คู่มือทักษะความฉลาดทางดิจิทัล(DQ)

คู่มือทักษะความ ฉลาดทางดิจิทัล สำหรับครู

คำนำ เทคโนโลยีในปัจจุบัน มีวิวัฒนาการเปลี่ยนแปลง ไปอย่างรวดเร็ว ทำให้มีวัสดุ อุปกรณ์ และเทคนิควิธีการ ใหม่ๆ เพื่อนำมาใช้ประโยชน์อย่างไม่มีขีดจำกัดในทุก วงการ เช่นเดียวกับวงการการศึกษาที่นำเทคโนโลยี เหล่านี้ มาใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเรียน การ สอนและการบริหารจัดการ การนำเอาเทคโนโลยีเข้ามา มีส่วนร่วมในการจัดการเรียนการสอน ประสิทธิภาพ ทางการศึกษาแก่ผู้เรียน และในสภาพปัจจุบันการ เรียนการสอนก็ไม่อาจหลีกเลี่ยงสิ่งนี้ได้ ครูจึงต้องปรับ เปลี่ยนพฤติกรรมการสอนของตนเอง ต้องเรียนรู้ เทคโนโลยีต่างๆ และใช้ให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด อย่างเหมาะสม เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีประสิทธิภาพ พร้อมนำพาผู้เรียนให้สามารถเรียนรู้ ดำรงตนอยู่ได้ อย่างมีความสุข อภิชญา ทองดี

สารบัญ Table of Contents เรื่อง หน้า 8 ทักษะความฉลาดทางดิจิทัล 1 ทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ที่ดีของตนเอง 3 ทักษะการคิดวิเคราะห์ มีวิจารณญาณที่ดี 4 ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของ 6 ตนเองในโลกไซเบอร์ ทักษะในการรักษาข้อมูลส่วนตัว 7 ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ 8 ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูลที่ผู้ใช้งาน 9 มีการทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ ทักษะในการรับมือกับการกลั่นแกล้งบนโลก 10 ไซเบอร์ ทักษะการใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม 11 สรุป summary 12 บรรณานุกรม References 13 ผู้จัดทำ 14

1 8 ทักษะความฉลาดทางดิจิทัล (8 Skills of Digital Intelligence Quotient) ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นผลจากการศึกษาและ พัฒนาของ DQ institute หน่วยงานที่เกิดจากความ ร่วมมือกันของภาครัฐและเอกชนทั่วโลก ที่ประสานงาน ร่วมกับ เวิลด์อีโค โนมิกฟอรั่ม (World Economic Forum) ที่มุ่งมั่นให้เด็กๆ ทุกประเทศได้รับการศึกษา ด้านทักษะพลเมืองดิจิทัลที่มีคุณภาพและใช้ชีวิตบนโลก ออนไลน์ อย่างปลอดภัย ด้วยความก้าวหน้าของ เทคโนโลยีสมัยใหม่ ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นกรอบ แนวคิดที่ครอบคลุมความสามารถทางเทคนิคความรู้ ความเข้าใจและความคิดทางสังคมที่มีพื้นฐานอยู่ในค่า นิยมทางศีลธรรมที่ช่วยให้บุคคลที่จะเผชิญกับความ ท้าทายทางดิจิทัล ความฉลาดทางดิจิทัล มีสามระดับ 8 ด้าน และ 24 สมรรถนะที่ประกอบด้วย ความรู้ ทักษะ ทัศนคติและค่านิยม โดยบทความนี้จะกล่าวถึงทักษะ 8 ด้านของความฉลาดดิจิทัลในระดับพลเมืองดิจิทัล ซึ่ง เป็นความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลและสื่อใน รูปแบบที่ปลอดภัยรับผิดชอบและมีจริยธรรม ดังนี้

