ระบบไหลเวียนโลหิต

ระบบไหลเวยี นโลหิต (Circulatory system)  เป็ นเครือข่ายของหัวใจและหลอดเลือดขนาดต่าง ๆ มหี น้าทใ่ี นการเคล่ือนย้าย เลือด สารอาหาร ออกซิเจน คาร์บอนไดออกไซด์และฮอร์โมน เข้าและออกจากเซลล์ หากไม่มรี ะบบนี้ ร่างกายจะไม่สามารถต่อสู้กบั โรค หรือไม่สามารถรักษาสภาพร่างกาย (Homeostasis) เพื่อ ดาเนินชีวติ อยู่ได้









 ระบบไหลเวยี นโลหิต ระบบไหลเวยี นโลหิต เป็นระบบที่นำสำรเขำ้ และออกจำกเซลล์ สำมำรถช่วยในกำรรักษำระดบั อณุ หภมู ิ ควำมเป็นกรด-เบส ซ่ึงเป็นส่วนหน่ึงของกำรรักษำดุลย ภำพของร่ำงกำย ระบบไหลเวยี นโลหิตในส่ิงมีชีวติ แบ่ง ไดเ้ ป็น 3 ประเภท เรียงตำมลำดบั จำกเรียบ ง่ำยไปจนถึงซบั ซอ้ นท่ีสุดดงั น้ี  ส่วนประกอบสำคญั ของระบบ ไหลเวยี นโลหิต : หวั ใจ,เลือด,และเสน้ เลือด ระบบไหลเวยี น โลหิตยงั รวมไปถึง pulmonary circulation คือ ระหวำ่ งหวั ใจและปอด และ systemic circulation คือ ระหวำ่ งหวั ใจและร่ำงกำยของเรำ หวั ใจ หวั ใจทำหนำ้ ที่สูบฉีดเลือดไปทวั่ ร่ำงกำยโดยผำ่ นเสน้ เลือด  หวั ใจของมนุษยแ์ บ่งออกเป็น 2 ซีกคือ atrium 2 หอ้ ง ท่ีอยขู่ ำ้ งบนและventricle 2 หอ้ งท่ีอยู่ ดำ้ นลำ่ ง right Atrium คือ หอ้ งขวำบนของเรำ ทำหนำ้ ที่รับเลือดท่ีมี ออกซิเจนนอ้ ยจำกเสน้ เลือด Superior venacava (มำจำกส่วนสมอง) และ Inferior venacava (มำจำกส่วนล่ำงของ ร่ำงกำย) แลว้ ส่งตอ่ ไปยงั หวั ใจหอ้ งขวำลำ่ งหรือ right Ventricle ผำ่ นลิ้นหวั ใจ Tricuspid valve ซ่ึงหอ้ งน้ีจะส่ง เลือดท่ีมี poor oxygen ไปยงั ปอดโดยกำรใชเ้ ส้นเลือด Pulmonary Artery โดย ผำ่ นลิ้นพลั โมนำรี อำร์เตอรี(ลิน้ ก้นั ระหวำ่ งหลอดเลือดพลั โม นำรีอำร์เตอรีกบั เวนตริเคิลขวำ) หลงั จำกน้นั left Atrium หรือ หวั ใจหอ้ งซำ้ ยบนที่เรำเห็นจะรับเลือดที่มีออกซิเจนมำจำกปอด ผำ่ นทำงเส้นเลือด Pulmonary Vein แลว้ ส่งต่อไปยงั left Ventricle คือหวั ใจหอ้ งซำ้ ยล่ำง ผำ่ นลิ้นหวั ใจช่ือ Bicuspid valve หรือ Mitral valve ที่จะสูบฉีดเลือดไปหล่อเล้ียงร่ำงกำย โดยผำ่ นทำงเสน้ เลือดแดงใหญ่ Aorta

