ถอดบทเรียนเคเอ็มสัญจร64กล

คํานาํ ศูนยศึกษาและพัฒนาชุมชนลําปาง ไดรับมอบหมายใหดําเนินโครงการตลาดนัดความรูงาน พัฒนาชุมชน (KM Market)ประจําปงบประมาณ พ.ศ.2564 กิจกรรมท่ี 2 เสริมสรางการเรียนรูและสราง แรงจูงใจในการจัดการความรู (Capture & Learn) กิจกรรมยอยที่ 2.๑ การจัดการความรโู ครงการพัฒนาพื้นที่ ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหมประยุกตสู “โคก หนอง นา โมเดล” (KM สัญจร) พื้นท่ี ความรบั ผิดชอบของศนู ยศึกษาและพัฒนาชมุ ชนลาํ ปาง ระหวางวันที่ 5 - 8 กรกฎาคม 2564 ณ ศูนยศึกษา และพัฒนาชุมชนลําปาง และพื้นที่เปาหมายจังหวัดเชียงใหม และลําปาง มีครัวเรือนเปาหมายเขารวมการ จัดการความรูโครงการพัฒนาพ้ืนท่ีตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎใี หมประยุกตสู “โคก หนอง นา โมเดล” (KM สัญจร) จํานวน 2 ครัวเรือน อยูใ นพื้นที่ 2 จังหวดั ประกอบดวย ลาํ ปาง 1 ครัวเรือน และ เชยี งใหม 1 ครัวเรอื น ศนู ยศึกษาและพัฒนาชุมชนลําปาง ไดจัดทําเอกสารสรุปผลการแลกเปล่ียนเรียนรู กิจกรรมยอย ท่ี 2.๑ การจัดการความรู โครงการพัฒนาพื้นทต่ี นแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหมประยุกตสู “โคก หนอง นา โมเดล” (KM สญั จร) ใหผ สู นใจไดเรียนรูและเปนเอกสารเผยแพรตอไป ศูนยศ ึกษาและพฒั นาชมุ ชนลําปาง สิงหาคม ๒๕๖๔

สารบัญ หนา ๓ เรอื่ ง ๗ องคค วามรู นายกรณั ย อรรถบุญ ทอ่ี ยู ๔๘ หมูที่ ๓ บานดงปา งว้ิ ตําบลแมทะลบ อําเภอไชยปราการ จงั หวัดเชยี งใหม องคค วามรู นายประวณี ศริ าไพบูลยพร ทีอ่ ยู 18 หมูท่ี 4 บานแมฮาง ตําบลนาแก อาํ เภองาว จังหวดั ลาํ ปาง ภาคผนวก - รายชื่อทีมการจัดการความรู (KM Team) ศพช.ลาํ ปาง - ภาพประกอบกจิ กรรม

๑ โครงการตลาดนดั ความรูงานพฒั นาชุมชน (KM Market)ประจําปง บประมาณ พ.ศ.2564 กจิ กรรมที่ 2 เสริมสรา งการเรียนรูและสรางแรงจูงใจในการจัดการความรู (Capture & Learn) กจิ กรรมยอยท่ี 2.1 การจัดการความรูโครงการพัฒนาพื้นท่ตี นแบบการพฒั นาคุณภาพชวี ติ ตามหลักทฤษฎี ใหมประยุกตสู “โคก หนอง นา โมเดล” (KM สญั จร) พน้ื ท่ีความรบั ผิดชอบของ ศพช.ลําปาง ระหวา งวนั ที่ 5 - 8 กรกฎาคม 2564 ณ ศูนยศ กึ ษาและพฒั นาชมุ ชนลําปาง และพ้ืนท่ีเปาหมายจังหวัดเชยี งใหม และลาํ ปาง มคี รวั เรือนเปาหมายเขารว มการจัดการความรูโครงการพัฒนาพ้ืนท่ีตน แบบการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตตามหลักทฤษฎีใหมประยกุ ตส ู “โคก หนอง นา โมเดล” (KM สัญจร) จาํ นวน 2 ครัวเรือน อยใู นพื้นท่ี 2 จังหวัด ประกอบดวย ลําปาง 1 ครัวเรือน และเชียงใหม 1 ครัวเรือน กิจกรรมท่ีจะดําเนินการประกอบดวย กิจกรรมดงั น้ี วันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ.2564 ณ หองประชมุ ลีลาวดี ศนู ยศกึ ษาและพฒั นาชุมชนลําปาง -เวลา 08.30 -09.000 น. รายงานตัวทมี การจดั การความรู (KM Team) จํานวน 6 คน -เวลา 09.00 -12.00 น.ชีแ้ จงรายละเอยี ดกิจกรรม การจัดการความรโู ครงการพัฒนาพื้นท่ี ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวติ ตามหลกั ทฤษฎี ใหมประยุกตส “ู โคก หนอง นา โมเดล” (KM สัญจร) ดังนี้ 1. ชี้แจงรายละเอียด วัตถปุ ระสงค เปา หมายของโครงการฯ 2. สรา งความเขา ใจประเดน็ การถอดองคค วามรคู รวั เรือนเปาหมาย 3. กําหนดและมอบหมายภารกิจบทบาทหนาท่ีทมี จัดการความรู ดงั นี้ 3.1 ผบู ันทกึ องคความรูตามประเด็นการถอดองคค วามรู จาํ นวน 1 คน 3.2 ผูดาํ เนนิ กจิ กรรมจัดการความรู ถามประเด็นและจุดประกายองคความรู จํานวน 1 คน 3.3 ผูถา ยภาพ สงั เกตการณใ นการถอดองคความรู จํานวน 1 คน 3.4 ผูถา ยVDO สังเกตการณในการถอดองคค วามรู จํานวน 1 คน 3.5 เดนิ ทางโดยรถตู ศพช.ลําปางไป อ.ไชยปราการ จ.เชยี งใหม พักคาง 1 คืน วันท่ี 6 กรกฎาคม พ.ศ.2564 เดินทางลงพื้นท่ีถอดองคความรู ครัวเรือน เปาหมาย จุดท่ี 1 ครัวเรือน นายกรัณย อรรถบุญ บานดงปาง้ิว เลขที่ 47 หมูท่ี 3 ต.แมทะลบ อ.ไชยปราการ จ.เชียงใหม ดําเนนิ การดังนี้ 1. ถอดองคค วามรูตามประเด็นทก่ี ําหนด 2. After Action Review (AAR) การดาํ เนินการ จุดท่ี 1 3. เดนิ ทางกลบั ศพช.ลาํ ปาง พักคาง ศพช.ลาํ ปาง

