คำนิยมประวัติบ้านน้ำปลีก

หนังสืออานประกอบการเรยี น กลมุ สาระการเรียนรภู าษาไทย หนวยการเรยี นรูที่ ๑๑ รตู ํานานสบื สานวฒั นธรรมประวัตบิ า นนา้ํ ปลีก ชนั้ มัธยมศึกษาปที่ ๓ เร่อื ง ประวัตบิ า นนา้ํ ปลีก นายสนุ ทร ศรีเดช ตําแหนง ครู วทิ ยฐานะชํานาญการ โรงเรยี นนาํ้ ปลีกศกึ ษา สํานกั งานเขตพนื้ ท่ีการศกึ ษาอํานาจเจรญิ สํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พืน้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธิการ

คํารับรองของผบู งั คับบัญชา ขาพเจานายสุมิตร เรืองบุตร ตําแหนงผูอํานวยการโรงเรียนน้ําปลีกศึกษา ขอรับรองวาหนังสืออานประกอบการเรียน เรื่อง ประวัติบานน้ําปลีก เปน ผลงานท่ีนายสุนทร ศรีเดช ตําแหนงครู วิทยฐานะชํานาญการ โรงเรียนนํ้า ปลีกศกึ ษา จัดทําขนึ้ จริง ลงชอ่ื (นายสุมติ ร เรืองบตุ ร) ผูอํานวยการโรงเรยี นนํ้าปลกี ศกึ ษา ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๐

คํานาํ ถาเราไมรูอดีตความเปนมาเปนขอมูลพ้ืนฐานก็คงจะเปนการยากที่จะ กําหนดปจจุบันและอนาคตได หลังจากเขารับการอบรมจัดทําหนังสือ หลักสูตรทองถิ่น ท่ีชิตสกนธรีสอรทแลวก็ไดพยายามสอบถาม สืบคนเรื่องราว ขอมูล ประวัติความเปนมาในแงมุมตางๆ ของบานนํ้าปลีกถ่ินกําเนิดไวโดย สอบถามจากผูรู ผูอาวุโสในชุมชน ซ่ึงตางก็ใหความกรุณาเปนอยางดี คอยให คําแนะนําและ เปนกําลังใจดวยตระหนักถึงคุณคาอันจะเกิดกับลูกหลาน อนุชนรุนหลัง ไดอาน ไดศึกษาแลวจะเกิดความรักความผูกพันภาคภูมิใจใน ถ่ินกําเนิดและบรรพบุรุษของตนเอง ตามวัตถุประสงคของหลักสูตรที่ใหแตละ ทองถ่ินจัดทําหลักสูตรทองถ่ินของตนเองอยางเหมาะสม ซ่ึงตองใชความ อดทน พยายามสูงใชเวลาในการสอบถาม สัมภาษณ สืบคน รวบรวม ตีความ ตรวจสอบ ยาวนานพอสมควร เพ่ือจะนํามาเขียนเรียบเรียง เน่ืองจาก สวนใหญจะเปนขอมูลแบบ “มุขปาฐะ” บอกเลาแบบปากตอปากสืบตอกัน มา ซึ่งก็มีความคลาดเคลื่อนขัดแยงกันใน บางเร่ืองบางสวน จึงไดสอบถาม ตรวจสอบจากหลายๆ ทาน แลวนํามาเทียบเคียงคอยๆ เรียบเรียงข้ึน ตามลําดับอยางชาๆ เน่ืองจากมีจารึกอยูเพียงแหงเดียว คือ เสมาหลักบาน ตอ งอา นศกึ ษาพฒั นาการ ทางประวตั ศิ าสตรว ฒั นธรรมของหลายจงั หวัด เพื่อ เทียบเคียงระยะเวลาลําดบั เหตกุ ารณ