 ระบบไหลเวียนเลือดแบบเปิ ด ระบบกำรไหลเวยี นแบบเปิ ด (open circulatory system) พบในสตั วไ์ ม่มี กระดูกสนั หลงั โดยเฉพำะไฟลมั อำร์โทร โพดำ และไฟลมั มอลลสั กำระบบน้ีเลือดจะไม่ไดอ้ ยใู่ นเสน้ เลือด ตลอดเวลำ แต่จะออกจำกเสน้ เลือดเขำ้ สู่ ช่องวำ่ งภำยในลำตวั ที่เรียกวำ่ ฮีโมซีล (hemocoel) อำจมีหวั ใจหน่ึง ดวง หรือมำกกวำ่ ทิศทำงกำรไหลของเลือด เร่ิมจำกหวั ใจสูบฉีดเลือดไปตำมหลอดเลือดเขำ้ สู่ฮีโมซีลเน้ือเยอ่ื และเซลล์ จะไดร้ ับอำหำรและก๊ำซจำกเลือดที่ อยใู่ นช่องวำ่ งน้ีเม่ือหวั ใจคลำยตวั เลือดส่วนหน่ึงจะไหลจำกฮีโมซีลเขำ้ เสน้ เลือดกลบั หวั ใจ ระบบไหลเวยี น โลหิตแบบปิ ดระบบไหลเวียนโลหิตแบบปิ ด มีอวยั วะที่สำคญั ในระบบ คือ หวั ใจเลือด และหลอดเลือด) พบใน สตั วม์ ีกระดูกสนั หลงั และสตั วไ์ ม่มีกระดูกสนั หลงั บำงชนิด เช่น ไสเั ดือนและ หมึก เลือดไหลในเสน้ เลือด ตลอดเวลำ ใชแ้ รงดนั มำกวำ่ กำรไหลเวยี นระบบเปิ ด ระบบไหลเวียนเลือดแบบปิ ด สตั วท์ ่ีมีกระดูกสนั หลงั ทุกชนิดมีระบบไหลเวยี นแบบน้ี นอกจำกน้ีไสเ้ ดือนดินและหมึกกย็ งั มีระบบไหลเวยี น โลหิตแบบน้ีอีกดว้ ย ระบบน้ีเลือดจะไม่ไหลออกไปนอกหลอดเลือด ซ่ึงประกอบไปดว้ ยอำเทอร่ี เวนและหลอด เลือดฝอยระบบไหลเวยี นโลหิตในปลำเป็นระบบไหลเวียนท่ีมีทิศทำงเดียวคือหวั ใจสูบฉีดเลือดไปที่เสน้ เลือด ฝอยท่ีเหงือก หวั ใจปลำมีสองหอ้ งและกำรไหลเวียนของเลือดมีทิศทำงเดียวสตั วค์ ร่ึงบกคร่ึงน้ำและ สตั วเ์ ล้ือยคลำนมีระบบน้ีเช่นกนั แต่หวั ใจของสตั วส์ องชนิดน้ีทำงำนไดไ้ ม่เตม็ ที่ โดยที่สตั วค์ ร่ึงบกคร่ึงน้ำ มี หวั ใจ 3 หอ้ งส่วนนกและสตั วเ์ ล้ียงลูกดว้ ยนมมีกำรแบ่งอยำ่ งชดั เจนระหวำ่ งเลือดแดงกบั เลือดดำ โดยแบ่งหวั ใจ ออกเป็น 4 หอ้ ง หวั ใจเตน้ 72 คร้ังต่อนำทีเลือด มีส่วนเป็นของเหลว 55% มีส่วนเป็นของท่ีไม่เหลวอีก45% ควำม ดนั ควำมดนั ปกติของเพศชำยคือ 120/80ม. ควำมดนั ปกติของเพศหญิงคือ 110/70ม. โรคควำมดนั เกิด ข้ึนกบั คน อว้ นไดง้ ่ำย ระบบวงจรเลือด ท ำหนำ้ ท่ีลำเลียงแก๊สออกซิเจนและสำรอำหำรต่ำงๆ ไปเล้ียงส่วนต่ำงๆ ของร่ำงกำย พร้อมท้งั นำแก๊ส คำร์บอนไดออกไซด์ และของเสียท่ีเกิดข้ึนกำจดั ออกนอกร่ำงกำย ระบบวงจรเลือดประกอบดว้ ย หวั ใจ หลอดเลือด และเลือด ซ่ึงอวยั วะต่ำงๆ มีหนำ้ ท่ี ดงั น้ี

