวต์ ามประเพณี เม่ือเจริญวยั ข้ึนอิเหนา ตอ้ งไปช่วยปลงศพพระอยั กีท่ีเมืองหมนั หยา จึงไดพ้ บกบั จินตะหราธิดาทา้ วหมนั หยา ซ่ึงอิเหนาหลงใหลจนไม่ยอม กลบั เมือง เมื่อทา้ วกเุ รปันมีสารไปเรียกตวั อิเหนาใหก้ ลบั มาอภิเษกกบั บุษบา อิเหนากอ็ อกอุบายปลอมตวั เป็นโจรป่ า ช่ือ มิสาระปันหยี

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง มิ ส า ร ะ ปั น ห ยีเ ดิ น ท า ง แ ล ะ สู้ ร บ มี ชยั ชนะต่อกษตั ริยห์ ลายเมือง จนกระทงั่ มาถึง เมืองหมันหยา ท้าวหมันหยาเกรงกลัวจึง ยกจินตะหราให้ อิเหนาหลงนางจินตะหรา มาก และปฏิ เส ธที่ จะอภิ เษกกับบุ ษบา เม่ือทา้ วดาหาทราบเร่ืองกก็ ริ้ว และประกาศวา่ หากมีใครมาสู่ขอบุษบากจ็ ะยกให้

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง ฝ่ ายระตจู รกาอนุชาของระตเู มืองล่าสาใหช้ ่างวาดไปวาดรูป ธิดาเมืองต่าง ๆ เพ่ือจะเลือกเป็ นคู่ครอง ช่างวาดรูปไดว้ าดรูปบุษบา ๒ รูป องคป์ ะตาระกาหลาซ่ึงเป็ นเทวอยั กาดลบนั ดาลใหว้ ิหยาสะกา โอรสทา้ วกะหมงั กุหนิงไดไ้ ปรูปหน่ึง ส่วนอีกรูปหน่ึงช่างวาดรูป นามาให้จรกา เม่ือจรกาเห็นรูปก็หลงรักบุษบา จึงออ้ นวอนระตูล่า สาให้ไปสู่ขอบุษบา เช่นเดียวกบั วิหยาสะกาซ่ึงหลงใหลความงาม ของบุษบา จนทา้ วกะหมงั กุหนิงตอ้ งส่งราชทูตมาสู่ขอนางแต่ก็ไม่ ทันกาล เพราะท้าวดาหาประกาศยกบุษบาให้จรกาก่อนแล้ว ศึกสงครามเพราะความงามของบุษบาจึงเกิดข้ึน ดงั เน้ือเรื่องตอ่ ไป

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง ท้าวกะหมังกุหนิงปรึ กษากับระตูปาหยังและท้าวประหมัน วา่ จะทาสงครามกบั เมืองดาหา เพ่ือชิงนางบุษบามาให้วิหยาสะกาโอรสของ พระองค์ อนุชาท้ังสองทูลทัดทาน แต่ท้าวกะหมังกุหนิงไม่ฟังเพราะ ความรักลกู ทา้ วกะหมงั กหุ นิงจึงส่งทูตใหน้ าพระราชสารไปทูลขอนางบุษบา แต่ทา้ วดาหาปฏิเสธ ทา้ วกะหมงั กุหนิง จึงยกทพั มาตีเมืองดาหา โดยไม่ฟัง คาทานายของโหรวา่ ดวงชะตาของพระองคแ์ ละวหิ ยาสะกาถึงฆาต ฝ่ ายทา้ วดาหาขอให้ทา้ วกุเรปัน ทา้ วกาหลงั และทา้ วสิงหัดส่าหรี ส่งทัพมาช่วยรบ ท้าวกุเรปันจึงส่งพระราชสารสั่งให้อิเหนายกทัพจาก เมืองหมนั หยามาช่วยรบ และอีกสองเมืองกส็ ่งกองทพั มาสมทบ

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง เม่ือท้งั สองฝ่ ายเผชิญหนา้ กนั สังคามาระตาเขา้ ตอ่ สู้กบั วหิ ยาสะกา และสังหาร วหิ ยาสะกาตาย ทา้ วกะหมงั กหุ นิงกริ้วมาก จะเขา้ ตอ่ สูก้ บั สงั คามาระตา อิเหนาจึงเขา้ ขวางไว้ และต่อสู้กบั ทา้ วกะหมงั กุหนิง ท้งั สองมีฝีมือทดั เทียมกนั จนในที่สุดอิเหนากส็ ามารถใชก้ ริช สังหารทา้ วกะหมงั กหุ นิงสิ้นพระชนม์ กองทพั ท่ีเหลือจึงแตกพา่ ยไป เม่ือเสร็จศึก อิเหนากไ็ ปเขา้ เฝ้ าทา้ วดาหาและไดพ้ บกบั บุษบาเป็นคร้ังแรก เกิดหลงรัก และเสียดายท่ีปฏิเสธนางไป จึงพยายามหาอุบายอยเู่ มืองดาหาตอ่ เพ่ือจะไดไ้ ปร่วมพิธีใชบ้ น ที่เขาวลิ ิศมาหรากบั นาง

