มงคลสูตรคำฉันท์-2

มงคลสูตร คำฉนั ท์





ผูแ้ ต่ง พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อย่หู วั

ควำมเปน็ มำ - เป็นบทพระราชนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั - มเี น้ือหาว่าดว้ ย มงคล 38 อันเป็นพระสูตร หนึ่งในพระไตรปิฎก พระสตุ ตันปิฎก ขุททกนกิ าย หมวดขทุ ทกปาฐะ - คาวา่ มงคล หมายถงึ เหตแุ ห่งความเจรญิ กา้ วหนา้ - สตู ร หมายถงึ คาสอนในพระพทุ ธศาสนา - มงคลสตู ร จึงหมายความวา่ พระธรรมหรอื คาสอน ใน พระพุทธศาสนาทีจ่ ะนามาซึ่งความสุขและความเจรญิ กา้ วหนา้

ลักษณะกำรประพนั ธ์ ทรงพระราชนพิ นธ์ข้ึนโดยทรงนาคาถาภาษาบาลที เ่ี ป็น “มงคลสตู ร” ซึ่งมอี ย่ใู นพระไตรปิฎกมาแปล แล้วทรงเรียบเรียงแต่งเปน็ บทประพันธ์ ร้อยกรองท่มี สี มั ผสั คล้องจอง ทอ่ งจางา่ ย และสามารถพรรณนาความได้ อยา่ งไพเราะจบั ใจ โดยทรงใช้คาประพนั ธ์ 2 ประเภท คือ กาพยฉ์ บัง 16 และ อนิ ทรวเิ ชียรฉันท์ 11 โดยลงท้ายคาประพนั ธท์ กุ บทดว้ ยขอ้ ความ เดียวกันวา่ “ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอดุ มด”ี ซึ่งมีทมี่ าจากคาถาภาษาบาลี ทีว่ า่ เอตมฺมงฺคลมตุ ตฺ ม

จดุ ประสงค์ในกำรแต่ง เพื่อใหพ้ ทุ ธศาสนกิ ชนได้ยึดถอื และนาไปปฏบิ ัตเิ ป็นแนวทางในการดาเนนิ ชวี ติ

เนอื้ เร่อื งย่อ สมเด็จพระสัมมาสัมพทุ ธเจา้ ตรัส ถึงมงคล 38 ประการ หรือ เรยี กวา่ อดุ มมงคล (มงคลอันสงู สุด) ไวใ้ นมงคลสูตร ซงึ่ เปน็ พระสูตร สาคญั บทหนึง่ ในพระพทุ ธศาสนา มงคลสตู รปรากฏในพระสุตตันตปฏิ ก ขุททกนกิ าย หมวดขุททกปาฐะ พระอานนทเถระได้กล่าวถงึ ทม่ี าของมงคลสูตรวา่ ท่านไดฟ้ งั มา เฉพาะพระพกั ตรข์ องพระพุทธเจา้ ณ เชตวนั วิหาร กรงุ สาวัตถี มงคล สตู รนเ้ี กิดขึ้นดว้ ยอานาจคาถาม

เนอื้ เร่ืองย่อ (ตอ่ ) พระพุทธเจา้ ทรงเลา่ ใหพ้ ระอานนทฟ์ งั ว่า มเี ทวดาเข้ามาทลู ถาม พระองคเ์ ร่ืองมงคล เพราะเกิดความโกลาหลว่นุ วายขึน้ ท้งั ในหมูเ่ ทวดา และมนษุ ย์ ท่มี ลี ัทธิเรอ่ื งมงคลแตกต่างกนั เป็นเวลานานถงึ 12 ปี ทา้ ว สักกเทวราชจึงทรงมอบหมายให้ตนมาทลู ถาม พระพุทธองคจ์ งึ ตรัส ตอบเรื่องมงคล 38 ประการ ตอ่ จากราตรีนัน้ พระพทุ ธองคไ์ ดท้ รง แสดงเรอ่ื งมงคลน้แี กพ่ ระอานนท์อีกครง้ั หนึง่ แล้วใหน้ าไปเผยแผ่ตอ่ ภิกษุท้ังหลาย

เน้อื เรื่องยอ่ (ตอ่ ) มงคล 38 ประการ พระพทุ ธเจ้าทรงแสดง เป็นคาถาภาษาบาลเี พยี ง 10 คาถา แตล่ ะคาถา ประกอบด้วยมงคล 3-5 ขอ้ และมีคาถาสรปุ ตอนทา้ ย 1 บท ชีใ้ หเ้ หน็ วา่ เหล่าเทวดาและ มนุษยท์ ้งั หลาย ถ้าปฏบิ ัตติ ามมงคลอนั สงู สดุ 38 ประการนไี้ ด้ จะไม่พา่ ยแพ้แก่ข้าศึกศตั รแู ละจะมี แตค่ วามเจรญิ รงุ่ เรืองสบื ไป

