✍️รัตนพิมพวงศ์ ตำนานพระแก้วมรกต พระภิกษุพรหมราชปัญญาแต่งไว้เป็นภาษาบาลี พระยาปริยัติธรรมธาดา (แพ ตาละลักษณ์) เปรียญ แปล

เต) ๓) พระธาตุประเสริฐ มีเดชธนเลิศ หาชีวิตมิได้ ไต้เบนไปราวกะว่า ชีวิต สำแดงซึ่งพระปาฏิหาริย์ มุนีราชเสฏิโฐ สชีโว ปีร้นโต วรปาฏิเหริ วิวิธํ กโรน์โฅ พระมุนีราขเค์าผ้ประเสริฐ เมื่อพระองค์ยงทรงพระขนมชีพอย กระทำพระปาฏิหาริย์ต่าง ‘ๆ อมดํ คโต ฐาปย์ โฟิ ขนานี หิตสาสน0 มีญจฟิหํส'ส-วัส์สํ พระพุทธองค์เจานำไดบรรลอมตธรรมแดว ไดไ]ระด้ษฐานพระศาสนา เพ*อประเ*ยขนโเะกธกลแกIประชมขนทะิ, งหดาย',)นบรรจบครบรอบ&ว00พระว:รษา ในสมียนํ้ม ชนทงหลายเหล่าใดได้บชา แล่วิซึ่ง พระ พุทธองค์ ผู้ยงทรง พระชนมอย่ หรือขนเหล่าใดมีวิฅเสมอแล่วนํนเทียว ไดบูชาแล่วซึงพระ และพระพิมพ์อนประเสริฐ ชนเหล่านนย่อมมชายี่งซึงพระชินธาตุและพระพ เนือง ‘ตุ ก็ได้ชื่อว่ามีผดวิบากเสมอล่น ณ กาลนน มนุษยทงหลายเหล่าใดเบ็น ผ้เลื่อม1ใสแล5วิในพระธาฅล่นประเสริฐและพระพิมพ์ ทำอยู่ซึงการบูชาแมี อเนก ครืนทำลายล่นธแต่โลกน ก็ได้ล่ตภาพอนเต็มดวยทม่เทพธิดาอนประ- เสริฐทํ้งหลายในสุรมมวิมานแท้อริง ณ กาลนืนพระอรล่นต์เล่ไทํ้งหลายเทล่าใด ผู้มีความหวงอ ผุ้มีล่ณหาออกแล่วิ เบนผู้1ใคร่เพื่อ1อะล่ง์พระมุนินVIร1อกรใ'ห้รุ่งเรื1อง ใสแล่วิในพระธาตอนประเลริฐ[ ^ละ^เระ^ทพ'1โIดอง,พ'ระองค เดทาซงสาธการ เบนอเนก พากนถึงแลวซึงวิโทกขธรรท พระรตนพมพกรกงโเลอ โดยวรรก!าอนกกมุ เ3 วสสา มนามวาพระ- พรหมราชบฌฌาได้แต่งไอ้ เพื่อประ,โยชนแก่อ,กอทเสื่อก*ไสของสาธุชนอ ดวิยประการนะน

พระรตนพมพกถาวรรณนา ตอน ๓ ทั้งแต่ตกมาเมองน้ชนครและอ!ยชฌปุร วชรปาการกงชรายปุร ตโตบฏิฐาย ไส เกไร นาคเสโน มหายไส ปากไฏ หัพ์พโลกานํ คคเณว นิสากโร หัน‘ตวา โมหัน'ธการ ไส เถริท์ธิญาณรํสิยา อุฎ์ฐิโต สาสนกาเด โพธ'าเปน์โห (*! ชิมพิม์พ์ ปเขตวา ยาว ชีวินต0 หัพพสํโยขนกขโย ธนปาพิณณเสสาย ปรินิพพานธาตุยา จำเดิมแต่กาลมนมา พระนาคเสนเถรม1น มียศใหญ่ปรากฏแก่ ทั้งหลายทั้งปวง ดิงต'วงพระนิสากร ธ'มปรากฏแลว่ในคคณากาศ พระเกร ครใ]กำหัดเสียซึ่งโมหันธการแลว หังประขุมสาธขน'ให้ตหัสรู้ธยุ่ ไ พระชินพิมพ์ขน1ไว้,ในศาสนกาด หัวยถทธี้และญาณและร*ศมืของพระเถรเห ได้บูขาแลวซึ่งพระชินพิมพ์ตราบเท่าตลอดชีวิต เบ็1นผ้สนหัญโญขนทั ได้ปรินิพพานแดวิดวยจาตุอนเบ็1นอนุปาพิเศษ จำเดิมแต่นมมา ขาวเมืองปาตลีบุตรทั้งหลาย แม้ทั้งปวงม พนหน ได้บูชาพระปฏิมามนสืบ ๆ หันมา ดำหับทั้งแต่มนมาได้ยิ พระนครปาตลีบุตรทั้งหลาย มีพระราชาและมหาอำมาตย์เบนตน ได้บำรุ ซึ่งพระปฏิมานมหัวยบูขาและหักการะทั้งหลายโดยสามารถสีบ ๆ กนมา หนำแต่นมพระนดดาของพระหำบณขุราของคหนึ่ง พระนามว่าตกกล ราชได้เสวยราชย์ในเมืองปาศดีบุตร ได้ยินว่าพระหำธรรมราขนั้นไ พระพิมพ์อมรไกฏม*ยนนเพียงใด แต่กาลปรินิพพานแห่งพระสมพทธห ๘0๐ บบรบูรณ (๑) ต*'เงฺ.ฉบํฆเบน Vกธาเมนโค ขำไม่ไค้ความ

โดยกาลลวง'!!]แลวแห่งพระ:เจ้าธ73มราวณ*น มีพระเจ่าเอกราชองค์หนึ พระนามวาคิริธรรมกิตติราช ได้ทรงบำรุงแลวชื่งพระแกวอมรโกฐนน ดงได้สฒํมา ไนกาสนนมหาสงคราม1ไต้เกิดชนํIนพระนครน4นึ่ แม้ มหาชนก็ได้เชิญพระชินพิมพ์นํ้นํลงสู่นาวานำไปสู่สิ']กาหวีป ย์มเมึนเมื ประดบแดวดวยเครื่องอสิ'งการ คือพระไตรริ'ตนคณต่'วยบขาสิ'กการะท8งํ้หล แลวจึงประดิษฐานไว้'แดวเมื่องหนำแต่มนมา เมื่อพระศาสนาคณนาได้ ล่วงแลว แต่กาลปรินิพพานแห่งพระสิ'มมาสมพุทธเจ่า มีพระเจ่าเอ องค์หนืง พระนามว่าคิริธรรมราชา ไต่เสวยราชธย่ในมดานประ ( เมื เชียงใหม่หรือเมืองในแว่นแควมลาวท8งปวง) โดยกาลล่วงแดวแห่งพระเจ่า คิริธรรมราชนม พระราชบุตรของพระองค์ทรงนามว่าอนุรุทธราช ไดโสวย โดยราชธรรม ได้ยินว่าพระเจ่าอนุรทธราชน*นทรงเดชมาก ทรงอานุภาพมาก มาตามพร'อมแดวต่วยกำสิ'งถทธี้ มีมา,พระที่นํ'งเมึนชาติอาชาไนยแ สมบรณ์แด่ว ไต่ทรงเลื่อมใสในพระริ'ตนตริย ทรงบำรุงพระภิกษุสงซ บั่คุจ่'ย 4 เบ็1นนิตยกาล ได้ทรงพงอานิสงส์ธรรมดิกช คือการสรางพระไตรบื่ฏก แล่วได้'จด'จ่า1ไว้ อ'มนึ่เมึนสิงเขปกถา เพื่อ'ๆะแสดงอานิสงส์แห่งธรรมสิกข ของพระเจ่ อมรทธราชนน สิริ1ได้สดบมา เมื่อองค์พระตถาคตเจ่าเสห็กบ7รทมอยู่เหนือพร ปรินิพพานม*ญกอาสน์ ตริสิเรียกพระอานนทเถร ประทานโอวาทว่า ดูกร สำแดงอานนท์ ธรรมก็’ด วินํยิก็คี อํนํใดที่เราพระตถาศต,ได้แสดงแลว บฌฺฌํต'ไว้แล่'วแก่ท่านทํ้งหลา'ข ธรรมและวินรีเนนจ่ก์เมึนพระศาสดากู้สิงสอน ชธงทานทรี'เหลายโดยกาลทเราพร'ะ'ตถาคตลวงลบไปแสก

๓0 พระธรรมข*นธํ๘4000 ทงั้หลาย ทีเราพระตถาคตไคภาษิตแส็ว่ส (14 บี่ จำเติมแห่อภิสไ!'โพธิกาลมาตราบเท่าปรินิพพานยงประดิษฐานอยู่ เราพระตถาคตองค์เดียวเท่า!ภั้แจํกปรินิพหาม แม้ว่าเดี๋ยวมีเราพระ;ต องค์เดียว จํกโอวาทอย่ กักส*งสอนอย่ ครนเมือเราพระ;ตถาคตปร แลว พระธรรมข*นธ์ ๘(1000 VIงหลายเหด่าน กักพ็นเช่นพระพุทธเจำ ๘4 พระองค์ให้โอวาทท่านท่งหลาย กักสงสธนท่านทงหลาย สมเด็จพระศาสดาเกัาได้ทรงตงพระธรรมข*นธ์ ๘(1000 อํนประเสริฐ พระพุทธองค์เจำ'ไดท่รงสำแดง1ไว้แส่ว ทำให้เบนพระพทธเจำ นิลองพระองค์ ธาค์ขเหตนไ!โปราณาจารย์จึงได!!ระพํนธ์เบ็่นคาถากล่า ปีกขร*มืบิ1เอกเมกัญจ พุท์ธรปสมื สิยา ต*สมาที บถ่เขิโต โปโส ลิค์แขย'ย บี่ฏกัตตยํ แม้ว่ากักขระ มาตรว่าเบนกักษรกัวเดียว \"I ก็ดี ได้ขื่อว่าเสม พุทธรูปองค์หนึ่ง ๆ เพราะเหตุนน แท้จริงบรษฒณ‘ทิตพึงใทจารพระไ บฐกไว้ จตุราสีติสกัส์ส ปริมาณา ตถาคตา ฐิตานาม ภวิส์ส้นติ ติฐ์ฐัน์เฅ บื่ฏกัค์ตเย เมือพระ1ไตรบิ,ฏกกังประดิษฐานปียู่ องค์พระตถาคตเจำ ประมาณได้ ๘(10๐0 องค์ กัก1ได้ชื่อ'ว่าประดิษฐานมีธย่ ปีกขร พุท์ธรูบญ์จ ผลเมวสมํ ลิยา ค์สมา (โปโส^') สิกขาเปย์ย โปฏิฐเก ธ'มมเจติเย กักขระก็ดี พระพุทธรูปก็ดี กักพึงมีผล เสมอกันแท บุรุษผู้!!ณ‘ทิต พึงให้จารพระคมภีร์ธรรมเจดีย์ทงํ้หลายไว้ (ส) ท โม่!ส นน ความดกอย่ จงเพมคางทไว้1ให้!ตีมคาถา

๓๑ ตบิฏิกานิ สพิพานิ อกขราน ปมาณโต ทวิสัตฅต'ยาธิกญ์[จว จตส่โส สตต,โกฐโย พระโตรบฏกเวงหลายใๆงสิน โดยประมาณฒัษรทีงหลาย1ใต้ ๒๘ โกฏิ ยี่งต่วย ๗๒ อกษรเท่านน พระเจาอนุรทธราชนนิ ได0ทรงสคบอานิสงส์ธรรมลิกขโดยน้ยอย่างมื่ว้า “ ชนทงหลายเหล่าใดได้ทำการจารพระไตรบฏกทีงหลาย คลายกนิได้พีราง พระปฏิมา ๒๘ โกฏิยิงด้วย ๗๒ องคนนเทียว\" จึงตงพระ1/!ย■จะใคร่ให้จาร พระไตรบฏกทีงพีนไว้ด็วิย (ใบลาน (๑) ) ได้มีรบพีร่ให้พระเถรผู้เบนบ\"ณ6ทิ 'นลาดผู้ทรงพระปริยฅธรรม พิจารณาดพระพทธวจนะว้า 'พระไตรบฏกของ เราทีงหลาย1ได้พิรุธแด่วหรือหนอแแ หรือว้า1ไม่พิรธ ” ลาดบนนพระ ทีงหลายเหด่านนจึง1ได้ทูลว้า “ขาแต่เทวดาเจาพระไตรบฏกพทธวจนะของเรา ทีงหลายพิรุธ ในลงกาทวิปไม่พิรุธแลว,, พระราชา1ได้สดบแลวิซึ่งค0'านนิ ก็หวงพระท่ยว้าจะเสด็จไปสู่ลงกาทวิ รบส่งดีงนว้า ดูกรท่านทีงหลาย ถากระนนเราจะไปสู่เกาะลงกา จารพระไตรบฏกเกด แล้วจึงให้ตรวจตราการตระเตรียมที่จะไป แล้วมีคำสง ใหมหาชนทีงหลาย มีพยตตบํณ6ทิตเบนตน ให้ลงเรือแล้วส่งไปย์งเกาะตาม พบณณ ส่วนพระองคใยิงทรงสินธพอาชาไนยเสด็จไป!ดยอากาศนิ,นิเทียว จึง ได้กึงพร8อมแล้วซึ่งเกาะล้งกา เมื่อพระเจาอนุรทธราชไล้พีด็จถึงในที จึง1ให้พกมหาชนอย่ภายนอกพระนคร แลวส่งราชทูตเขาไปเผา ทูลพระราช- สาสน์ แก,พระเจาล้งกินทราชพร9อมกบบรรณาการ ราชทูตแม้1ได้ถวายบรรณาการ ในสำนกพระเจาลํงก็นทราชแลว'จึงทลเหตุแห่'งก,าวนา กล่าวดังนี1ว่า “ ขาแต่ [V)วดาเจา ผ้เบนเจาชนชาวเกาะ เดยวนพระเจาอนุรุทป็เสดจนาแลวยงเกาะ ล้งกา ดวยมีพระเจตนาเพือจะให้จาวตนนว^วล้1ศว (๑) ทน,าสอเบน ปนสา เก;■เว่าจ*พิรุ*

07 เย้) พระเริาลำกินทราชได้ทรงทราบข่าวสารนนแลว มพระหมุทยโสมมส ตริลว่า สาธ'']แล้ว:'บสงว่า แน่ะพนาข พระเจาอนุรุทธราชเสด็จมาสู่ลงก')ท เพื่อริกจำลองพระไตร!!ฏก ผา!.'เราท8งทสาย-ขาวสิงหล'จก'ให้ช่าง1'ฑรทาหลาก จำลองแล้วให้แก่ท่านราชทูตทงหลาย ราชทูตได้พงพระราชดำรสมนแล้วไปเผาพระเริาอนุรทธราช ท พถติข่าวสารนม ณ ลำหับนน พระเริาอนรทธราขได’ทรงสริบแลํว จํงตริสอย่า “ถาหากว่าพระเจาล้งกาจะให้ช่างจารจำลองพระธรรมควยริกษรสิงหลไซร้ก การดี ก็แตวาจกไม่ชอบใจเราท8ง์หลาย เราทงหลายริกพึงให้ช่างจารท8 จำลองพระธรรมของพระชินสีห์เริาโดยริกษรของเราท8งหลาย” แล้วจึงให้ พระธรรมท่งํ๋สั้นมิได้เหลืออยู่ควยริกษรของตน แท้จริงพระราชานน ได้1ให้'จารพระ1ไตรบฐกท1งสั้นเย้น 4 ประเภท กบท5 มิรุต์ติ ริพท (๑' ควยใบลานไว้ในคมภีร์ แล้วจึงให้ริดเรือ ๒ ลำ ใน ท*งสองลำมน บรรทุกสำละ ๒ บื่ฐก แล้ว1จึงบรรทุกบิ1ฐก ด หับริมภีร ศพท์โคยเรือดำหนึ่ง แล้วจึงทำ!เขาริกการะ ดิงได้สต\"!เมา พระราชามนได้ทรงทราบมหิทธานุภาพแห่งพระชินพิมพ์ คีอพระอมรโกฐมํย่ พระองค์ก็หริงพระทยจะเชิญพระชินพิมพ์นนไป จึงริ ขอกะพระเริาสิงหลราชแล้วทำบชาริกการะ แล้วให้เชิญไปหับพระไตร เรือดำหนึ่ง แล้วจึงส่งเรือทํ้งสองนมให้แล่นไปโดยทางเดียว ก็ทรงสินธพอาชาไนย รินมีองค์คุณพรอมแลวเสด็จไปโดยอากาศน'นเทียว ได้ถึงมลานนคร (เมืองเขียงใหม่) แล้ว แม้เรือท1งสองดำนมได้แล่นไป กำล้งลม เวลาเมื่อถึง ณ ท่ามกลางมหาสมุทร ก็ได้ถึงความพริด (๑) หมายว่าก้มภร สาท']นเศษ