 1. หวั ใจ ( Heart ) หวั ใจของคนต้งั อยใู่ นบริเวณทรวงอก ระหวำ่ งปอดท้งั สองขำ้ ง ค่อนไปทำงซำ้ ย ภำยในมีลกั ษณะ เป็นโพรงแบ่งออกเป็น 4 หอ้ ง โดย แบ่งเป็นหอ้ งบน 2 หอ้ ง เรียกวำ่ เอเตรียม ( Atrium ) หอ้ ง ล่ำง 2 หอ้ ง เรียกวำ่ เวน ตริเคิล ( Ventricle ) หวั ใจหอ้ งบนซำ้ ยและหอ้ งล่ำงซำ้ ยมี ลิ้นไบคสั ปิ ด (Bicuspid) คนั่ อยู่ ส่วนหอ้ งบนขวำและลำ่ งขวำมีลิ้นไตรคสั ปิ ด ( Tricuspid) คนั่ อยู่ ซ่ึง ลิ้นท้งั 2 ท ำหนำ้ ที่คอยเปิ ด-ปิ ด เพื่อไม่ใหน้ ้ำเลือด ไหลยอ้ นกลบั หวั ใจทำหนำ้ ที่สูบฉีด เลือดโดยกำรบีบตวั และ คลำยตวั ของกลำ้ มเน้ือหวั ใจเป็นจงั หวะ ทำใหเ้ ลือดไหล ไปตำมหลอดเลือดต่ำง ๆ เรำสำมำรถตรวจสอบกำรท ำงำนของหวั ใจ โดยกำรจบั ชีพจร อตั รำกำรเตน้ ของชีพจรของคนในสภำพปกติอยรู่ ะหวำ่ ง 60-80 คร้ังตอ่ นำที หวั ใจทำหนำ้ ท่ีสูบฉีดเลือดแดงไปเล้ียงส่วนตำ่ งๆ ของร่ำงกำย ขณะที่หวั ใจคลำย ตวั กจ็ ะสูบเลือดเขำ้ และขณะท่ีหวั ใจบีบตวั กเ็ ป็นกำรฉีดเลือดออกไป กำรเตน้ ของ ชีพจรมีควำมสมั พนั ธ์กบั กำรออกก ำลงั กำย เพรำะ ขณะที่ออกก ำลงั กำย ร่ำงกำย ของคนเรำตอ้ งกำรใชพ้ ลงั งำนเพ่ิมมำกข้ึน กำรสูบฉีดเลือดภำยในร่ำงกำยจึงสูงข้ึน เมือหวั ใจตอ้ งสูบฉีดเลือดเร็วข้ึน ชีพจรจึงเตน้ เร็วข้ึนดว้ ย

 2. หลอดเลือด ( Blood Vessel ) กำรหมุนเวยี นของเลือดจำกหวั ใจไปและกลบั จำกส่วนต่ำง ๆ ของ ร่ำงกำยน้นั ตอ้ ง อำศยั หลอดเลือด ซ่ึงมีอยู่ ทวั่ ร่ำงกำย หลอดเลือดในร่ำงกำยคนเรำแบ่งออกเป็น 3 ชนิด คือ  1. หลอดเลือดอำร์เทอรี ( Arteries ) เป็นหลอดเลือดท่ีนำเลือดออกจำกหวั ใจไปยงั ส่วนต่ำง ๆ ของ ร่ำงกำย เลือดท่ีอยใู่ นหลอดเลือดน้ีเป็นเลือดท่ีมีปริมำณแก๊สออกซิเจนมำก ยกเวน้ เลือดที่ส่งไปยงั ปอด ซ่ึงเป็น เลือดท่ีมีปริมำณแก๊สคำร์บอนไดออกไซดม์ ำก หลอดเลือดอำร์เทอรีมีผนงั