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา แบบฝกึ หัด เร่อื งอิเหนา ตอนศกึ กะหมังกุหนงิ ตอนศึกกะหมงั กุหนิง คาชี้แจง : ใหน้ กั เรียนทาเครื่องหมาย P หนา้ ขอ้ ท่ีถกู ตอ้ ง และทาเครื่องหมาย × หนา้ ขอ้ ที่ไม่ถกู ตอ้ ง .............. ๑. บทพระราชนิพนธเ์ ร่ืองอิเหนามีเคา้ ความจริงจากประวตั ิศาสตร์ของชวา .............. ๒. อิเหนาไดร้ ับยกยอ่ งวา่ เป็นยอดของบทละครร้อง .............. ๓. อิเหนา บทพระราชนิพนธใ์ นรัชกาลท่ี ๒ ดาเนินเร่ืองตามอิเหนาเลก็ ของเจา้ ฟ้ ามงกฎุ .............. ๔. ไอระลงั คะ หมายถึง อิเหนา .............. ๕. ละครที่ใชต้ วั แสดงเป็นชายลว้ นคือละครนอก หรือเรียกอีกอยา่ งหน่ึงวา่ ละครปันหยี .............. ๖. “เม่ือน้นั ” เป็นคาข้ึนตน้ ของกลอนบทละครใชก้ บั ตวั ละครท่ีมีศกั ด์ิสูง .............. ๗. “โอด” เป็นเพลงหนา้ พาทย์ ใชส้ าหรับการแสดงอาการร้องไห้ .............. ๘. อิเหนาเป็นวรรณคดีท่ีเนน้ ดา้ นความไพเราะ ความงดงาม และการแสดงจินตนาการของกวี มากกวา่ การเสนอ คดีโลกหรือคดีธรรมตา่ งๆ .............. ๙. อิเหนานิยมนามาเล่นเป็นละครใน ซ่ึงนิยมใชต้ วั ละครเป็นชายจริงหญิงแท้ เพราะเป็นเร่ืองเก่ียวกบั การรบและ การชิงรักหกั สวาท .............. ๑๐. อิเหนา ตอนศึกกะหมงั กหุ นิงที่เรียนน้ีเป็นบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลท่ี ๔

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง แนวคดิ หลกั ของเรื่อง คือ ความรักของพอ่ ที่มีตอ่ ลกู ทา้ วกะหมงั กหุ นิงทาสงครามกบั กรุงดาหา เพราะตอ้ งการชิงนางบุษบามาใหแ้ ก่โอรสของพระองค์ แมพ้ ระอนุชาท้งั ๒ พระองคจ์ ะทดั ทาน การทาศึกน้ี แตท่ า้ วกะหมงั กหุ นิงกท็ รงไม่เช่ือ เน่ืองจากรักโอรสมากจนไม่สามารถทนเห็นวิหยาสะกา ตอ้ งทรมานใจได้ ดงั ปรากฏในคาประพนั ธ์วา่ แมน้ วหิ ยาสะกามอดมว้ ย พี่กค็ งตายดว้ ยโอรสา ไหนไหนในจะตายวายชีวา ถึงเร็วถึงชา้ กเ็ หมือนกนั ผดิ กท็ าสงครามดูตามที เคราะห์ดีกจ็ ะไดด้ งั ใฝ่ ฝัน พีด่ งั พฤกษาพนาวนั จะอาสญั เพราะลกู เหมือนกลา่ วมา แนวคดิ รอง เช่น ความกลา้ หาญ การรักษาวาจาสัตย์ ความทุกขท์ ่ีเกิดจากความรัก

