HCM - Hành trình vì độc lập dân tộc

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}      Chịu trách nhiệm xuất bản GIÁM ĐỐC - TỔNG BIÊN TẬP PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN Chịu trách nhiệm nội dung PHÓ GIÁM ĐỐC - PHÓ TỔNG BIÊN TẬP ThS. PHẠM THỊ THINH Biên tập nội dung: ThS. BÙI THỊ ÁNH HỒNG ThS. NGUYỄN THỊ HẢI BÌNH PHẠM THỊ THU PHƯƠNG TRẦN PHAN BÍCH LIỄU Trình bày bìa: PHẠM THÚY LIỄU Chế bản vi tính: NGUYỄN QUỲNH LAN Đọc sách mẫu: THU PHƯƠNG – VIỆT HÀ KIM Số đăng ký xuất bản: 48-2023/CXBIPH/13-152/CTQG. Quyết định xuất bản số: 2074-QĐ/NXBCTQG, ngày 9/01/2023. Mã số ISBN: 978-604-57-8396-2. Nộp lưu chiểu tháng 2 năm 2023.



Biên mục trên xuất bản phẩm của Thư viện Quốc gia Việt Nam Nguyễn Mạnh Hà Hồ Chí Minh - Hành trình vì độc lập dân tộc (1911-1945): Sách chuyên khảo / Nguyễn Mạnh Hà, Vũ Thị Hồng Dung. - H. : Chính trị Quốc gia, 2022. - 340 tr. ; 21 cm ISBN 978-604-57-7811-1 1. Hồ Chí Minh, 1890-1969, Lãnh tụ cách mạng, chính trị gia 2. Hoạt động cách mạng 3. 1911-1945 4. Việt Nam 5. Sách chuyên khảo 959.704092 - dc23 CTH0755p-CIP

43GmRt7u4DpvuYxd]]}  



LỜI NHÀ XUẤT BẢN Sinh ra và lớn lên trong cảnh nước mất nhà tan, nhân dân lầm than nô lệ, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành (Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh) đã sớm nung nấu ý định xuất dương tìm đường cứu nước, cứu dân với mong ước: “Tự do cho đồng bào tôi, độc lập cho Tổ quốc tôi, đấy là tất cả những điều tôi muốn; đấy là tất cả những điều tôi hiểu”. Hành trình cứu nước, cứu dân trong 30 năm của lãnh tụ Hồ Chí Minh đã đưa Người đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, với học thuyết chủ nghĩa xã hội khoa học, đặt nền móng cho lý luận cách mạng Việt Nam trong thời đại mới, phù hợp với xu thế của thời đại. Đi theo con đường cách mạng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh lựa chọn, cách mạng Việt Nam đã lật đổ ách thống trị của thực dân, phong kiến, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; tiến hành kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đưa đất nước phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa. Hành trình của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một cuộc hành trình vĩ đại để tìm đường, mở đường và dẫn đường cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng đất nước. Mỗi bước đi của Người trong hành trình ấy đều gắn liền với những quyết định trọng đại, những mốc son lịch sử của cách mạng Việt Nam. Đi theo con đường cách mạng do Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch ra, trong bất cứ hoàn cảnh nào, Đảng ta luôn kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, vận dụng và phát triển

HỒ CHÍ MINH 6 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945) sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, không ngừng nâng cao uy tín, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu để thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế. Nhằm giúp bạn đọc hiểu thêm về những đóng góp to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn chuyên khảo Hồ Chí Minh Hành trình vì độc lập dân tộc (1911 - 1945) của PGS.TS. Nguyễn Mạnh Hà và TS. Vũ Thị Hồng Dung - Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Cuốn sách tập trung tái hiện các sự kiện, các mốc lịch sử nổi bật trong hành trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh từ năm 1911 đến năm 1945. Đó là giai đoạn Người bôn ba khắp các nước vừa lao động kiếm sống, vừa tìm hiểu đời sống cũng như các phong trào đấu tranh của nhân dân lao động ở nhiều nước tư bản và thuộc địa, không ngừng học hỏi, chiêm nghiệm, đánh giá để tìm con đường đúng đắn, khoa học nhất nhằm cứu nước, giải phóng dân tộc; chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam; chủ trì Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, cùng với Đảng lãnh đạo thành công cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình biên tập, xuất bản, song cuốn sách khó tránh khỏi hạn chế. Rất mong nhận được sự quan tâm góp ý của bạn đọc để cuốn sách được hoàn thiện hơn trong lần xuất bản sau. Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc. Tháng 6 năm 2022 NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT

LỜI GIỚI THIỆU Lịch sử dân tộc Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX đến năm 1945 gắn liền với các cuộc đấu tranh anh dũng, sôi nổi, liên tục của nhiều thành phần, cá nhân, tổ chức, với nhiều khuynh hướng, hệ tư tưởng khác nhau chống lại sự xâm lược, thống trị, áp bức, bóc lột của thực dân Pháp và địa chủ phong kiến. Tuy nhiên, các cuộc đấu tranh yêu nước theo hệ tư tưởng phong kiến như khởi nghĩa nông dân, tiêu biểu là khởi nghĩa Yên Thế của Hoàng Hoa Thám; các cuộc khởi nghĩa Hương Khê của Phan Đình Phùng, khởi nghĩa Ba Đình của Phạm Bành và Đinh Công Tráng, khởi nghĩa Bãi Sậy của Nguyễn Thiện Thuật... trong phong trào Cần Vương do vua Hàm Nghi và Thượng thư Tôn Thất Thuyết khởi xướng; theo hệ tư tưởng dân chủ tư sản, tiêu biểu là các phong trào do Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Nguyễn Thái Học... lãnh đạo với chủ trương đấu tranh ôn hòa, bất bạo động hoặc kết hợp với bạo động, khởi nghĩa vũ trang, song cuối cùng các phong trào đều bị chính quyền thực dân, phong kiến đàn áp, đi đến thất bại. Trong bối cảnh khó khăn, bế tắc về đường lối cứu nước đó, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành

HỒ CHÍ MINH 8 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945) (Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh) với hành trang là lòng yêu nước, truyền thống lịch sử của dân tộc, ý thức rõ ràng về trách nhiệm của một công dân đối với vận mệnh của đất nước, với nhiệt huyết, hoài bão của tuổi trẻ, đã quyết định đi ra nước ngoài, sang phương Tây, để tìm hiểu, học hỏi nhằm tìm ra con đường cứu nước, cứu dân. Quyết định lựa chọn hướng đi cho cuộc đời hoạt động của Nguyễn Tất Thành là một sự dấn thân táo bạo, mang tính đột phá và đã được thực tế sau đó chứng minh là đúng đắn và hiệu quả. Cuốn chuyên khảo Hồ Chí Minh Hành trình vì độc lập dân tộc (1911 - 1945), với cách tiếp cận riêng, các tác giả không có ý định miêu tả lại toàn bộ diễn biến nội dung lịch sử của giai đoạn 1911 - 1945, vốn đã được rất nhiều công trình, bài viết của các học giả, nhà nghiên cứu đề cập cụ thể, mà tập trung trình bày một cách khái quát (trong đó có những điểm nhấn các sự kiện, các mốc lịch sử) về quá trình Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh bôn ba vừa lao động kiếm sống, vừa quan sát, khảo nghiệm đời sống, phong trào đấu tranh của các tầng lớp nhân dân Pháp, của người dân ở các nước tư bản và các nước thuộc địa. Từ đó, chúng tôi lý giải một loạt sự kiện lịch sử: quá trình Người đến với Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917; tham gia Đảng Xã hội Pháp; thay mặt Hội những người yêu nước Việt Nam tại Pháp gửi tới Hội nghị hòa bình Vécxây (Versailles) của các nước thắng trận trong Chiến tranh thế giới thứ nhất bản Yêu sách của nhân dân An Nam đòi các quyền tự do, dân chủ chính trị (6/1919); sự kiện

