ครอบครัวระบบสุริยะ ครูก๊อบ

วิทยาศาสตร์ หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี ๕ กล่มุ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ สอนโดย คุณครูปทั มา ยะภกั ดี โรงเรยี นอนุบาลรักภาษา

จดุ ประสงค์ • สามารถสรา้ งแบบจาลองเพ่ืออธิบายลกั ษณะของระบบสรุ ยิ ะได้ ทดสอบก่อนเรียน ระบบสุรยิ ะ องคป์ ระกอบของระบบสรุ ิยะ ดวงอาทติ ย์ ดาวเคราะห์ ดาวพธุ ดาวอังคาร ดาวพฤหสั บดี ดาวศกุ ร์ โลก ดาวเนปจูน วดี ิโอ ระบบสุริยะ ดาวเสาร์ ดาวยเู รนัส ดาวหาง ทดสอบหลงั เรยี น สอนโดย

1 ระบบสรุ ยิ ะ • ดวงอาทติ ย์ • บรวิ ารของดวงอาทิตย์

ระบบสุรยิ ะ ระบบดวงดาวท่อี ยใู่ นดาราจักรทางชา้ งเผอื ก ซง่ึ เป็นดาราจกั รหนง่ึ ในเอกภพ ระบบสุริยะประกอบด้วยดวงอาทติ ย์ เปน็ ศูนย์กลางและมบี ริวารโคจรอยู่โดยรอบ คือ ดาวเคราะห์ 8 ดวง รวมทงั้ ดาวบรวิ ารของดาวเคราะห์ต่างๆ ดาวหาง ดาวเคราะห์นอ้ ย และดาวเคราะห์แคระ ซงึ่ ดาวเคราะหท์ ้ัง 8 ดวงนี้ มตี าแหน่งเรียงตามลาดบั จากดวงอาทิตย์ ดาวพุธ (Mercury) โลก (Earth) ดาวยเู รนสั (Uranus) ดาวศกุ ร์ (Venus) ดาวเนปจูน (Neptune) ดาวอังคาร (Mars) ดาวเสาร์ (Saturn) ดาวพฤหสั บดี (Jupiter)

ดวงอาทติ ย์ ดาวพุธ ดาวศุกร์ โลก ดาวองั คาร ดาวพฤหสั บดี ดาวเสาร์ ดาวยูเรนสั ดาวเนปจูน องคป์ ระกอบของระบบสุรยิ ะ 1 ดวงอาทติ ย์ 2 บรวิ ารของดวงอาทิตย์ - ดาวเคราะห์ (8 ดวง) ดาวพธุ ดาวศุกร์ โลก ดาวองั คาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์ ดาวยเู รนัส ดาวเนปจูน - ดาวเคราะห์แคระ - ดาวเคราะหน์ อ้ ย - ดาวหาง

แกนกลางของดวงอาทิตย์ 1 ดวงอาทติ ย์ เป็นสว่ นที่มีความรอ้ นสูงที่สุด • ดาวฤกษศ์ ูนย์กลางของระบบสุรยิ ะ • ดวงอาทิตยเ์ ปน็ ดาวฤกษ์ขนาดเล็กเม่อื เทียบ ดาวฤกษอ์ นื่ ๆ บนทอ้ งฟา้ • เปน็ ดาวฤกษ์ท่ีอยู่ใกล้โลกมากท่ีสุด • ดวงอาทิตย์มเี สน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง 1,392,000 กิโลเมตร ใหญ่กว่าโลก 109 เท่า • หมุนรอบตวั เอง 1 รอบ ใชเ้ วลา 25-35 วนั • ผวิ ของดวงอาทิตยม์ ีอุณหภมู ปิ ระมาณ 5,700 องศาเซลเซยี ส • ดวงอาทติ ย์ถูกจดั เป็นดาวฤกษส์ ีเหลือง มีอายปุ ระมาณ 5,000 ลา้ นปี

2 บริวารของดวงอาทติ ย์ ดาวพุธ ดาวศุกร์ โลก ดาวอังคาร • โคจรอยรู่ อบดวงอาทิตย์ ได้แก่ ดาวเคราะหม์ อี ยู่ 8 ดวง ดาวบรวิ ารของดาวเคราะห์ ดาวเคราะหแ์ คระ ดาวเคราะหน์ ้อย ดาวหาง และวัตถขุ นาดเลก็ อื่นๆ สว่ นดาวตกหรอื ผีพุ่งไต้ และอุกกาบาตอาจเกดิ จาก ดาวเคราะห์นอ้ ย หรือวัตถขุ นาดเล็กอื่นๆ ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร์ ดาวยเู รนัส ดาวเนปจนู