๒ วันท่ี 7 กรกฎาคม พ.ศ.2564 เดินทางลงพื้นที่ถอดองคความรู ครัวเรือน เปาหมาย จุดที่ 2 ครวั เรอื นนายประวณี ศิราไพบลู ยพร บานแมฮ าง เลขที่ 18 หมูท่ี 4 ต.นาแก อ.งาว จ.ลําปาง ดําเนินการ ดังนี้ 1. ถอดองคความรตู ามประเด็นท่ีกาํ หนด 2. After Action Review (AAR) การดําเนินการ จุดท่ี 2 3. เดนิ ทางกลับ ศพช.ลาํ ปาง พกั คาง ศพช.ลาํ ปาง วันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ.2564 ณ หองประชุมลลี าวดี ศนู ยศ กึ ษาและพัฒนาชุมชนลาํ ปาง - เวลา 08.30 น. ประชุม สรปุ /จดั ทําองคค วามรูครวั เรือน เปา หมาย ดังน้ี 1. สรปุ องคความรคู รวั เรือนเปา หมาย 2 ครัวเรอื น 2. จัดทํา/พฒั นาองคค วามรูค รวั เรอื นเปาหมายในรูปแบบที่เหมาะสมโดยมีแนวทางการสรุปองค ความรตู ามประเด็นการถอดองคค วามรูแบงเปน 3 รปู แบบ ดงั น้ี 2.1 E - book ไฟลW ord จํานวน 2 ชน้ิ งาน (จุดละ 1 ชน้ิ งาน) 2.2 Infographic จาํ นวน 2 ช้นิ งาน (จดุ ละ 1 ชิ้นงาน) 2.3 Clip VDO จํานวน 2 ช้นิ งาน (จดุ ละ 1 ชน้ิ งาน) ความยาวไมเกนิ 5 นาที

๓ ขอ มลู ทั่วไปของครัวเรือน นายกรัณย อรรถบญุ ทอี่ ยู ๔๘ หมูท่ี ๓ บา นดงปางิ้ว ตําบลแมทะลบ อําเภอไชยปราการ จังหวดั เชียงใหม ตาํ แหนง ทางสังคม ผูนําอาสาพัฒนาชุมชน ปราชญชุมชน และวิทยากร นายกรัณย ขนาดพืน้ ทเ่ี ขารว มโครงการ ๑ ไร อรรถบญุ กจิ กรรมในพืน้ ท่ี ค รั ว เ รื อ น ต น แ บ บ H LM ฐานเรียนรูฅนรกั ษแ มธรณี ฅนรักษป า ฅนรกั ษน้าํ ฅนติด ดิน ฅนเอาถา น ฅนหัวเหด็ นาขน้ั บันได เกษตรอินทรีย 47 หมู 3 ตําบลแมท ะ ลบ อาํ เภอไชยปราการ ขอมูลพ้นื ฐานครัวเรอื น จ.เชยี งใหม 1. สี่ ท. หมายเลขโทรศพั ท: - ทัศนะตอชีวิต/การทํางาน ทําตัวเปนคนข้ีเกียจ 0๖๑ ๓๖๙๘๕๕๔ เกษตรกรคือกําลังของชาติ ทํานาปลูกขาว ตองไดทุกอยางจากการทํา นา ไดกุง หอย ปู ปลา แมงดา ผัก ฯลฯ - ทักษะ (ฝมอื /แรงงาน/ความสามารถ/พิเศษ) ปราชญ ชมุ ชน วิทยากร และสามารถสานกานมะพราวเปนตระกรอ ใสข องทั่วไป - ทรัพยากร(เงินทุน/ที่ดิน/ปจจัยการผลิต/แรงงาน/ครอบครัว) มีแรงงานจากคนใน ครอบครวั จาํ นวน ๗ คน มที ่ดี ิน ๑๕ ไร มีภาคีเครอื ขา ยเอามอื้ สามคั คใี น/นอกหมูบา น เขารว มโครงการขนาด พื้นท่ี ๑ ไร สรา งโคก หนอง นา พช. - ทางออก (การสรปุ วเิ คราะหตนเอง/หาทางออก/หาแนวทางการพัฒนา) การบริหารจัดการ พ้ืนที่ ตอ งลงมอื ปฏบิ ตั ทิ ันที ตองเขา ใจ เขา ถึง พัฒนา จะทําไดส าํ เร็จตามศาสตรพ ระราชา 2. การพฒั นาพน้ื ที่ - เริ่มตนอยา งไร/ทําอยา งไร/มขี ้นั ตอนวธิ ีการอยางไร ในป พ.ศ.2563 ไดเขารับการอบรมหลักสูตร “ฝกอบรมเพ่ิมทักษะการพัฒนากสิกรรมสู ระบบเศรษฐกิจพอเพียงฯ และฝกอบรมการออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยเพ่ือการพ่ึงตนเองและรองรับภัยพิบัติ” ณ ศนู ยศ กึ ษาและพัฒนาชมุ ชนลาํ ปาง จึงไดน ําความรูท่ีไดร บั ใหมมาบริหารจัดการพื้นท่ี โดยไดใชเ งนิ ตนเองขุด ปรบั พ้ืนที่ตามภูมิสังคมตามที่ไดเรียนรูมา มีการคาํ นวณปริมาณนํ้าฝนท่ีตกในพ้ืนที่ คํานวณการใชนํ้าทั้งปของ พืน้ ท่ี ๑๕ ไร ออกแบบพน้ื ท่ีตามความตองการใชน าํ้ เนนการจดั เก็บนา้ํ จากนํา้ ฝนที่ตกในพน้ื ที่ทุกเมด็ ความลาด