2 8 ทักษะความฉลาดทางดิจิทัล 8 Skills of Digital Intelligence Quotient scan me

3 ทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ที่ 01 ดีของตนเอง (Digital Citizen Identity) สามารถสร้างและบริหารจัดการอัตลักษณ์ที่ดีของตนเองได้ เป็นอย่างดี ทั้งในโลกออนไลน์และโลกความจริง เช่น การเผย แพร่และการรักษาข้อมูล โดยคำนึงถึงชื่อเสียงของตัวเอง ตัวตน และความเป็นจริง เพื่อไม่ให้ข้อมูลเหล่านั้นย้อนกลับมาทำ ความเสียหายให้ตัวเองในภายหลัง ตัวอย่าง: ใหม่ ดาวิกา เจอดราม่าสนั่น หลังทำคอนเทนต์เมาธ์แซ่บ พาดพิงถึง ดาราคนอื่น วิธีป้องกัน: ควรสร้างคอนเทนต์ที่ สร้างสรรค์ ไม่กล่าวถึงผู้อื่นในทางที่เสีย หาย เนื้อหาควรเป็นประโยชน์และตรวจ สอบให้ละเอียดก่อนโพสต์ลงโซเชียล ตัวอย่าง: ดราม่า ครูจัดทริปศึกษาดูงาน ชั่วโมงเดียว ที่เหลือถ่ายหวิว วิธีป้องกัน: ไม่ควรเช็คอินหรือโพสต์สิ่ง ต่างๆ ลงบนโซเชียลขณะปฏิบัติหน้าที่ และควรตรวจเช็ครูปภาพก่อนโพสต์ลงที่ สาธารณะ

ทักษะการคิดวิเคราะห์ 4 มีวิจารณญาณที่ดี 02 (Critical Thinking) สามารถคิดวิเคราะห์ แยกแยะ ระหว่างข้อมูลที่ถูกต้องและ ข้อมูลที่ผิด ข้อมูลที่มีเนื้อหาดีและข้อมูลที่เข้าข่ายอันตราย ข้อมูลติดต่อออนไลน์ที่น่าตั้งข้อสงสัยและน่าเชื่อถือได้ เช่น การตรวจสอบข้อมูลที่ได้มาจากอินเตอร์เน็ตให้ถูกต้อง ก่อนที่ จะเแชร์ให้คนรู้จัก และเข้าใจรูปแบบการหลอกลวงต่างๆ ตัวอย่าง: สาวถูกหนุ่มอ้าง เป็นโอปป้า หยอดคำหวาน ก่อนหลอกให้โอนเงินเกือบ แสน คำแนะนำ: ไม่ควรรับแอด บุคคลที่ไม่รู้จัก ไม่หลงเชื่อ ควรคิดไตร่ตรองให้ดีว่าเขาคน นั้นมีตัวตนจริง ไม่ใช่ มิจฉาชีพ ตั้งข้อสงสัย: ตรวสอบความน่าเชื่อ ถือ คิดวิเคราะห์ แยกแยะ อย่าหลง เชื่อคำพูดหวานๆ ที่เขาคุยด้วย

ทักษะการคิดวิเคราะห์ 5 มีวิจารณญาณที่ดี 02 (Critical Thinking) คำแนะนำ: ควรไตร่ตรองให้ดีระหว่างข้อมูลที่ถูก ต้องและข้อมูลที่ผิด เพื่อนำมาพิจารณาก่อนว่า มีความน่าเชื่อถือ น่าสงสัย หรือเข้าข่ายอันตราย หลอกลวงหรือป่าว ตัวอย่าง: สาวเตือนภัย! ซื้อครีม ตั้งข้อสงสัย: ตรวจสอบความน่าเชื่อถือของครีม ไร้มาตรฐาน ทาคืนเดียว เช้ามา ว่าได้มาตรฐานมากน้อยแค่ไหน คิดวิเคราะห์ หน้าพัง รักษาสุดทรมาน แยกแยะให้ละเอียด อย่าหลงเชื่อโฆษณาที่ ผ่านบนโลกออนไลน์ โดยไม่สามารถพิสูจน์ได้ ว่าผู้ใช้นั้นใช้สินค้าจริงหรือป่าว ตัวอย่าง: ดราม่า! โดนหลอกขาย คำแนะนำ: ดูพฤติกรรมผู้ขายว่ามีพิรุจ ทุเรียนไม่สุก โดยติดป้ายว่าสุก ไหม ไตร่ตรองสินค้าที่จะซื้อนั้นว่ามี แถมไม่ยอมผ่าให้ดูอ้างไม่มีมีด คุณภาพรึป่าว ตั้งข้อสงสัย: สินค้าที่ขายนั้นดูมี มาตรฐานไหม ผู้ขายเต็มใจขายให้รึ ป่าว หากดูน่าสงสัยควรตรวจสอบให้ แน่ใจก่อนซื้อ