๓ว0 แลนไปแลวตางทิศก,น ในเรือหงสองน1นแท้จริงล่าหนึ่งที่เบ็1มเรืฐพ}:;ไ ได้ตก!ปถงมลานนคร (อีกดำหนึ่ง1ได้ตก'ไปถืงกิชนค! คือเรือพระแล่ว ณ กาลนน มนุษย์ทำหลายไดกราบทลแด่พระเด่ามหากิชิมท:าชให้ทรง ทราบ ว่าความทีแห่งเรือพระไตรบี่ฏกล่บพระ:ขิมพิมพ์:ด่าได้แล่ม:ซ่ามา ลำคบนน พระเคา มหามขินทราช1ได้ทรง สติบ ประพะ]ติ เหต แห่งเรือธม พลดมาสู่พระองคมนแลว ก็มีพระหนุท*!)ปราโมทย์ยงมก เสด็จพาหมู่มหานิช บริษํทิผ้ถือสกการะคือ[ครองบขา,,เละสงขธงเบนตนไดยประการที่งปวง แล่ว เสด็จออกจากมหากิชนครอไแบึนพระนิเวศน์บวร ทรงบูชาพระขิมพิมพ์ก'บทง พระ1ไตรบี่ฏก นม*'สการแล่วิ'จึงเชิญเข่า1ไปสู่เมืองนิร)บุระ แควประด พุทธพิมพ์ธนควรแก่บูชา'ไว้เหนือบ่ลล่งกนามาร'ตนม*ย์ใมอาสนะอ้นเบนท่ามกล ในมณรเป ณ ลำดบนม พระปฏิมาเด่าผ้ประเสริฐ แม้ราวกะว่ามีจิตและชีวิตไค้ สำแดงปาฏิหาริยถทธื้ มีอาการอ'น์นำมาซึ่งความเลื่อมใสแก,สาธุชนเบ็น กิตยกาล ครื่งนน พระบวรลพพรรณร'งลี มีประมาณไค้แผ่ซ่านแต่พระสรีระแห่ พระชินพิมพ์ธนประเสริฐ มีครวณาดงสายพ์าอมช่ขิวาชิจากกลีบเมร!,นะนม พระราชากิ!)IIริษทิท-งสินและขาวพระนครทงปวง ไค้เห็นอศจรรยต่าง \"I ชอ พระพุทธพิมพ์เจาล่มประเสริฐนมอย่างบแล1ว จึงมีศรทธาบ'งงกิดแดวมพระ- หกทยอนปราโมทย์บูชาต่าง ๆ อยู่ ซึ่งพระปฏิมาเด่าธนประเสริฐนนด้วยเครื่อง บชาแสะส็งของท5งหลายเมนนิตยกาล ครนทอดพระเมตรเห็นเรือพระไตรบี่ฏก ผายพระเด่าอนุรุทธราชนน ลำเดยวแล่นมาถึงมดามนครชองพระองลี หาได้เห็นอีกลำหนึ่งไม่ ทรงต พระทยคอยเรอลานนอย พระเจาอนุรทธนน เมอกาลกงกาหนคแฟิวอยางน ไค้ทรงทรามว่า พระราชาจนชาวเมืองนิชนอรในปร-เทศกํม่โทชได้1รือพระไตร-

๓๔ บี่ฏกฒัพ:ะขิมพิมพื่ไว้เชิญไปสู่เมียิงของตม ประพิษฐาผไว้แล บขา จึงทรงสินธพอาชาไนยเสด็จไปลํมหามีชนครไดย'ธาก'!ลบ่น}ท”ย'} ไค้ที'3 พระอารามหนึ่ง;รียกว่าสำรทราม แลวเสด็จลง'ทกอาขา เนยสินธพ ฬถ่ บ่งคมเบารดถกก’อมหนแท่งหนึ่ง บ่งคมเบาของพระเจาอนุรุทธนม พนแท่งหินน*นทะลุตกลง1ไปถึงพองตำในขณะมน ครำบ่นภิกษุรูปหม ฃื่งอ่ศจร:ย์อมมีแล่วมม จึงถามว่า '‘แน่ะอบาฟิก ท่านเบนฒเ]ทธาน มากแลว ทำล่นใดเล่าเราจกรุ้นามและโคตรของท่านได้ ” ลำคบนึ่น พระราชาเมื่อจะไม่ให้พระภิกษุรู้จ’กว่าพระองค จึงตรส'ว่า \"ขำแต่ท่านย้เจริญ ขำพ:จำเบนบุรุษของพระเจ่าอ เจ่ากรุงมสามนคร’' ด้งนึ่แล่ว่ภิกษกล่าวว่า “ท่านมาแลวเพื่อต่ ด้งนึ่พระองค์ก็ฅร่ฟิว่า “ขำแต่ท่านผู้เจริญ พระเจำฒุรุทธราชผู้;บ ใช้มาเพื่อจะให้รบเอาบี่ฐกที่พระเจ่ามหานิชนครราชไค้ไว้แลว เราม ตองกา?รบบี่ฐกนนแล ” ภิกษุแม้นึ่นไค้พื่งคำนึ่น์แลว จึงไปสู่ลำน สามิเจ่าอาวาส'ในล่งชารามแล่วแถลงประพถติเหตุนึ่น ล้าดํบ่นึ จึงไค้ทูลประพเ]ติเหตุนมแด่พระเจ่ามหามีชราขว่า '‘ขำแต่มหาราชเจ่า พระเจ่าอนุรุทธราชเจ่านครมลาน ส่งราขบรุษมาเพื่อให้รบพ พระองค์ได้ไว้โดยเรือ เพราะเหตุมน ควรพระองค์ส่งพระ1ไตรบฏก'ไปถว เจ่าอนุรทธราขมนแด ” พระเจ่ามหามีชนครินทราช1ไค้สด'บเถรวาทดำมน จึงรบล่งตอบว่า “ เราไค้พระไตรบี่ฏกมนโดยบุญของเรา เพราะเหตนน หาอาจที่จกให้พระไตรบิ1ฐกนนแก่ใครไค้ไม่ ” พระมหาฟิามิก็แถลงป แด่พระเจ่าอนุรุทธราชนม พระเจ่าอนุรุทธราชไค้สฒปฐิพจนดงบ่น ทาวเธอทรงพระพ กำลำเพียงดำว่าพระยานาคราช มีบุคคลยู้บำชิาจประหารลงที่ขนดห ตะบองเหล็กฉะนม พระองค์ใคร่จกคุกคามมหาชน จึงทำพระขรรค์เล่ม

๓ &. ดวย,ซกเมไผอนปราศจากขอ แลวทาคมดวยปนขาว แลำเสดีอขนประหไ)ยำ สนปิพอาชาไนยขบไป เด!]อากาศ ต่อหนามหาชนกำลำแลตฐย่นนเทียว กระทำ ประหกษิ.ณมหานิชนคร ๓ รอบดวยกำสงเร็วดำลมพด แลวคาดรอยในคอ มหาชนชาวนครทำลนดวยคมพระข::ค์อนหาปนขาวกัม่ แลใวคุกคามว่า “กำ ท่านหงหลายไม่ให้พระไตรบฏกแก่เราไซร้ เราจํกให้ท่านหงหลายท่งปวง ดวยประหารที'.ดียวน ถาหากว่าอกไม่เชื่อคำเรา ท่านหงหลายองคลำดหี่คอ ของท่านหงหลายเถิด ” ชาวพระนครหงลน ได้ยินพระดำรำของพระเอำอนรหธราชนน แลว อึง'ได้คล0'าดูที่คอของตน อึงได้รู้ว่ารอยขีดในคอของตนดำยลญญาหปูนขาว ก็พากไ]หวนอย่อนกัยคือความตายคกคาม แดำพากันด่วน ๆ ไปลนนบาตใน พระลานหลวงของพระเจามหานิชนครินทร์ กระหำเสียงตะโกนกองกังนึ่ว่า “ ขำแต่มหาราช พระเอำฒรหธราชนไ]ก็เบนพระยาเอกราชองค์หนึ่ง หากว่า พระองค์ไม่ให้พระไตรบฏกแก่ราชบ:ษของพระเอาอนุรุหธนี ราชบุรุ ให้ชีวิตแก่ขำพระบาหหงหลายผู้ชาวพระนครหงสน ” แห'อริงราชบ:ษผ้นึ่มีเดชานภาพมาก สามารถอะทำชีวิตแห่งขำพระบาห หงหลายให้ถึงซึ่งความสีนไป ดำยการประหารหีเดียว เพราะเหตุกัน ขอ ร'าช[อำ'องได้ชินเคราะห์ขำพ:'อำหงหลาย'ให้พระ1ไตรบิฏกมกัปเถิด พระราชา ไดหรงพงคำแห่งชาวพระนครหำหลา1ยเห'ล่'านน อึงได้ส่งพระ!ตรบิฏกนนไปแก พระเอำอนุรุหธราชนน ทำกับน1น พ:ะเอำอมรหธราชผู้กั1นพระราชาองค์ประเสริฐ แม้ ไตรบฏกแดำ ยำหรงปราโมกยอยู่ มิหันได้คิดถึงพระชินพิมพ์องค์ประเสร ก็หรงรบเอาพระไตรบฏก แลำอึงหรงอสดรเสด็วไปริดยหักณาก^ ถึงพระบุรี สริมยสถาน องเดยงพระธรรบเอาใบงาบรุงเรองแลว

วกไ) อีกป:ะกา:หนึ่ง พ:ะธ::ฆคำสงสธนของพ:ะชินสืห่เล่า ได้รุ่งเรือ อยู่ ณ ป:ะเทศนึ่นต:,าบเท่าทุกว่นม ดำยป:ะกา:ฉะน เพราะ:หตุนํ้น ขนพึงหลายเหล่าใดเบนผ้ฉลาดในกุศลพึงหลาย ใคร่ละย้งพ:ะศาสนาของพ:ะขนพึห่เอ่า'ให:'งเ:ปึง ชมพึงหลายเหล่ามน ลา:พ:ะธ::มอนป:ะเส:ฐไว้ ก็ไค้ชื่อว่าส:างพ:ะขินพิมพ์เลาอยู่แล ส่วนว่าพ:ะพิมพ์หานน ก็เบนวัตถอนขาวพ:ะมค:หลวง กบป:ะชุม มหาชนมีพ:ะ:าชาพ็นศน ได้บูชาเบนนิตยกาลแล้ว ผ่ายว่า ณ กาลอื่นอีก พ:ะ:าชกมา:องพ์หนึ่งเบน:าชบุห:พ:ะหามหา- นขนค::าชเบนคนมีป:กติเล่นสมก ไค้เลยงฝูงแมลงวันหำเขียวพึ เพื่อป:ะโยชน์แก่กา:เด่น ยำมีบุตร:าขปุโรหิตคนหนึ่งเลั้ยงไว้ซึ่งฝู พึงหลายเพื่อละเล่น ฝูงเสือแมลงวนพึงหลายของบุต:ปุโ:หิตมนเค ซึ่งแมลงวนของพ:ะ:าชกุมา:นนให้กึงความย่อยยไ] แม้ว่าพ:ะ:าชกมา: ได้เห็นแมลงวันของตนซึ่งกึงความหา ป?เทวนาการ ค:1งมนชมพึงหลายซึ่งเบึนพ:ะพี่เลั้ยงพ:ะ:าขกุมา: มนิมมา'ไปสู่สำนกพ:ะเ'ลำมหาน๊ช แล่วทูล'ว่า \" ข็าแห่มหาราชเล่า เดี๋ยวน ฝูงเสือแมลงวันของบุต:ปุโรหิตเที่ยวกินซึ่งเพลงวันหำเขียวพึง ราชบุศ:แห่งพระองค์ให้กึงความย่อยยไ]อยู่ เพราะเหตน5ม พ:ะราชบุ พ:ะป:เทวนากา:สุดที่จะเปรียบปานปิะนั้แล ” พ:ะเลามหานิชนค::,าขไค้สตับเหตุมนแล่ว ท:งพ:ะพิโรธเบน แลวจึง:ไ]ล่งให้ถ่วงบุต:ปุโ:หิตมนเสียในทะเลสาบ คโงนั้น ราชปุโ:หิตไค้เห็นบุตรของตนถึงความหายแลว เบนก้อน โศกมีกำล่งท่วมทบแลว จึงบงเกิตความโก:อต่อพ:ะ:าขาว่า “ พ:ะ:าชานึ ไม่ค้า:งอยู่ในธ:รม ” ลึงพาบุห:ภ::ยาของตมหมีไปอยู่ป:ะเทศอื่น

ด) ๓] ครงนนพระยานาคได้รู้เหตุนนก็!ก:ฐ กึงหำเมืองนVIห้ห่วมดัวยหวง นำใหญ่ ครงนนชนหงหลายดังปวง เวนไว้แต่ชนชาวเรือ เหลือกากนนพดัน ถึงแส่ว้ซึ่งควานพินาศสน ครงนน ฝงขนดังหลาย พวกชาวเรือ ก็เชิญพระพิมพ์มนลงสู่นาวา แลวกึงพำอเนกบูชาต่าง \"I แลว้กึงเชิญ1ไปป:ะดิษฐาน1ในป:ะเกคชิน ค:งนน มีพระภูมิบาลเกำองค์หนึ่ง ห:งพ:ะนามว่า อาหิตย:าข ทรง พระปรืชาเฉลียวฉลาดในกศลธรรมหงหลาย พระองค์เสวยราชสมพํฅแลวใน อ!ยชฌมหานคร อนบวรดังชุ:มมพิมานในสถานเหวโลก พระองค์ห:งอานุ!ย เพื่อยหธนาการ ได้ยกพล!ย'ธาหาญเสด็ก'ไปถึงมหาบุ:นค: กึง'ได้พระสไ)พท พิมพ์ชินบวรนน แลวกึงกำการบขาเชิญพระสไ]พหธพิมพ์นนมาประดิษฐานไว้ ในอ!ยชฌนคร ดันเบน:ไ]ยสถาน ซนหงปวง ชาวพระนครอ!ยขฌปุระหงหลาย ได้เห็น พระพิมพ์แลว พากนดันเหิงรื่นเริง ตงความปรารถนาอยู่ซึ่งชุขดันประเสริฐ ณ สวรรค์แ นคุพาน พำการบชาแดวซึ่งพระพิมพ์เดัาดันเบนอดิเรกบูชา ครนเมื่อการบชาดักการะต่าง ๆ อย่างนึ่สำเร็กลงแลวดวยพระราชพิธี ต่าง \"] สมเด็กพระภูมิบาลพระองค์นนปรากฎดังทำวบูรินทรเค์าดาวดิงส- รไ]ยพิมาน พระองค์ได้ประดิษฐานพระพหธพิมพ์ไว้ ให้พ็นหิเหพยด หำหลาขบชาแลวในพระนครอโยชกฟุระ ครนพำการบูชาพระพิมพแลว กึง นไ)ถืออย่ค์วยผลศีลผลหานเบนตนต่าง ‘ๅ ดังหลายบาง ดับถืออยู่'ซึงภกษสง ผ้หรงบวรศีลดวยบกกขหงหลายเมนนิกกาง พองหนำแต่นนมา พระราชาหรงพระนามว่าภูบดิ เสวยราชย์อยู่ใน เมือง1วชิรปาการประ (เมองกาแพงเพชร) ณพระราชาหงหลายหรงพระ นามว่า พระเกา'วชิรปาการ,, ดังน มีปรากฐแล,วองค์เดียวเท่านน ได้หรง หราบพระเด!ชานุภาพช1องพระปฐม'า กึงมีพระดัยปรารถนากะใคร่บูชาย์งซึ่

๓๘ พระลไ)พุทธพิมพ์ล้น พิงพาบุรุษผู้ถือเครื่องบุขาเบนตน เสด็ อโยชฌนครอนเบึนสรไ)ยสถาน กระทำการอเนกบูชามืประการต่าง ๆ แล พิงเชิญพระสมพทธพิม?เอไ,เทรงฐานภาพ'ธนประเสริฐควยบุขาพ็1มอเนกหงหล แล้ว ประดิษฐานไว้ในเมืองวขิรปาการ แม้ว่ามนษยไ)งหลายล้งปวง ได้เห็นเดชานุภาพแห่งพระปฏิมาก รื่นเริงเบี่นล้นมาก ต่างมืเจตนาปรารถนาประโยชน์[กอกล ได้พาล้น บุชาต่าง ๆ พี่นอเนกต่อพระชินสีห์เล้าผู้ประเสริฐ สมเด็จพระเล้านรินทร ได้ประดิษฐานพระชินพิมพ์อมบวรไว้ในพระ วชิรปาการประแล้ว ต่วยประการ'อะนํ้ ภิกษุสงฟ้องพ์ฉลาตในการบำเพ็ญกศล ได้ทำการบุ อย่างประเสริฐต่าง ๆ เบนอเนกแลว ณ กาลพองหล้าต่อมา พระเล้าธรรมราชา พระองค์ทรงฉลาดใน กศล พ็นพระเล้าทรงธรรม เบนพระยาเอกราช เสวยราชในชิรายปร (เมืองเชียงราย) อไ!บวรเบึนสุร่มยมครอนประเสริฐ ณ โยนกราษฏร่ ได้ทรง ทราบอานุภาพอํน์ประเสริฐของพระปฏิมาเล้า ปรารถนาจะใคร่บูชายี่ พุทธพิมพ์อนประเสริฐ จึงไต่พาบรุษผู้ถือเครื่องบชาอนบวรเสด็จไปล้งเมื เพชรปาการ แลวทำการบูชาพระชินพิมพ์เล้า มืประการเบนอเนกควยร ทงหลาย แลวเชิญพระปฏิมามาประดิษฐานไว้ในเมืองชิรายประ ล้นเบนโย ราษฏร์คิวยบชาต่าง ๆ ล้งหดาย มนษย์ท่งหลายในโยนกราษฏร์ แม้ล้นพาล้นยินดีมาก เบน ในกุศลทงหลาย โคร'เพอจะบริโภคสุขล้นประเสริฐ ไต้ทำการบช แห่งพระชินสีห์เล้า มีประการต่าง ๆ เบนอเนก ณ กาลครื่งล้น บ บำเพ็ญทานและศีลเบนตนบาง

๓6 พระราชาหาทรงปรชาเอลาค,!นกศลแล2อกศล ปรากธุ)พระนามว่า พระเจาธรรมราขาดวยประการชิะมี พระองค์ได้ขำระพระริตมปฐิมาน1มให้ สะอาดแดว ทาการบูชาอมประเสริฐต่าง \"I ต่อพระขิมพิมพ์เจ่า ประดิษจุ'า ไว้ เนพ่องชิรายอนเบ็มโยมกราษฐร์ แลวได้ทรงอบฐฐากภิกษสงทํเบ็มมีคุด ว่ต่ถทงหลาย มีประการ (1 (คืธจตมจดัย) กถาอมสีบต่ย \"I กัมมาแห่งการพรรณนาพระรตนพิมพวงศ์ พระกักษ สองพรรษาโดยอภิธามว่า พระพรหมราชบั่ญญาได้ทำไว้ เพื่อปร ความเลื่อมใสของสาธุขน อบลงควยประการฉะน พระร'ตมพิมพวรรณนา พระพรหมราขบญญาได้ทำแลว ประดับตั คาถาทงหลาย ด0ด กุกพ่นฉนทํเพียงโดแต่เรื่องเมืองขิรายเบึนตัน ระลึกแห่งพระปริตคุณ ความปรารถนาของขาพเจ่าละสำเร็จได้โดยประการใด ขอจงให้สำเร็จโดยประการดังนน ณ กาลทุกเมื่อ เทอญ เรื่องนํ้ได้แต่งแลวสำเร็จลงในวนพระตุวาร (พระตุวาเร) สุกกบั่ ที่ ๑๐ เดือนเชฐมาส บระกา จบแลวโดยประการที่งํ้ปวงมีอยู่.

