หนังสือวรรคทอง-ในวรรณคดี

หนังสือวรรคทอง ในวรรณคดี จั ด ทำ โ ด ย นางสาวปาริชาติ พิ กัน รหัสนักศึ กษา ๖๓๑๘๑๐๑๐๒๐๙ ส า ข า วิ ช า ภ า ษ า ไ ท ย ค ณ ะ ค รุ ศ า ส ต ร์ ม ห า วิ ท ย า ลั ย ร า ช ภั ฏ ลำ ป า ง

กลอนสี่ จักกรีดจักกราย จักย้ายจักย่อง ไม่เมินไม่มอง ไม่หมองไม่หมาง งามเนื้องามนิ่ม งามยิ้มงามย่าง ดูคิ้วดูคาง ดูปรางดูปรุง กลบทจาตุรงคนายก, ศิริวิบุลกิตติ, หลวงปีชา (เซ่ง) ฉันทลักษณ์ คำ สุ ด ท้ า ย ว ร ร ค ห น้ า สั ม ผั ส กั บ คำ ที่ ส อ ง ข อ ง ว ร ร ค ห ลั ง แ ล ะ คำ สุ ด ท้ า ย ว ร ร ค ที่ ส อ ง สั ม ผั ส กับคำสุดท้ายวรรคที่สาม ส่วนสัมผัสระหว่างบทก็เช่นเดียวกัน คือ คำสุดท้ายวรรคที่สี่ ของบทแรก สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่สองของบทถัดไป

กลอนแปด อ ตี เ ต แ ต่ น า น นิ ท า น ห ลั ง มีนกรั งหนึ่งกว้างสำอางศรี ชื่ อ จั ม บ า ก ห ล า ก เ ลิ ศ ป ร ะ เ ส ริฐ ดี เ จ้ า ธ า นี มี ย ศ กิ ต์ ม หิ ศ ร า ดำ ร ง ภ พ ล บ เ ลิ ศ ป ร ะ เ ส ริฐ โ ล ก ย์ เ ป น จ อ ม โ จ ก จุ ล จั ก ร อ ร ร ค ม ห า อานุภพปราบเปรื่ องกระเดื่องปรา- กฎเดชาเป็ นเกษนิเวศน์เวีย กลบทมธุรสวาที ในกลบทศิริวิบุลกิตติ์ , หลวงปรีชา (เซ่ง) ฉันทลักษณ์ สัมผัสนอกหรือสัมผัสระหว่างวรรค อันเป็ นสัมผัสบังคับ มีดังนี้ - คำสุดท้ายของวรรคที่หนึ่ง (วรรคสดับ) สัมผัสกับคำที่สามหรือที่ห้า ของวรรคที่สอง (วรรครั บ) - คำสุดท้ายของวรรคที่สอง (วรรครั บ) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่สาม (วรรครอง) และคำที่สามหรือที่ห้าของวรรคที่สี่ (วรรคส่ง) - คำสุดท้ายของวรรคที่สี่ (วรรคส่ง) เป็ นคำส่งสัมผัสบังคับให้บทต่อไปต้องรั บสัมผัส ที่คำสุดท้ายของวรรคที่สอง (วรรครั บ)

กาพย์ยานี ๑๑ เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตราตรู เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง นกบินเฉียงไปทั้งหมู่ ตัวเดียวมาพลัดคู่ เหมือนพี่อยู่/ผู้เดียวดาย - กาพย์เห่เรือ พระนิพนธ์ เจ้าฟ้าธรรมธิเบศ (เจ้าฟ้ากุ้ง) ฉันทลักษณ์ ๑.คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ สัมผัสกับคำที่ ๑,๒ และคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒ ๒.คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ๓.คำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป (สัมผัสระหว่างบท)

กาพย์ยานี ๑๖ สัตว์จำพวกหนึ่งสมญา พหุบาทา มีเท้าอเนกนับหลาย สองพวกภิปราย เท้าเกินกว่าสี่โดยหมาย สัตวาภิธาน สัตว์น้ำสัตว์บกบอกตรง (สุนทรภู่)) ฉันทลักษณ์ ๑. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหว่างวรรค เป็นสัมผัสบังคับ คือ คำสุดท้ายของวรรคแรก (วรรคสดับ) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคสอง (วรรครับ) ๒. สัมผัสระหว่างบท คือ คำสุดท้ายของวรรคสาม (วรรคส่ง) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคหนึ่ง (วรรคสดับ) ของบทต่อไป

โคลงสองสุภาพ พระผากผายสู่ห้อง หาอนุชนวลน้อง หมุ่นเหน้าพระสนม งามเสงี่ยมเฟี้ ยมเฝ้า ปวงประนมนบเกล้า อยู่ถ้าทูลสนอง (ลิลิตตะเลงพ่าย : สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส) ฉันทลักษณ์ การสัมผัสของบทกลอน คำที่ ๕ วรรคหนึ่ง จะต้องสัมผัสกับคำที่ ๕ วรรคสอง หากเป็ นการแต่งเพื่อเข้าลิลิต จะต้องให้คำสุดท้ายของบทสัมผัสกับคำที่ ๑ คำที่ ๒ หรือคำที่ ๓ ของบทต่อๆ ไปในทุกบท