6 ทักษะในการรักษาความปลอดภัย 03 ของตนเองในโลกไซเบอร์ (Cybersecurity Management) สามารถป้องกันข้อมูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแข็ง และป้องกันการโจรกรรมข้อมูล หรือการโจมตีออนไลน์ได้ มีทักษะใน การรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ การรักษาความ ปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ คือ การปกป้องอุปกรณ์ดิจิทัล ข้อมูลที่จัดเก็บและข้อมูลส่วนตัวไม่ให้เสียหาย สูญหาย หรือถูก โจรกรรมจากผู้ไม่หวังดีในโลกไซเบอร์ ตัวอย่าง: Facebook ส่งข้อความบอกว่า บัญชีของคุณถูกปิดกั้นชั่วคราว เพราะทำ ผิดกฏชุมชน วิธีป้องกัน: ใช้ Facebook ในทางที่ถูก ไม่ทำผิดกฏที่กำหนดไว้ และไม่ละเมิด สิทธิของผู้อื่น ตัวอย่าง: การเข้า Facebook ใน คอมพิวเตอร์สาธารณะ การเลือกจดจำ รหัสผ่านถือเป็นอันตรายกับบัญชีของ ตัวเอง วิธีป้องกัน: ไม่เลือกจดจำรหัสผ่านและ ออกจากระบบ Facebook ทุกครั้ง เพื่อ รักษาความปลอดภัยให้กับบัญชีของ ตัวเอง

ทักษะในการรักษา 7 ข้อมูลส่วนตัว 04 (Privacy Management) ในการบริหารจัดการข้อมูลส่วนตัว รู้จักปกป้องข้อมูลความ เป็นส่วนตัวในโลกออนไลน์ โดยเฉพาะการแชร์ข้อมูลออนไลน์ เพื่อป้องกันความเป็นส่วนตัวทั้งของตนเองและผู้อื่น รู้เท่าทัน ภัยคุกคาม ทางอินเทอร์เน็ต เช่น มัลแวร์ ไวรัสคอมพิวเตอร์ และกลลวงทางไซเบอร์ ตัวอย่าง: การบันทึกวิดีโอใน Netflix มา เผยแพร่ โดยไม่ได้รับอนุญาต คำแนะนำ: แชร์ในสิ่งที่เป็นประโยชน์ ไม่ ละเมิดสิทธิของบริษัทหรือองค์กรอื่น ไม่แชร์ เพื่อต้องการผู้ติดตามหรือสร้างรายได้ให้แก่ ตนเอง คำนึกถึงผลเสียที่ตามมาในภายหลัง ตัวอย่าง: การลงหรือแชร์รูป วิดีโอผู้อื่นโดยไม่ ได้รับอนุญาต ออกไปยังพื้นที่สาธารณะ คำแนะนำ: ไม่ควรนำมาเผยแพร่ เพราะมันผิด กฏหมายและอาจทำให้ผู้อื่นเสียหาย อีกทั้ง บุคคลนั้นสามารถฟ้องเรียกค่าเสียหายจากเรา ได้ ดังนั้นจะเผยแพร่อะไร ควรคิดให้รอบคอบ อย่างละเอียด

8 ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ 05 (Sscreen Time Management) สามารถบริหารเวลาที่ใช้อุปกรณ์ยุคดิจิทัล รวมไปถึงการควบคุม เพื่อให้เกิดสมดุลระหว่างโลกออนไลน์และโลกภายนอก ตระหนัก ถึงอันตรายจากการอยู่หน้าจอนานเกินไป การทำงานหลายอย่างใน เวลาเดียวกัน และผลเสียของการเสพติดสื่อดิจิทัลเทอร์เน็ต เช่น มัลแวร์ ไวรัสคอมพิวเตอร์และกลลวงทางไซเบอร์ ตัวอย่าง: คุณหมอฝากเตือน! “เล่นมือ ถือก่อนนอน” เสี่ยงสารพัดโรค วิธีป้องกัน: หลีกเลี่ยงการใช้โทรศัพท์ ก่อนเข้านอน แบ่งเวลาในการใช้โทรศัพท์ ให้สมดุล ออกไปใช้ชีวิต สูดบรรยากาศ ดีๆบ้าง เพื่อป้องกันอันตรายจากแสงสีฟ้า ตัวอย่าง: เด็กชายวัย 4 ขวบ เล่นมือถือ มาก กล้ามเนื้อเกร็งจนตาเหล่ วิธีป้องกัน: ผู้ปกครองไม่ควรเลี้ยงเด็ก ด้วยมือถือ ควรจัดสรรเวลาให้เด็กดูได้ เพื่อเพิ่มศักยภาพที่พอเหมาะสม หากให้ เด็กใช้โทรศัพท์มากไป จะส่งผลให้เด็ก ติดโทรศัพท์และไม่มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับผู้ อื่น

ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูลที่ผู้ 9 ใช้งาน มีการทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ 06 (Digital Footprints) สามารถเข้าใจธรรมชาติของการใช้ชีวิตในโลกดิจิทัลว่าจะ หลงเหลือร่องรอยข้อมูลทิ้งไว้เสมอ รวมไปถึงเข้าใจผลลัพธ์ที่ อาจเกิดขึ้นเพื่อการดูแลสิ่งเหล่านี้อย่างมีความรับผิดชอบ ตัวอย่าง: \"ลูกกอล์ฟ\" คณาธิป สุนทร รักษ์ ติวเตอร์ภาษาอังกฤษ โดนตามร่อง รอยจากทวิตเตอร์ที่เคยโพสต์ไว้เมื่อปี 2553 ซึ่งเป็นช่วงที่มีการชุมนุมของกลุ่ม แนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการ แห่งชาติ ทำให้คณาธิปต้องออกมา โพสต์แสดงความ \"สำนึกผิด\" คำแนะนำ: คิดให้ดีก่อนโพสต์ลงที่สาธารณะ เพราะสิ่งที่เคยโพสต์ไว้ แม้จะลบไปแล้ว แต่ก็ยังคงเหลือร่องรอยไว้ให้ตามขุดคุ้ยได้อยู่ ควร ตระหนักรู้ ถึงผลที่จะตามมา เพราะมันอาจกลับมาทำให้เราเดือดร้อน ในวันข้างหน้าได้ ตัวอย่าง: \"พีท\" พล นพวิชัย นักร้องชื่อดัง ได้แสดงความคิดเห็นในโพสต์ขู่ทำร้าย น.ส.พรรณิการ์ เมื่อวันที่ 13 มิ.ย. ใน ลักษณะที่สนับสนุนการ \"ดักตบ\" ส.ส.พรรคอนาคตใหม่ คำแนะนำ: ตะหนักถึงผลที่จะตามมาในภายหลัง ก่อนที่จะโพสต์อะไรลงบนโซเชียล ถึงจะทำการลบ ไปแล้วแต่ยังคงเหลือร่องรอยไว้ให้ตามขุดขึ้นมาได้

ทักษะในการรับมือกับการกลั่น 10 07 แกล้งบนโลกไซเบอร์ (SCyberbullying Management) สามารถรับรู้และรับมือการคุกคาม ข่มขู่ บนโลกออนไลน์ได้อย่าง ชาญฉลาด เช่น รู้เท่าทันภัยที่มากับอินเตอร์เน็ต ไม่ส่ง ข้อมูล สำคัญให้กับมิจฉาชีพจนตัวเองตกเป็นเหยื่อ ตัวอย่าง: ครูบูลลี่นักเรียน ม.2 เรียก \"ไอ้ตาเหล่\" ทำให้อับอายไม่กล้าไป โรงเรียน วิธีป้องกัน: ไม่ตอบโต้กลับ เช่น block หรือปิดกั้น และยอมรับความจริงที่เกิดขึ้น ถึงแม้ว่ามันจะยากแต่เราจะไม่หนี ยิ้ม และให้กำลังใจตัวเอง เพื่อล้มล้างสิ่งที่เขา คิดไม่ดีด้วย ตัวอย่าง: \"แต้ว ณฐพร\" ฟาดนิ่ม! หลัง ถูกทักผอมจนน่าตกใจ เผย 2022 เขา ไม่บูลลี่กันแล้ว วิธีป้องกัน: ไม่ใส่ใจ ไม่สนใจและไม่โต้ กลับ ปล่อยให้ระยะเวลาผ่านไป เดี๋ยว คนที่ใส่ใจเขาก็ลืมไปเอง หากเกิดข้อผิด พลาดจริงก็ควรเก็บไปพัฒนาตัวเองให้ดี ขึ้น

ทักษะการใช้เทคโนโลยีอย่าง 11 มีจริยธรรม 08 (Digital Empathy) มีความเห็นอกเห็นใจและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่นบน โลกออนไลน์ แม้จะเป็นการสื่อสารที่ไม่ได้เห็นหน้ากัน มี ปฏิสัมพันธ์อันดีต่อคนรอบข้าง ไม่ว่าพ่อ แม่ ครู เพื่อนทั้งใน โลกออนไลน์และในชีวิตจริง ไม่ด่วนตัดสินผู้อื่นจากข้อมูล ออนไลน์แต่เพียงอย่างเดียว และเป็นกระบอกเสียงให้ผู้ที่ ต้องการความช่วยเหลือ ตัวอย่าง: \"ธัญญ่า ธัญญาเรศ\" ให้กำลัง ใจ \"พิ้งกี้ สาวิกา\" ลั่นไม่ติดใจเรื่องราว ในอดีตเพราะมันผ่านมาแล้ว คำแนะนำ: เมื่อกำลังมีคนตกอยู่ใน สถานการณ์ที่ลำบาก เราควรให้กำลังใจ มากกว่าซ้ำเติมกัน ไม่มีใครรู้ดีเท่าตัวเรา เอง ดังนั้นอย่ารีบด่วนตัดสินใจ ตัวอย่าง: #ม้าอรนภา ตบหน้าเด็กเพราะ อยากกินปู คำแนะนำ: เมื่อได้รับข้อมูล อย่าพึ่งรีบ ตัดสินข้อมูลทั้งหมด ควรคิดและไตร่ตรอง ให้ดีก่อน เพราะถ้าความจริงไม่ได้เป็นแบบ ที่เราคิด เราอาจจะถูกกล่าวหาได้ว่าเป็นคน พูดความเท็จได้