หากมีขอผิดพลาดใดๆ ปรากฏอยูก็ขอนอมรับไวเพ่ือนํามาปรับปรุงใน คราวตอไป หากมีคุณประโยชนและความดีอยูในผลงานนี้ก็ขออุทิศแต บูรพาจารยบุพการี และผูมีสวนในการใหคําแนะนํา สัมภาษณ สอบถาม สบื คนเรือ่ งราว ทกุ ๆ ทานท้งั ทย่ี งั มชี ีวิตอยแู ละผทู ล่ี ว งลับไปแลว ขอคารวะผมู ี อปุ การคณุ ทุกทานไว ณ โอกาสนีด้ ว ยความจริงใจ (นายสนุ ทร ศรีเดช) ตาํ แหนง ครู วทิ ยฐานะชาํ นาญการ โรงเรียนนาํ้ ปลกี ศกึ ษา ๗ มถิ นุ ายน ๒๕๕๐

นายสนุ ทร ศรีเดช ผูสืบคน รวบรวม เรยี บเรยี ง เกิด เมอ่ื วนั ที่ ๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๐๓ บดิ า-มารดา นายเฉลิม–นางดารา ศรีเดช การศึกษา - ระดับประถมศกึ ษา (ป.๑–ป.๗) จากโรงเรียนชุมชนบานน้ําปลีก (พ.ศ.๒๕๐๙–๒๕๑๕) - ระดับมัธยมศึกษา (ม.ศ.๑–ม.ศ.๕) จากโรงเรียนอํานาจเจริญ (พ.ศ. ๒๕๑๖-๒๕๒๐) - ระดับอนุปริญญา ป.กศ.สูง (ไทย-ประวัติ) จากวิทยาลัยครู อุบลราชธานี (พ.ศ. ๒๕๒๑-๒๕๒๒) - ระดับปริญญาตรี ค.บ.เกียรตินิยมอันดับ ๒ (ไทย-ประวัติ) จาก วทิ ยาลยั ครอู บุ ลราชธานี (พ.ศ.๒๕๒๓-๒๕๒๔) รับราชการ - บรรจแุ ตงตง้ั ตําแหนง อาจารย ๑ ระดบั ๓ โรงเรยี นนาหวาวทิ ยาคม อําเภอพนา จังหวัดอุบลราชธานี (ปจจุบันโรงเรียนปทุมราช วงศา อําเภอปทุมราชวงศา จังหวัดอํานาจเจริญ) ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๒๕

ปจ จุบนั - ดํารงตําแหนง ครู อันดับ ค.ศ. ๒ ชํานาญการ โรงเรียนนํ้าปลีก ศกึ ษา สํานักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษามัธยมศกึ ษา เขต ๒๙

คําอนโุ มทนา อุษาอาคเนย เปน ที่รวมชาติพันธุตา งๆ ไวในดินแดนท่ีสมบูรณแตละชาติ พันธุแมแตกตางดวยภาษาและวัฒนธรรมแตก็สามารถอยูรวมกันไดอยางดี มี รองรอยของการตอสูนอยมาก เมื่อเทียบกับที่อื่นในโลกถือเปนดินแดนท่ีสงบ สุขสมช่ือ “แผนดินธรรมแผนดินทอง” ภาคอีสานของไทยก็เปนสวนหน่ึง ของวัฒนธรรมหลากหลายสาขาวัฒนธรรม คือ การสรางสมสิ่งท่ีดีส่ิง สรางสรรคเหลาน้ัน แลวก็ปฏิบัติสืบทอดกันมา บางอยางก็ยังถือปฏิบัติกัน อยางเขมแข็ง แตบางอยางก็มี ความเปล่ียนแปลงไปตามกระแสของ วัฒนธรรมใหม โดยเฉพาะอยางยิ่งโลกทางตะวันตก หรือท่ีเราเรียกวา “อิทธิพลของโลกาภิวัตน” แตบรรพบุรุษของเราชาวอีสานมักเปนคนชอบ จารึกบันทึกส่ิงตางๆ โดยมักจารึกไวที่หลักศิลา, ใบเสมา, ใบลาน ฯลฯ และ สวนมากมกั จะเกบ็ ไวตามวัด เรือ่ งราวและวรรณกรรมตางๆ จึงไดถายทอดสืบ มามากมาย เรามีอัตลักษณ คือ ภาษาทั้งภาษาเขียน เปนอักษรขอม, อักษร ธรรม และอักษรไทยนอ ย และภาษาพูดท่สี บื ทอดกนั มาอยางเดนชัด ทั้งจารีต ประเพณีท่ีเราเรียกวา “ฮีตสิบสองคองสิบสี่” ส่ิงเหลานี้เปนท่ีภาคภูมิใจใน วัฒนธรรมอันงดงามท่ีควรสืบสาน เปนมรดกเปนสมบัติอันลํ้าคา เปนส่ิงท่ีทํา ใหเรามี ความสงบสุขดว ยคณุ ธรรมตลอดมา หมูบานนํ้าปลีก เปนชุมชนท่ีเติบโตอยางรวดเร็ว แตก็มีแบบแผนมี เอกลักษณเปนของตัวเอง ที่เห็นอยางชัดเจน คือ สําเนียงภาษาพูด เปนเรื่อง แปลกทีไ่ มเหมอื นหมูบานไหนในเขตใกลเ คยี งสาํ เนียง “เญ่ินๆ” แตมีเสนหถา จะสันนิษฐานนาจะเปนไปไดสองทาง คอื