พระรตนพมพวรรณนากถา ตอนตํ้งแต่ออกขากเมองชิรายมาส่เมองนคร (ลำปาง) ตอน ๔ จบ ชิรายปูรโต ต*ส’ส นวิสินคร'สส หิ ไปราณนยไตทานิ กเกสสานิ นยํ สุภํ ^ บดนิ ข่าพเจ่าพระ:พรหมราขบญญา ภิกษสองพรรษาสะกล่าวซึ่ อมงามแห่งเมืองมพิสินครมนเทียว เบธงหมาแต่เมืองชิรายมาตามม โบราณาสารยใจ่า กร ดังได้ยิมมา'ว่า จ่าเดิมแต่กาลมนมาพระเจ่าธรรมราขานน ได้บ พระพุทธ พิมพ์อมรโกฏิมัย ควยบูชา สกการะต่าง ๆ ทงหสาย พ็น มิตย กา ก็ครนกาลอํนเบนอปรภาคมา พระเจ่าธรรมราชามนก็ให้พอกพระพุทธพิมพ ควยปูนผสมดัวยทรายอ่อนเคด่าควยน8าผงและนาอ่อย แด่วทาควยนาย ภายนอกปูมมนแด่วบี่ดควยแผ่นทอง แด่เว้จึงก่อพระเสคียํแด่ว้ด้วยอิฐค แลง'ในญรกข'วนาราม (ในวดบึาญอ) แห่งหนึ่งแห่งทิศบูรพาของเมื แดวสึงประดิษฐานไว้ในดัองพระเสคีย์อไอดงกตต่าง ๆ กได้ว้ยพ การะท8งหลาย แด่ว้ทำบูชาสักการะบ่าง ทำบุญมีทานศีลเบนตนมัาง แต่ชีวิตแด่ว้สึงไต้ทำกาลกิริยา จ่าเดิมแค่นนมา ชนทงหลายท1งปวงขาวพระนคร มึพระราชาและ มหาอำมาตย์เบนตน ได้ทำบูชาสักการะโดยสืบ ๆ กนมาโคขลำดับ ครนเมือจ่าเนียรกาลนานมาอย่างนิล่วงไป พระเสคีย์ก็พ์งออกไป มนเทียว คร/นมฝูงชมท1งหลายได้พากไขนอิฐทงํ้หลายไป จึงได้เห็น (๑) ในฅไเฉบ่ณบน สุกํ สุกํ จะแปลว่าขาว ๆ ก็เกินบาทคาถา

๔๑ นน แต่2'ได้รู้ว่าเบ็นแกวชิมรโกฏมย ไต่เชิญเอาพ:ะพิมพ์นึ่นไปแลวประดิษฐ ไวกบดวยพระพุทธรูปเล็ก ‘ปู ทงหลาย โดยเบืองพระพ์กตรแต่งพระพ วิการในญรุกขวนารามนนแลว กึงไต่ทำบูชาสกการะ ดงไต่ยินมาในกาลสมยอื่นนนเทียว เมื่ชิกาลชิไม่ดประดิษฐานรา สมบตในพระนครนพิสิของพระราชาทรงพระนามว่ามหาราช ไต่กงพรชิมแล็ว มหาอำมาฅยคนหนงของพระมหาราชนึ่น กึงไต่ครชิงราชสมมตในเมืองชิร นครนน ก็แลในกาลนน เทวดาพ์งหลายมืความใคร่ต่อมหาชนที่งสีนเพื่อทำคว ปรากฏให้มืดวย เพื่อคะยงพระศาสนาให้รุ่งเรืองด'ว่ย (ไต่ทำปูน ^) ที่ไส ปลายพระกรรณขำงหนึ่งของพระพิมพ์นนใหกะเทาะตกดง แลวกึงสำแ ความที่แต่งพระพิมพ์พนชิมรโกฏมณีมัย ครงนึ่น อารามิกบรุษคนหนึ่ง กวาดพระวิหารแแล็วิทำการขดส พทธรปทงหลายอย่ ไต่เห็นรชิยปนที่ทาพระกรรณพระนึ่นึ่อนร่วงแดว กึงไต่รู้ ความว่า พระพิมพ์เบนร่ตนมย กึงไต่มืกึตปราโมทยแดวไปแคงแก่ภิกษุสงฆ มืพระมหาสามิเบนประธานในอารามมัน แม้ภิกษุสงฆ์ไต่พ์งเหตุนนแล ชื่นชม เขาไปสีวิหาร กึงไต่ร้ความว่าพระพุทธพิมพ์เบน:ตนมัย กึงไต่นำป ที่ไล็ไว้ท1งสนชิอกโดยไมัหดือ แลวทำ [ห้เบ็นขชิงละอาด สชิวมาโนวิย พุทีธพิม้โพ วิโรคมาโน หทยงคโม โด มหาชนาน0 ปสาทาวหํบ นานาวิอํ ขิาคโ ปาฏเหร0 (๑; ฉบบ!บน เลป14 ปูณณ บาง เบน เลปนจุณณ บ,ใง จะว่าปูนท'!ล้ หรอผุ่นททากได้ความ ท'งสองกำ แด ปณณ วาปูนสา!อจานงงาโ'

๔ 1)20 พ:ะพุทธพิ]4พนน งามร1งIรืป็งธ?]:'าวกะ1ว่ามีชีวิต นืาจ'จิบจิตให้เบ นำมาซึ่งความเลื่อมใสแก่มหาชนท1งหลาย ได้สำแดงพ:ะปาฏิหาริย์มีป?ะกา? ต่าง ๆ ตปปาฏิเหริมีปน ภิก์ขุสํโข ทํสวา ปหัฏ์ไฐ อภิว'ณณย้นโต ส'มีพุทธว*ณณํ อดึบโสติอาท ไถเมสิ วโ/เทสิ มิรินตริมติ ผ่ำขว่าภิกษสงช์ได้เห็นพ:ะปาฏิหาริย์ พามีนขนขมกล่าวพ::ณมา ซึ่งพ:ะคณธนบคคลพึงพ:รณนาของพ:ะล่มพทธ:'จ่า มีอนฺฟิสติว่า “อติบี ดิงนเบนติน ได้โถมนากา:แล่ว ถวายอภิวาทน์ซึ่งพ:ะอมรโกฐมณี โดยกาลนิรินด: ณ กาลค:8งมน ภิกษุสง'อ์ด้งทลซึ่งความปรากฏิของพระพุทธพิมพ์อม โกฎมียแก่พ:ะเล่าชิ:,ายบฺรินท:'ว่า พ:ะพทธ:ปอม:โกฏิมณีม วนา:ามน ร่งเริป็งอยู่ด้วยพ;ะริศมีเขียวเหลืองแตงขาว มีญเขฐป ทํ้งหลายบ:ากฏิมี แมีว่าพ:ะ!ล่าชิ:ายบุรินท: ได้ท:งสด้บซึ่งพ: ว่าพน;ตนมียป:'ากฎขด แลวมีพระหบูมียแผ่ไปดำยบื่ติ ด้งให้ขนกอ!อ ส*กกา;ะ!บนอเนกกไ]ปกา: แล่ว์พ:ะองค์ก็มีหมู่พลนิกายทงหลายถือบชา ส*กกา;ะมี;ะเมียบดอกไม้!!เนตน เสด็จออกลากพ:ะนค:แมีวไบ่สู่ญ:ก วนา:าม [ข่าไปสูวิหา: ได้ทอดพ:ะเนต:เห็นพระพุทธรูปอมรโกฏิมณ อํนํริงเรืองอย่คํว่ยฟิพพ:;ณ:งสีมีงหลาย ก็แลค;8นทอดพระเนต;เห็นแดว ด้งมีพ:ะหฤมีขปราโมทย์ยงกว่าแต่ก่อ ได้ทำกา:บชาควยเครื่องบูชามีกกา;ะทํ้งหลาย

(5๓ ครน(ๆวาม!กลาหสเบนชินหนงยินเดยวกน1ในพระนครทงสน!ด้มีแด่วว่า พระพุVใธรูปยิงคหนงเบนแกวอมร!กฏมณีมย ร1งเรืองอย่ดวยพระด่พิพรรณร นงหลาย ปรากฏมีโนญรุกขวนาราม ดำน แม้1วาชาวพระนครก็มีด่ตพากนปราโมVIย์ แด่วพาก,นถือเอา'ซึ่งIครื่อง ฟิกการะบูชา มประทีปธูป วฅถมีกลี่น และระเบียบพนตนนงหลาย แลว!ป บูชายงซึงพระพนธรปในญรุกชวนาราม แม้ภิกษุพึง4ประชุมสนนิบาตกนแ แต่ทีศาภาคนงหลายนงฟิน ได้มานำฟิกการะบชาแลว แก่พระพนธชิมรโกฐ มณีมยนน ครนเมือหมู่มหาชนด้วย ภิกษสงฆ์ด้วย ได้ประชมด่นนิบาตก่นอย่ แลว ม่ายพระเคาชิรายบรินนร ก็!ด้ไฟิรชิฟิรงพระพุนธพิมพ์นนด้วยนาหชิม กงแม้ว่าชาวพระนครน1งฟิน ก็1ได้พาก่นสรงพระพุนธพิมพ์'นนด้ว่ย นํ้าหอม ก็ในชนนงหลาย.หด่านน ชนพวกใดผ้ประกอบแด่วด้วยคณ มีศรืทธา เบนตนบริฟินธแด่วก็ดี ผู้ใคร1ต่ชิการบญมีนานศีลเบนตนก็ดี ผู้บำรุงเลยง มารดาบิดาก็ดี ผู้เคารพนบนอบต่อผู้เบีนใหญ่ในตระกูลก็ดี เมื่อก พระพุนธพิมพ์เด่าอย่ นานงหลายนี่ชนนงหลายนนฟิรงแด่ว่ ได้ท่วมนำพระก พระพนธพิมพ์เด่า นามนนงหลายนี่ชนนเงหลายเหด่านนรดได้ตกลงแลวในหมอ ประทีป ประทีปชินชนน1งหลายนนได้คดรุ่งเรืองฟิว่างดี1แดว ก็แต่ชนบาปนงหลายเหล่าใด ผ้ประกอบกรรมมีชินซ่าและดีบิดามารดา เบนตนแลว นาซึ่งชนนงหลายนำได้ฟิรงแลว แม้มาตร1ว่าหยาดหนึงกมิ ตกตอง1ในพระกายพระพนธพิมพเด่าเลย กงแม้ว่านำมนชินชนบาปนงหลาย นนได้รดแด่ว ก็ย่อม1ไม่ตกลงในหมบิประทีปเสย ชนนงหลายนนมได้อา-จน นำใหประทีปสว่างเลย ก็แต่ว่าชนนงหลา0ยเหล่าใด ระลึกได้ซึ่งบาปกรรมอนตนทำแดว รู้ประ คกบโนบได้แลว ขอชมาแกชนนงหลาก มมารดาบดาเบนตน แลวรดดง

(.2 (2. อีกแดว นาที่ชนทงหลายเหด่าน1น์รดแล่ว ก็อาบพระกายพระพุทอฬมพ์.'ราได ป:ะทีปทงหลายร้นชนVเงหลายนนตามแล่วิ ได้สว่างรุ่งเรืองงามแร้ว หระบ พิมพ์เร้าปราศจากชีวิตแร้ว เบนราวกะว่าบีชีวิตอย่ตวยประการ•กะก ได้ข่ ธยซึ่งการบาปแห่งผ้ประพนุติท•จริตทงหลายเทียว ไดไ]:ะค้บประคอง การบญแห่งกู้ประพบุฅิสุจริตทงหลายเทียว ได้ทำร้ศจรรย์ร้นประเสริฐต่ เบนอเนก ก็แต่ว่าชนทงหลายเหล่าใด มีใจร้นปราโมทย์แลวปรารถนาอย พระนิพพานหรอสขอย่างอื่นน*น ในมนุษยโลกร้นไพบดย์ก็ดี ในเทวโดกก็ดี ชนทงหลายนมให้พิงทำแม้ซึ่งการบญ มีการอุปฐากมา:ดา.บนตมต่าง ๆ ซึ่งกรรมมีทานและศีลเบ็่นตน พระเร้านครชิราย ผู้ประกอบพร้อมแร้วร้วยคุณมีศร่ทธาเ ทำบูชาอย่างมื่ก่'บดวยชาวเมืองของพระองค์แร้ว จึงส่งพระราชสาสน์ร เสริฐไปลู่ล้านไแห่งพระ.ร้าภม้บาลผ้มีพระอภิธานว่า มหาราชใน ว่า เดี่ยวน์พระอมรโกฎพิมพ์น8นเกิดแล้ว ในญรฺกขวนารามในเมืองชิรายน ได้ล้าแดงส่ค์จรรย์ ลำคบมนพระ.ร้านรินท:นพิลิสามีกราชผู้ ต่อความเชื่อร้นวิเศษในพระรตนฅร้ยเร้าร้นประเสริฐ ก็บ้ง์เกิดความป ต่อข่าวสารร้นเบนอุบ้ติแห่งพระสุมิยพิมพ์เร้า มีพระกำลังร้นแผ่ บีติก็มีพระลัยปรารถนาเพื่อจะ:นำมาซึ่งพระวรพิมพ์.ร้า ผ้ทรงอ พระบุรีของพระองค์ และ1ได้ส่งมหาชนเบนตไ'ว่าขนผ้ร้หนทา งไปกบคิวยเคร บูชาร้งหลายต่าง ๆ มหาชนครมเมื่อไปได้บอกล่วงหนำไปแก่เมืองชิ แร้วจึงเชิญพระราชสาสน์ของพระเร้านวิสิไปก่งพร้อมแล้ว พาร้ ต่อพระพิมพ์เร้าร้นประเสริฐดวยบขาร้งหลายมีอย่างต่าง ๆ แร้วจึ ประดบด’วิยธงพ์งหลาย และดอกไม้ต่าง \"I ทงํ๋หลาย แร้วเชิญพระสมีพท พิมพ์เร้าร้นประเสริฐขนสถิตหลังร้างเชือกที่ผึเกลัดดีแร้ว1ไปแต่เมืองชิ ครนทำการบูชาแร้ว ชนผู้มีใจเพื่อจะติดตามพระลัมพทอพิม

๔๕ ดาเมนไป แหพระสมพุทธพมพชินสู่หน)ๆๅ1]แสเร Vทกินยกประคององค์ห?ะ พมพแสวออกเดนไปเดยเบืองหนำ ชนทงหลายเหล่าน*นได้แห่'ไห่ไป อมประตบแลวควย่ดอกไม้ แดวโปรยปรายทํงหลายตามทางป็นํตกแต่ง วลิตรแดว แม้1ว่าภิกษุสงร่แบนผู้มืใจปรารถนาต่อพระพิมพ์เด่าน์ม ก็ส กนทาการบชา เตยรอบทิศ องค์ที่มืน์าลิตเพี่อจะแห่ตามพระส*มพทธพิมพ ก็ได้ไต่ไปสู่หนทาง ผ่ายขนทํ้งหดายม1น์ก็ได้พาก้นบูชาพระพิมพ์เจ1าม่นด้วยบชาที่'งห ดอกไม้เบนตนต่าง ๆ บ้าง ได้ประโคมคำข!พลฒัเครื่องดีดสีฅเบ่1าที่ บ้าง เมื่อได้เชิญพระพิมพ์แห่งพระชินสีห์เจ่า สงวางพ้กในที่ ก็1ได้พากนสดับพงเรื่องพระเวสสํนดรชาดก โดยเอป็เฟอ'ในที่น8น ครนทำบูชา ต่าง ๆ ทุก วนได้แห่พระพิมพ์เจ่ามนมาไดยหลํงช็าง ถึงบุรีหนึ่งซึ่ ชยสีก ธน์ตงอขู่แดวในระหว่างเมืองนวิสิปุระ ดำได้ทราบมาว่า มรคาตํ้งแต่เมืองชิราขมา1จนถึงเมืองชยฟ ได้ ๘ โยชน์ย้งดวยคาวศมีกึ่งเบนที่สอง (คาวุฅครึ่ง) ก็แต่ว่ามรคาแต่เมืองชยลํกมา1จนถึงเมืองนวิสีประมาน-เได้ & ควยคาวตหนึ่ง เพราะนิะน์น ประมาณทางศงแต่ชิรายนคร จนถึงนว้สินครเบีนทาง ต๒ โยชน์ขี่งดโวยคาวตนกึ่งเบนที่สาม (คือสองคา1วุตครง) และทางแด จมถึงเมืองนคร (ลำปาง) 1มีนทาง 3 โยชน์ยงควย ๓ คาวศแต่ชยสกจนถึงเนืองนคร (ดำปาง) เบนทาง ๑ด โยชน์มีอยู่ กรมยกลงจากหลำบ้างแลว เชิญพระพิมพ์ ประดิษฐาน,ไว้แล่โวบุธ'าย็งแดก1จึง,ยกขั้!นหลํงบ้างธีกไนระหว่างแดกเน ณลำฒนมบ้างนนกไม่อาคเพ์ธคะเด็ก ดวยอำนาจเทวานุภาพได้ตกลงเหนือ