สำระสำคญั ของเรอื่ ง คาถาบทท่ี 1 ไมค่ วรคบคนชั่วเพราะจะพาใหเ้ ราประพฤตชิ ว่ั ไปดว้ ย ควรคบคน ดมี คี วามรเู้ พราะจะนาเราไปสคู่ วามสาเร็จ และควรบชู าคนดี คาถาบทที่ 2 ควรปฏบิ ตั ิตนและอยูใ่ นที่ที่เหมาะท่คี วรแห่งตนทาบุญไว้ แตป่ างก่อน คาถาบทท่ี 3 รู้จกั ฟัง รู้จักพูด มวี ินยั ใฝ่ศกึ ษาหาความรู้ คาถาบทที่ 4 ดแู ลบิดามารดา บตุ ร ภรรยาเป็นอยา่ งดี ทางานดว้ ยความต้งั ใจ คาถาบทที่ 5 รจู้ กั ใหท้ าน ชว่ ยเหลือญาติพน่ี ้อง ทาแตค่ วามดี มสี ัมมาอาชีพ

สำระสำคัญของเรอ่ื ง คาถาบทที่ 6 ไม่ประพฤติชว่ั ไมล่ ะเลยในการประพฤติ เว้นการด่มื น้าเมา คาถาบทท่ี 7 ใหค้ วามเคารพผคู้ วรเคารพ มีความออ่ นนอ้ มถ่อมตน มีความ พอใจในสง่ิ ที่ตนมี มคี วามกตญั ญรู ู้คุณ และรู้จักฟงั ธรรมในโอกาส อันควร คาถาบทท่ี 8 มคี วามอดทน วา่ นอนสอนง่าย หาโอกาสพบผู้ดารงคณุ ธรรมเพอ่ื สนทนาธรรม

สำระสำคญั ของเรือ่ ง คาถาบทที่ 9 พยายามกาจัดกิเลส ประพฤตพิ รหมจรรย์ เข้าใจ ในความเปน็ จริงของชวี ติ เพอ่ื จิตสงบถึงซ่งึ นพิ พาน คาถาบทที่ 10 มีจติ อันสงบ รู้จักปล่อยวางไม่หว่นั ไหว กับสิ่งทีม่ ากระทบ คาถาบทที่ 11 เทวดาและมนษุ ยป์ ฏิบตั สิ ่งิ ท่เี ป็นมงคลเหลา่ นีแ้ ลว้ จะไม่พ่ายแพ้ใหแ้ กข่ า้ ศกึ ทง้ั ปวง มแี ตค่ วามสขุ ความเจริญทุกเม่อื

กจิ กรรม ภาพต่อไปนี้ มคี วามสอดคล้องกบั มงคลสตู รขอ้ ใด

มรี ะเบียบวนิ ยั

สงเคราะหญ์ าติ

ไมค่ บคนพาล

ประพฤตธิ รรม

ฟงั ธรรมตามกาล

คุณค่ำของเร่ือง คณุ คำ่ ดำ้ นเน้อื หำ - มีเนือ้ หาเป็นคาสอนทางพระพทุ ธศาสนา วา่ ดว้ ยเร่ืองมงคล 38 ประการ - ลาดบั จากงา่ ยไปยาก ถ้าปฏบิ ัติแล้วจะทาให้ชีวติ มีแต่ความกา้ วหนา้ และ ผาสุก

คุณคำ่ ของเร่อื ง (ต่อ) คุณค่ำดำ้ นวรรณศิลป์ - เรียบเรยี งเนอื้ ความไดอ้ ย่างเรียบงา่ ย แต่ไพเราะ สละสลวย และสอื่ ความได้ ชัดเจน - มีการใชเ้ สียงหนกั – เบา และมีการซา้ คา โดยใช้คาว่า “อีก” ตวั อยา่ งเช่น

ความได้สดับมาก และกาหนดสุวาที อกี ศลิ ปศาสตร์มี จะประกอบมนญุ การ อกี หนึ่งวินยั อัน นรเรยี นและเชี่ยวชาญ อกี คาเพราะบรรสาน ฤดแิ ห่งประชาชน ท้งั สป่ี ระการล้วน จะประสทิ ธิ์มนญุ ผล ขอ้ นี้แหละมงคล อดิเรกอดุ มดี

คุณค่ำของเร่ือง (ต่อ) คณุ ค่ำดำ้ นสังคม มงคลสูตรคาฉันท์ เปน็ วรรณคดที ่ีมีที่มาจาก มงคลสตู ร ซ่งึ เป็นคาสอนในทาง พระพุทธศาสนาทที่ ุกคนโดยเฉพาะพทุ ธศาสนกิ ชน มงคลสตู ร 38 ประการทกุ คนได้ยึดถอื เปน็ แนวทางในการดาเนนิ ชีวติ อยา่ งเหมาะสม ยอ่ มส่งผลให้สงั คมเจรญิ ก้าวหนา้ ตามไปด้วย