ดาวเคราะห์ บริวารดวงอาทิตย์ปัจจบุ นั มี 8 ดวง นกั ดาราศาสตรไ์ ดแ้ บ่งดาวเคราะหต์ ามวงโคจรและแบ่งตาม ลกั ษณะพ้ืนผิว แบง่ ตามวงโคจร ดาวพุธ ดาวศกุ ร์ ดาวอังคาร ดาวพฤหสั บดี ดาวเสาร์ ดาวยเู รนัส ดาวเนปจนู ดาวเคราะห์วงใน ดาวเคราะห์วงนอก ดาวเคราะห์ทอ่ี ย่ใู กลด้ วงอาทิตยม์ ากกวา่ โลก ดาวเคราะห์ทอ่ี ยูห่ ่างจากดวงอาทติ ยม์ ากกวา่ โลกจึงมี จงึ มีวงโคจรส้ันกว่า วงโคจรยาวกวา่ โลก

แบง่ ตามลักษณะพืน้ ผวิ ดาวพธุ ดาวศกุ ร์ โลก ดาวองั คาร ดาวพฤหสั บดี ดาวเสาร์ ดาวยูเรนัส ดาวเนปจนู ดาวเคราะหห์ นิ ดาวเคราะห์แกส๊ ดาวเคราะหท์ ีม่ พี ้ืนผวิ แขง็ เปน็ หนิ ดาวเคราะห์ทีเ่ ปน็ แกส๊ ท่ัวทง้ั ดวง และมีชั้นบรรยากาศบางๆ ห่อหมุ้ อาจมีแกนหนิ ขนาดเลก็ อยูภ่ ายใน

ดาวพธุ (Mercury) • เป็นดาวเคราะหท์ ่ีมีขนาดเล็กและอยู่ใกลด้ วงอาทิตยม์ ากทส่ี ดุ • ทาใหด้ า้ นท่ีหนั เขา้ หาดวงอาทิตยม์ ีอุณหภมู ิสูงมากประมาณ 400 องศาเซลเซียส แตอ่ ีกดา้ น มีอณุ หภมู ิตา่ มาก • ดาวพธุ โคจรรอบดวงอาทติ ยใ์ ช้เวลา 88 วัน และหมนุ รอบตัวเองใช้เวลา 59 วัน • เราเรยี กดาวพธุ วา่ “เตาไฟแช่แข็ง” เพราะด้านท่หี นั เข้าหาดวงอาทิตย์ร้อนมากแตอ่ ีกดา้ นเยน็ จัด พน้ื ผวิ ของดาวพธุ

ดาวศกุ ร์ (Venus) • มขี นาดใกลเ้ คยี งกบั โลก • เป็นดาวเคราะหท์ อี่ ยหู่ ่างจากดวงอาทิตย์เป็นลาดบั ท่ี 2 • พนื้ ผวิ แห้งแลง้ มีสภาพบรรยากาศหนาแนน่ เปน็ 100 เท่าของโลก แก๊สสว่ นใหญ่เป็น แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์และไอของกรดกามะถัน ไมม่ อี อกซิเจนและไอน้า มีอณุ หภมู ิ สูงเกือบ 500 องศาเซลเซยี ส • ด้วยสภาพบรรยากาศทห่ี นาทบึ จะดูดกลืนความร้อนจากดวงอาทติ ย์เอาไว้และทาหนา้ ที่ เหมือนเรอื นกระจกจึงทาใหอ้ ุณหภูมพิ ้นื ผิวของดาวศกุ รส์ ูงมากกว่าดาวพธุ

โลก (Earth) • อย่หู า่ งจากดวงอาทิตยเ์ ป็นอนั ดบั ที่ 3 • มีดวงจันทรเ์ ป็นบริวาร 1 ดวง • โลกเปน็ ดาวเคราะหท์ ีม่ ีลักษณะพเิ ศษต่างจากดวง อน่ื ๆ เพราะเป็นดาวเคราะหด์ วงเดยี วที่มพี นื้ ผิวส่วน ใหญ่ปกคลุมดว้ ยน้า 3 ใน 4 ส่วนของพน้ื โลก • โลกไดช้ อ่ื ว่าเป็น “ดาวเคราะหแ์ หง่ พืน้ น้า” • โลกมสี ภาวะเหมาะกับการกาเนดิ และการดารงอยู่ ของสง่ิ มีชวี ิตตา่ งๆ โลกหมนุ รอบตวั เอง 1 รอบ ใช้เวลา 23.56 โลกโคจรเป็นวงรีรอบดวงอาทิตย์ใช้ ชัว่ โมงหรือ 1 วนั เวลา 365 วัน หรอื 1 ปี แกนของ โลกเอียง 23 องศา กบั แนวตงั้ ฉาก กบั ระนาบทางโคจรรอบดวงอาทิตย์ จงึ ทาให้เกิดฤดูกาลต่างๆ ข้ึนบนโลก