๔'อ แผ่นดินโดยยาวเทียว ไม่อา',!แดวที่ศะป็ดกลนอึงได้บ::ดือเสียงโกญ1พาทอ น่ากลํว กาลนใงขมท8งหลายฑ1งปวงค:8นเห็นอำศ::ย์มีมธํมไม่เคยมีแอ้ว ผาก่นพิศวงปลงบุษบกลง'ไว้1ไนกลางน:คาแด’ว่ส่งสาสน์ เร์องพ:ะปฐ๊ม ไปสู่สำมกพ:ะเ''ท้น'วิสินท:'าช พ:ะเอำมหา:าขครไ)ได้ท:งสฒัป?ะพถติข่าวมีนแอ้วมืพ:ะอ้ยอ ได้ส่ง1ไปซึ่งคำสงแก่ชนทงหลาย เพื่อให้เชิญซึ่งพระพุทธพิมพ์มีนมาว่ ค:1มเมื่อกา:พีนธย่างมั้ บ::ตาเมืองท1งหลายใน แว่ ป:ะมาณเท่าใด องเขียนขื่อเมืองท8งหลายมีนควย ขื่อแห่งเมืองนวิสี แอ้วท่านทงหลายองทำชิลากพัก,น่อ้วยค1วามอธิษฐานเถิด กา:ป:ะดิ คว:แอ้วในเมืองใคอํกพึงได้ซึ่งขื่อเมืองมีน ชนทไหลาย มหา:าขแอ้วหาอ้นยินดีอยู่ ได้เขียนแอ้งชึงชื่อเมืองมีงหลายทไป ขื่อทน่งแห่งเมืองนว่สินค:ควย ซึ่งชื่อเมืองชิ:ายนค:ควย ซึ่งชื่อเมืองห: ด้วย ซึ่งขื่อเมืองหยาวปุ:ะด้ว่ย ซึ่งขื่อเมืองปด\"กขปุ:ะอ้วย ซึ่ง ป:ะด้วย ซึ่งขื่อเมืองชยอ้กอ้วย ซึ่งชื่อเมืองมค: (ลำปาง) ด้วย ค แอ้วซึ่งชื่อเมืองมีงหลายเหล่านเบี่นอ้นเทียว ได้ทำแอ้ ซึ่งฉลากมีงสั้นในทีศว:ส่วนหนึ่ง ภิกษุสงฆ์ได้มาพ:อมกไแเฅ่ทิศต่าง ๆ โดย:อบแอ้วทำพุทธบขาแอ ได้ขมเขยพ:ะพุทธคุณ :าขบุ:ษมีงหลายมีนได้ทำอ้าอุต:'าฟิงฆ์ ประคองอํญลีบูชาแอ้วจึงทำอธิษฐานแต่พ:ะพุทธคุณมืธิฅิบี อึงพันิลากทไทลายชนทไหลายมีนค:1น1,เด้พันิลากมืขื่ธเมืองนค: ณ ศรไที่สองอ้วยที่สามอ้วย ค:มได้!เลวอย่างนก็พาอ้นขื่นช.':ยิน ซึ่งป:ะพปุฅิข่าวแม้นมไปสู่ลำนํกเอำมหาราชผู้ทรงพระคุณมีศ:ทิธาพ็น พ:ะมครมวิสิ:มยสถาน

๔ ต) ^ายพระนทนวสค:น107'าชนน ครV[ด้สดบประพนุดิข่าวนะนแลว มี พระห*]ท?เปราโมทย์แลว เมืฏจะส่งป7ะพนุติข่า0 ■๑'' ไปว่า “หากว่าท ^ลายจะ!ดแลว,ชงชชิ:เหงเมอง!ทงหลายVเงสนไซร้ชืชิเม0งบคร (ลำปาง) เบบ ยีนโม่มีสัจจกิริยา” สมเด็จพระพุทธเจาเมื่อยงมีพร:;ชบบชีพฎยู่ ได้ทรงเห็นความสามารถ ขยีงเวไนยชน{นทีใด ก็สู้เสด็จไปในทีนนเพื่อจ:;ท่าการรอออกจากฦพ แส จึง เด้ทรง สำแดงพระธรรม ยีนหาที่ เปรยมมิ,ได้ ตามสมควรแก่นิสัย เวไนยน ได้ประดิษฐานเวไนยสัตว์ที่งหลายที่งปวงไว้ในพระอริยมรรค กแต่ว่าพระพุทธพิมพ์องค์น เบนที่ยีนเทวดาและมนษย์หากบชาปรารถนา เพืยีจะเสด็จไป เพื่ยิประโยชน์เกอกลแก่ชนที่งปวง ท่านที่ง ยีเนกพุทธบูชายินประเสริฐต่างๆ ในที่นน แลวจึงนำพระที่นไปในวิถีสั ทีแลวใมที่นม มนุษย์ที่งหลายมนได้พงข่าวคราวสันเบนที่น่ายินดีในใจขยิงชนท นนแลวก็มีนาใจสันปราโมทยแลว ได้ประตชซึ่งมรคาสาหร่1)มาสู่เมือ (ลำปาง) ให้เรี่ยรายไปส่วยเขำตอกดอกไม้บกธงฉานธงชํยต่าง ๆ ที่งไว้แล่ว ขจิตรไปส่วยทรายและรี่ตนต่าง‘'ๆ งามแส่วคิวยทองเครื่องตกแต่งเบนที ใจประขมชนที่งสน แส่ว้ส่ดยานธมประเสริฐคือ วอ ให้.บนที่สมควรแ เบนอมมาก หาก.ชิญไปแส่วที่งพระพิมพ์ไว้ในวอกันให้มีทีสำหรบเทวดาม ถือแส่ว้คนละส่วน ครมที่งไว้แส่วเมื่อ'จะเชิญพระปฏิมากได้ทำบูชาด ที่งหลายมีดอกไม้.บ็1มตน ส่วยการรำพ์อนกัางเสียงขบขานกัางควยเครี สีตี.บ่1าบาง อ้นมนษย์ที่งหลายพึนอ้นมากหาภยกขื่นแส่ว เมื่อขนที่งหลายยกชนโนขณะน8นเทียว ได้เชิญไปแลวเบี ส่วยอำนาจเทวานภาพบำง ส่วยอำนาจพระปฏิมานนบาง ก็พากันขื่นชมยินดี ชมที่งํ้หลายได้แห่ออก,จากเมี3งขยสกควยเครื่อง]ปู!ก:ค่าง ๆ กังทลาย (๑; สบ’มเบน ปร*ฅตมบ พรุธ กอ ไ-นุตตบ นำเอ5

๔๘ ผ่ายว่าภิภษสงข์ก็พาดันมีสภาวะยินดีต่อพ:ะพุทธพิมพ์นม สโมสร■กระทำบขาปิย่รอบทิศ องค์ทีมีจิตใค:ตามแห่พ:ะสํม้พุทธพิ^1''1ก็1!ค้ ไปตามม:คา ส่วนพ:ะล่มพุทธพิมพ์เต่าสำ,,เฅงปาฏิหาริย์ ฑวกะว่ามืชีวิตใ พืงใอต่าง ‘นุ รุ่งเรืองอยู่ดัวยพ:ะ:'ศมีที่งหลายท1งํ้ปวง ป:ะดุจคงคว อาทิตย์และพ:ะต่นท:อินรุ่งเรืองมีแสงสว่างในนภากาค ป:ะขมขนดังหลาย1ได้เห็นมหํศ'จ::ย์อันเบนอ'จินไตยดงนน บ::ลือทํพิทํสำเนียงเสียงนกนาทโห่ลมสน*นอึงและซ้ดไปซึ่งผาและอาภ:ณ์ หลาย บางพวกได้มีจิตหมายโตยโถมนากา: บางพวกได้ขบขานแสคงความ สตดี บางพวกได้!บกผ่าเหนือเกสีแสคงอนุโมทนา บางพวกยกหํตถ์ขมป:บ บางพวกไค้บ::ลือตะโพน:ำมะมา บางพวกป:ะโคมดุ:ยาดังหลาย บางพวกก เยั้องก:ายตัวยอันยกดัต:ขนแล่วถืออยู่ ผมพสุธานํ้ดูว่าหวํนไหวสะท ละเทือมบุปผาชาติท!งํ๋หลายก็ตกอยู่กลาดเกลื่อนในอัมใช่!]ดุกาล แม้ว่าพนม ไค้เ:ย:ายแลวควยท:'พย์และว\"ตถาภ:ณ์ดังหลายได้มีแล่วโดย:อบ ลำดับนมมนุษย์ท5งหลายได้ตกแต่งม:คาให้ งามวิจิต: เรืย:ายตัวย ไม้เบนตน โดย:อบแต่เมืองขขสกไป ผ่ายว่าโยธาท8งหลายมีนายควาญ เบนตน ไค้เชิญพ:ะพุทธพิมพ์น1น'ไต่ตามม:คา'ไปแล่วโดยลำดับ ชมดังหลายนํ้มค:นทำกา:บขาต่าง ศ อไเกว:แก่นาใจแล่ว ด^งเ[/เพวุ' ขนดังหลายนมไค้พาดันบ::ลือกา:นถนาทในที่ใด ก็ไค้ ธ::มเทศนามีเ:องพ:ะเวสล่นด:พ็่นตัมในที่นน ไค้ผากนทำอเนกบชาต่าง ‘นุ แม้อย่างนีทกวน ‘นุ เพื่อแสด พ:ะปฏิมา แล่ว่ขนเหด่านก็เชิญพ:ะพุทธปฏิมามาถึงพ:อมแอัว ว่านค:ป:ะ ตัวยพ:ะวออันป:ะเส:ฐ

ค:งนนมหาอำมาดยคนหนง โดยนามปรากฐครำหลำวำสนธ ได้ว่า ราชกา:ในเมองนค: (สาปาง) นน ผายสนธอำมาตย์นำได้ห:าบช่ๅๅกๅ:แห่ พ:ะพมพมาก็ม เจชนซมตอพระพิมพเคา จิงให้1)รษหงหลายถือของสำหร!ม บูชา'[ปดวยทากา:ตอน:นพ:ะปฏิมานนเดยประกา:ทำปวงแลวพรอมด้วยขาา เมืองหงหลาย พาก8นอภิวาทบูชาแลวเชิญมาสู่เมืองของตน ให้ทำเร ปฏิมาอนวิจิตรประกอบด้วยฝาอนงามประดำด้วย์ช่องแกล 'กาบทาด้วยสีต่าง*อุ หงหลายแดวให้ประดิษฐานพระพิมพ์ไว้ในเรือนนำ:แลวพรอมกำขาวเมือง หง หลาย ได้บูชาดวยอเนกบชาหงหลายต่าง ‘อุ เพี่อแสดงกา:สา•ฐเบนนิตยกาล โดยกาลล่วงไปแดวแห่งมหาอำมาตย์สนธนน มหาอำมาตย์คนหนึ่ง ชื่ออุทรสุโนม ได้ครองเมืองเรืยกนค:ปุ:ะ บฅ์ถย์นโต ฐฟต โส พิมืพปาสาทเคติเย อิฎ์ฐากาห้ จินาเปต'วา ปาสาทเคติย0 สภ0 อุทรสุโนมมหาอำมาตย์นน เมื่อปรารถนาคะใคร่ประดิษฐานพระ เคา'ในปราสาท[คดีย์ จึง,ให้ก่อปราสาทเคดีย์อ6น'งามแล่ว้ไปด้วยอิฐหํ้งหลาย ตํสมื อมิฎ์ฐิเตเยว ปตติ อํสสนี ตหึ ภิข์ชิตวา อิฐฐกา สพ์พา ปตึสุ ภูมิขํ ตกา ครํ้นเมื่อกำล่งก่อพระปราสาทเคดียนนยงมิทนทีว่า,คะแดวเลย อสนี- บาตได้ตกฟาดดงมาในที่ก่อนน อิฐก่อทำปวงกพลอยร่วงหล่นแตกตกลงมาสู่ พนภูมิภาคขณะนน พมพอคเ'กรมาวห สป:!สบ1 สมคโค นานาปชาหิ ปเชสิ ตด้เกอ ปฏิมาฆเ: พ:ะอทรสโนมกเบบ,ริษัททงอำมา!ต1ย์ก็ไเติพา'ก่นบูช'าพระพิมพ6,เคาที่นำมา ซงอำ)ค::ย์ดวยบขาตาง ‘อุ หงหลาย กา ปฏิมา^]รนนนนเทยว (คอใหประดษ- ฐานอยู่ในปฐิมาขรมฆเอง)

๕0 โนกาลแห่งพระอุทรสโนมล่วงแล้ว แม้ว่ามหาอำมาตย์มีขื่อว่า อนศนได้ขื่อมาแต่เมื่อเก๊สเบนเด็กอยู่ด้น ได้ครองเมืองนคร (ล่าปา สุมนาด้นเมึนคนกล้าหาญถึงพรอมด้วยกำล้ง์ชิลาดในการสงคราม เมื เมืองนคร (ลำปาง) ด้น มีพระนามปรากฏว่าพระนรินทร ทรงยินดีประกอบ ดวยอริยามีทานและศีล:มึนตน มีศร”ทธาผ่องใส'[นพระร*ตนตริย ได้เบนฟิ บฏฐาก มีพระปรีชาเมึนพทธมามกขนได้นำ]มพระองคบชาพระชิมพิมพ์เคาด้น ด้นนำมา'ซึ่งอํเทรรย์ต่าง ญ ด้วยบชาด้งหลายมี.ทีขมธปเมึนอเนก พระ มน'ไห้สร'างวิหารหลงหนึ่ง ประด้บด้วยเครื่องอล่งการต่าง ๆ เบน ด้วยทองเบนด้น และเสาแล่วด้วยทองเมึนด้น งามราวกะว่าเทวสภาใ ภายในวิหารท8งหลายก็ได้ฉาบทาคหางามวิลิตรด้วยทองเมึมด้นด้งลวดลา กรรมด้งหลาย มีประตประกอบแด้วด้วย.ครื่องวิจิตรงาม ได้พาก่นบูช ชิมพิมพ์เด้าด้วยมหาล้กการกัณๆ')ท1งทลาย กไ).ครื่องดนตรีต่าง ๆ ด้ มีรำพอนและขบขามเบนด้นด้วย แล่วพร่อมกนก11ก๊กษสง'ริแย้นอ\"นมากด้ พระนครเชิเบพระพิมพ์เด้า'จากปฏิมาค:]หแล่ว มาประดิษฐานไว้ในภา กระทำการบูชากับด้วยชาวพระนครทำหลาย ให้ชมเผาปิดประตคูหาเ รไษาให้พไภย็กันตรายสำเร็วประโยชน์ ครใเวไบั่ณณรสีวาตททสีและกั พระมริฟิสรก็ให้เปิดกลอนพระทวารคหาเพื่อวะบูชาให้เมึนการแสดงส แม้ลำด้บนมชาวพระนครด้งหลายด้งปวง ล้วนเมึนนู้น'บถึอพทธศาส ก็ได้พากไ!บูชาพระพุทธพิมพ์เด้าด้วยอเนกบูชาต่าง ๆ •ด้งทลาย ครนเมื่อปิเมึนลำฒัมาถึงเขาแล่ว พระบุรีนทรด้นก ทวารคหา ยกพระพิมพ์ด้นขื่น'ทกคูหามาตด้ไว้ในวรอาสน์กันคนปลาด!ไว ท่ามกลางวิหาร แล้วให้ตีกลธงโขษณการชาวพระนคร เพื่อพากันมาส สรงนาพระพิมพ์เล่า ผ่ำขเหล่าชาวเมืองด้งหลายได้ทราบแล้วด้ ขื่นชมยินดี ถือเอาหด้ป็กุณๆ]เมึมตน อันเต็มตว■ยนาสฺเคนอ์มีกลื่นหอมกินไป บขา