๔ เอียงของพื้นท่ีเพ่ือวางฝงการขุดหนอง นา คลองไสไก และพ้ืนที่โคกสําหรับการปลูกปาสามอยาง ประโยชนส่ี อยา ง - เจอปญหาอะไร/แกไขปญหาอยางไร ชวงแรกที่เร่ิมทําคนในครอบครัวไมเขาใจ ตอตาน สวนครัวเรือนขางเคียงก็ไมเห็นดวย จึงตองทําใหดูดวยสองมือและทุนทรัพยท่ีมีอยู ทําทุกๆวัน ถือคติท่ีวา “สรา งดวยหัวใจ ความปรารถนาของตัวเอง วาตองการอะไรในปจจบุ ันและอยากเห็นอะไรในอนาคต” - รูปแบบการประยกุ ตใช/ทฤษฎี/หลักการที่ไดร บั ไป ไดนําความรูจากที่ไดมาอบรมที่ ศพช. ลาํ ปาง และจากเครือขายในพ้ืนท่ี มาประยกุ ต วางแผนเปน ๓ ระยะคอื ๑)ระยะส้ัน ทาํ ใหมกี นิ ได อยไู ด ปลกู พชื ผักอายสุ นั้ เลยี้ งปลาในหนอง ๒)ระยะกลาง ทาํ ไมไ ด กินได ๓)ระยะยาว ทําไมได กนิ ไดไ มย อมตาย ปลกู ไมย ืนตน 3. เครอื ขา ย (กลไก 357) - มเี ครือขายใดเขารวมบาง/เขารวมพัฒนาอยางไร/กิจกรรมใดบาง มีเครือขายภาคราชการ ไดแก พัฒนาชุมชน ชวยใหความรู ใหงบขุดปรับรูปแปลง โคก หนอง นา พช. องคการปกครองสวนทองถิ่น (อปท.)แมขา ชวยการบริหารจัดการ การออกแบบพื้นที่ โรงเรียนแมขาชวยทําเอกสาร นํานกั เรยี นรวมเอาม้ือ และเรียนรูการปลูกปา และเครือขายโคก หนองนาในพ้ืนท่ีมารวมเอาม้ือสามัคคี ตลอดการสรางปรับพื้นที่ แปลง โคก หนอง นา พช. - ดึงเครือขายมาเขารวมไดอยา งไร/ใชวธิ ีไหน/มีปจจยั ใดท่ีทําใหหนวยงานเขามา ออกไปเอา มื้อกับกลุมพื้นท่ีใกลเคียง จากกลุมเล็กและขยายผลไปอําเภอฝาง แมอาย การเขามาไมมีหัวขอตายตัวยดื หยนุ ไมม หี ัวหนา แชรความคิดเหน็ ไดตลอด หนวยงานราชการเขารวมเกิดทางตนั ไมส ามารถนาํ งบประมาณท่ีมี มา ทําใหเกิดประโยชนและเห็นผลในสถานะการขณะน้ี จึงเขามาใหความชวยเหลือเพราะตอบโจทยการดําเนิน ชีวิตไดท กุ มิติ การทํางานก็ไมเอาเปน เอาตาย - แตละเครอื ขายทเ่ี ขามาชวยมีความแตกตาง/และมีความโดดเดนอยางไร อปท.โดดเดนดาน การบริหารจัดการ พฒั นาชุมชน ใหแนวคดิ ทนุ ปา ไมก ารจัดการปา ใหกลาพนั ธไุ ม - คิดวายังตองมีหนวยงานไหนเขามาชวยอีก/และมาชวยเร่ืองอะไร ตองการใหหนวยงาน ทางการเกษตรเขา มาสนับสนุน การทาํ อาชีพท่เี ขา กบั สภาพภูมิสังคม เชน การแปรรูปพืช และสัตวน า้ํ เชน ปลา 4. เทคนิค/เคลด็ ลบั นอ มนาํ ศาสตรพ ระราชาสูก ารพัฒนาอยา งยง่ั ยืน - จากขน้ั ตอนการพัฒนาพนื้ ทีท่ ี่ไดท ํา ไดค น พบ/เทคนิค/เกดิ ความรูอะไรใหมๆบาง ปลูกปาหา ระดับ ไดเทคนิคการปลูกปาหลายชนิดไมแยงกัน ผสมผสานไมเล็กพึงไมใหญ ไมหลายประเภททําใหมีตนไม มาก เพราะตน ไมไมเ คยแยงอาหารกนั แตจะแยงแสงแดด

