หน่วยที่ 1

หนว่ ยที่ 1 ระบบประสาท ระบบสบื พนั ธ์ุ ระบบตอ่ มไรท้ อ่

โครงสร้างและหน้าท่ขี องระบบประสาท ระบบประสาท (nervous system) ระบบประสาทเป็นระบบท่ีคอยควบคมุ การทางานของอวยั วะสว่ นตา่ ง ๆ ภายใน ร่างกายให้ประสานสมั พนั ธ์กนั อีกทงั้ ยงั มีหน้าท่ใี นการรับรู้ความรู้สึกและตอบสนองตอ่ สง่ิ เร้าตา่ ง ๆ เพอ่ื ให้ร่างกายสามารถปรับตวั ตอ่ สิง่ แวดล้อมและสามารถดารงชีวิตอยไู๋ ด้อย่าง มีประสิทธิภาพ ระบบประสาทสามารถแบง่ สว่ นสาคญั ใหญ่ๆ ได้ 2 สว่ น คอื ระบบประสาทสว่ นกลางและ ระบบประสาทสว่ นปลาย

ระบบประสาทสว่ นกลาง (Central Nervous System) จะประกอบไปด้วย สมอง (Brain) และไขสนั หลัง (Spinal Cord) ซง่ึ จะประกอบ ไปด้วย เซลล์ประสาท (neuron)จานวนมากมาย โดยระบบประสาทส่วนกลางจะ คอยทาหน้าที่เป็นศูนย์กลางควบคุมแลประสานการทางานของอวัยวะต่างๆใน ร่างกายใหท้ างานไดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ

ระบบประสาทสว่ นกลาง (Central Nervous System) สมอง (Brain) เปน็ อวัยวะที่สาคัญและสลบั ซบั ซ้อนมาก จะประกอบไปดว้ ยกลุม่ เนือ้ เย่อื ทม่ี คี วามออ่ นนมุ่ บรรจุอยูภ่ ายในกะโหลกศีรษะ ซึง่ สมองจะแบ่ง ออกเปน็ ๓ ส่วน 1.เซรีบรัม (Cerebrum) 2.ไฮโพทาลามสั (Hypothalamus) 3.ทาลามัส(Thalamus)

สมองสว่ นหนา้ (Forebrain) เซรบี รมั อยดู่ ้านหน้าตอนลา่ งของสมอง ทาลามสั (Cerebrum) ทาหน้าท่ีเป็นศนู ย์กลางควบคมุ (Thalamus) กระบวนการและพฤตกิ รรม บางอยา่ งของร่างกาย เปน็ ส่วนที่ใหญท่ ่สี ดุ ของสมอง ไฮโพทาลามสั อยู่เหนอื ไฮโพทาลามสั อยู่บริเวณดา้ นหนา้ แบ่ง (Hypothalamus) (Hypothalamus)ทาหนา้ ท่ใี น ออกเป็นสมองซกี ซา้ ยและ การถ่ายทอด สญั ญาณไปยัง สมองซีกขวา สมองสว่ นทีเ่ กี่ยวข้องกับ กระแสประสาทนั้น

สมองส่วนกลาง เป็นสว่ นเช่อื มตอ่ ระหว่างสมองสว่ นหน้ากับสมองสว่ นหลงั ทาหนา้ ท่ีรับความรู้สึกจาก ไขสนั หลงั และสว่ นต่างๆ ของสมองและมีหนา้ ท่ีเก่ยี วกบั การเคลอ่ื นไหวของลกู ตาและ มา่ นตา เชน่ ทาใหล้ ูกตากลอกไปมาได้ ปิดเปดิ มา่ นตาขณะทีม่ ีแสงเขา้ มามาก หรือ นอ้ ยได้ เปน็ ต้น