๕๑ ลำดบนใ4 พระบุรินทรก็มาก็บิดวยบริษทํ ดัแชาวพระนครทงหลาย พรอบกบทบู่ภิกษุสงริ) พากนทำการบูชายี่งตอพระพทธพิมพ์;ดำนน ดำดั พระพุทธพิมพ1'ดาก็ดำแดงอเนกดัศดรรพ์ชิน!]ระเส,ริฐ ใบ้เบนทีนำมาซึ่ง เสือฆใส บางทีก็ฟล่งรคมีมีสี1ดำ เขียว แดงบาง บางครงก็สีเหลีชิง สีขาว ฝูงชนทงหลายมีพระบุรินทรเบนดัน ครไนห็นแลำซึ่งพระปาฏิหาริย์ในกาล ครงนน ก็พากนโมทนาทำ'สาธุการมีประการต่าง ๆ เทียว แสะยงแสดงความ รินเริงมียินยกแผ่นกาขนโบกเบนต่น ในบริเวณนไ]ประพบุติเบนไปแดว ดำดบนน พระบุ?นทรท1งทารกผู้พนบุตร แสะมหาชน มีใดยินดี พาก,น สรงพระพิมพ์เดาองค์ที่เทวดาบิสูรชินทรพรหมบูชาแลํวดัวยนํ้าหอม ชนทไหลายใดมีปรกติพนบาป คืฮข่าบิดามารดาและฆ่าโค ก็พา ประพบุศิแลวชึ่งความยินดีมีดันโบกแผ่นดัาเบนดันในที่นน ลำดับนน พระบุรินทรทีงทารกผู้เบนบุตร กบมหาชนก็พาดัน ชนเหล่าใดข่าสุกรก็ดี ชนเหล่าใดใบ้ประหารมารดาบิดาและพี่ขายก็ดี ข โดลกสี่งช,ชิง ๆ สงข่ก็ดี ชนเหล่านนได้รดสรงองคพระพิมพ์เดัาตัวยนํ ก็ไม่อาดเพี่อเทนาใดัศกลง ไม่อาดดังนาดันใบ้ไหลลงในหมอ ละใบ้ประทีปโพลง ชนเหล่าโดเบนผู้เคารพในบิดามารดา ทำใบ้บิดามาร อดโทษแลว ชมทไหลายเหล่านไ]ดันเทียว สามารถดะดังนาใบ้อาบไปโดยดี เพี่อดังนาดันใบ้ตกลง เพี่อดังประทีปใบ้โพลง ชนเหล่ ดำคฌเห็นประดักษอย่แต่กรรม มีการประหารมารดาณ็นตมก็ดี เมอใบ้อดโทษ แลพ้ก็อาดดะดังนาใบ้ไหลตกในที่นนได้ อาลเพืยิใบ้นำมนตกไปได้ อ ประทีปโพลงได้ พระดํมพทธพิมพ์เดัไนน เบนวตถุเทวดา มนษย์บูชาแด1วกระทำป หาริย์ ดัคดรรดัอยู่ เพี่อดะดังชนทะ1หลายผู้บาปใบ้รูบาปทลริตต่าง ๆ ขนทงหลายผู้ใลบุญใบ้รู้บุญดันประเลํริฐ'สุ'ห้ต

๕๒ เพราะเหตุน1น บุญฌืนกุศลสุ'าริตธมประเสริฐของชนหงหลายผ้ใคร่ เหตุน4นพึง'ให้คมทงหลายทำบญอ*นเย้นเครึ่อง'ให้บรมสข อย่ากระทำบาปเสย พระพิมพ์เจ่าผ้ประเสรีฐ กระทำปราโมทย์แก่ชมท1งหลาย ราวกะว พระพุทธเจ่ายำมีพระขมม่อย่ในโลก ป็ว่ขวะทงหลาย ตเ สถาน ทํพระธา ท1งหลายอินเรี่ยรายป็ยู่ด่ว่ยอาการต่าง ๆ ได้รำรองอยู่เย้มนิตย์.ทียว หฺลาย'ไหปรารถนาอยู่ชึ่งที่พึ่งเฉพาะของตน'ในสวรรค์มบุพานและมนุษย บูชาพระพุทธพิมพ์เจ่าธไแทวามนษย์บชาแลว หรือแมีว่าพระธาตุทํงหลาขก ให้เย้นนิตย์เถิด กโตยํ นา?แส!มน พิมโพ ธ้จ่!ชิรมาวโห มหาชม0 ปลา.ทตวา ปาหลีปุ?โตเก ปุเร พระพิมพ์!1จ่าอำนำมาซึ่งความอํศ'าร:ข์นึ่ พระนาคเสนเถรเ แล'วโมเมืองปาตลีบุต: เพื่อให้มหาชนไค้เลื่อมใสแลว ตโต สีหฬที.ป ค สุมหามคเรบี ค อโยเฌย เพชรปากา;ร ชิราเยบ ยถาก็ก็)] จ่าเดิมแต่นมมา ก็ได้ไปประดิษฐานอยู่ในสิงหลทวีปน่าง ในเมือ ใหญ่ ๆ ที่เย้มสุมหานครน่าง ในเมืองอโยธยาและเมืองเพชรปราการป เย้นลำฒัไปคมถึงชิรายนคร ธิทานิ มค.ร ฐัตวา ปลาเทม็โต มหาชนํ มานาป็คเชิรกมกาสิ โลเก พุท์โธว ติฐ์ฐติ เดี๋ยวนึ่ได้ประดิษฐานอยู่ในเมืองนคร (ลิ เปาง) ยำประชุมนิกรมหาช ให้เลื่อมใส ได้สำแดงแลวซึ่งอศครรย์มีประการต่าง ๆ พระส*มพทธ.จ่า ยำดำรงอยู่'ในโลกชิะนน 'ท'รีต.'รี่องนึ่ ภิกษุผู้มีอายุ ๒๓ บวช;เลวได้ เข พรรษ พระพรหมราชบฌญา ผู้อยู่ในวิหาร ณ ภุเชาหลวง ซื่อเขามหาธรรมราช

๕๓ บิไแบ็นทีรมณียสถานประดบงามดวยบํ'นไดศิลา น่าชื่นชมสำหรบมหาชนได้ เว้ขีนลง ได้รจนา' แลวประดีบดวยฟ้นทคาถาที่งหลายต่าง ๆ สำเร็จลงโด บินตรายมได้ แสะพนเรื่ป็งที่ได้พง.ล่าต่อ ‘ๆ กไพาแต่ในโบราณ ขาพเจาจุติแลวแต่ชาตินเทียว ครนเกิดแล็วในโลกมป็ก ให้เกิดใน ตระกุลที่สมมติว่าบิดม เมื่อได้ ๘ ขวบแต่กำเนิดมาก็ให้บิบิกจากชราวาส บวช ในพระศาสนาเรียนพระไตรบฏก ที่งอรรถกถา บินประ;สริฐกงปวงเล่าท่องให้ ขน ใจ แลวขบิบิย่าได้มีสติบิไ]หลงลืม:ลย พระศาสนาแม้ว่าจะยํงบกพร่องอยู่ใน ที่ใด ขอให้ได้ทำความรุ่งเรืองให้สำ.ร็จประโยชน์ในที่นนแล กถายินพรรณนาเรื่องร็ตินพิมพวงศ์เสด็จมาสู่เมืองนคร (ลำปาง) ภิ ๒ พรรษาชื่อว่าพระพรหมราชบญญา ได้แต่งไว้เพื่อความเลื่อมใสของสาธุชน จบแลวดวขประการนิะน รตนพิมพวงศ์จบแดวโดยอาการที่งปวงดวยประการฉะน์. บิกขรเบิกเมกํญจ โลกนาถ0ส๕ส สา•สน0 บิ]ก็ขรพที่ธรกิญจ สมเมว ผล0 สํยา ยิกษรแต่ดะตำ ‘จุ ก็ดี ก็ชื่อว่าเบนศาสนาคำสอนของพระโลกนาถเจา อภิษรและพระพทธรปก็ดี ก็ชื่อว่ามีกลเสมอกนเหมือนกิน นิทานพระมรกตต บจจย่จบแลว ดีวยอำนาจทีได้เขียนเรืองน์ ขชิให้ขาพเจาได้เบนพระใ'รทธเ ในอนาคตเทอญ.

ตานานพระแกวมรกต พระบาทสมเดชิทระป็อมเกล่าเล่าธย่ท*ว ทรงพระราชนิทนธ สำหริบอาณัาษถ่เอ่านในพระอโบสถ บัดพระศรริ!ตนศาสดารา บันสาดมนต์เย้,นพระราชพธศรสํป็จปานกาถ ข่าพ:ะพุทธเล่า ผ้ได้รบพระบรมราชโองการมานพระบัณฃูรสุรสิงหน ขอประกาศแก่เทพยนิกรท่ง๎หลายเบนอาทิ คือโลกบาลมหาเทวราช และ เล่าฒุเ]ทธื้อำนาจ มีทิพโสตทิพยล่กษชินประเสริฐ ซึ่งบังเกิ อยู่ในทิฬยพิมานมาศ ธ'นิมีนิล*;ข์ไนภูมิพพุกษบรรพตากาศกาญ1,านร่ตนราขมน- เทียร ฌ็1นอาทิทง็ปวงทกฟิถาน และท็าวเทวราชซึ่งเบ็๚ประธานใ วราณาเขต พนทำวเทเวศรยงใหญ่ แสะท็าว.ท'วราชที่ได้มีทัพ เบ็นชนสองรองดงมา และเทพยดาซึ่งมี1ทิพยศกดี้พิเศษโนประเทศนานา พระภูมิเทพยตาล่น์สถิตในล่งทบัดพระนคร และเคหว'ตถุสถาน คือพระเ เมีอง พระทรงเมือง พระหล*กเมือง และพระกาฬ'ช*ยศรีล่นเรืองถทธื้สิทธิ และเทพยเล่าซึ่งรกษามพปคลมหาเศวตบัตราดิบัตรคิริรนตมราไชส และเทพยเล่าซึ่งรกษาใมล่งหบัด พระราชนิเวศน์บรมมหาสถาน เท อภิบาลเกษตรารามตามทิศานูทิศ ทวเทพยนิกรท1งปวง ขธศงเงี่ยทิยโสต ลงสดบคำประกาศน อนึ่ง ขอประกาศให้ทราบต์วยตีแก่พระบรมราชวงศานวงศ์ ละอองธุลีพระบาท ผู้ใหญ่นู้นยิฒรรศ*าซึงม-า.ใสโมสรสนนิบาตประชมพ,ร’,ธมบั ในการเริมมงคลราชพิธีศรีส*'หปานกาลอนนึ่ ดะขอเรมคำประกาศพร มณีรตนปฏิมากรม มีเรื่องในหน*งสือตำนานโบราณแต่งเบนภาษามคธไน้ เรียกชื่อว่าบัตนพิมพวงศ์ เล่าเรื่องเดิมชองพระพุทธรูปแบัวพระ มีใลความในตำนานพระมหามณีรตนปฏิมากรนนข่างตนว่า พระมหามณี

&& ปฐิมากร1องค์นึ เทวคาสรางถวายพระป็รห็นต่องค์หนึ่ง มีนามว่าพระนาคเสน เถระในเมธงปาตลีบุตร จึงพระนาศเสนเถรเจำณู้บ็นพระอรยันต์อนมีบุทธื้ สำเร็จด้วยอภิญญา ไค้อธิษฐานอาราธนาพระบรมสาริกฐาตชองสมเด็จพระ- พุทธเจา ใหประดิษฐานอยู่ในองค์พระมหามณีร่ตนปฏิมากรถงเจ็ดพระอ คือในพระโมลีพระองค์หนึง ในพระนลาตพระองค์หนึ่ง ในพระอระพระองค์หนึ่ง ในพระองสาทำสองข่างสองพระองค์ ในพระชาณดิงสองขางสองพระองค เบนเจ็ด เนือแกวก็บิ'ดมิดชิดสนิท - ติดเบีนเนึ่อเดียวดิงเดิม ไมมแนสมีช แลเห็นหลยึดเข่าไปเลย พระมหามณีรตนปฏิมากรอยู่เมืองนน แล่ เมืองล่งกาทวีป แล่วิตกมาเมืองกไ:โพชา เมืองศรีธยธยา เมืองละโว้ กำแพงเพชร แลวภายหล่งตกไปอยู่เมืองเชียงราย 1จำเมืองเชียงรายหวำ •ช่อนแก่ศตร จึงเอาปนทาลงรกบิ!ดทองบรรจุไว้โมพระเจดีย์ที่เมีปีงมน ตงตนมา'จนถึงที่ม มีเรื่องราวเก่ายืดยาวไม่คจมืคนไคร้เห็นเบนแน่ และ มํ้นใครที่มกเชื่อง่าย \"I ก็จะย่อมเห็นว่าเบ็่นจริง ตามตำนานที่กล่าวมามน ที่ไม่เชื่อก็จะคิดวิตกสงสํยไปต่าง ๆ ว่าพระพุทธรูปองค์นึ่ถๅผี่มืป็เทวดาสร พระพุทธเจำรปรางเหมือนอย่างน ฒี่นผื่มือเทวดาแน่แล่วิญ] จะพึน ไม่ตกลงดิน ก็ปรกติคนโบราณแรกมีหนำสือขื่มใช้ ยังไม่มีหนำสึป็เก่า \"] ม เมื่อแต่งหนำสือเรื่องอะไร ๆ นึกจะเชียนอย่างไ:ก็เชียนไป ไม่คิดว่านานไปจ คมภายหนำที่มีบ่ญญาและสติตริตรองเทียมเคียงมาก จะเชื่อคำของฅ์ว์บุ'] เขื่อนนไม่ใคร่จะคิด การเรื่องช่างตนมื่นไม่มีพยานมากยกไว้ก่อน จะขอกล่าวขอความเรื พระมหามณีร่ตมปฏิมากรพระองค์นั้ แต่ที่ควรจะเชื่อได้ และแต่โดยอนุมาน ตามสดกสำค่ญ ที่มืใมองค์พระพุทธปฏิมากรนน ว่าเนอนาแกวศิลาซึ๋ พระพทธปฏิมากรตระองค์มื่3ย่างนึ่ เห็นจะมีบ่อทีเกิดช่างเมอง ก่ายเหนือท ดินกบแดนจีน เพราะศวอย่างเคยเห็นมีมาแต่ช่างเมืองจีนบ่าง ดูศก่ายแกว

อย่าง1๗ แห่ที่'จะดี'ใหญ่!ท่าแกวที่เย้นองค่พระน ก็ไม่เคยได ว่ามีที่'ใดอีกเลย อนึ่ง คะ'ว่าด่วย่ฒอช่างทีทำพ:ะพุทธรปพระองค์ก็มนเด่า เมื เทียบเคียงดู ก็เห็นเบ็น่ผมือช่างที่เอกทีเคียว ใบค:1งหนึ่ นี่มือช่างรางอินเดีย คือ;มืองเบงคอดราฐสรฐ และเมืองแขกพราหม มัชฌิมประเทศ ที่ใทยเรียกเมืองเทศมนก็มิ1ใช่เลย อนึ่ง จะพึนนี่มือสิงหล มอญ พม่า เขมร และไทยเหนือ และค มืใข่ ดูนี่มือ1ไม่'ใกล้เคียง คล้ายคลึงก'นกบพระพุทธรป ชึ่งเบมนี่มือช เมืองVIงปวงทีออกชื่อมาเลย ถาคะว่าเบน'นี่มือเทวดาดงตำนาน'ว่า ก็เห็น นี่มือเทวดาคง'คะ?เดกว่า'ผี'มือช่างมนุษย์ทงปวง1ไปที;ดีขว เมื่อเปรียบ โดยละเอียด ดเหมือนว่าจะเบนนี่มือช่างลาวเหนือโบราณข่างเมืองเ เห็นคล้ายคล็งมากกว่าผี1มือช่างเมืองอื่น และถึงจะเบ็่นช่างทีเมื เบนช่างดีช่างเอกทีเดียวมิใช่เลวทราม ควยเบนของงามดีเกลั้ยงเกลาม ไม่หยาบคาย เพราะฉะล้น ควรจะคาดการแน่ตามเหตุทีเห็นอยู่รอบคอบว่า พระมหามณีรตนปฏิมากรองค์นั้ คง'จะเบ็๋นของท่านผู้มืบุญ เบนเจาแผ่นดิน เมืองของชนทีนบถือพระพุทธศาสนามากกว่าถือผีสางเทวดาและล้ทอิอื่น,ตุ แ มีบุญญานุภาพแข็งแรงมากกว่าเมืองใกล้เคียงโดยรอบคอบ และแม่อาณาจ ไค้โตใหญ่สมควรแก่เวลา เมื่อมนุษย์ยังไม่มืบืนใหญ่บืนนอยใช้ หนาไม้ หอก ดาบ แหลม หลาว รบ•พุ่งข่มขี่กันควยกำล้งกายและพวกล มากเท่าล้น ท่านทีเบ๊1นเจาของเดิมที,ให้สรางพระพุทธรปองค์นึ่ มาก จึงได้แกวกอนใหญ่ถึงเพียงนึ่มา ไม่มืผู้อื่นทีจะคิดริษยาช่วงขิ และมืศรทธาเลอมใสโนพระพุทธศาสนา มากกว่าอยากไค้เงินทองและเกี ยศตามวิล้ยโลก จึงไม่ได้ขายแกวล้นเสียแก่เมืองอื่นเอาเงินทองก็ดี แกวกอนล้น1ไว้ทีงใหญ่ ไว้อวดผู้อื่นให้เบึนเกียรติยศก็ดี เห็นท่านผู