๑. เปนชุมชนท่ีต้ังมากอนใครในละแวกน้ีมีสําเนียงเปนเอกลักษณ ชุมชนอ่ืนๆ ยายมาทีหลังสําเนียงจึงแตกตาง แตชุมชนน้ําปลีกไมเคยแยกกัน ไมเ คย แตกออกไปสรางรกรากทีใ่ หม จงึ ไมม หี มบู านไหนมสี าํ เนียงเหมอื น ๒. แตเดิมท่ีน่ีมีชุมชนดั้งเดิมอยูกอนแลว มีสําเนียงภาษาของหมูบาน ทั้งหลายเหลา น้ีเหมือนกันอยกู อนแลว แลวมีชุมชนใหมยายมาจากท่ีอื่นมาต้ัง ท่ีน่ีจึงมีสําเนียงท่ีแตกตางจากถิ่นเดิม หมูบานนํ้าปลีกจึงมีสําเนียงการพูดไม เหมือนหมูบานใด อาตมาภาพไดเคยไปดูคําจารึกที่ใบเสมากลางบาน เคยถามโยม พอครูวิชยั ดอกไมวา “บ.ส. ๒๒๔๘” คืออะไร ทานตอบวา ยอ มาจาก “บาน สรา ง เมอ่ื พ.ศ. ๒๒๔๘” เลยตกใจวา หมูบ านนาํ้ ปลกี น้ีสรา งกอนเมอื งอุบลฯ หรือแมแตกรุงรัตนโกสินทรอีกหรือนี่ คําสันนิษฐานขอท่ี ๑ จึงนาเปนไปได แตก ็เก็บ ความสงสัยปนอยากรู วาทําไมถึงมีใบเสมาท่ีหนองบัวหรือที่วัดโนน สม โฮง การจารึกใบเสมาหมายถึงชุมชนนั้นตองมีความเปนปกแผนมีขอบเขต ชดั เจน มคี วามเจริญรุงเรอื งมาก เปนท่ีนา ศึกษาถึงความเปนมา เคยถามวามี การบนั ทึกเรอ่ื งราวจากบรรพบรุ ุษบา งไหม ไดรบั คําบอกเลา วา ยังไมมชี ัดเจน จนกระท่ังวันหน่ึง ไดพบกับชมรมผูสูงอายุท่ีวัดอาตมาไดปรารภกับ โยมพอแทงและโยมพอครูจรัญวา “หมูบานนํ้าปลีกเปนหมูบานที่สมบูรณ แบบ ทั้งดานประเพณีวัฒนธรรม มีเอกลักษณเปนของตัวเองที่เดนชัด มี รองรอยของประวัติศาสตรยาวนานที่นาศึกษา ขอมูล (มรดก) ใหลูกหลานได ไหม ชวยกันคนควาเรียบเรียงทําเปนบันทึกเร่ืองราวของประวัติหมูบานเพื่อ ลูกหลานจะไดศึกษา ทําเปนแบบเรียนใหศึกษาในโรงเรียนเลยยิ่งดี ลูกหลาน จะไดภ าคภูมใิ จในประวัตคิ วามเปนมา ภาคภูมิใจการสืบสานพัฒนาของบรรพ บุรษุ และน่นั จะเปน การสบื สานวฒั นธรรมประเพณีอยางเขมแข็งตอไป” ซึ่งก็