ไขสันหลงั • เป็นสว่ นหนง่ึ ของระบบประสาทส่วนกลาง โดยเป็นสว่ นทตี่ อ่ จากสมองลงไป ตามแนวชอ่ งของกระดูกสันหลงั • มีเส้นประสาทแตกออกจากข้อสันหลังมากมาย • ไขสันหลงั จะมีเยอื่ หุ้ม ๓ ช้ัน และมขี องเหลวบรรจุอยู่ในเย่ือหมุ้ ท่เี รียกว่า “น้าํ เลีย้ งไขสนั หลัง” • ไขสันหลังจะทาหน้าทถี่ า่ ยทอดกระแสประสาทระหวา่ งสมองและสว่ นต่างๆ ของรา่ งกาย ควบคมุ ปฏิกริ ิยารเี ฟลก็ ซ์

สมองส่วนท้าย (hindbrain) หรอื สมองนอ้ ย จะอยู่ส่วนล่างของเซ เมดัลลา ออบลองกาตา รบี รัม (Cerebrum) ทาหน้าทคี่ วบคุม (Medulla Oblongata) การทรงตวั ของร่างกายโดยดูแลการ พอนส์ ทางานของส่วนต่างๆ ของรา่ งกายและ เป็นสมองสว่ นทา้ ยท่ีมคี วามสาคญั ทส่ี ดุ (Pons) ระบบกล้ามเนือ้ ตา่ งๆ ใหป้ ระสาน ซ่ึงตอนปลายของสมองสว่ นน้ีจะตอ่ กบั ไขสันหลังจงึ เป็นทางผา่ นของกระแส สัมพันธ์กันอยา่ งเหมาะสม ประสาทระหวา่ งสมองกับไขสันหลงั ทา หนา้ ท่ีเปน็ ศูนย์กลางควบคุมการทางาน สว่ นของก้านสมองทอ่ี ยู่ด้านหนา้ เซรเี บลลมั เซรีเบลลัม(Cerebellum) ตดิ กับสมอง (Cerebellum) ของอวยั วะภายในท่ีสาคัญ ส่วนกลาง และ มีหน้าท่ีควบคมุ การ ทางานกจิ กรรมบางอยา่ ง เช่น การเคย้ี ว อาหาร การเคลือ่ นไหวของกลา้ มเนือ้ ตรงบริเวณใบหน้า การหายใจ การฟงั เป็นตน้

โครงสร้างและหน้าท่ขี องระบบประสาท ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nervous System) เป็นระบบประสาทท่ีเชื่อมต่อจากส่วนตา่ งๆ ของสมองและไขสันหลัง ไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย ซ่ึงจะประกอบไปด้วยเส้นประสาทสมอง เส้นประสาทไขสันหลัง และระบบประสาทอตั โนมตั ิ

ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nervous System) เส้นประสาทสมอง  มีอยู่ ๑๒ คู่ โดยจะทอดออกมาจากสมองแล้วผา่ นไปยังรตู า่ งๆ ของกะโหลกศีรษะ  ซึ่งจะประกอบไปด้วยเสน้ ประสาทรบั ความรู้สึกเสน้ ประสาทที่ทาหน้าทเ่ี ก่ียวกบั การเคลอ่ื นไหวและ เส้นประสาท ทค่ี อยทาหนา้ ทีร่ วม

ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nervous System) เส้นประสาทไขสันหลัง  เป็นเสน้ ประสาทท่อี อกจากไขสันหลงั เปน็ ชว่ งๆ ผ่านรรู ะหว่างกระดูกสนั หลงั ไปสรู่ ่างกาย  มอี ยู่ ๓๑ คู่ ทกุ คจู่ ะทาหน้าทร่ี วมคอื ทง้ั รบั ความรสู้ กึ และเก่ียวกบั การเคลอื่ นไหว การทเ่ี ราสามารถแสดงอิริยาบถตา่ งๆ ได้นนั้ เปน็ ผลมาจาก ใยประสาทส่งั การ ซ่ึงนาคาสั่งไปยังกล้ามเน้ือลายตา่ งๆ ท่ียึดติดกบั กระดูกใหท้ างาน

ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nervous System) ระบบประสาทอตั โนมัติ  มีเป็นศนู ย์กลางการควบคุมของระบบประสาท ซงึ่ อยู่ในก้านสมอง และส่วนทล่ี กึ ลงไปในสมองเรียกว่า“ไฮโพทาลามสั ”  ทางานประสานกนั อยา่ งใกลช้ ดิ กับฮอรโ์ มนจากระบบต่อมไรท้ ่อ  เปน็ อิสระอยนู่ อกอานาจจติ ใจ ทาหนา้ ที่ควบคมุ การทางานของอวยั วะ ภายในของร่างกายใหเ้ ปน็ ปกติ

ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nervous System) ระบบประสาทอัตโนมัติ  มีเปน็ ศนู ยก์ ลางการควบคุมของระบบประสาท ซ่งึ อยู่ในกา้ นสมองและส่วนทลี่ กึ ลงไปใน สมองเรยี กวา่ “ไฮโพทาลามัส”  ทางานประสานกันอยา่ งใกล้ชิดกับฮอรโ์ มนจากระบบตอ่ มไร้ท่อ  เปน็ อสิ ระอยูน่ อกอานาจจติ ใจ ทาหนา้ ที่ควบคมุ การทางานของอวัยวะภายในของรา่ งกาย ใหเ้ ป็นปกติ

ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral Nervous System) ระบบประสาทอตั โนมัติ ซง่ึ สามารถแบง่ ออกเป็น ๒ ส่วน ระบบประสาทซิมพาเทติก เปน็ ระบบประสาทของการทางานแบบเกิดข้นึ ทันทที นั ใด ระบบประสาทพาราซมิ พาเทติก เป็นระบบประสาทที่มเี สน้ ใยประสาทมาจากสมองส่วนกลาง เมดัลลา ออบลองกาตา และบริเวณไขสนั หลังส่วนกระเบนเหนบ็ และก้นกบ ทาหน้าทคี่ วบคุมการทางานของ อวยั วะภายใน เสน้ เลอื ดและต่อมตา่ งๆ ใหอ้ ย่ใู นสภาพท่พี ร้อมทางาน

การสร้ างเสริมและดารงประสิทธิภาพการทางานของระบบประสาท 1 หม่ันสารวจและดแู ลสุขภาพของตนเองอย่างสมา่ เสมอ 2 ระมัดระวงั การกระทบกระเทือนบริเวณศีรษะ 3 ระมดั ระวังปอ้ งกันไม่ใหเ้ กดิ โรคทางสมอง โดยใชว้ ิธีการตา่ งๆ 4 ออกกาลังกายอย่างสม่าเสมอเพื่อชว่ ยให้ร่างกายแขง็ แรง 5 เลือกรบั ประทานอาหารท่ีมปี ระโยชน์ต่อรา่ งกาย 6 หลกี เล่ียงการรับประทานอาหารประเภทท่มี ไี ขมันสูง รวมถงึ เครือ่ งดืม่ ประเภทนา้ อัดลม เครอ่ื งดืม่ ที่มแี อลกอฮอล์ ยาชนดิ ตา่ งๆ ที่มผี ลต่อสมอง รวมทง้ั สารเสพตดิ 7 ถนอมและบารุงอวยั วะต่างๆ ท่เี ก่ยี วข้องกบั ระบบประสาท 8 พกั ผอ่ นอยา่ งเพียงพอ ตลอดจนหากจิ กรรมเพ่อื ช่วยผอ่ นคลายความเครียดในกจิ วตั รประจาวัน

ระบบสบื พนั ธุ์ (Reproductive System) การสบื พันธ์ขุ องมนษุ ยเ์ ปน็ ระบบการสบื พันธุ์แบบอาศัยเพศ (Sexual Reproductive System) ซง่ึ เกย่ี วขอ้ งกบั การสบื ทอดและการดารงเผ่าพันธุ์ของ มนุษย์ใหม้ จี านวนมากขนึ้ ตามธรรมชาติ โครงสรา้ งและหน้าท่ีของระบบสบื พนั ธ์ุ ระบบสืบพนั ธ์ุจะมีลักษณะโครงสรา้ งและหนา้ ทซ่ี งึ่ มีลักษณะที่ แตกตา่ งกันระหว่างระบบสืบพนั ธเ์ุ พศชายและเพศหญิง ดงั นี้