ดาวองั คาร (Mars) • อยู่หา่ งจากดวงอาทติ ย์เปน็ ลาดับที่ 4 • ดาวองั คารถูกสารวจโดยยานไวก้ิง 1 และ 2 ของสหรัฐอเมรกิ า • ดาวอังคารมีลกั ษณะพน้ื ผิวสแี ดงเต็มไปด้วยก้อนหนิ มหี ุบเหวลึกกวา้ งใหญ่ ไมพ่ บรอ่ งรอยของ สง่ิ มีชวี ติ • มดี าวบริวาร 2 ดวง ไดแ้ ก่ โฟบอส และดมี อส ถกู ค้นพบโดยเอแสฟ ฮอล ในปพี .ศ. 2420

ดาวพฤหสั บดี (Jupiter) • อยู่ห่างจากดวงอาทติ ย์เป็นลาดับที่ 5 • ดาวพฤหัสเป็นดาวเคราะหท์ ีม่ ีขนาดใหญ่ทส่ี ุดในระบบสรุ ิยะ • มีลักษณะพ้ืนผิวเปน็ ดาวเคราะหก์ ๊าซไม่มพี ื้นผวิ ทีช่ ัดเจน • มีดาวบรวิ ารทง้ั หมด 63 ดวง มดี าวบริวารขนาดใหญ่ 4 ดวงถูกคน้ พบโดยกาลิเลโอ ดวงจันทรส์ ี่ ดวงนี้มชี อ่ื วา่ ไอโอ (Io), ยูโรปา (Europa), กานีมีด (Ganymede) และคาลสิ โต (Callisto)

กอ้ นหนิ และนา้ แขง็ วงแหวนดาวเสาร์ ดาวเสาร์ (Saturn) • มขี นาดใหญ่เปน็ อนั ดับ 2 รองจากดาวพฤหัสบดี • อยู่ห่างจากดวงอาทติ ย์เปน็ อนั ดับที่ 6 • ยานวอยเอเจอร์ 1 และ 2 สารวจพบวา่ ดาวเสาร์มีวงแหวน 7 ชั้นใหญๆ่ และมวี งแหวนเล็กซ้อนกันอยู่ จานวนมาก ซ่งึ เป็นลกั ษณะเด่นของดาวเสาร์ • วงแหวนของดาวเสารท์ เ่ี หน็ นน้ั คือ อนภุ าคนา้ แขง็ และก้อนหนิ ทปี่ กคลุมดว้ ยน้าแข็ง • ไททนั เป็นดาวบรวิ ารท่ีใหญท่ ่ีสดุ ของดาวเสาร์ ถูกคน้ พบในปี พ.ศ. 2198

ดาวมฤตยหู รอื ดาวยูเรนสั (Uranus) • มีขนาดใหญ่เป็นอันดบั 3 รองจากดาวพฤหสั บดแี ละดาวเสาร์ • อยหู่ ่างจากดวงอาทิตยเ์ ปน็ อันดับท่ี 7 • ผคู้ น้ พบคือ วิลเลียม เฮอรเ์ ชล เมือ่ พ.ศ. 2324 • การสารวจโดยยานวอยเอเจอร์ พบว่ามีวงแหวนบางๆ 10 ชน้ั อณุ หภมู ิพน้ื ผวิ -210 องศาเซลเซียส บรรยากาศประกอบด้วยแก๊สไฮโดรเจน ฮเี ลียม มีเทน และอะเซทลิ ีน • เรามองเหน็ ดาวยเู รนสั มีสเี ขียว เน่อื งจากแก๊สมีเทนในบรรยากาศชั้นบนดดู ซับแสงสีแดงเอาไว้

ดาวสมุทรหรือดาวเกตุ หรอื ดาวเนปจูน (Neptune) • อย่หู า่ งจากดวงอาทิตย์เปน็ อันดบั ท่ี 8 • โจฮันน์ จี.กาเล นกั ดาราศาสตรช์ าวเยอรมันได้ใชก้ ลอ้ งโทรทรรศนต์ รวจพบเมือ่ พ.ศ. 2389 • ดาวบรวิ ารของดาวเนปจูนมชี ่อื วา่ ไทรทนั กบั นีรดี • ยานวอยเอเจอร์ 2 สารวจพบวา่ ดาวเนปจูนมวี งแหวน 4 ช้นั แตเ่ ป็นวงแหวนท่มี ืดมาก จนไม่อาจสังเกตได้จากโลก • มีอุณหภมู ิพ้ืนผวิ -220 องศาเซลเซียส • ดาวเนปจนู เปน็ ดาวเคราะหแ์ กส๊ ประเภทเดยี วกับดาวพฤหัสบดี