ไดร ับความเห็นชอบของผอู าวโุ สเหลา น้นั วา กาํ ลังมีการทํากันอยู อาจจะคลาด ไป คลาดมาบาง แตอาตมาก็ใหกําลังใจวาใหเร่ิมทําเสียเถอะทําไวเพ่ือพัฒนา ตอไป เพราะตอ ไปจะย่งิ ลาํ บาก จนวันนี้ในมือของอาตมาภาพในขณะนี้ ไดเห็นส่ิงถือวาทรงคุณคาเห็น ถึงความพยายามและต้ังใจจริงของคุณโยมอาจารยสุนทร ศรีเดช ทานไดทํา หนาท่ีลูกหลานท่ีดีของบรรพบุรุษในการมอบมูล คือ มรดกอันมีคาย่ิงใหแก อนุชน คนรุนหลังไดศึกษา ขอใหจงดําเนินการตอๆ ไป ขออนุโมทนาใน ศรัทธา ปสาทะ ขอคุณโยมอาจารยสุนทร ศรีเดช และผูมีสวนรวมในการทํา หนังสือเลมน้ีทุกทาน และขอแสดงความยินดีแกชาวชุมชนนํ้าปลีกทุกทาน ดว ยความจริงใจ ขออนุโมทนา พระครูบริหารคณาทร วัดปา นาดอกไม ๑ ตลุ าคม ๒๕๕๐

คาํ นยิ ม นายสุนทร ศรีเดช ตําแหนงครู อันดับ คศ.๒ ชํานาญการ โรงเรียน น้ําปลีกศึกษา เปนผูมีความขยันหมั่นเพียร มีความวิริยะอุตสาหะ มีความคิด ริเร่ิมสรางสรรคในการพัฒนาการเรียนการสอนพัฒนาตนเองอยางตอเนื่อง และมีประสิทธิภาพสูง เปนที่เคารพรักของนักเรียน เปนท่ีรักและศรัทธาของ คนในชุมชนเปนผูประพฤติปฏิบัติตน ครองตน ครองคน ครองงานไดอยาง เหมาะสมเปนตนแบบแกบุคคลอ่ืนในโรงเรียนและชุมชนไดเปนอยางดี ไดรับ เลือกเปนครูดีเดน ครูดีในดวงใจท้ังของโรงเรียนและสํานักงานเขตพื้นที่ การศึกษาอํานาจเจริญ โลเกียรติยศครูดีเดนสาขาผูสอน “เพชรแผนดิน” ของ ฯพณฯ ดร.นิพนธ ศศิธร เปนผูประพันธเนื้อรอง เพลงมารชนํ้าปลีก ศึกษา เพื่อเผยแพรเกียรติคุณ ของโรงเรียน เปนผูคิดออกแบบตราสัญลักษณ ของโรงเรียน และมีผลงาน อีกมากมาย ไดใชความรูความสามารถเพียร พยายามอยางสูงย่ิงในการสืบคน สอบถาม รวบรวมขอมูลมาเรียบเรียง ประวัติความเปนมาของบานน้ําปลีก ซ่ึงถือวาเปนผูริเริ่มสรางนวัตกรรมและ องคความรูใหมๆ มาสูลูกหลาน และผูที่สนใจในทองถิ่นของตน ผลงานน้ี จัดทําไดอยางครบถว นสมบรู ณอ ยา งไมเ คยปรากฏมากอน

ขอแสดงความชื่นชมกบั ผลงานช้ินน้ีเปนอยางยิ่งในการทุมเทเสียสละเวลา ใน การเรียบเรียง ขอใหนําไปเผยแพรเรื่องราวในผลงานน้ีไปยังลูกหลาน และ ชาวน้ําปลีกที่สนใจ และตอสาธารณชน ขอใหมีสุขภาพพลานามัยที่สมบูรณ แข็งแรงและสรา งสรรคผ ลงานรบั ใชช ุมชนตอๆ ไป (นายสุมติ ร เรืองบุตร) ผอู าํ นวยการโรงเรียนน้ําปลกี ศึกษา ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๕๐