หนำไม่มีลิน้ ก้นั มี ควำมแขง็ แรง เพ่อื ใหม้ ีควำมทนทำนต่อแรงดนั เลือดท่ีถูกฉีดออกจำกหวั ใจ  2. หลอดเลือดเวน ( Vein ) เป็นหลอดเลือดที่นำเลือดจำกส่วนต่ำง ๆ ของร่ำงกำยเขำ้ สู่หวั ใจ เลือด ท่ีอยู่ ในหลอดเลือดน้ีเป็นเลือดที่มีปริมำณแกส๊ คำร์บอนไดออกไซดส์ ูง ยกเวน้ เลือดท่ีนำจำกปอดมำยงั หวั ใจ จะเป็น เลือดท่ีมีปริมำณแกส๊ ออกซิเจนสูง ภำยในหลอดเลือดน้ีจะมีลิน้ ป้องกนั ไม่ใหเ้ ลือดไหล ยอ้ นกลบั  3. หลอดเลือดฝอย ( Capillaries ) เป็นหลอดเลือดท่ีมีขนำดเลก็ ละเอียดเป็นฝอยติดต่ออยรู่ ะหวำ่ ง แขนงเลก็ ๆ ของหลอดเลือดอำร์เทอรีและหลอดเลือดเวน หลอดเลือดฝอยมีผนงั บำงมำก เป็นบริเวณท่ีมี กำร แลกเปล่ียนสำรอำหำร แก๊ส และสิ่งต่ำง ๆ ระหวำ่ งเลือดกบั เซลลข์ องร่ำงกำย 3 เลือด ( Blood ) ใน ร่ำงกำยคนเรำมีเลือดอยปู่ ระมำณร้อยละ 9-10 ของน้ำหนกั ตวั  เลือดมีส่วนประกอบ ที่สำคญั 2 ส่วน คือ  1. ส่วนท่ีเป็นของเหลว ซ่ึงเรียกวำ่ น้ำเลือด หรือพลำสมำ ( Plasma) มีอยปู่ ระมำณร้อยละ55 ของปริมำณเลือดท่ี ไหลอยใู่ นร่ำงกำย ในน้ำเลือดประกอบดว้ ยน้ำ ร้อยละ 91 นอกน้นั เป็นสำรอ่ืน ๆ ไดแ้ ก่ สำรอำหำรต่ำง ๆ เอนไซม์ ฮอร์โมน และแก๊ส รวมท้งั ของเสียท่ีร่ำงกำยไม่ตอ้ งกำร เช่น ยเู รีย แก๊ส คำร์บอนไดออกไซด์ เป็นตน้ น้ำเลือดทำหนำ้ ท่ีลำเลียงสำรอำหำร เอนไซม์ ฮอร์โมน และแก๊สกลบั ไป เล้ียงเซลลต์ ่ำง ๆ ของร่ำงกำย และ ล ำเลียงของเสียต่ำง ๆ มำยงั ปอดเพอื่ ขบั ออกจำกร่ำงกำย

 2. ส่วนท่ีเป็นของแขง็ ไดแ้ ก่ เซลลเ์ มด็ เลือด และเกลด็ เลือด ซ่ึงมีอยปู่ ระมำณร้อยละ 45ของ ปริมำณเลือด ท้งั หมด 2.1 เซลลเ์ มด็ เลือดมีอยู่ 2 ชนิด คือ  1) เซลลเ์ มด็ เลือดแดง ( Red Blood Cell ) มีรูปร่ำงค่อนขำ้ งกลมแบน ตรงกลำงบุ๋มเขำ้ หำกนั เมื่อโต เตม็ ที่ ไม่มีนิวเคลียส ส่วนประกอบส่วนใหญ่เป็นสำรประเภทโปรตีนท่ีเรียกวำ่ ฮีโมโกลบิน ซ่ึงมีเหลก็ เป็น องคป์ ระกอบที่สำคญั ฮีโมโกลบิน มีสมบตั ิในกำรรวมตวั กบั แก๊ส ออกซิเจน ไดด้ ีมำก เซลลเ์ มด็ เลือดแดงมี หนำ้ ที่ลำเลียงแก๊สออกซิเจนไปยงั เซลลต์ ่ำง ๆ ทวั่ ร่ำงกำย