นา่ รู้ ดาวพฤหัสบดีเปน็ ดาวเคราะห์ที่มี ดาวศุกร์ ขนาดใหญ่ทสี่ ดุ อยู่ใกล้โลกมากท่สี ุด ดาวพุธ ดาวเนปจูน อยู่ใกล้ดวงอาทติ ย์ที่สดุ อย่ไู กลโลกมากที่สุด

ดาวเคราะห์แคระ • เป็นวัตถทุ มี่ ีวงโคจรรอบดวงอาทิตย์ • มีมวลมากพอท่ีเกดิ แรงดงึ ดูดจนตัววตั ถุมขี นาดเกอื บทรงกลม • มีวงโคจรซอ้ นทับหรอื ใกล้เคียงกบั วัตถอุ นื่ • ไมเ่ ป็นบริวารของดาวเคราะหด์ วงอืน่ หรอื เปน็ บริวารของวตั ถุท้องฟ้าอืน่ ใด นา่ รู้ ดาวพลูโต ดาวพลูโต ถกู เปลีย่ นประเภทจากดาวเคราะห์มาเป็นดาวเคราะห์ แคระ เน่ืองจากดาวเคราะห์จะต้องไม่มีวงโคจรซ้อนทบั หรือใกลเ้ คียงกับ วตั ถอุ น่ื และอีกเหตุผลหนง่ึ คือดาวพลโู ตมีวงโคจรซ้อนทับกับดาว เนปจนู

ดาวเคราะห์นอ้ ย • วตั ถขุ นาดเลก็ ๆ จานวนมากที่อยู่ในระบบสุรยิ ะ มขี นาดเท่าเมด็ ฝนุ่ จนถึงขนาดใหญ่ ท่ีมเี ส้นผ่านศนู ยก์ ลางเกอื บพนั กิโลเมตร ประกอบดว้ ยหนิ และโลหะ • ดาวเคราะหน์ ้อยจัดเปน็ บรวิ ารของดวงอาทิตย์ และโคจรรอบดวงอาทิตยเ์ ช่นเดียวกบั ดาวเคราะหด์ วงอนื่ ๆ • ดาวเคราะห์น้อยเกาะกันเป็นวงแหวนอยรู่ ะหวา่ งดาวองั คารและดาวพฤหสั บดี • อยู่หา่ งจากโลกประมาณ 150-354 ลา้ นกิโลเมตร ดาวองั คาร ดาวเคราะห์นอ้ ย ดาวพฤหสั บดี

ดาวหาง • ไมม่ แี สงในตัวเอง โคจรรอบดวงอาทิตย์เปน็ รูปวงรี • ดาวหางประกอบด้วยนา้ และแก๊สท่ีเยน็ จัดรวมตวั เป็นก้อนแข็ง และของแข็ง • นักดาราศาสตร์จดั เอาดาวหางไวเ้ ปน็ สว่ นหน่ึงของระบบสุรยิ ะ เพราะดาวหางโคจรรอบดวงอาทติ ย์ • ดาวหางเมือ่ อย่ไู กลจากดวงอาทติ ย์จะดูคล้ายกับก้อนน้าแขง็ สกปรก มีหินและฝุ่นเกาะกนั เปน็ สว่ นประกอบ จึงจัดเปน็ บรวิ ารของดวงอาทติ ย์ • ดาวหางเม่ืออยใู่ กล้ดวงอาทิตยน์ ้าแข็งรอบนอกจะระเหิดกลายเป็นแกส๊ และฝนุ่ ทาให้เหน็ เปน็ หางของดาวหาง ช้ไี ปในแนวทศิ ตรงกนั ข้ามกับดวงอาทิตย์

วดิ ีโอสื่อการสอน

1. ศนู ยก์ ลางของระบบสุริยะ คือข้อใด ก. โลก ข. ดาวหาง ค. ดวงจันทร์ ง. ดวงอาทติ ย์

2. ดาวเคราะห์ดวงใดท่ีมสี ่งิ มชี วี ติ อาศยั อยู่ ก. ดาวศุกร์ ข. ดาวองั คาร ค. โลก ง. ดาวพฤหัสบดี

1. โลกได้ช่ือว่าเป็นดาวเคราะห์สอี ะไร ก. สสี ม้ ข. สแี ดง ค. สเี หลอื ง ง. สนี า้ เงิน

2. ดาวเคราะห์ทม่ี ขี นาดใหญท่ ี่สดุ ในระบบ สุรยิ ะ คอื ขอ้ ใด ก. ดาวพุธ ข. ดาวอังคาร ค. ดาวพฤหัส ง. ดาวเสาร์

สอนโดย คณุ ครูปทั มา ยะภักดี โรงเรยี นอนุบาลรักภาษา