๕ - เจอปญหาในการพัฒนาพ้ืนท่ี/ไดแกไขปญหาอยางไร/ที่แตกตางจากพ้ืนท่ีอ่ืน การปลูกตน กลวยรมิ หนองนา้ํ หัวคันนาใกลขอบคันมากไปจะทําใหไมโต จึงตองปลูกสูงกวา ที่น้ําจะทวมถึงใชหลักกสิกรรม ธรรมชาติ “เลี้ยงดินใหดนิ เล้ียงพืช หมดิน แหงชามนํ้าชาม” และการปลูกขาวตองปลูกตอนท่ีวัชพืชบําบัดนํ้า หรอื หญาแก เมื่อปลูกขาวไประยะหน่ึงหญาและวัชพืชอื่นก็ตายไมสามารถโตแขงตนขาวไดและจะเนาเปล่ือย เปน ปุยใหก ับตนขาวอีกดว ย ดว ยวิธี “อธรรมปราบอธรรม” - ปญ หาทเ่ี กดิ ขน้ึ และแกไขไดส ําเรจ็ คิดวาเกดิ จากอะไร ความเพียร และแสวงหาความรใู หม เสมอ เม่ือทําสําเร็จเพียงครง้ั เดียวก็จะสามารถตอยอดไดอีก การขาดแคลนแรงงานตองรวมกลุมเอามื้อสามคั คี ของสมาชิกในชุมชน การใชภูมิปญญาของทองถ่ินที่ทําสืบตอกันมาประยุกตเขากับการใชทฤษฎีใหมของใน หลวงราชกาลที่ 9 ตามทฤษฎบี ันได ๙ ขั้นสูความพอเพยี ง (พอกนิ พอใช พออยู พอรมเยน็ บุญ ทาน เกบ็ รักษา ขาย ขาย ) 5. ความสาํ เรจ็ - แรงบนั ดาลใจ จากการเรียนรูกจิ วัตรของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั รชั กาลที่ ๙ และจาก ครูพาทําของกรมการพัฒนาชุมชนและเครือขายกสิกรรมธรรมชาติรักษาส่ิงแวดลอม นํามาปรับใชกับพ้ืนท่ี ตวั เอง - ปจจัยแหงความสําเร็จ (พิจารณา 3 มติ )ิ 1.Knowledge (มีความรูพ้ืนฐาน/ความรูเฉพาะดาน) อะไรบาง มีความรูดานกสิกรรม ธรรมชาติ การบริหารจัดการนํ้าในพื้นท่ีใหเพียงพอตลอดป ดินลดการพังทลายโดยการปลูกพืชคลุมดินให เหมาะสมกับพ้ืนที่และใชประโยชนในการบริโภคไดเชน พืชตระกูลถ่ัว ตะไคร ปาปลูกปา ๕ ระดับ สูง กลาง เต้ยี เร่ียดิน กินหวั 2. Skill (มีทกั ษะ/ความชาํ นาญ) ทีโ่ ดดเดนอะไรบาง การทํานาอินทรยี  งานหัตถกรรมจักร สานทางมะพราว การใชพ้ืนทีน่ อยปลูกตนไมไดจํานวนมากและเจริญเติบโตไดด ี โดยยึดหลักตนไมไมเ คยแยง อาหารแตจะแยงแสงแดด การปลูกไมเล็กคูไมใหญหรือกอน จะทําใหไมเล็กพยายามโตเร็วใหเทาไมใหญเพ่ือ แยง แสงแดดใหไดทําใหไ มตายและโตเร็ว 3. Attltude (ทศั นะคติ/ขอคิด) สะกิดใจคนอยางไร ทาํ ตามหลักบันได ๙ ขั้นและถึงขอคิด ที่วา “ความพอเพยี งคอื ทางรอด” - มกี ารวางแผนพัฒนาตอยอดพ้ืนที่อยางไร มีการบริหารจัดการนํ้าใหพอใชตลอดป การแปร รูปผลิตภัณฑจากแปลง โคก หนอง นา พช. การทํารานกาแฟตอยอดรายได การทําบุญนิยม โดยใหเปนศูนย เรียนรขู องชุมชน แบงปน ฝากไวใหล กู หลานไดเรยี นรูสบื ตอไป