คํานิยม เน้ือหาท่ีปรากฏในหนังสือเลมนี้ แสดงใหเห็นวาผูเขียนไดคนควาศึกษา หาความรูความเขาใจในเรื่องที่ปรากฏอยางกวางขวางลึกซ้ึง ทั้งจากเอกสาร ในยุคตางๆ จากหลักศลิ าจารึกในหมูบาน ปราชญชาวบาน ผูเฒาผูแกมาบอก เลาจากบุคคลในยุคตางๆ และจากประสบการณของผูเขียนเอง คุณสุนทร ศรีเดช เปนบุคคลแรกท่ีคิดริเริ่มการรวบรวมเร่ืองราวบานนํ้าปลีกและนํามา รวมไวในเลมน้ี เพื่อเปนประโยชนแกผูสนใจศึกษา สืบทอดความเปนไป เปน มาของคนบา นนํา้ ปลกี นบั เปน การกระทําที่นา ชมเชย การรวบรวมเอกสาร การเรียบเรียงคําบอกเลาจากผูเฒาผูแก ปราชญ ชาวบาน และการตีความหมายบนหลักศิลาจารึกในประวัติศาสตร นอกจาก ตองใช ความอุตสาหะอยางสูง คุณสุนทร ศรีเดช ยังไดใชความละเอียด รอบคอบอยางยิ่ง ในการกล่ันกรองเรื่องราวมาปะติดปะตอกัน จนทําให สามารถรวบรวมจนเปนเอกสารท่ีแลวเสร็จจึงมีความสมบูรณเปนพิเศษ นับเปนความละเอียดรอบคอบของผูเขียนและแสดงถึงความตั้งใจอยากจะให เกิดประโยชนทีส่ ุดแกผ ศู ึกษาและผูอา น

ผมรูสึกช่ืนชม คุณสุนทร ศรีเดช ซ่ึงเปนอาจารยโรงเรียนนํ้าปลีกศึกษา จบการศึกษาดานภาษาไทย ไดนําความรูท่ีตนมีอยู มาใชในทางท่ีเกิด ประโยชนย่ิงตอสังคม และเชื่อวาเอกสารเลมน้ีจะมีคุณคาสําหรับวงการ วิชาการและวงการประวตั ิศาสตรทอ งถ่ินไทย (นายสชุ าติ ธารารมย) รองผอู ํานวยการโรงเรียนน้ําปลีกศึกษา ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๐

คาํ นยิ ม ความภาคภูมิใจในตนเองของคนเรานั้นยอมจะเกิดข้ึนไดในหลาย เร่ืองราวที่ผานเขามาในชีวิตของคนเรา เชนเดียวกันกับความภาคภูมิใจของ คนชนเผา “อีสาน” ท่ีภาคภูมิใจในสายเลือดของบรรพบุรุษท่ีไดสืบทอดวิถี ชีวิต ขนบธรรมเนียมวัฒนธรรม ประเพณีท่ีดีงามมาจากเหลาบรรพบุรุษที่ได สรางบานแปลงเมืองหลอหลอมส่ิงที่ดีงามไวเปนมรดกใหตกทอด เปนสมบัติ อันล้าํ คา มาสูล กู หลานในรุนหลังตอ มาไวใหไดชื่นชมดวยความภาคภมู ใิ จ หนังสือประวัติบานน้ําปลีกท่ีทานอาจารยสุนทร ศรีเดช ไดเรียบเรียง ขน้ึ เลม นน้ี ับไดว าเปนเอกสารท่ที รงคณุ คา ทางประวัติศาสตรที่นาภาคภูมิใจ ท่ี ไดกลา วถงึ การกอ ตั้งบานเมอื งของบรรพบรุ ษุ ของชนเผา บานน้ําปลกี รุนแรกๆ จนกระท่ังตอมาไดพัฒนาเจริญรุงเรืองกาวหนามาเปนหมูบานน้ําปลีกใน ปจจุบัน จนไดรับ การยกฐานะเปน “เทศบาลตําบลน้ําปลีก” จวบ จนกระทง่ั วันนี้ ขอขอบคุณทานอาจารยสุนทร ศรีเดช เปนอยางมากท่ีไดมีความ อุตสาหะ วิริยะ เพียรพยายามสืบคนขอมูลทางประวัติศาสตรถึงการกําเนิด กอตั้งบานนํ้าปลีกจากแหลงขอมูลตางๆ จนสําเร็จเปนเอกสารท่ีสมบูรณที่สุด ฉบับหน่ึง เพ่ือเปนเอกสารอางอิง ไวใหชาวนํ้าปลีกทุกทาน ตลอดจนผูสนใจ ใครร ปู ระวัติศาสตร ความเปน มาของบานน้ําปลกี จากอดตี จนถึงปจ จบุ ันได