ระบบสืบพนั ธ์ุเพศชาย(Male Reproductive System) การสร้างเซลล์สบื พันธเุ์ พศชาย ตอ่ มสรา้ งนา้ เล้ียงอสุจิ ต่อมลูกหมาก ตอ่ มขบั เมือก หลอดนาอสุจิ หลอดเก็บอสุจิ องคชาต หรอื ลงึ ค์ เส้นสองสลึง ลกู อณั ฑะ

ระบบสืบพนั ธ์ุเพศหญิง(Female Reproductive System) การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศหญิง เต้านม ปากมดลกู ช่องคลอด รงั ไข่ ท่อนาไข่ มดลูก

การสร้ างเสริมและดารงประสิทธิภาพการทางานของระบบสืบพันธ์ ุ 1 รับประทานอาหารให้ถกู สดั ส่วนท้ัง ๕ หมู่ ลดอาหารจาพวกท่ีมีไขมนั สูงและเพม่ิ อาหารที่มกี ากใยสูง 2 หมั่นดูแลรักษาทาความสะอาดอวัยวะเพศ เพือ่ ไมใ่ ห้เกิดการหมกั หมม 3 สวมเสือ้ ผ้าและชดุ ช้ันในที่สะอาด สวมใสส่ บาย ไม่รดั แนน่ จนเกินไป และไมใ่ ช้ เสือ้ ผา้ ร่วมกับผูอ้ ื่น 4 หลีกเลีย่ งการขับถ่ายที่ผดิ สขุ ลกั ษณะ 5 งดและหลกี เลีย่ งการมพี ฤตกิ รรมเสีย่ งทางเพศ

การสร้างเสริมและดารงประสทิ ธิภาพการทางานของระบบสืบพนั ธ์ุ 6 งดเคร่ืองดื่มทม่ี ีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ 7 หลีกเลย่ี งการใช้ยา สารเสพติด หรือสารเคมี เพ่ือกระต้นุ ความรสู้ กึ ทางเพศ 8 ไม่ควรหมกม่นุ ในเรื่องเพศมากจนเกินไป 9 พักผอ่ นใหเ้ พียงพอ ไม่เครง่ เครียด 10 ระวังอยา่ ใหอ้ วยั วะสืบพนั ธุถ์ กู กระทบกระเทือนอย่างรุนแรง เพราะอาจ ทาใหเ้ กิดการบาดเจ็บและเปน็ อนั ตรายได้

ระบบต่อมไร้ท่อ (Endocrine System) โครงสรา้ งและหนา้ ที่ของระบบตอ่ มไร้ท่อ ระบบต่อมไร้ทอ่ ต่อมเพศ ต่อมเพศในเพศหญิง คือ รงั ไข่ ต่อมเพศในเพศชาย คือ อัณฑะ

ระบบต่อมไร้ท่อ (Endocrine System) ต่อมใต้สมอง หรอื ตอ่ มพทิ อู ทิ ารี ต่อมไพเนียล ตอ่ มไทรอยด์ ตอ่ มพาราไทรอยด์ ต่อมไทมสั ตบั อ่อน ตอ่ มหมวกไต

การสร้ างเสริมและดารงประสิทธิภาพการทางานของระบบต่ อมไร้ ท่ อ 1 หมั่นสารวจและดแู ลสุขภาพตนเองอย่างสมา่ เสมอ โดยการตรวจสมรรถภาพที่เกย่ี วข้องกบั ระบบตอ่ มไรท้ อ่ 2 ควรเลอื กรบั ประทานอาหารที่มีประโยชนแ์ ละไดส้ ดั ส่วนท่เี หมาะสมอย่างเพียงพอ 3 ออกกาลังกายอยา่ งสม่าเสมอ 4 ควรดืม่ นา้ สะอาดวันละ ๖-๘ แก้ว และดมื่ น้าผลไม้แทนการด่มื เครือ่ งด่มื ประเภทน้าอดั ลม 5 พักผ่อนอยา่ งเพียงพอ 6 หลกี เล่ียงการเข้าไปอยูอ่ าศัยในสภาพแวดล้อมท่ีอาจสง่ ผลต่อระบบตอ่ มไรท้ ่อ 7 กรณีเกดิ ความผิดปกตขิ องรา่ งกายควรรบี ไปพบแพทยเ์ พือ่ ทาการรกั ษาโดยทนั ที