๖ ขอ จํากัด/ปญ หาหลัก/อุปสรรค 1. ขอจํากัดของครอบครัว ในระยะเริ่มแรกมีความไมม่ันคงทางอาหารตองเก็บขาวตกจากที่ นามาตม กนิ และเม่ือจะปรับเปล่ยี นก็คดิ เห็นไมตรงกนั เห็นภาพพ้ืนที่ไมเหมือนกนั เพราะไมไดเขาอบรมทุกคน กลัวเสยี พ้ืนที่ในการขดุ หนองและคลองใสไ ก 2. ขอพึงระวังในการทํางาน/เสนอแนะในการพัฒนา ตอ งระวังพื้นที่เขตแดนติดเพื่อนบาน จะตองแบงปนใหครัวเรือนขางเคียงวาการทํา โคก หนอง นา พช. ไมตองจายเงนิ ซื้อหาอาหารเพราะเมื่อไมใช ปยุ เคมีสารเคมีกําจัดสตรูพชื กงุ หอย ปู ปลาก็จะมาอยใู นนา คลอง โคกใหจ ับกนิ ไมตองไปเสียเงินซ้ือ และการ ทําตัวของเราเปนแบบอยาง ทาํ ใหเ ขายอมรบั เปลี่ยนจากคนบา มาเปน ปราชญาของชมุ ชนได ปจ จยั เสรมิ 1. มอี ะไรจากภายนอกครวั เรือน ท่ีเขา มาเสริมความสําเรจ็ ใหค รวั เรอื นขา งเคียงเขามาหากิน ในแปลง ซึ่งปลอดสารเคมีมีสตั วนา้ํ ใหจับเปนอาหารมากมาย เม่อื ครัวเรือนแปลงขา งเคยี งเห็นก็จะนําไปปฏิบัติ ในแปลงนาตนเองเปนการขยายผลทาํ ใหพ้ืนทีร่ อบๆปลอดสารเคมี 2. การมีสวนรวม ความรว มมือจากชุมชนเปนอยางไร มีการเขารว มเอาม้ือของคนในชุมชน ทาํ ใหพื้นท่ีแปลง โคก หนอง นา พช.เปนจุดดงู านของคนที่สนใจจากท้ังในและนอกพน้ื ท่ี

๗ ขอมลู ทั่วไปของครวั เรอื น นายประวีณ ศิราไพบูลยพ ร ท่ีอยู 18 หมทู ่ี 4 บา นแมฮ า ง ตําบลนาแก อําเภองาว จงั หวัดลําปาง ตําแหนงทางสงั คม ประธานศูนยเ รียนรูต นแบบฯและสมาชิกกลมุ เอามื้อ สามัคคบี านแมฮาง ขนาดพืน้ ที่ 3 ไร กจิ กรรมในพ้ืนที่ นายประวีณ ฐานเรยี นรูฅนรกั ษแมธ รณี ฅนรกั ษป า ฅนรักษน้าํ ฅน ศริ าไพบลู ยพ ร ติดดนิ ฅนเอาถาน ฅนหัวเหด็ นาคนั บันได เกษตรอนิ ทรีย ค รั ว เ รื อ น ต น แ บ บ H LM ขอ มูลพนื้ ฐานครัวเรือน ๑๘ หมู ๔ ตาํ บลนาแก 1. สี่ ท. อาํ เภองาว จ.ลําปาง - ทัศนะตอชีวิต/การทํางาน อยากเปลี่ยนแปลง หมายเลขโทรศพั ท: ตัวเอง ทําแบบเดิมๆสิน้ เปลืองทรัพยากร ใชพ ้ืนที่มาก ทําแลวไดอยู กับธรรมชาติ ไดล งมอื ทาํ /ปลูกตนไม ไดอยูกับครอบครัว ไดสืบสาน 0๘๔ ๒๔๗๓๒๕๐ รักษา และตอยอด ภูมปิ ญ ญาของบรรพบุรุษ สลู ูก หลานตอไปอยาง ยัง่ ยืน - ทักษะ (ฝมือ/แรงงาน/ความสามารถ/พิเศษ) มีฝมือทางดานชางพื้นฐาน เหมือนชาวบาน ทั่วไปในชุมชน แตมีนิสัยไมยอมแพงายๆ นยัน มีความเพียรพยายาม ลามารถสรางบานดินจากวัสดุในพ้ืนที่ เชน หิน ดนิ ทราย เศษหญา ฟาง ขวดแกว - ทรัพยากร(เงินทุน/ท่ีดิน/ปจจัยการผลิต/แรงงาน/ครอบครัว) มีแรงงานจากคนใน ครอบครัว จํานวน 4 คน มีท่ีดิน 20 ไร แบงมาทําพ้ืนที่โครงการ 3 ไร มีภาคีเครือขายเอาม้ือสามัคคีใน หมูบานจํานวน 31 ครัวเรือน (สมาชิกกอต้ัง 16 ครัวเรือน) ไมมีเครื่องจักรกลใชจอบ เสียม มีด ในการขุดดิน ถางพง สรางโคก หนอง นา พช. - ทางออก (การสรุปวเิ คราะหตนเอง/หาทางออก/หาแนวทางการพัฒนา) การบริหารจัดการ นํ้าบนพื้นที่ภูเขาใหมีพอใชตลอดป โดยเก็บจากน้ําฝนทุกเม็ดที่ตกในพ้ืนท่ี ใหอยูภายใน โคก หนอง นา ท่ีขุด เตรียมไว และใชน ้ําสํารองจากลําหวยท่ีไหลผานพ้ืนที่ ใชส ูบน้ําบาดาล ขนาด 1.5 แรงมาใชพ ลังงานโซลาเซล จากแสงอาทิตยข นาด 350 วัตต 3 แฝง ดงึ นํ้ามาเก็บไวในถังเก็บนํ้าขนาดใหญบนภูเขา และยงั ไดดําเนินการ ประสานกับกรมปาไม เพือ่ ทําประปาภูเขานํานาํ้ จากพ้ืนทขี่ า งเคยี ง เชนนาํ้ ตกมาใชใ นชว งฤดูแลงทน่ี ้าํ ในลําหวย แหง ขอด