๕! ๓) ศรทธาปดง เห้นว่าสงชิน^ะฏืงกว่าพระพทธรํฅนไม่มี ถาว่าแกวก่อนนนท เบ็นพระพุVาธรูป;ห็นจะประเสริฐยงกว่าเก็บไว้ และจะใช้อย่างยื่น จะเบน เกียรติยศในซาต์นื แก่บานเมียงนน แดะจะเบนกศลให้ผลพนป:ะโยชน์ใน ชาติหนำแก่ผู้ที่ได้สรางเบนพระพุ,/!ธรปน์น จงสู้เพึยลดะแกีวก่บินใ เลื่อยตดผ่าเจียระไน1ให้1ได้'สโนฐาน แดะประมาณที่ควรเบนบิจุงคพจุ] ระพุ/เอ ^ และเพราะเสียคายเนํ้อแกำก็ธน'ใหญ่ จึงให้.หลืป้เศษไว้ภายไต้พระพุ กร1-เน และก็เพราะมีพระราชานุภาพมาก ขยง แข็งใ!ฑจะติดแต่งแก้ไขใต้โกด็ยย\"งยอาตกส่าห์ให้ทำจนสำเร็จได้ดำยผมือช่า คนเดียว ถ']หลายคนที่เบี่น'ที่มือรด้ท่ีวงทีสํณฐานประมาณทำการโดยพินิ หมดจดสนิทชิดชมไม่มีที่ศิได้น,ก จบน่-ถง”ฃเดมผว.ช*กเ'ง'า..เก-ด..ย*ง’เก’ล’า?ส.ม.ขนแมว แกำจะขำผิวชำเงาให้บ่นให้ดีที่สดเพียงใดก็ทำได้เพียงนน ความอ ทังว่ามาน แต่จะยืนยมความเบ็!มแน่ชำว่าพระมหามณีร\"ตนปฏิมากรพระองค์ เบนของ!ว่านผ้ใดสรำง ในประเทศใดตำบลได และสรางในกาลครงใดคราวใด นํ้น่ จะขกำหนดแน่ข้ด้ให้ควรเชื่อได้ พนจากคำที่ไม่น่าเชือนไ!ก็ไม่ พิเคราะห์เห็นว่าพระมหามณีร\"ตนปฏิมๆภรพระองค์น ม่มเหศรศกดานุภาพเป ฒัมาก พระเจาแผ่นดินพระองค์ใดทื่มีบุญญาภินิหารแก่กลา จงจะร พระมหามณีร\"ตมปฏิมาพระองคนีไว้ได้ เมือจะสบสาวความโบราณใ ราชพงศาวดารเก่าขนไป ถึงสมเด็จพระร่วง ทรงพระนามว่าพระเจาอรุณ- มหาราชเจำกรงสุโขทัย และศรีส'ชนาลํย ที่มีพระเกียรติยศกิดิคุณระบือล มากกว่าพระเจ้าแม่นดินสยามทุกพร“องค์ และมีเรื่องว่าได้พระพุท แต่มหาสมทรแดำก็ดี ก็ไม่ได้ความว่าได้พระพุทธรตนปฏิมาพระองค์นบาไว้ถึง- พระ;'จำแผ่นดินซึ่ง'ได้ครอบ!ศรองก'รุง'พร!ะมหานครศ'ร่อยุ!3ยา ต8งแต่พระเ ทรงพระนาม'ว,าสมเด็จพระเจ้า,รามาธิทัดี'ลงมา นไเพระเจาแผ่นดิน,ซึง1ได้ ราชสมบํตในพ:ะมหามศรศรีป็ยุ5ย'!ก่ง ๓๓ พระองค์ คือสมเด็จพระเจ้าราม

๕๘ ที่หนึงเบนปฐม และพระบรมเอกท?อนุรไษมนตรีราชเบนที่สุดและในพระเข้วิ แผ่นดินกรงพระมหานกรศรีอยธขานน พระทาแผ่นดินหลายพระองค ได้ข้นไป ดีเมืะ]งเขีขงใหม่ เมืองเวียงจนทน์ก็กลายศรง ทา1ได้พระพุ\"/]ธรศ วิเศษพระองค์นีลงมาไว้ในพระนครไม่ แต่ข่าวคราวว่าพระแกวมีอยู่ก็ไม ความว่าทราบมาเลย พระนครศรีอยุธยาก็พนพระมหานครอิน!หญ่ เห็นจะเม ดวยไม่ได้พระพุทธรีตนปฏิมากรพระองค์นีมาไว้ในพระนครจึงมีขำคึ เทศมาประชิดถึงชานพระนครเบนหลายครํ้ง และมีเหตุเปลี่ยนเข้ พระวงศ์ และชิงราชสมบ?เตด้งรบษั!กนในกลางพระนครก็มี จนกึงศกรา ๑๑๒๙11 เสียกรงศรีอยธยาแก่พม่า เข้าตากสินซึ่งเบนพระยากำแพงเพชร ได้ เบน.ข้าแผ่นดินครอบครองในสยามประเทศ อาศยกำลังสมเด็จพระเข้ามห ก ษต่ริย์คึก พระเจำสุรสีหพ๊ศณวาธราช ได้ช่วยกนปราบปรามยุค.ข็ญแย ศตรราบคาบเบนปรกติ แดวมาตงพระนครธนบรี ครนจุดศกราช ๑๑4๑ บ สมเด็จพระเจำมหากษัตริย์ศึก และพระ0ข้าสรสีหพิศณวาธิราช ได้ยกพยุห ทพอนไปปราบเมืองศรี■สตนาคนหฅเว้ยงจนทน์ ดด้ยอำนาจพระบารมี สมเด พระเข้ามหากษัตริย์ศึก ซึ่งควรเบนผู้ครอบครองปฏิบืตบูชาพระพุทธรีตนปฏิมากร พระองค์น พระเข้าร่มขาวเมืองหลวงพระบางก็สวามิภด้ด็ช่วยในการสงครา พระเข้าแม่นดินกรุงศรีส?)นาคนหุตราชวงศานวงศ์ แสนทำ1วพระยาลาวครงนน กึงได้?ระพทธร?นปฏิมากรพระองค์นีไว้ ก็เพราะนไ)ลือวิปริตคิดเสนวกบชา [บนเข้าผี ดมโคกระบือบชาเชิญให้.ขำคนทรง แม่มดนางทำวเจรจา คนไปต่าง ๆ หานบกึอโดยศรีทธาต่อพระพุทธคุณตรง ๆ ไม่ จึงทนทานกำลง ทหารและพระบฌญาบารมีสมเด็จพระเจำมหากษัตริย์ศึกมิได้ก็พาบตรน?ดาหนี ไป สมเด็จพระเจำมหากษัตริย์ศึกได้เมืองเวียงจไทนีแล่ว ก็.ชิญพร ปฏิมากรพระองค์นีและพระบางมาดวย แล1วเลิกที่ไกล่บลงมาพระนครธน่บรี เจาตากสินซึ่งเบนเข้าแม่นดินใหญ่ในครํ้งนะน ก็ให้สรำงโรงพระแกวที่หล

๕๔ อุโบสถ'วดอรุณราชวราราม'ในพระร'!ขบังเสร็จแส่'ว ให้เชิญพระมหามณีร ปฏิมากรมี และพระบางขนประดิษฐานในโรงเสร็จแบัวให้มีการสมโภชต่าง ครนลุศกราช ดค๕๒ บชวดโทศก ผา!]ขางกไ!พชาประเทศน8น แผ่นดินเบน จลาจลสมเด็จพระเจามหากษัตริย์ศึกกไ]พระเจาส:พิหพิศณวาบิราขตํบิงยกกบิง ทพรีมออก1ไปถึงกรุงกม่พุชประเทศ เพื่อจะปราบปรามแม่นดิณมืผ เรียบราบ ผ่ายการแม่นดินกรงธนบรีนนก็ผนแปรไปต่าง ๆ เพราะพระเจา แม่นดินเผอิญบนดาลเสียสติไป ประพลุติวิปริตต่าง ญ ทำให้■สมณพราหมณา- จารย์และขุนนางขาราชการ ประชาราษฎรไ]งปวงได้ความเดือดรอนดวยราช- ทํณฺข์อนมิควรต่าง ญ เบนเหตให้ราษฎรละทงเหขำเรือนและภูมิลำ;นาหนีเขา ไปพนหลายตำบล แม่นดินกรงธนบรึได้ความเดือดรอนทำทงเมือง พระเต่า แม่นดินเสียสติอารมณ์ไปนพั้ก็ชะรอยจะเบนวิบํตเหตุ เพราะที่มิได้ควรเบ ชองผ้ได้ครอบครองปฏิบัติบชาพระพทธรีตนปฏิมากรพระองค์น บารมีเจาต สินทรงกำบังสิริของพระพทธรีตนปฏิมากรมิได้ จึงเผอิญให้คด3งไคล้เส สติสไบญาผิดวิปลาสไปบังน เมื่อแม่นดินพนทรยุค‘จนถึงขุนนางบัวเมืองยก ไพร1พลเขาลอมกรงธนบรีไว้ แลำฑัขพระเจาแม่นดินให้ออกเสียนอกอำนาจ ใน'จลศ]าราช ดด4๓ บนิลศรีศกปลายบ จึงบอกหน0งสีอออกไปเชิญเสด็จ ให้สมเด็จพระมหากษัตริย์ศึกกล,บัเขาม'าเมืผิงธนบุรี เชิญเสด็จให้ทรงชำระ เสียนบัตรแม่นดินราบคาบพนปรกติแล1ว มุขมนตรีปรึกษาพรอมกนวิงวอน บิญเชิญเสด็จ■สมเด็จพระเจามหากษัตริย์ศึกขนเส,วยสิรึราชเสมบัติ ชีพ่อ- พร'าหมณตํ้งพระราชพิธีปราบดากิเษกเสรึ1จแดำ พระบาทสมเด็จพระเจา มหากษัตริย์ศึกทรงพระราชดำริว่า พระพุทธรตนปฏิมากรพระองคนเบ็นแกว บิย่างดีวิเศษ ไม่สมควรที่จะประดิษฐาน1อยู่มีเมืองธนบุรี ซึงเบนเมืองนอย เพราะเมืองธนบุรีนั้ขนแก่กรุงเหพบ1วาราวดีศ,รียยุ,ธยามกา'นเศร จึงทรงพระ- ราชดำริ'ว่าผงฟากตะ1บันยิยิกเมือ'ง,ธนบุรึ พนที่ชยภูมิมงคลบันปร สมควร'จะตงเบนพระนครชินใหญ่1!ดี จึงให้สถาปนาเบนพระบรมมหาราชบั

๖๐ ตรงนึ่งปลา!]แหลมโนค้งแม่นาน และก่อกำ'เพงบ1อมประตหอรบรอบพร เสร็จแลว จึงทรงสถาปนาสร่างพระป็โบสกในพระบรมมหาราชว่งป็นนึ่ ประดิบ งามวิจิตรอึงนำ แลวทิาระเมียงรอบบริเวณจึงหวำพระอาราม ลศำราช ดต! บมะโรงนิ?เก ณ'ริน I- ‘1 * คํ่าจึงให้เชิญพระพทธร*ตมปฏิมากร จากโร 6) เ5ว พระแกวใมว่งเก่าพระนครธนบรีฟากตะวนตกลงเรือพระทีน่งกึง พร่ป็มด เรืป็ขบวนแห่ขามฟากมาเช่าพระบรมมหาราชวำ อัญเชิญประดิษฐานในพระ อุโบสถพระอารามใหม่ คร่นการพระอารามเสร็จบริบ:ณ์แล่ว จึงพระราช พระนาม'ว่า'วำพระศรีริตนศาสดาราม ไว้.!เมที่ประชมข่าทลละอองธลีพระบา ถือนาพระพิพิฆน์สํศข'าธิษฐาน ทำมงคลการพระราชพิธิฌละส เดือน ๕ ขนสามคำ?เร่งหนึ่ง เดือน 80 แรม ด๓ คำ (■เร่งหนึ่ง ทก แสํว้จึงประชุมพระราชาคณะและนกปราชญ์ราชบณ์ฑิต ชีพ่อพราหม พระราชพิธีบรมราชาภิเษกเฉลิมพระราชมนเทียรและสมโภชพระอารามก พระนครถํว์นคำรบสามวไ!เบนกำหนด จึงพระราชทานนามพระนครใหม่ให้ตอง ฒัพระนามพระพุทธร*ตนปฏิมากรว่า กรุงเทพมหานครอมรรำนไกสินทร่ ม หินทรายทธยาบรมราชธานี เพราะ!บนที เก็บร'ทษาพระมหามณีริตนปฏิมาก พระองค์น!1ว้พ็1มเครื่องสิริสำหรบพระบา:มีของพระบา’/าสมเด็จพระเจำป็ย่ห้ว ทํ้งสองพระองค์ผู้สร่างพระนครนึ่ ก็ตำแต่กรงอมรริตนโกสินทร์นึ่มา พระ วงคามวงศ์และขาทดละอองธุลีพระบาทท1งผ่ายหนำผ่ายใน และสมณพราหมณ์ ประชาราษฏร์ ก็อยู่เย็นเบนสุขท'วไป ในสยามประเทศท๎งป'วง ลุศำรา ดต!.๘บื่มะเส็ง สํปตศก ข่ายขำงประเทศพม่านน เจึากรุงอำวะท พระนครศรีอยธยาผลำแม่นดินใหม่เห็นว่าได้ช่องเพื่อจะทำสงคราม จึง!ก กองทพจะมาตีพระนครศรีอยุธยา และกองทพพม่ายกมาครำนนมากกว่าทกคร8ง ก่อน ๆ กรมพระราชวำบวรเสด็จทางทะเลออกไปปราบทิพพม่าก็แตกหนีไป ลศกราช ตด!๘ บึ๋มะเมียอัฐศก พม่ายกมาอีกคร่งหนึ่งพลห้าหมื่นต

๖๑ หลวงตาบลแม่กษัตริย์ พระบา'/เสมเด็จพระ!จาป็ย่ษัาทงสฐงพระองค์ เบื่อ!ด ทรงทราบ ก็ให้เกณ6ขกองทพเย้!รพล'!)กรรจหกหม่น เสด็จยกพยหโยธาทพ ออก1ปปราบอริรายสงคราม ครไเกองทํพ่พม่าแตกพ่ายแพ้พระเดชานภาพ กเทธ,าภินิหารแลวก็เสด็จกลบเขาพระนคร อนึ่ง ขำศึกบี)ป'วงยกบาเย้นหลาย ครำก็มิอาจยำยีเข่ามากึงชานพระนครได้ ลศํก็ราช ลลฟ่๘ บ และเมื แม่นดินพระบาตสมเด็จพระพทธเลิศหลามภาลํยนน พม่าตี่.ย้มขำศึกจิบได้จำไว้ ณ คุก คิดขบถต่อแผ่นดินก็ม่อาจต่ป็ส้ได้ เผอิญให้พ่ายแพ้พระบารมี ลศํกรา ด ดส่4 บ เบื่อครณเม่นดินพระบาทสมเด็จพระนำเกลา.จำ•อยู่ห้วนน อนุเจา เวียงจ'นทน์คิดเย้นขบถ ก็มิอาจตานทานต่อส้บุญบารมีได้ ก็พ่ายแพ้ถึงแ พินาศ ลุบีกราปี ๑๒คด บี พวกจีนตี่อาบียป็ย่ในพระราชอาณา'เขตคิดขบถทำ บีวเหี่ยแวงเมืองนครไชยศรีและเมืองชะเชิงเทรา ก็เผอิญพ่ายแพ้ แด นภาพมิอาจประทุบฑ้ขได้ มืผู้ประทุษรำยต่อแผ่นดินครำไรก็ม่ทํนจะสำเร เผอิญจิบตำได้ทุกครำม่ได้ทำลุกลามไปได้มากแต่บีกครำหนึ่ง และบ คัญซึ่งจะเย้มข่ป็งอ'นตรายแก่บานเมืองขนอย่างไร ก็เผอิญให้กลไแบนด รอยไปได้ก็และพระบาทสมเด็จพระเจาอยู่ห้วีในตนพระบรมราชวงศ์ จนสืบมาก็ ทรงพระเดชานภาพปราบบีจจามิตรโนทิศตะวไเตก ตะวนออกบีกษ์ใต้ผ่าย 'บีงปวง แด่ว้ก็ทรงทำนบำรุงผ่ายขางพุทธ1จิกร,ให้,พระพุทธศาสนารุ่งเรืองบริบูร และผ่ายขางพระราชอาณา'จิก็รบีน ก็ทรงพระกรุณาชุบเลยงพระบรมวงศานุวงศ์ และขำทลละอองธลีพระบาทบี:ผ่ายหนาผ่าย'ใน อาณาประชาราษฏรบีวไปใ พระราช อาณาเขต บีง ปวงได้ร่มเย็น เพราะพระ บารมี มีพระราช ประเพณีคลำ คลึงกน ควร ตี่คน ทำป'วง'จะระลึก ดำริคิดถึงพระเดชพระคุณด'วีย ความ กฅ้ญฌ โดยพิเศษ ต่อพระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หวพระบรมมหาบียกาธิราช ซึ่งมี พระราฃอศสาหพิริยภาพทรมานพระองศ์ ช่วยคิดราชการผ่าทนอาวุธขำศึก เพี จะทำนบำรเพระพุทธศาสนา แสะอาณาประชาราษฏร์แต่พระชนมายุ ต๒ ยัง