โคลงสี่สุภาพ เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า สองเขือพี่หลับใหล ลืมตื่น ฤาพี่ สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ ถามเผือ (อลงกรณ์ พลอยแก้ว) ฉันทลักษณ์ ๑. บทหนึ่งมี ๔ บรรทัด ๒. วรรคหน้าของทุกบรรทัด มี ๕ พยางค์ วรรคหลังของบรรทัดที่ ๑ - ๓ มี ๒ พยางค์ บรรทัดที่ ๔ มี ๔ พยางค์ สามารถท่องจำนวนพยางค์ได้ดังนี้ ห้า -สอง (สร้อย ๒ พยางค์ มักลงท้ายด้วย นา แฮ เฮย เพื่อรับคำ ต่อคำ เชื่อมคำ ) ห้า- สอง ห้า - สอง (สร้อย ๒ พยางค์ มักลงท้ายด้วย นา แฮ เฮย เพื่อรับคำ ต่อคำ เชื่อมคำ ) ห้า - สี่ (หากจะให้เกิดความไพเราะในการอ่านนิยมลงเสียงจัตวา) ๓. มีตำแหน่งสัมผัสตามเส้นโยง ๔. บังคับรูปวรรณยุกต์ เอก ๗ โท ๔ ตามตำแหน่งในแผนผัง ๕. กรณีที่ไม่สามารถหาพยางค์ที่มีรูปวรรณยุกต์ตามต้องการได้ให้ใช้

ร่ายสุภาพ หล้าหล่มเลื่องชัยเชวง เกรงพระเกียรติระย่อ ฝ่อใจห้าวบมิหาญ ลาญใจแกล้วบมิกล้า บค้าอาตม์ออกรงค์ บคงอาตม์ออกฤทธิ์ ท้าวทั่วทิศทั่วเทศ ไท้ทุกเขตทุกด้าว น้าวมกุฎมานบ น้าวพิภพมานอบ เถลิงพระเกียรติฟุ้งฟ้า ลือตรลบแหล่งหล้า โลกล้วนสดุดี (ลิลิตตะเลงพ่าย : สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส) ฉันทลักษณ์ ร่ายสุภาพบทหนึ่งมีตั้งแต่ ๕ วรรคขึ้นไป และตอนท้ายต้องจบด้วยโคลงสองสุภาพ ร่ายสุภาพแต่ละวรรค กำหนดให้มี ๕ คำ สำหรับสัมผัสบังคับของร่ายสุภาพ กำหนดให้คำสุดท้ายของวรรคหน้าส่งสัมผัส ไปยังคำที่ ๑ หรือที่ ๒ หรือที่ ๓ เพียงดำใดคำหนึ่งในวรรคถัดไป การส่งสัมผัสเป็นไปเช่นนี้ จนกระทั่งจบด้วยโคลงสองสุภาพ ส่วนสัมผัสในซึ่งเป็นสัมผัสที่ไม่บังคับในร่ายสุภาพใช้ไดทั้งสัมผัส พยัญชนะและสัมผัสสระ แต่นิยมสัมผัสพยัญชนะมากกว่า

อินทรวิเชียรฉันทร์ ๑๑ ดูก่อนสุชาตา มะทะนาวิไลศรี ยอมองศ์สุเทษณ์มี วรพจน์ประการใด นางจงทำนูลตอบ มะธุรส ธ ตรัสไซร์ เข้าใจมิเข้าใจ ฤ ก็ตอบพะจีพลัน. จาก บทละครพูดคำฉันท์เรื่องมัทนะพาธา พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ฉันทลักษณ์ 1. บทหนึ่งมี 2 บาท บาทหนึ่งมี 2 วรรค วรรคหน้ามี 5 คำ วรรคหลังมี 6 คำ รวมบาทหนึ่งมี 11 คำ จึงเรียกว่า ฉันท์ ๑๑ 2. ครุ-ลหุ : คำที่ 3 ของวรรคหน้า กับคำที่ 1 ที่ 2 และที่ 4 ของวรรคหลังเป็นลหุ นอกนั้นเป็นครุ 3. ส่งสัมผัสแบบกาพย์ คำสุดท้ายของวรรคที่ 1 สัมผัสกับคำที่สามของวรรคที่ 2 (เป็นสัมผัสไม่บังคับ แต่ถ้ามีจะทำให้ ฉันท์บทนั้นไพเราะยิ่งขึ้น) และ คำสุดท้ายของวรรคที่ 2 สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ 3 สัมผัสระหว่างบท คือคำสุดท้ายของวรรคที่ 4 ของบทแรก จะต้องสัมผัสกับ คำสุดท้ายของวรรคที่ 2 ในบทถัดไป

วสันตดิลกฉันท์ ๑๔ อ้าโฉมวิไลยะสุปริยา มะทะนาสุรางค์ศรี, ที่รักและกอบอภิระตี บ มิเว้นสิเน่ห์หนัก; จาก บทละครพูดคำฉันท์เรื่องมัทนะพาธา พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ฉันทลักษณ์ ๑. คำสุดท้ายของวรรคหน้าในบาทที่ ๑ (วรรคที่ ๑) ส่งสัมผัสกับคำที่ ๓ ของวรรคหลังในบาทที่ ๑ (วรรคที่ ๒) ๒. คำสุดท้ายของวรรคหลังในบาทที่ ๑ (วรรคที่ ๒) ส่งสัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคหน้าในบาทที่ ๒ (วรรคที่ ๓)

แหล่งที่มา https://krupiyarerk.wordpress.com/tag/ฉันทลักษณ์วสันตดิลกฉัน/ https://sites.google.com/site/apisit047119/kholng/kholng-2 https://www.baanjomyut.com/library_2/thai_poetry/06.htm https://krupiyarerk.wordpress.com/tag/ฉันทลักษณ์วสันตดิลกฉัน/ https://teen.mthai.com/education/170150.html https://sutiwatn.blogspot.com/p/blog-page_98.html http://119.46.166.126/self_all/selfaccess7/m1/181/lesson2/ web2_5_2.php https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/30579