๘ 2. การพัฒนาพื้นที่ - เริ่มตน อยางไร/ทําอยางไร/มีข้ันตอนวิธีการอยางไร ในอดตี คนในชุมชนทําเกษตรเชิงเดีย่ ว ปลกู ขา ว หรือขา วโพดเพื่อกิน เหลอื กข็ ายนําเงนิ มาซอื้ ของใชท่ีตอ งการ ไมพ อกก็ หู นีย้ ืมสนิ ท้ังในและนอกระบบ เปนปญหาของแทบทุกครัวเรือน ตอมามีโอกาสไดไปอบรมที่ศูนยกสกิ รรมธรรมชาติมาบเอ้ือง จังหวัดชลบุรี ก็ กลับมาเริ่มทําการเกษตรทฤษฎีใหม ตั้งแตป พ.ศ.2558 ไดพลิกพ้ืนแผน ดินทอี่ ยูบนภูเขาตามหลักทฤษฎีใหม ประยุกตสู “โคก หนอง นา โมเดล” บนพื้นท่ี 3 ไร อยูบนภูเขา ในขณะนัน้ ไมมีใครทํากัน จนคนในชุมชนวา เปนคนบา ทไ่ี ปทาํ นาบนภเู ขา และไดท ํามาเรอื่ ยๆ ดว ยสองมือ ใชจอบ เสียมและมดี เทา น้ัน ในป พ.ศ.2563 ไดมีโอกาสเขารับการอบรมหลักสูตร “การออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยเพ่ือ การพึ่งตนเองและรองรับภัยพิบัติ” ณ ศูนยศ กึ ษาและพัฒนาชุมชนลําปาง จึงไดนําความรูท่ีไดร ับใหมม าบริหาร จัดการพื้นท่ี และจัดต้ังกลุมเอามื้อสามัคคี มีสมาชิกกอต้ังจํานวน 16 ครัวเรือน ทํากิจกรรมเอาม้ือสามัคคี ทํางานปรับพ้ืนที่แปลงของสมาชิกตามภมู ิสังคม และความตองการของเจาของแปลงทุกสัปดาห และเม่ือไดรบั การคัดเลอื กจากกรมการพัฒนาชุมชนเปน 1 ใน 33 แปลงพื้นที่ตนแบบนํารองเพ่ือทํากิจกรรมตามโครงการ พัฒนาพื้นที่ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหม ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวรัชกาลท่ี 9 ประยกุ ตสู “โคก หนอง นา โมเดล” เพื่อจัดต้ังศนุ ยการเรียนรูการนอมนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูวิถี ชีวติ งบประมาณ 300,000 บาท และจดั กิจกรรมเอาม้ือสามัคคี 7 ภาคี ควบคไู ปดว ย - เจอปญหาอะไร/แกไขปญหาอยางไร ไมสามารถที่จะนําเคร่ืองจักรกลเขามาขุดทํา โคก หนอง นา พช. เพราะอยูในเขตพื้นท่ีปา ไมม ีเอกสารสิทธิ ไดแกไขโดยการเอามื้อสามัคคี มีสมาชิกกลุมเขารวม 21 ครัวเรือน ขุดโดยใชจอบ เสียม เปลี่ยนคาจางรถขุดมาเปนคาอาหารของสมาชิกท่ีมาชว ยขุด วันละ 150 บาท/คน ปญหาไมมีนํ้าใชในฤดูแลง จะแกไขดวยการใชน้ําประปาภเู ขา จากกรมชลประทาน แตต องขอ อนุญาตกรมปาไมในการวางทอ สงน้าํ และสรา งถังเกบ็ นํ้าเปน จุดๆในพ้ืนท่ีตองการใชนํา้ - รูปแบบการประยุกตใช/ทฤษฎี/หลกั การที่ไดรับไป ไดนําความรูจากที่ไดมาอบรมที่ ศพช. ลําปางไปประยุกตเชน การทําน้ําสมนุ ไพรเปนเครอื่ งในครวั เรือนและรับแขก ไดแก น้ําคะไคร มะนาว และยงั ทํานํ้ายาเอนกประสงคใ ชในครวั เรอื นดว ย 3. เครือขา ย (กลไก 357) - มเี ครือขายใดเขารวมบาง/เขารวมพัฒนาอยา งไร/กิจกรรมใดบาง มีเครือขายภาคราชการ ไดแก พฒั นาชมุ ชน ชว ยใหค วามรู ใหงบขุดปรบั รปู แปลง การศึกษานอกโรงเรยี นมาเรียนรแู ละรวมกิจกรรมเอา มื้อสามคั คี หนวยศกึ ษาตนนํ้ากรมปาไม ใหคําแนะนําการอยูกับปาละรวมเอามื้อ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระ จอมเกลา เจา คณุ ทหารลาดกระบงั ชว ยการออกแบบพ้นื ทีแ่ ปลง บริษัทเชฟรอนประเทศไทย สนบั สนนุ การปลูก ตนไมแ ละชวยปลดหนีก้ องทนุ หมบู านใหส มาชกิ เครือขา ยรายละ 30,000 บาท