LỜI GIỚI THIỆU 9 mang tính bước ngoặt khi Người tiếp thu tư tưởng, quan điểm của V.I. Lênin - lãnh tụ của Cách mạng Tháng Mười Nga, người đứng đầu Quốc tế Cộng sản (Quốc tế III) - được thể hiện trong Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa, qua đó tìm thấy con đường cứu nước cho dân tộc (7/1920), đồng thời đánh dấu mốc chuyển biến từ một người yêu nước đến với chủ nghĩa Mác - Lênin. Tiếp đó, chúng tôi lý giải vì sao Nguyễn Ái Quốc tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp, trở thành người cộng sản Việt Nam đầu tiên (12/1920). Trên cơ sở hoạt động thực tiễn, được quan điểm, tư tưởng của V.I. Lênin dẫn lối, tại Pháp, Nguyễn Ái Quốc đã tích cực hoạt động trong phong trào công nhân, phong trào yêu nước của Việt kiều, trong bộ phận nghiên cứu thuộc địa của Đảng Cộng sản Pháp; phối hợp thành lập Hội Liên hiệp thuộc địa, xuất bản báo Le Paria (Người cùng khổ) làm cơ quan ngôn luận của Hội... Điều này góp phần làm rõ thêm mục tiêu đấu tranh của Người vì độc lập dân tộc không chỉ ở Việt Nam mà cho cả các nước đang là thuộc địa của chủ nghĩa thực dân, đế quốc. Trong thời gian ở nước Nga (7/1923 - 11/1924), Nguyễn Ái Quốc làm việc tại Quốc tế Cộng sản, Quốc tế Nông dân, có cơ hội trực tiếp chiêm nghiệm cuộc sống và công cuộc xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa tại đất nước Xôviết. Đây chính là cơ sở quan trọng để Người quyết định lựa chọn con đường xây dựng và phát triển đi lên chủ nghĩa xã hội cho Việt Nam sau khi giành được độc lập dân tộc. Trên cơ sở nhận thức rõ con đường đã chọn, Nguyễn Ái Quốc đã

HỒ CHÍ MINH 10 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945) tập trung xây dựng về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho phong trào cách mạng Việt Nam, trước hết là cho sự ra đời của một chính đảng cộng sản. Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, với cơ quan ngôn luận là báo Thanh niên, do Người tổ chức thành lập, phụ trách trực tiếp vào giữa năm 1925 tại Quảng Châu, Trung Quốc, đã phát triển mạnh mẽ sau đó ở cả trong nước, trở thành tổ chức tiền thân trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đến sự kiện thành lập Đảng vào mùa Xuân năm 1930, các tác giả đã nghiên cứu và khẳng định một loạt các hành động mang tính chủ động của Nguyễn Ái Quốc, dưới danh nghĩa là phái viên của Quốc tế Cộng sản, triệu tập đại biểu các tổ chức cộng sản ở trong nước, tổ chức Hội nghị hợp nhất thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930) đồng thời soạn thảo, thông qua Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng, xác định con đường phát triển của cách mạng Việt Nam. Từ đây, phong trào cách mạng Việt Nam đã có một tổ chức tiên phong gánh vác sứ mệnh lãnh đạo các tầng lớp nhân dân đấu tranh giành độc lập dân tộc theo Cương lĩnh, đường lối cách mạng do Người và các lãnh tụ cách mạng vạch ra. Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam đánh dấu một bước ngoặt cơ bản của lịch sử cách mạng Việt Nam, trở thành nhân tố quyết định thắng lợi trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Trải qua 15 năm tiếp theo (1930 - 1945), Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh cùng với Đảng đã lãnh đạo nhân dân vượt qua mọi hy sinh, gian khổ, xây dựng và chuẩn bị những điều kiện cần và đủ cho cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945,