ไ) 1ฐปิ พ็1นบิชิฌิมวไเมาจนพระชนมพรรษา 4๘ ล่วงเข่าบ')0มว่ข ล่ง1ได้สำเ ดาภิเษกถวิลชราขสมบิต ทรงสถาปนากรงเทพมหานโ!ร ธมรรตนโกสินทร์ม ทรายุธยาบรมราชธานีน แผ่พระราชอาเนาเขตผายเหนือตลอตถึงเมืธงเชียงใหม่ เมืองหลวงพระบาง ม่ายตะวไเออกสนเขตแดนเมืองเขมรจนกระท'งเขตแดนเมื ญวน ม่ายตะวนตกต่อเขตแคนกบเมืองมอญ ม่ายใต้สํ้นเขตแดนเมืองไทรซึ่ มลายประเทศ การสงไคและของสืงใด ซึ่งพ็นประโยชน์แก่พระพุทธศาสน พระนครก็ได้ทรงสะสมสรางขม สำหรบพระพทธศาสนาและสำหริบพระมกร และ ทรงสละพระราชทรพย์ ซอสรำงบื1นใหญ่มอขนานาสาตราวุธได้จะได้บิ ราชไพรีมืพระเดชพระคุณแก่พระบรมวงศานุวงศ์และเสนาพนุฒามาต!!ราชบร อาณาประชาราษฏร์เบึนอ'นมากถึงเพียงน เมื่อจะเสร็จส่สวรรคาลํ มอบสิริราชมไหสวริยสมบิตไว้ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลำนภา เบี่มพระราชโอรสร่วมพระราชหนุทํยช่วยทำนุบำรุงแม่นดินมา พระบาทสมเ พระพุทธเลิศหลานภาลํย ก็ได้ทรงทำนุบำรุงชุบเลยงพระราชวงศานุวงศ์ และ บตรหลานท่านเสนาบดีที่,ได้โดยเสด็จช่วยงานพระราชสงครามในพระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดพ้าคุพาโลกโดยคุณานุรูป มีตระกลเล่าพระยามหาเส พระยาร่ตนาพิพิธเบ็่นตม ครนเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานกาลย ทรงพระประชวรเบนบิจอิมกาลจะเสด็จสวรรคตน์น ประชวรได้สามเวลาก็เสด็ สวรรคต หาทนได้ทรงดำเนินพระราชโองการ โปรดพระราชทานมอบมไหสวริย¬ ลมบํตแก่พระราชวงศานุวงศ์พระองศ์ใดไม่ ท่านเสนาบดีทงหลายปรึกษา ก่นเห็นว่า ในพระบาทสมเด็จพระนำเกลำเล่าอย่ห้วเบ็่นพระราชโอรสท เจริญอึงกว่าพระราชโอรสทงปวง ทรงพระสติบิฌญาเมตตากรณาแก่พระราช- วงศามวงศ์ และเสนาพนุฒามาฅย์ราชปุโรหิตาจารยสมณพราหมณ์อา ราษฎร์เบนอไเมาก จึงอ*ญเชิญเสด็จขนเสวยสิริราชสมบิตราชาภิเษกสืบพระว ต่อมาพระบาทสมเด็จพระนงเกลาเล่าอยู่หํว่ทรงระลึกถึงพระเดชพระคณพระบาท สมเด็จพระบรมอยกาธิราช และพระบาทสมเด็จพระบรมชนกนาถเบนอินมาก

โว๓ กทรงทำนุบำรุงพระราชวงศานุ1วงศ์ แสะวงศ์ท่านเสนาบดีท๊โบ [ห เหญยงข่มไป แลวให้ขางหลอพระพุทธรปดวยหองส,ม{เทธึ้สองพระองค์ สง หกศอกขาง [.นเทากนบังสองพระองค แลวห้มทองคำหงพระองค์'/เรงII?เรืองตน อยางคกรพรรตราอราช สวนลงยาราชาวดีประคบตวย[ม')(รร’ตม.ฐ้นํ มีราคาเบ็■น อนมาก คดแตทองคำเนอแปดเศษสองห็มพระองคาสะเครื่องป5'ะดํบ 111มนำ หนกทอ เคาองคละหกสิบสาม4งสิตำลึงเศษ แลว,าารึกพระนามลงไว้ในที่ฐาน พระวาพระพุทธย3ดพ็าจุพาโสก ทรงพระราช■ธทิศถวายสมเด็คพระบรมฎ'ยกา อิราชจกรพรรดินาถบพิตรองศ์หนึ่ง ประดิษฐานไว้ทิศเหนือ อีกพระองค คารกพระนามไว้ที่ฐานพระว่า พระพุทธเลิศหสานภาล'ย ทรงพระราชอทิศ ถวายสมเด้คฒะบรมชนกนาถธรรมมิกราชิบพิตรประดิษฐานไว้ทิศใต้ในพระ- อุโบสถวดพระศรีรีฅนศาสดารามแลวพระบาทสู่มเค็คพระนบัเกลติเคาอยู่หัว แล พระบาทสมเด็คพระจๆมเกลา:คาอว่ห็ว!ด้พรอมพระราชิหถบัไ]กน ทรงธ,ญเชิ พระบรมสารีริกธาตุ ซึ่งได้มาแต่ลงกาทวีป มารวมไว้ในพระโกศทองคำ ประดบเพชรบรรจุไว้โนพระพุทธรปทํงสฐงพระองค์ ครีมเมื่อพระ พระนงเกลาเคาอยู่หวคะเสด็จสวรรคตบัน ทรงพระประชวรพระโรคเร้อรี!อข่ ถึงห่าเดือน ก็ควรคะทรงมธบสิริราชสมบัติ โปรดพระราชทานแต่พระราชิวงคา- นวงศ์พระองค์ใดพระองค์หมึง แต่ทรงพระราชดำริเห็นว่าสิริราชสมบ้ติอํมน แต่เดิมท่านเสนาบดีได้เชิญเสด็คขนครอบครองมไหสวริยาธิบั๋ต ถ สมบัติราชาภิเษกคึง่โปรดเกสา ๆ ให้หาท่านเสนาบดีเข่าไปส!!ว่า ถ็า สวรรคตแตวท่าน:สมาบดีเห็นว่าพระราชิวงศานุวงศ์พระองค์ใดคะเบนที่พ เย็นแก่พระราชวงศานุวงศ์ แสะข่าทลละอองธุลีพระบาททํ้งปวงได้ มอบศ๊ริรีตมราไชสวริยสมบัติแด่ท่านพระองค์มนเถิด ครมพระบาทสมเด็คพระ- นํง้เกลาเคาอยู่หัวเสร็จสวรรคตแลีวิ ท่านเสนาบดีทะงปวงปรึกษาพรีอมกนเห ว่าพระบาทสมเด็คพระเคาอยู่หว เบีมพระบรมฒัรราช'โอรสอมประ.สริฐ

'อ๔ ในพ:ะบา'/เสมเด็จพระพทธ!ลิศหสำนภาลํย และเบนที่นํบ่กียอํ คมที่งปวงโดยมาก จึงพากไ)'ไปกราบถวายบํงคมอ”ญเชิญเสด็จพระบาท พระจธมเกท้เจาอยู่หิวขนเถลิงถวลยราชสมบ”ตบรมราชาภิเษกเสร็จแลํ โปรดพระราชทานยศศภิด็แก่พระบรมราชวงศามวงศ์ และขำทลละอองธุล พระบาทผ้ใหญ่ก้นโเยพ็่มอโ)มากโดยลำดิบฐานานค์กด พระราชทานเคร และเครื่องอุปโภคบริโภคตามสมควร ๏ แต่ก่อน ‘ๆ พระบาทสมเด็จพระเท้าแม่นดิน เคยเสด็จออก ณ พระที่นงอม,ริมทรวินิจฉํย ให้พระบรมราชวงศานุวงศ์ขำราชการก้ใหญ เผาทูลละอองธุลีพระบาทร'มพระราชทานนาพระพิพํฒม่ส*ตยา พระบาทสมเด็ พระจอมเกท้าเท้าธย่หิว่ทรงพระราชดำริว่า พระพุทธรปที่งสอ ทรงพระนามพระพทธยอดพาจหาโลก พระพทธเลิศหลำนภาลํย เบนพระใน พระบาทสมเด็จพระมงเกลำ;'จ่าอยู่หิว ทรงสถาปนาขน!ว้อลองพระเดชพระ- คณในพระบาทสมเด็จพระบรมอ*ยกาธิราช และพระบาทสมเด็จพระบรม ชนกนาถท8งสองพระองศ์ ประดิษฐานเบ็นประธาน'ไนพระอโบสถว่คพระ ร”ตนศาสดาราม เหมือนพระเขษฐบิดรซึ่งเบ็นฉลองพระองค์สมเด็จพระเท้ ธิบต็อ”นพนปฐมบรมราชาธิราช ในกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยามหานคร พระ - บาทสมเด็จพระพุทธยอดพ้าจุฬาโลก ก็เบ็มปฐมบรม ราชาธิราชในกรงเทพ นศรศรีอยุธยาม และในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหท้านภาลยเส่าเมื่ สมเด็จพระพทธยอดพาจุฬาโลกเสด็จมาปราบดาภิเษกนไ) ก็ได้เสด็จพ ดำเนินตามเสด็จมาพรอมกนแต่เดิมพระองค์เดียว ไม่มีเ1ท้นายพระองศ์อี เหมือนเลย ควรจะมีพระเกียรติยศอยู่พรอมกบพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดพา จุฬาโลกควยกไ) เพราะเหตุที่ทรงเคารพแด่พระพุทธปฏิมากรที่ทรงพระราชอท แค่พระบาทสมเด็จพระเจาอยู่หิวที่งสองพระองค์มนดิงมั้ จึงท

๖๕ เสด็‘จุพระราชดำเนินออกมาให้พระบรมราชวงคานวงศ์แล;:ข้าทลล;:ฐธงธลีพระ- บาทผู้ใหญ่ผู้นอยVIงม่ายหนาผ่าย'ในถวายบ*•คมริบพระราชมานนาพระพ็พ สตยาพรธมก้น การที่ทรงพระราชดำริตงน1น พระบรมราชวงคามวงศ์และ ท่านเสนาบดี ชึ่งเบนประธานในราชการแม่นดิน ก็ธำนวยตามโดยความเห็น ชอบ แลวได้ประพทูดิแบนมหามงคลกรรมธรรมเนียมย'งยืนมา ตลอดเวลา ร'ขกาลที่ 4. และเมื่อพระบาทสมเด็ดพระ'ออมเกส่า:'ข้าอย่Vนัวทรงพระป เสด็‘จุอยู่ในที่มีพระบรมราชโองการดำริสล้งให้หาท่านเสนาบดีเข้ พระบรมราชโธง การดำริสมอ บราชการแม่นดินให้ท่าน ตาม แต่1จุะคิด‘จุดิสรรพระ บรมราชวงศามวงศ์ พระองศ์ใด'จุะควรเบ็นที่พึ่งร่มเย็นเบึมสุขแก่พระราชวงศ นุวงศ์ และข้าทูลละอองธลีพระบาทผู้ใหญ่ผู้น้อยสมณพราหมณ ประชาราษฎร์ที่งปวงได้ ก็ให้มอบถวายสิริร*ตนราชยสวริยาธิบตแด่ท่านพ น้น เชิญเสด็‘จขํ้มเถลิงถวิลยราชสมบ้ตครอบครองทำนุบำรุงพระราชอาณาข้กร สืบดำดไเตระกลโดยโบราณราชประเพณีสืบ'ไป ครนล่วงมาได้ ๓ วินพระบาท ชิมเด็‘จุพระ'จุธมเกลาเข้าอย่หำเสด็‘จุสวรรคต พระบรมวงศานุวงศ์ท่านเสน และข้าราชการผ้ใหญ่ผู้น้อย-จึงปรึกษาพร่อมยอมถวายสิริร'ตนราช'ยม1ไ บศิ แด่พระบาทสมเด็'จุพระ‘จุด‘จุอมเกล้าอยู่หำ ชงเบนพระบรมราชโอรสอน ประเสริฐของพระบาทสมเด็‘จุพระ1จุอมเกล้าเข้าอยู่หำให้เสดี1จุชนเถลิ สมบํตครอบครองทำนบำรงสกลราชอาณา1ข้กรสืบต1ธ1ไป จึงทรงพระราชดำร ว่า ชึ่งในสมเด็'จุพระบรมชนกนาถพระมาทสมเด็'จุพระ‘จุอมเกล้าเข้าอย ทรงพระราชดำริ นนเบนการชอบยงนก จึงได้เสด็‘จุพระราชดำเนินออก ณ วิดพระศรีร*ตนศาสดาราม'ใน'วนถือนๆพระพิพดิเน์สํต่ยาเหมือนแต่ก่อนสืบมามิ,ได้ ชาด ทรงทำนบำรงพระบรมราชวงศานุวงศ์ กบท'งท่านเสนาบดีและขาทูล (ความ'โนร*:หว่านลข ๑ ถึง!ถข ๒ นน!ตมขนในรํชกาลท ๕)

๖๖ ละอองธส่พระมาท ที่มีความสวามิภํกดึ้ซึ่อส*ติยส''จริตให้เลื่อนยศถาศกด สมควรแก่ความชอบทุกตำแหน่ง แล่วทรงสรำงเครื่องราชอิสริยาภรณ์พน เครื่องประฒั สำหริ’บให้ปรากฏความชอบและปรากฏลำฒัวงศ์ตระกูล ราชทานแด่พระบรมวงคานวงศ์ และขำราชการโดยมาก แลวได้ทรงทำนุ พระนครที่ชำรุดหํกพงตที่ซ่อมแซมและสรำงใหม่.เละขุดคลองให้นาไหล ประโยชน์แก่ไร่นาขน แล่วทรงพระราชศร'ทํธาสถาปนาพระอารามขนใหม่ พระอารามเก่าขำรดซ่อมแซมบ่าง เพมเติมบ่าง ทรงทำมบำรุงพระ ปริย้ติสงฃ์ผู้ปฏิบ่ติขอบ บริบรณ์ด่วยคณธรรม ให้เลื่อนยศศ*กดโดยสม ส่วนว*ดพระศรีร*ตนศาสดาราม ซึ่งสมเด็ดพระบรมไปยกาอิราชทรงสริางขน ขำรดทรุดโครมไป และที่สมเด็ดพระบรมชนกมากทรงสถาปนาขมไว้ ย้งมิได้ สำเร็จลงน8มก็ได้โปรดเกล่า ๆ ให้สมเด็จพระเล่าน่องยาเธอ และพระเล่ ยาเธอเบ่นนายดานทำการโดยแข็งแรง จำหน่ายพระราชคริพย์เบ่นค่าล่ การเบนอ้น่มากการที่ปฐิส่งขรณ์ของเก่าและที่ทรงสถาปนาเพมเติมขนใหม่ แลวสำเร็จบริบูรณ์ได้ในระหว่าง ๒ บ่ กบ 4. เดือน แล่ว้มีมหกรรม ฉ พึนการใหญ่พรอมกบการสมโภชพระนคร ในการบรรจบรอบร่อยบ่ตงแต่ได้ สร่างกรงและสถาปนาว*ดพระศรีริตินศาสดารามนึ (เ’) และ1ได้ทรงดํดแปลงเพ เติมพระราชกำหนดกฎหมายและธรรมเนียมบ่านเมือง สะสมเครื่องที่จะบ่อ พระนคร และสรำงส่งซึ่งจะเบนประโยชน์ถาวรในราชการ และเก่อกลแก คำชาย ทรงพระมหากรณาทวไป ในสมณพราทมณประชาราษฎร์ ระง*,บดํบ่ ทุกข์เดือดริอมให้เบ็1มสุขทุกทํวหน่า ทรงพระราชดำริในราชการที่ คอบ ทวพระราชอาณาเขตตามจารีตข'ตติยราชจริยานุวํตดำรงพิภพโดยยติธรรม บ่ารงริกษาทางพระราชไมตรีทุกประเทศ มิให้เสื่อมทรามทกม่ระการ (ความ'โนระหว่างต\"!แต่เลข ๒ ไปชิมถงเลข ๓ เขที่ความพวะราชนิฬนธร'ชกาลท ๙ ต่อไป)

๖ ต่) VารงIคารพ:เด่ปฐมบรมราชต:ะกลโด!]ลำดํ!เมา เพื่อพระราขประสงค์'ให้มี!5;1วาม เจริญในบรมราชตระกูลและตระกูลขาราชการสืบ!ป การสืงใตธนจะ111มคณ เบ๊นประโยชน์แก่พระนคร ก็,/!รงพระธนสรณ์อตสาหะ จ'คการตามควรแก่ก ซึง1\")ะพ็นไป 'เด้ ^'' และได้'/!รงต8งพระราขประ.พณี ให้มีรชทายาทสำ สืบพระบรมราชส้มตติวงศ์ ทรงประดิษฐานพระบา’/',สมเด็จพระมงกฏเกด่ อยู่หวอนเมนสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชไว้ในที่มกฎราชกุมาร ครนเสด็จ¬ ลวรรคต พระบาทสมเด็จพระมงกุฐเกลำเส้า■อยู่หเว้เสด็จเถลิงถส้ลยรา สืบพระราชส้นตติ'วงศ์ โดยความเรียบรีธยยืงกว่ากาลก่อนมาทรงศ์ บกุทํยจะทรงทำนุบำรงพระพทธศาสนาและพระราชอาณาจ*กรตามที่สมเด็จพระ บรมชนกนาถ1ได้ทรงประพถฅิมา มิให้เคลื่อนคลาด ''๔' สมควรที่พระบรม ราชวงศานุวงศ์และท่านเสนาบดีมนตรีมุขมาตยาผู้ใหญ่ผู้นํอยก่ายหน ปวง มีความม*บถือโตยเบีมราชธรรมดำรงยงยืมไบ่สํ้นกาลมาน .แส้รตง'ใจ สมานสม*ครสโมสรช่วยก'นทำนุบำรุงราชกิจการพระนคร ให้ถาวรวัฒนาตาม ตำแหน่งของตน ๆ โดยความกต*ญญต่อพระบาทสมเด็จพระเส้าแผ่นดิน ซ มีพระเดชพ:ะคณสืบ ๆ มา ช่วยตรวจตราทำนุบำรุงบองก*นรกบาพระนคร ขอมวัณ'ฑเสมาอาณาประชาราษฎร ให้ถาวรไปควยความสุข จะได้เบนสวัสดี มงคลแก่ตม จำเริญผลประโยชน์สืบตระกูลวงศ์ต่อๆ ไปภายหนำ @ ความที่ประกาศมา ขอเทพยดาผู้ใหญ่ผู้นํอํยที่มีทิพยาน ดงได้ออกนามไว้วัางตน จงสด*บํพงแส้วรำพึงดวยเมตตากรุณาแ ชาวสยามมั้ แสำจงอตสาหะทำนุบำรุงแก่นดินกรุงสยามให้ดำรงอย่ส้วยดีใน บารมีบรมเดขานภาพของพระบาทสมเด็ศพวะมงกุฎเกส้าหาอยู่หำโดยสุขสวัสดี และให้พระบรมวงศานุวงศ์ เสนาบดีมนตรีอำมาตย์ขำราชการกรมทหาร (ความในระหว่าโตะน!ต'!ลช ๓ ไปจนถงเลข ๔ นน!ดมขนานร,ชกาลท ๖) (ความต้น!ต! ลว) ๘' ไ 'ม่ปีน จบ !บ นโ''!ระราชนโ''Iนไร่ ไ โ!รชกาล'VI ๔)