๙ - ดีงเครือขายมาเขารวมไดอยา งไร/ใชวิธไี หน/มีปจจยั ใดท่ีทําใหหนวยงานเขามา ออกไปเอา ม้ือกับกลุมภายนอกพ้ืนที่ เชนหนว ยทหารท่ี อ.แมแตง รีสอรทอนัตตา จ.เชียงราย กลุมตางๆก็จะเขามาเอามอ้ื ตอบแทนและมาเรยี นรกู ารทําแปลง โคก หนอง นา พช. บนพ้นื ท่ีสูงรวมทัง้ เรยี นรูวฒั นธรรมของชมุ ชนดวย - แตละเครอื ขายท่ีเขา มาชวยมคี วามแตกตาง/และมคี วามโดดเดนอยางไร ปา ไมเ ขา มาเพราะ เปน เจาของพ้นื ท่ปี า จึงทําใหมน้ั ใจวาจะไมม ปี ญ หาบุกรุกปา เพ่ิม สวน กศน. สง นกั ศึกษาท่ีเปนคนในพืน้ ทีเ่ ขามา เรยี นรูและไดห นวยการเรียนในวิชาเศรษฐกิจพอเพยี ง เชฟรอ นใหเงนิ ปลดหน้ีแตใหครวั เรือนปลูกตนไมทดแทน ครวั เรอื นละ 3,000 ตน สรา งธนาคารกลาไมของชุมชน - คิดวายังตองมีหนวยงานไหนเขามาชวยอีก/และมาชวยเร่ืองอะไร ตองการใหหนวยงาน ทางการเกษตรเขามาสนับสนุน การทําอาชีพทเ่ี ขากับสภาพภมู ิสังคม เชน การปลูกบุก กาแฟ โกโก เพ่ือสรา ง รายไดท ่มี ่ันคง ยั่งยืนไมท าํ ลายส่งิ แวดลอ ม 4. เทคนิค/เคล็ดลบั - จากขั้นตอนการพัฒนาพ้ืนท่ีทไี่ ดทํา ไดคนพบ/เทคนิค/เกิดความรูอะไรใหมๆบาง ไดเทคนิค การขดุ คลองไสไกริมขอบในพ้ืนทส่ี ูง ซ่ึงทาํ ใหนํ้าฝนที่ตกมาไมไหลบาลงไปอยา งรวดเร็วและจะกัดเซอะหนาดิน ใหพังทะลาย โดยขุดคลองไสไกกวาง 50 ซม. ลึก 100 ซม. ทําฝายชะลอน้ําและหลุมขนมครกตามความ เหมาะสมของพ้นื ท่ี จะทําใหน าํ้ ฝนถูกเก็บในคลองแลว คอ ยๆซมึ ลงดนิ สรา งความชุมชน้ื ใหพน้ื ท่ี - เจอปญหาในการพัฒนาพ้ืนท่ี/ไดแกไขปญหาอยางไร/ทแ่ี ตกตางจากพื้นท่ีอื่น ไมมีทุนทรัพย เชน เงิน เคร่ืองจักรทุนแรง แกไขดวยการเอามื้อสามัคคี และในบางพ้ืนท่ีประสบปญหามีตัวตุนมาขุดทําลาย ตนไมท ีป่ ลกู หักโคน จาํ นวนมาก ตอ งแกไ ขดวยการกาํ จดั ตัวตนุ ขุด ทาํ กับดกั แตไ มค อ ยไดผ ล - ปญหาที่เกิดขึ้น และแกไขไดสําเร็จ คิดวาเกิดจากอะไร การรวมกลุมเอาม้ือสามัคคีของ สมาชิกในชุมชน การใชภูมิปญญาของทองถ่ินที่ทําสืบตอกันมาประยุกตเขากับการใชทฤษฎีใหมของในหลวง ราชกาลที่ 9 5. ความสาํ เรจ็ - แรงบันดาลใจ ตองการอยูกินแบบธรรมชาติ ตามบรรพบุรุษ ลดการพ่ึงพาภายนอก ไมใช สารเคมี ยาปราบศัตรูพืช ปุย เคมี เปนการรักษาสิ่งแวดลอ มที่ย่ังยืน สงตอใหลูกหลาน และทําใหเปนพ้ืนที่ศนู ย เรยี นรูข องชุมชนตอ ไป ปจจัยแหงความสาํ เร็จ (พิจารณา 3 มิติ) 1. Knowledge (มีความรูพื้นฐาน/ความรูเฉพาะดาน) อะไรบาง มีความรูทางการเกษตร ทั่วไป เชนทํานา ทําไร แตตอ งมีความรู ความตองการของตนไมในพ้ืนท่ีวาตน ไมชนิดไหนจะปลูกเม่ือไหรถ ึงจะ รอด โตเร็ว ใหผลผลิตมาก เชนกลวยตองปลกู เดือนเกา ปลูกตนสาสรอย(คลา ยตะขบ) เม่ือใบลวงจะเปนแหลง ทีเ่ หด็ หา(ตับเตา )ขึ้นมากกวาบรเิ วณอนื่