{[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}       LỜI GIỚI THIỆU 11 phá bỏ ách thống trị của thực dân, phátxít, phong kiến, giành độc lập cho dân tộc, thiết lập nên chế độ dân chủ cộng hòa, mở ra một thời đại mới trong lịch sử phát triển của dân tộc. Cuốn sách phản ánh nhận thức, quan điểm và kết quả nghiên cứu của các tác giả về hoạt động, vai trò của các nhân vật, tổ chức, các sự kiện, các mốc lịch sử của một trong những giai đoạn quan trọng nhất trong lịch sử dân tộc kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời cho đến khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, độc lập dân tộc được khôi phục. Cuốn sách là tài liệu phục vụ nghiên cứu, giảng dạy, học tập trong các học viện, trường đại học. Mặc dù đã cố gắng trong quá trình nghiên cứu, biên soạn, song cuốn sách khó tránh khỏi những hạn chế. Chúng tôi rất mong nhận được ý kiến tham gia, đóng góp của bạn đọc. Trân trọng cảm ơn. Hà Nội, mùa Xuân năm 2022 T/M TÁC GIẢ PGS.TS. NGUYỄN MẠNH HÀ

HỒ CHÍ MINH 12 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945)

Chương I NGUYỄN TẤT THÀNH - NGUYỄN ÁI QUỐC TÌM ĐƯỜNG CỨU NƯỚC (1911 - 1920) I- CHUYẾN XUẤT DƯƠNG TÌM ĐƯỜNG CỨU NƯỚC Thật khó để có thể thống kê hết được đã có bao nhiêu công trình nghiên cứu, bài viết của các tác giả trong và ngoài nước về Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh ở mọi phương diện, góc độ tiếp cận khác nhau, đã tạo nên một cái nhìn đa chiều, toàn diện về Người - một nhân vật vĩ đại, anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam và là một trong những “Nhân vật trí thức lỗi lạc và danh nhân văn hóa trên phạm vi quốc tế”1. _______________ 1. Sự tôn vinh của UNESCO đối với Hồ Chí Minh được ghi nhận trong Nghị quyết 24C/18.65 thông qua tại khóa họp 24 (từ ngày 20/10 đến ngày 20/11/1987) của Đại hội đồng UNESCO ở Pari. Hồ Chí Minh là một trong sáu nhân vật được tổ chức UNESCO tôn vinh tại khóa họp này.

HỒ CHÍ MINH 14 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945) Bởi thế, với sự kiện ngày 5/6/19111, Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước, chúng tôi không đi sâu phân tích hành trình, diễn biến, mà chỉ rút ra những đánh giá khái quát và những điểm đặc biệt của sự kiện ấy. Với trí tuệ mẫn tiệp, Nguyễn Tất Thành đã quan sát, suy nghĩ về các trào lưu yêu nước, dân tộc, các cuộc khởi nghĩa nổ ra liên tục trong nước nhưng đều không thành công. Người đặt ra câu hỏi, vì sao các phong trào, cuộc vận động, các cuộc khởi nghĩa đó thất bại? Nếu vẫn theo suy nghĩ cũ, phương cách cũ, chắc chắn kết cục cũng không thay đổi. Vì thế, vấn đề đặt ra là phải tìm hướng đi mới, đối tượng mới, cách thức mới và cả lực lượng mới; phải có sự kết hợp giữa lực lượng ở trong nước với lực lượng ở bên ngoài, có sự giúp đỡ của các nước thì sự nghiệp giành độc lập cho dân tộc mới có kết quả. Với suy nghĩ như vậy, Người đã lên đường. Đánh giá về sự kiện Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước, có người cho rằng đây là “một sự đổi mới đầy dũng cảm”2, một sự lựa chọn “táo bạo”3 hay như nhà sử học Mỹ William J. Duiker nhận định: với thực tế _______________ 1. Ngày 5/6/1911, Nguyễn Tất Thành dưới tên gọi Văn Ba, làm phụ bếp trên con tàu của Pháp Latouche - Tréville rời bến cảng Sài Gòn bắt đầu hành trình đi tìm đường cứu nước. Ngày 6/7/1911, con tàu cập cảng Mácxây, Nguyễn Tất Thành đã đến nước Pháp. 2. Song Thành: Hồ Chí Minh - nhà tư tưởng lỗi lạc, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2005, tr.63. 3. Vũ Thị Hồng Nhung: “Nguyễn Ái Quốc - Hành trình từ người yêu nước đến người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam”, tạp chí Lịch sử Đảng, số 4/2022.