ศึกษาอยางละเอียดทุกแง ทุกมุมหวังวาคงจะเปนประโยชนตอชุมชนนํ้าปลีก และผอู า นทุกทานตอ ไป (นายไพศาล พรหมภา) รองผูอํานวยการโรงเรียนนํ้าปลกี ศกึ ษา ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๐

คาํ นยิ ม คุณครูสุนทร ศรีเดช ครูโรงเรียนน้ําปลีกศึกษา เปนผูมีความ ขยันหม่ันเพียร วิริยะ อุตสาหะ มีความคิดริเริ่มสรางสรรคที่ดี ชอบสนทนา สอบถามหาความรู ของทองถ่ินจากผูรูอาวุโสในชุมชนอยูเสมอ เปนผู ประพฤติปฏิบัติตนไดอยางเหมาะสม เปนแบบอยางท่ีดีแกบุคคลอื่นและ ชุมชนไดเปนอยางดี นานมาแลวไดเคยสนทนาและปรารภไววาอยากให คุณครูสุนทร ไดรวบรวม เรียบเรียงประวัติบานน้ําปลีกใหลูกหลานชาวน้ํา ปลีกไดอา น ไดศ กึ ษาถึงประวัติความเปนมาของบรรพบุรุษ เพื่อสรางความรัก และภาคภูมิใจในทองถิ่นของตนเอง อันจะเปนรากฐานและเปนพลังผลักดัน ในการท่ีจะพฒั นาทองถิ่นและบานเมืองใหเจริญกาวหนาตอไป ซ่ึงการทํางาน น้ีตองสอบถาม สืบคน คนควา ตีความ รวบรวมกวาจะนํามาเรียบเรียงน้ันก็ ตองใชเ วลานานมาก ตองทํางานตอเน่ืองอยางอดทนดวยความพากเพียรเปน อยางย่ิง กวาจะเสร็จสมบูรณข้ึนมาได ผลงานชิ้นน้ีนับไดวาเปน “นวัตกรรม” ชิ้นแรกที่มีความสมบูรณย่ิง อยางไมเคยปรากฏมากอนให ทองถิน่ น้ี

รูสึกชื่นชมกับผลงานช้ินน้ีที่แทบจะเรียกไดวามีความสมบูรณเกือบทุกแง ทุก มุม ตองขอบคุณคุณครูสุนทร ศรีเดช ท่ีทุมเท เสียสละในการทํางานชิ้นนี้ เพือ่ ถ่ินกําเนิด ดว ยความพยายามอยางสงู มา ณ โอกาสนีด้ วยความจริงใจ (นายจิตติ รันตพิทกั ษส ุข) นายกเทศมนตรตี าํ บลน้าํ ปลีก ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๐

สารบัญ หนา ๑ เร่อื ง ๖ ๑. คาํ ศัพทน ยิ าม ๑๐ ๒. นามอนั เปนชือ่ ๑๕ ๓. เหลาน้คี ือหลกั ฐานรอ งรอย ๒๘ ๔. ยอนเกร็ดเล็กเกร็ดนอ ยสปู จ จบุ ัน ๓๒ ๕. หมูบา นเตบิ โตพัฒนา ๓๕ ๖. เสมาหลกั บาน ๓๗ ๗. บุญบาน บุญกมุ ขาวใหญ ๔๑ ๘. เฒาในบา นผูน ําชุมชน ๔๖ ๙. ภาคภมู ิใจชนชาวนํา้ ปลีก ๕๙ ๑๐. น้ําปลกี ในวนั นี้ ภาคผนวก