๑๐ 2. Skill (มีทกั ษะ/ความชํานาญ) ท่ีโดดเดนอะไรบา ง ชํานาญการใชพ้ืนทบ่ี นภูเขาเปนพ้ืนท่ี การเกษตรตามภูมิสังคม ตามแนวทาง โคก หนอง นา พช.ไมทําลายสิ่งแวดลอม ปา สามารถอยูรวมกับปาได อยางกลมกลนื 3. Attltude (ทัศนะคติ/ขอคิด) สะกิดใจคนอยางไร การพัฒนาพื้นท่ีแบบ โคก หนอง นา พช. ทาํ ใหคนในชุมชนกลับมามีความสขุ อีกครง้ั เพราะมีอาหารกินอุดมสมบูรณ มภี าคีเครือขายทํางานรวมกัน ไมต อ งไปเบยี ดเบียนปา ไมต อ งใชเงนิ ซื้ออาหาร มีเหลือก็แบงปน - มีการวางแผนพัฒนาตอยอดพื้นที่อยางไร มีการบริหารจัดการนํ้าใหพอใชตลอดป สราง แหลง อาหารที่ปลอดภยั ย่ังยืน เปน ศูนยเรยี นรูของชมุ ชน ตอยอดสกู ารทองเที่ยวเชงิ นิเวศน เท่ียวแปลงเกษตร ปาเขา และแบงปน จาํ หนา ยสินคาของชมุ ชนใหผมู าเยือน ขอจาํ กดั /ปญหาหลกั /อุปสรรค 1. ขอจํากัดของครอบครัว ในระยะเริ่มแรกมีความคิดเห็นไมตรงกัน เห็นภาพพื้นท่ีไม เหมอื นกัน เพราะไมไดเ ขาอบรมทุกคน กลวั เสยี พน้ื ทใ่ี นการขุดหนองและคลองใสไก 2. ขอพึงระวังในการทํางาน ตองระวังคําพูด และจะตองทําใหดเู ปนตัวอยาง วาการทํา โคก หนอง นา พช. บนพื้นทภี่ ูเขาตองทําอยา งไรรูจดั อะลุมอลวย ทําตวั ของเราเปน แบบอยาง ทาํ ใหเขายอมรับ ปจ จยั เสริม 1. มีอะไรจากภายนอกครัวเรือน ท่ีเขามาเสริมความสําเร็จ ทุกคนเขามารวมกันเอาม้ือ สามัคคี และหมุนเวียนไปตามแปลงสมาชิกทกุ คนจนครบ ทําใหมสี มาชกิ เพ่ิมขึ้นจากเร่ิมตน 16 ครวั เรอื น เปน 31 ครวั เรือน 2. การมีสวนรว ม ความรวมมือจากชุมชนเปนอยางไร มีการเขารว มเอามื้อของทุกครัวเรือน ในพืน้ ท่ีสาธารณะของหมบู า น

ภาคผนวก

แบบทะเบียนรายชอื่ ทมี จดั การความรู (KM Team) กจิ กรรมยอยที่ 2.๑ การจัดการความรโู ครงการพฒั นาพื้นท่ีตน แบบการพฒั นาคุณภาพชีวติ ตามหลกั ทฤษฎใี หมประยุกตสู \"โคก หนอง นา โมเดล\"(KMสญั จร) กจิ กรรมยอยที่ 2.2 การจัดเวทีชมุ ชนนักปฏบิ ัติระดับภาค ภาคเหนอื ระหวา งวันที่ 5 - 9 กรกฎาคม 2564 ณ ศูนยศกึ ษาและพัฒนาชมุ ชนลําปาง ท่ี ชอื่ สกุล ตาํ แหนง สังกัด เบอรโ ทรศพั ท 1 นายเกรียงไกร สิงหแกว นกั ทรัพยากรบุคคลชาํ นาญการ ศพช.ลําปาง 0834787017 2 นายณฐั นชิ รกั ขตวิ งศ นักวิชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ ศพช.ลําปาง 0910215115 3 นางสปุ ญญา วริ ัตนเกษ นักวชิ าการพัฒนาชมุ ชนชาํ นาญการ สพจ.ลําปาง 0823817733 4 นายปตภิ ทั ร มาทา นักวิชาการพฒั นาชมุ ชนปฏิบัตกิ าร สพอ.งาว ๐๘๖๑๙๐๑๙๓๙ 5 น.ส.ชลติ า ลขิตาวงศ นกั วชิ าการพฒั นาชมุ ชนชาํ นาญการ สพจ.เชียงใหม 0918530564 6 นายภาคภูมิ ต๋นั พิงค นักวชิ าการพัฒนาชมุ ชนชาํ นาญการ สพอ.ไชยปราการ 0861906025 7 นางสาวศรญั ญา ปาปลูก นักทรพั ยากรบคุ คลปฏิบตั ิการ ศพช.ลําปาง 0861578149

ภาพประกอบกจิ กรรม