CHƯƠNG I: 15 NGUYỄN TẤT THÀNH - NGUYỄN ÁI QUỐC TÌM ĐƯỜNG CỨU NƯỚC... Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX thì “... Đối với Thành, dường như không có cách để giải quyết vấn đề này (giành độc lập, tự do cho Tổ quốc, nhân dân - T.G) ở trong nước. Có lẽ điều đó có thể tìm thấy ở nước ngoài...”1. Nữ sử gia người Mỹ Sophie Quinn-Judge lại khẳng định: “... không có lý do để tin rằng dự định đi châu Âu của Thành chỉ là để làm phụ bếp hay lao động chân tay trên tầu”2... Với Nguyễn Tất Thành thì ngay những ngày tháng đầu tiên trong hành trình của mình, Người đã không ngừng quan sát, tìm hiểu, nhận thức thực tiễn và đây là những dòng cảm nhận của Nguyễn Tất Thành khi tới thăm tượng Nữ thần Tự do tại New York, Mỹ vào một ngày cuối tháng 12/1912: “Ánh sáng trên đầu thần Tự Do tỏa rộng khắp trời xanh, còn dưới chân tượng thần Tự Do thì người da đen đang bị chà đạp... Bao giờ người da đen được bình đẳng với người da trắng? Bao giờ có sự bình đẳng giữa các dân tộc?...”3. Có thể khi đó, với Nguyễn Tất Thành, mục đích ra đi là rõ ràng nhưng mục tiêu hướng tới, tìm đến thì chưa cụ thể. Chỉ có lòng yêu nước mãnh liệt, ý chí kiên định về giải phóng dân tộc, giải phóng nhân dân khỏi cảnh áp bức, _______________ 1. William J. Duiker: Hồ Chí Minh - Một cuộc đời, Bản dịch của Phòng Phiên dịch Bộ Ngoại giao, Hà Nội, tháng 5/2001, tr.29. 2. Sophie Quinn-Judge: HoChiMinh: The missing year, University of California Press, 2002. Bản dịch của Diên Vỹ và Hoài An, tr.38. 3. Xem https://nhandan.vn/nhan-vat_1/mot-tinh-yeu-lon-voi- chu-tich-ho-chi-minh-293269, ngày 20/5/2017.

HỒ CHÍ MINH 16 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945) lầm than và lòng quả cảm mới đưa Nguyễn Tất Thành tới một lựa chọn dứt khoát, khác biệt mọi người. Chuyến đi là một quyết định mang tính lịch sử, một sự kiện mới rất đặc biệt chưa từng xảy ra. Chuyến đi lịch sử ấy có những điểm đặc biệt sau: Một là, định hướng đi. Sinh ra và lớn lên trong cảnh nước mất độc lập, chứng kiến, thấu hiểu nỗi khổ cực, lầm than của nhân dân, đồng bào mình, với lòng yêu nước thiết tha, Nguyễn Tất Thành mang trong mình khát vọng cháy bỏng muốn cứu dân, cứu nước. Bằng sự mẫn cảm chính trị của một tài năng thiên bẩm, Nguyễn Tất Thành đã sớm nhận ra những hạn chế trong con đường cứu nước của các bậc tiền bối. Chính vì thế, dù rất khâm phục ý chí, lòng yêu nước của những người đi trước, nhưng Nguyễn Tất Thành đã không làm theo cách thức cũ, hướng cũ, sang phương Đông hay lên phía Bắc mà các bậc cha anh đã chọn. Con đường đó không mang lại hiệu quả và thắng lợi cuối cùng. Người từng nói ra suy nghĩ của mình: Hy vọng nhờ Nhật giúp đỡ để đuổi Pháp. Điều đó rất nguy hiểm, chẳng khác gì “đưa hổ cửa trước, rước beo cửa sau”. Sau này, khi trả lời nhà văn Mỹ Anna Lui Xtơrông về sự lựa chọn của mình, Người nói: “Nhân dân Việt Nam trong đó có cả ông cụ thân sinh ra tôi, lúc này thường tự hỏi nhau ai sẽ là người giúp mình thoát khỏi ách thống trị của Pháp. Người này nghĩ là Anh, có người lại cho là Mỹ. Tôi thấy phải đi ra nước ngoài xem cho rõ. Sau khi xem