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง มีจุดประสงคใ์ นการแต่งเพื่อใชแ้ สดงละครใน ตวั ละครเป็นส่วนสาคญั ที่ทาใหเ้ น้ือหาของเร่ืองน่าติดตาม โดยเฉพาะปมขดั แยง้ ของตวั ละครท่ีมี ความไม่เขา้ ใจกนั ในเร่ืองต่าง ๆ บทสนทนาสะทอ้ นอารมณ์ของตวั ละครไดเ้ ด่นชดั ทาใหเ้ น้ือหามีความ สมจริง และสะเทือนอารมณ์ เม่ือพจิ ารณาปมขดั แยง้ ลกั ษณะนิสัย ตลอดจนการตดั สินใจ ต่อเหตุการณ์ต่าง ๆ ของตวั ละครแลว้ จะเห็นไดว้ า่ ปัญหาของตวั ละคร สามารถเกิดข้ึนไดก้ บั ปุถุชนทว่ั ไป ท่ียงั มีความรัก โลภ โกรธ หลง ดงั น้นั เน้ือหาในเร่ืองอิเหนาจึงสะทอ้ นใหเ้ ห็นสจั ธรรมของมนุษยไ์ ด้ เป็นอยา่ งดี

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง นอกจากอรรถรสท่ีปรากฏในเน้ือหา ยงั พบคุณค่าในดา้ นความรู้ท่ีสอดแทรกอยตู่ ลอดเร่ือง เช่น ตอนท่ีอิเหนาสง่ั ใหเ้ สนาจดั ทพั ดงั คาประพนั ธ์ตอ่ ไปน้ี บดั น้นั จึงมหาเสนาตามะหงง รับราชบญั ชาพระโฉมยง ใหห้ ยดุ ธงสาคญั สญั ญา แลว้ รีบรัดจดั พลรณยทุ ธ ต้งั ที่นามครุฑปักษา วางกองเย้อื งกนั เป็นฟันปลา ใหโ้ ยธาคอยยงิ ชิงชยั จากคาประพนั ธ์ขา้ งตน้ กวสี อดแทรกความรู้เกี่ยวกบั การจดั ทพั ตามแบบ ครุฑนาม ที่เป็นช่ือการต้งั คา่ ยกองทพั ตามตาราพิชยั สงคราม

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง วรรณศิลป์ ที่ปรากฏในบทละคร เป็นส่วนสาคญั ท่ีช่วยส่งเสริมเน้ือหาใหม้ ีความน่าสนใจ ตลอดจนแสดงใหเ้ ห็นถึงความสามารถของกวี ที่เลือกใชถ้ อ้ ยคาที่ทาใหผ้ อู้ ่านเกิดอารมณ์สะเทือนใจ โดยเลือกใชภ้ าพพจน์ประเภทอุปมามาใชเ้ ปรียบเปรยความรู้สึกของตวั ละครกบั ธรรมชาติ นอกจากการใชอ้ ุปมา ยงั พบศิลปะในการสรรคาเพื่อเลน่ คาที่มีเสียงพอ้ งกนั โดยนาช่ือชนิดของนกและชนิดของตน้ ไมม้ าจบั คู่กนั เช่น จากพรากจับจาก คือ นกจากพราก กบั ตน้ จาก

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ บทละคร เรื่อง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง ตวั อย่างคาประพนั ธ์ที่ใช้ภาพพจน์ประเภทอปุ มา แลว้ วา่ อนิจจาความรัก พ่งึ ประจกั ษด์ ง่ั สายน้าไหล ต้งั แต่จะเชี่ยวเป็นเกลียวไป ท่ีไหนเลยจะไหลคืนมา สตรีใดในพิภพจบแดน ไม่มีใครไดแ้ คน้ เหมือนอกขา้ ดว้ ยใฝ่ รักใหเ้ กินพกั ตรา จะมีแต่เวทนาเป็ นเนืองนิตย์ โอว้ า่ น่าเสียดายตวั นกั เพราะเชื่อลิ้นหลงรักจึงช้าจิต จะออกช่ือลือชว่ั ไปทวั่ ทิศ เม่ือพล้งั คิดผดิ แลว้ จะโทษใคร เน้ือหาในตอนน้ีส่ือใหเ้ ห็นถึงอารมณ์เศร้าโศก จดั อยใู่ นรสวรรรณคดีแห่งความเศร้า หรือเรียกวา่ สัลลาปังคพสิ ัย

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๒ บทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กุหนิง คุณคา่ ดา้ นแนวคิด ดา้ นเน้ือหา และดา้ นวรรณศิลป์ ที่กลา่ วมาเป็นองคป์ ระกอบสาคญั ที่ทาใหบ้ ทละคร เร่ือง อิเหนา ตอน ศึกกะหมงั กหุ นิง ถกู จดั ใหเ้ ป็นวรรณคดีมรดก ท่ีควรคา่ แก่การศึกษาและเรียนรู้เพื่อเป็นแบบอยา่ งใน การประพนั ธบ์ ทร้อยกรอง