และลำเลียงแก๊ส คำร์บอนไดออกไซดก์ ลบั ไปสู่ปอด เพื่อทำกำรแลกเปล่ียนแก๊ส เซลลเ์ มด็ เลือดแดงสร้ำงท่ีไขกระดูก และเซลลเ์ มด็ เลือดแดงมีอำยปุ ระมำณ 110-120 วนั หลงั จำกน้นั จะถูกส่งไปทำลำยท่ีตบั และมำ้ ม  2) เซลลเ์ มด็ เลือดขำว ( White Blood cell ) มีรูปร่ำงกลม ขนำดใหญ่กวำ่ เซลลเ์ มด็ เลือดแดง ไม่มี นิวเคลียส เซลลเ์ มด็ เลือดขำว ในร่ำงกำย มีอยหู่ ลำยชนิด ท ำหนำ้ ท่ีต่อตำ้ นและทำลำย เช้ือโรคหรือส่ิง แปลกปลอม ท่ีเขำ้ สู่ร่ำงกำย แหลง่ ที่สร้ำงเซลลเ์ มด็ เลือดขำวไดแ้ ก่ มำ้ ม ไขกระดูก และต่อมน้ำเหลือง เซลลเ์ มด็ เลือดขำวมีอำยปุ ระมำณ 7-14วนั กจ็ ะถูกทำลำย 2.2 เกลด็ เลือด ( Blood Platelet ) เป็น ส่วนประกอบของเลือดที่ไม่ใช่เซลล์ มีขนำดเลก็ มำก ไม่มีสี ไม่มี นิวเคลียส ท ำหนำ้ ท่ีช่วยทำใหเ้ ลือด แขง็ ตวั เม่ือเลือดออกสูภ้ ำยนอกร่ำงกำย และช่วยหำ้ มเลือดในกรณีท่ีเกิด บำดแผล โดยจบั รวมตวั กนั เป็น กระจุกร่ำงแหอดุ รูของหลอดเลือดฝอยทำใหเ้ ลือดหยดุ ไหล แหล่งท่ีสร้ำงเกลด็ เลือดไดแ้ ก่ ไขกระดูก เกลด็ เลือดมีอำยุ 4วนั เท่ำน้นั กจ็ ะถูกทำลำย เซลลเ์ มด็ เลือดแดง เซลลเ์ มด็ เลือดขำว

กำรหมุนเวยี นเลือดในร่ำงกำย  1. เลือดจำกส่วนต่ำง ๆ ของร่ำงกำยซ่ึงเป็นเลือดท่ีมีปริมำณแก๊สออกซิเจน จะไหลกลบั เขำ้ สู่หวั ใจหอ้ งบนขวำ (Right Atrium )  2. เม่ือหวั ใจบีบตวั เลือดจะไหลจำกหวั ใจหอ้ งบนขวำ ผำ่ นลิ้นหวั ใจลงสู่ หอ้ งล่ำงขวำ ( Right Ventricle )  3. เมือหวั ใจหอ้ งล่ำงขวำบีบตวั เลือดจะไหลเขำ้ สู่หลอดเลือดไปยงั ปอด เมื่อมีกำรแลกเปล่ียนแก๊สระหวำ่ งแกส๊ คำร์บอนไดออกไซดแ์ ละแก๊ส ออกซิเจน เลือดท่ีมีปริมำณแก๊สออกซิเจนสูงจะไหลกลบั เขำ้ สู่หวั ใจหอ้ ง บนซำ้ ย ( Left Atrium )  4. เม่ือหวั ใจหอ้ งบนซำ้ ยบีบตวั เลือดจะไหลผำ่ นลิ้นหวั ใจลงสู่หอ้ งลำ่ งซำ้ ย (Left Ventricle ) 5. เม่ือหวั ใจหอ้ งลำ่ งซำ้ ยบีบตวั เลือดจะไหลเขำ้ สู่หลอด เลือดไปเล้ียงส่วนตำ่ ง ๆ ของร่ำงกำย และเม่ือเลือดมี ปริมำณแก๊ส ออกซิเจน กจ็ ะไหลกลบั เขำ้ สู่หวั ใจหอ้ งบนชวำเป็นเช่นน้ีเร่ือย ๆ ไป