suสmรุปmary 12 ทุกวันนี้เด็กและเยาวชนส่วนใหญ่ใช้ชีวิตร่วมกับ เทคโนโลยีอย่างเต็มรูปแบบ มีชีวิตบนความสะดวกสบาย และรวดเร็ว จึงไม่แปลกที่มักจะเห็นเด็กรุ่นนี้อยู่กับมือถือ หรือคอมพิวเตอร์ได้เป็นเวลานาน \"ความฉลาดทางดิจิทัล\" (Digital Intelligence: DQ) จึงเป็นทักษะที่กล่าวถึงการ ใช้ข้อมูล ความถูกต้องของข้อมูล การรักษาข้อมูลและการรับ ผิดชอบต่อข้อมูลที่ตัวเองเผยแพร่เป็นหลัก ซึ่งสอดคล้องกับ ปัญหาปัจจุบันที่เกิดจากการใช้สื่อดิจิทัลอย่างไม่เหมาะสม เช่น การใช้สื่อดิจิทัลไปหลอกลวงหรือทำร้ายผู้อื่น การเสพ ติดสื่อและการเผยแพร่ข้อมูลโดยไม่ตรวจสอบ ทำให้เกิด ความเสียหายต่อสังคมและประเทศชาติ ซึ่งถ้าคนรุ่นใหม่มี ความฉลาดทางดิจิทัล ดังที่กล่าวมาแล้วนั้น ไม่แน่โลก อินเตอร์เน็ตอาจเป็นสวรรค์ของชุมชนแห่งความรู้ที่ดีต่อไป ในอนาคตก็เป็นได้

13 บรรณานุกรม References Gisele galoustian. /(2566). /teacher teach online. / 1 มี.ค.2566, / จากเว็บไซต์: https://www.fau.edu/newsdesk/articles/online-teaching- tips.php Khaosod Online./( 26 ก.พ. 2566)./ใหม่ ดาวิกา เจอดราม่าสนั่น หลังทำคอนเทนต์เมาธ์แซ่บ พาดพิงดาราคนอื่น./ 1 มี.ค.2566,/ จาก เว็บไซต์: https://www.khaosod.co.th/entertainment/news_7531294 Pachara./( 15 พฤศจิกายน 2564)./สรุปดราม่า ครูจัดทริปศึกษาดู งานชั่วโมงเดียว ที่เหลือถ่ายหวิว – ชิลริมทะเล./ 1 มี.ค.2566,/ จาก เว็บไซต์: https://thethaiger.com/th/news/497763/ 7HD ร้อนออนไลน์./( 29 มิ.ย. 2565)./ช้ำหนัก สาวถูกหนุ่มอ้างเป็นโอ ปป้า หยอดคำหวานหลอกโอนเงินเกือบแสน./ 1 มี.ค.2566,/ จาก เว็บไซต์: https://news.ch7.com/detail/579586 benz_khomkor./( 7 ก.พ. 2566)./แพ้ครีมคอนซีลเลอร์ 3 หลุม ตัว ดังในโซเชียลหนักมาก ผู้ใช้ท่านนึงออกมาแชร์ประสบการณ์ หลังใช้ได้ เพียงแค่วันเดียว หน้าพังหนักมาก./ 1 มี.ค.2566,/ จากเว็บไซต์: https://www.tiktok.com/@benz_khomkor/video/71973100 92356750619

14 เสนอ วิชานวัตกรรมและเทคโนโลยี สารสนเทศเพื่อการสื่อสารการ ศึกษาและการเรียนรู้ (PC62506) ผศ. ดร.สุธิดา ปรีชานนท์ จัดทำโดย นางสาวอภิชญา ทองดี รหัสนักศึกษา 644102067 คบ.2 ภาษาอังกฤษ หมู่ 2 มหาวิทยาลัยราชภัฏ หมู่บ้านจอมบึง