พลเรือนผายหนำผายใน บ::ดาที่อย่'ใกล้บรร^'าที่อยู่,!กลทงป สามคดียินดีชื่อตรง คง[กา:พน'บถือพ::เดชพระกุก,{ห:ะบา:]’1ห:ะบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกลำเจำอย่ตัวโดยสุจริตตังคำปฏิญญา ในกา::บมำพระพพำมน นนทุกประการ และสมำรสมานพ:อมตันทำราชการคํวยเห็นแก่พระบรมพุท คาสนา;เละกา:ยุติธร:มตักษา:เผ่นดีนโดยสุ'ๆ:ตมากกว่าเห็นประโยชน์ต ขอให้พระบาทลมเด็จพระมงกุฎเกลำเจำอย่ตัว ตับท่านทำปวงบรรดาที่มีควา ชื่อส้ตย์สวามิตักดํ่ทกคน คำ:งอยในปฏิญญา'ในนำพระพิตัฒนสํ ไพร่พาขำ'.เผ่นดินสมณพราหมณาจารย์ ทำปวงในแผ่นดิน กรุงสยาม อยู่เย็ สข ปราศจากโรคาพาธอุบทตันตราย และขอให้ตัสวลาหกตกตัองตา กาลให้อ้ญญาหารผลาหา:ในพระราขอาณาเขตนึ่บริบรณ์ติทุกบี่ไป ขำศึกศต ในป:ะเทศนอกประเทศ ซึ่ง'จะคิคร่ายเมึนอุบายประการ'ใด \"I ขอจงอย่าได้ข่อง โอกาสทำให้วิบ้ตอย่างใดอย่างหนึ่งได้ ให้วิบ่ดีน็นกตับ;บน นค:ไป ขอให้พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลำเจำอยู่ตัวมีตัยขนะแก่อริ:าช และขอให้พระเกียรติยศเข็ดชในพระราชประเพณีวงศ์ ที่สืบลงมาแต่พระบา สมเด็จพระเจำอยู่ตัวทำสองแม่นดิน'ในตนพระบรมราชวงศ์คำรงคงตึป็ย่ อย่าให้เสื่อมทรามจากการที่งามทิดไปได้ และจงเกียจตันกา:สรรพ พิปริตทุกประกา: โนพระบรมราขประเพณี:วงศ์นํ้จงเบนอม*ญญสาธารณ. สถาวรทวีทุกเมื่อ [ทอญ.

ดุษฎีส้งเวย สนท?เลอมพระแก’วมรกต สมเตจพระเจาบรมวงค[เธอ ชิ-บ ๒ กรมา'เระยาเดชาดศร ฯ ทรงนิพนธ์ ๓ ลา ลา ๔ ซุนสารประเสริฐ (นช) แต่ง @ ขอถวาย'อภิวาทวนทนิย์ พมพพุทธ:ค รจิตนิวยรตนมงคล นิลพรรณพิมล ๏ เถือกแกํวอมรโกฏิดำกล บมีรอยระคาย มณีอน่ครเพรายฉาย รํง์สถษฎ์มณี ๏ แทงทึบทวพระ'วรกาย สุนทรคุกฐาน สนิท[มึนเนอเดียวดี วาส'วชิรท้ง ๏ คือองค์อดิเทพยคิลบ1 กร:เจิยก'คำรญ ประณีตคำหลํกอลงการ บุษบกพิมาน ๏ เบนพระพุทธภาพไพชิตมาร สิงหเหยียบหยดยไเ สมาธิบาทบิลนิง่ก์ @ ทรงเครื่องพรรณรายสายสิง ทบทรวงประพาฬไพชรย็ @ พระนพเนื่องในเกยูร ธำมรงค์มกฐสรกาฌคน์ @ ควรขมเชิญประดิษฐาน บรรคงประเจิดเชิดสน © ชมครุ.•หยดนาคชำมิม ท*งเทพนมณีป็งเนา

๓)0 ๏ อำไพแผ่นมาศสวมเสา กาบก็งพรงเพรา พน'กล่าหล'กลายผ‘จุง @ ทวยธรรมเนียมภาพภุชงค์ แบบยํญญ้ติยง กระลิงกระ'จุกแล่มใส ๏ ชวลิตลำยองทองอ1ไ: ยอดแกวเดียระไน ประดีษฐํดำรงทรงมินิ ๏ สารทรพ์ยสํก่การะครุภ\"ณ,เรห์ียงเรียดสุวรรณ- ลิตรลิงรุกขราชี ๏ รำยวนระยำแกวก่องศรี อากาศมณี ประทีปอะเคั้ป็โคมราย ๏ รุ่งค์าคณเทพทุกพาย น'กย(จุหญิงชาย มาโนชญ์ล่านงบชา © สถิตสกานาวาสศาสดา ศรีรตนมหา วิหารหริรงสรรค์ ซิ พระคุณค้มหลำสาม'ญ นครเชฅข่ณช์ เกษมสำราญยำนเมือง ๏ นิราพาธปราศขธงเข็ญเคือง ‘จุารญรุงเรอง ทงํ้แผ่นไผทไพบูลย์ ๏ พระมากกลก่อเกอกูล ทอนทุกขาดูร กำเดาบรรเทาบี'ไท © แล่วทรงบริร่กษร'กษา สมเด็‘จุกษ'ตรา ธิราชทุก!]นปถพี @ คือองค์'อ”ยกาธิบดี ยอดพหุหาตรี โลกเขฐภุๅชํย

๓)๑ © อีกองคพระเจากรงไกร เลศหลานภาลย พิลึกแกวกุญชรหลาย © แลวจอมภพผ้เพริศพราย สืบวงศนารายณ์ พระนามพระนงเกล้าประชา © พระบาทปรเมนทรมหา สมมติเทวา นุริกษคำรงธรณี ๏ เสร็จทรงสืบถวิลยสขศรี สมบ'ตภูมี ยงเพ็ญยื่งเพียบแฒฺภ ซี เลยเลิกเศิกเสื่อมศ้ตร เพื่อคุณพระชุ ผดุงพระเดชอดิศวร ซี สบสืงสดุดีโดยควร เรียงเรียบประมวล พระคุณใน!]นปฐิมา ยอยศศาสดา ซี เสร็จแสดงสารลิงวิณนา อุดมริตนมณี สวมชีพบำคมยุคลบาท บพิตรภบดีดี สกหลา'จุธาธรณีศรี ริตนราชโกสินทร์ ซี บำรุงบรีรมอยอ- ยยอดสยามินทรี จักรพรรดิพงศวชริน ทรเทพรำผจง ซี มาเบนสม.ด็จบรมจอม ภพนาถในรามวงศ์ เถลิงอา■สนพระอุณหิศธำรง รจิฒัติรกษัตริย์ ซี มูลมองมไหสุริยยศ บริพาร!รู้จักดี โจษจันจำทลรขธุลี วรบาทบัวทอง ซี ทรงจักดสงวนพิภพ.พียง จตุพักตรีมาปกครอง บำนาญประทานธมก็กอง ประกอบเกป็แลเหลือตรา

วา)บธ ๏ พระหทุทํยธเทียมชลกระแส สินธซึ่งมหิมา แพร่พ?องพระคุณคือก:ณา นิกรทิวไผทไทย @ ‘ๆอมปราชญ์ประเสริฐพระปฏิภาณ กลคือ'อารลงแผ่นไศล ทรงทรามสว่างบิฏกไตร พิอธรรมข::ยง © ป็าทรในธรรมทศพิธ- คดีดำรงตรง ม:ร1ทค'ฑีแนก'ๆตรสง คห'วตนุทานทำ ๏ เชิงโหรธเห็นกลดำทิพ นยนยลนุแม่นยำ เพทางคศาสตรศิลปสไเ นุทธิแบัง'จำเริญเรียน ๏ กลกลอนแลกาพย์ครโลง พนุติน์น1/]เพียบเพียร ปรีชาฉบบบุรระเบียน ระบลถือยบัณ๚รความ ® ไสยศาสรแลสำสกถตมา คธพากยพยายาม กไ]พุชแลอ่ญ์พ'านกาม ภิรทราบกษัยสรรพ์ ๏ การช่างดำรบพระพิฃเนศวร์ ชำนฟิบาทพระสิทธิกรรม์ ตราตรสในอิสดรพรร กสามารถมาณชย ๏ ทรงแผลงพระแสงอุสศรา วุธแน่โนที่ไกล คือศรสุลีสุรประต*ย ภพแผลงบัวยแรงรุม ๏ เชิดคอมกุธาสถิตใน ที่นงเดินด้วยกลธม นา:วสยามรสุม พลยาสนอลงการ ๏ เรืองรงคเรืองมหิทอิเรือง รณกลผลญผลาญ พระเดชคำป็งคหรืราญ อริเสยนสยบสยอน ๏ โอภาสพระญาณว้ยทิวา กรแสงคดีธร บิาจทราบประหษชนงอน แลงำเงื่อนยุบลบัง ๏ ใครใดดำรงพิรืยภก ดิพิสทธิสำบัง พลนแอิงประอิกษ,ธก็รำ สนุษฏ์เลื่องระบอนาม

๓)๓. ศิระใ'ว้ทกคืนขาม กมลพรงพระพรถวาย ® บงควรประคองพระคณ'ใส่ พระวรวรรณพรรณราย พี่นที่ระลึก'วิไลงาม สะ]ษฏ์ถทธิแรงรงค์ ๏ พ้นพร:ษขฺป็.พระ,ธน•มชีพ จลจํกรพรรดิพงศ์ ทรงศ'กดเกษมสุขสบาย คลสตยแสดงสาร ๏ รวมเรียบหระยศบรม‘งอม มาโมชญไนวณ์วิว่ฒนมง- © อนึ่งพระบรมวงศ์ อนุวงศมากมาน รบราชกิ'าการ สปีเสพสว้สดี ® ชอบกิจสนิทนาถ สนองบาทธุลีปรี ชาเพียรภ*กิดีดี กมลม,นกตํฌฌ © จำนงในราชกิจ สจริตระไวดู ดีชวพ้วแผ่นภู ก็บำราบบำรุงใจ © เสนาจุฑามุข¬ อำมาตย์มหาตไทย บโรทิตวินิจอํย ยมหาโหราจารย์ ๏ พราหมณ์พถฒพรหมชาติ บณฑิตปราชญ์ปรีชาชาญ อาล'กิษณ์พ้นกงาน พระนิพนธเลขา ๏ มหาดเล็กบำเรอบาท เชอฉลาดควยปรีชา อดมดีท*งมีมา รยาทย่อมประยูรพ้นสุ © กรมกลาโหมหาญ รำบาญศึกลวนแข็งข’น แปดเหล่าเคยโรมรน ธรินรงคไพรี ๏ กรมพระตำรวจราช พนสามารถในราวี พรอมพระจมื่นมี ทํ้งจ่าเจนโมราชการ © พลพ้นปีกลมกลา ลวนปรีชาชำนาญชาญ โดยเสด็จจุฑาธาร อธิบดินทร์ในรามวงศ์

ต)๙ อาจทะยานเข่าโ'ามณรงค์ อริดาลสยบสยอน ๏ ทนายเลือกก็เหลืป็หาญ บรมนาถหิรินทร มวยปสากำยำยง ปรากฏกรมทหารโน ๏ ซายขวาร'กบาพระองค์ ชำนิการณรงค์!ว เหล่าหนึ่งมีนามกร ธิราชจอมธเรศตรี ๏ ส่วนผู้กำแหงหาญ อำมาตย์พงศร'าม่ญมี ว่องต้องถทํยไท แลมะหง'นมนตรีตรู ๏ โยธาบรรดา'สมีง ทะเลลวนมลายู กรมท่าเจ่าภาษี ยุโรปห*,ดทหารหาญ ๏ อาสาอามชำนาญการ บรมนาถเพชรญาณ ฝร'งแม่นบี,นอย่างครู ตำแหน่งน็อยและใหญ่ยง ๏ ข่าโต้ธุลีบาท กตเวทีใจ พรอมพร',ฒน'กงาน อิศวรราขเรีองญาณ ๏ จิตตงกต*ญญ นึ่าพระพ*ฒน็มงคลสาร สนองบาทสมเด็จองค์ พุทธร\"หนปฏิมา ๏ พรอมก*นจะเสพสิตย์ ศุภฟิว่ลดิอินปรา- โนอุโบสถาคาร คีเรกในมงคลวาร ๏ กอบตวยพระศร'ยร่ตน์ กฐคุณอดลยา @๖ หนึ่งข่าทลละอองบทมาลย์ พรอมกนมมํสการ พุทธาทิรตนตร้ย ๏ โดยจิตปราโมทย์ผ่องใส สตย์ซี่ป็ต่อใน จอมเจ่าพิภพกรูงศ!1 ๏ พร่งนึ่วไเราขพิธี เชิญเทพธนมี มหิทธิถทธเร็วมา

(ภ) ภ';' ๏ คอพระนารายณเทพมหา มหทธเรองถทธา นุภาพปราบด*สกร ธรณีสีงขจร ๏ สีมือถือ'ฃักรคทาธร ควยอาสน์สุบรรณบินบน ๏ เชิญประสิทอื้เวท'วิษณุมนต์ ให้ถทธึ้ดำกล ในศรประสียวาตอำรง ๏ พระบรเมศวรเสด็จทรง โคเผือกผ่องผศง คระวีตรีเพชรกำแหง ๏ ข่าพิขน์สีญไรรายแรง นยนเปล่งเบนแสง อ้คคีพิลึกแลสาญ ๏ ถนิมนาคเนืองเบนสีง'วาล ผกแผ่พำพาน เถกิงด้วยพิษคำรณ ๏ อวยอิศวรเวททิพยมนต์ ประสิทธเดชดล ศรอ'คนิวาตให้อาคหาญ ไตรเพทชำนาญ ๏ อีกพรหมธาดาเรืองญาณ ฟิกษฏ์โลกดินพาสาคร เดินโดยอไ!พร ๏ เถลิงหล*งขมหงส์เหิน'จร ให้เรืองพิษพล เชิญมาประชมชมชน สามโสกพิงขาม @ คงดาลทิพยเวทพรหมมนต์ ศกด็สิทธื้เข็มแข็ง โนศรพรหมมาสตร์ภ')นาม @ สามเทพเรืองถทปีทงํ้สาม อป็กพิลึกภ']แสยง @ สยามเทวาธิราชถทธแรง รกษากรุงเทพมหานคร

๓) ไ) ๏ อีกเทพผู้ทรงมหศ: สิงสถิตในวร มหาเศวต'สต:ชํย ๏ เสย!มืองทรงเมือง๓:ยง1ไกร หลิกเมืองเทพไท แลองค์พระกาลขยศรี @ ทิวเทพกู้เรืองะ]ทธื มาเบนสากษี ลิวนทรงทิพเนตรทิพกร:ณ ๏ แลวดาลทิพมนต์ขลิงขยํม ทก!ล่มพระแสงสรร- พยุทธ'ให้อายลิงทาร ๏ พร้อมชีพป็พราหมณาจารย์โอมเวทกล่าวสาร เข็ญพระแสงแทงมาสงพฒั ๏ สงรเส']ดส่จศากามพนธ์ ชาวปร่ะโคมพร้อมกน บ่นลือละเวงกาหล ๏ โครคิดทจริตโดยกล แสร้งชื่อใจผจญ ประทษแค่เจ่าจอมสยาม บดเงื่อนไย่เงาม &“ .ขอ‘'จ.งเ.ท.พ.ช.่ว.ยยชิุคว'าม... ให้แล่งระห่สแต่1โกล @ พระคุณอดุลยเดชญ}ขย ร่มเกล่ากล่อมใจ แห่งข่าธุลีบาทบงสุ ๏ พระราชทานยศค์กด็โดยประสงคต์ามตระกลวงค์ แลคิดปศาสตร์ห'ศถกรรม ๏ สงวนโลกเลั้ยงหล่าโดยธรรม์ทิวทวยเขตขณณ์ แว่นแควนนิคมสมบูรณ์ ๏ เมืองออกอ่อนเกล่ามาทูล เนืองเนื่องเหลือนบคณนา