CHƯƠNG I: 17 NGUYỄN TẤT THÀNH - NGUYỄN ÁI QUỐC TÌM ĐƯỜNG CỨU NƯỚC... xét họ làm ăn ra sao, tôi sẽ trở về giúp đồng bào tôi”1. Người thanh niên xứ Nghệ Nguyễn Tất Thành 21 tuổi lần đầu rời Tổ quốc thân yêu đã mạnh dạn hướng tới phương Tây, một hướng đi mới và đặc biệt - đến thẳng nước Pháp, một đất nước nổi tiếng với những giá trị tự do, bình đẳng, bác ái nhưng lại đang “khai hóa”, thống trị dân tộc Việt Nam. Hướng đi ấy phản ánh một tư duy vượt trội, rõ ràng, mạnh bạo, dám đi tới tận nơi phát sinh của vấn đề để tìm cách giải quyết vấn đề. Đó là sự khác biệt sâu sắc trong định hướng ra đi của Nguyễn Tất Thành với các thế hệ cha anh đi trước. Hai là, mục đích của chuyến đi. Có tài liệu đề cập câu chuyện là trước khi lên tàu xuất dương, Nguyễn Tất Thành đã có cuộc gặp cha là Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (còn gọi là Nguyễn Sinh Huy (1862 - 1929)), nói về ý định, mục đích chuyến đi đã được nung nấu từ lâu. Có ý kiến cho rằng chuyến xuất dương của Người mục đích ban đầu chỉ nhằm để kiếm sống và thỏa mãn ý thích phiêu lưu đi đây đi đó của tuổi trẻ. Cũng có ý kiến cho rằng, do người cha bị triều đình cách chức, sau đó lưu lạc vào Nam Kỳ, nên Nguyễn Tất Thành phẫn chí, tìm đường ra nước ngoài để lao động, học hành đỗ đạt, lấy tiền nuôi cha... Tuy nhiên, đây là những ý kiến mang tính suy diễn, không phản ánh đúng thực chất mục đích chuyến đi của _______________ 1. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng: Hồ Chí Minh - Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016, t.1, tr.30.

HỒ CHÍ MINH 18 HÀNH TRÌNH VÌ ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1911 - 1945) Người. Hầu hết các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho rằng, Nguyễn Tất Thành xuất dương là nhằm tìm con đường cứu nước cho dân tộc. Điều này xuất phát từ lòng yêu nước được trao truyền, hun đúc trong dòng máu của gia đình, quê hương của Người, xuất phát từ ý thức dân tộc, từ hoài bão “phải có danh gì với núi sông” của tuổi trẻ. Nói về mục đích sang Pháp của mình, ngay từ năm 1919, khi phóng viên báo Yi Chê Pao (xuất bản ở Thiên Tân, Trung Quốc ngày 20/9/1919) hỏi về mục đích đến Pháp để làm gì, Nguyễn Ái Quốc trả lời: để đòi những quyền tự do mà Việt Nam phải được hưởng, với phương châm là luôn luôn tiến lên phía trước tùy theo sức mạnh của mình. Năm 1923, khi trả lời phỏng vấn của phóng viên tạp chí Ngọn lửa nhỏ tại Mátxcơva, Người giải thích về quyết định ra đi của mình: “Khi tôi độ mười ba tuổi, lần đầu tiên tôi được nghe ba chữ Pháp: Tự do, Bình đẳng, Bác ái... tôi rất muốn làm quen với nền văn minh Pháp, muốn tìm xem những gì ẩn đằng sau những chữ ấy”1. Mục đích sang Nhật, Trung Quốc, hay các nước khác của các thế hệ cha anh thường là để cầu viện, để học tập, để tập hợp lực lượng, để đào tạo cán bộ, nhân lực đưa về nước tổ chức hoạt động. Phong trào Đông Du vận động đưa được khoảng 200 người Việt Nam sang Nhật học tập, do Phan Bội Châu khởi xướng và tổ chức trong những năm đầu thế kỷ XX, là phong trào khá quy mô, _______________ 1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.1, tr.461.