小野 洋子
YOU MAY THINK I’M SMALL BUT I HAVE A UNIVERSE INSIDE MY MIND - YOKO ONO - YOKO ONO by THIDARAT WEERANA
YOKO ONO
บทน�ำ POCKET BOOK เล่มนี้เป็นสว่ นหน่ึงของวชิ ามนษุ ยแ์ ละศลิ ปะ (Man and Art) และไดร้ วบรวมประวตั ิ-ผลงานของศลิ ปนิ หญิงคนส�ำ คญั ของโลก - YOKO ONO - ดิฉันเชอื่ วา่ หลายคนคงเคยไดย้ นิ ชอ่ื YOKO ONO และดิฉันกม็ ่ันใจว่าหลายคนร้จู ักเธอคนนใี้ นฐานะภรรยา JOHN LENNON นักดนตรชี ่ือดังกอ้ งโลก สมาชิกวง The Beatles สเี่ ต่าทองแห่งเกาะอังกฤษ มากขึน้ หน่อยกร็ ้วู า่ โยโกะเป็นศิลปินสรา้ งสรรค์ผลงานศลิ ปะ แตค่ งเป็นส่วนนอ้ ยเมื่อเทียบกบั การร้จู กั ชอื่ เธอจากการเป็นคนรักของจอห์น และน่ันคอื เหตุผลทดี่ ฉิ นั ตัดสินใจเลือกโยโกะในการท�ำ งานคร้ังนี้ ในตอนแรกดิฉันรู้จกั โยโกะเพียงในฐานะคนรกั ของจอหน์ รู้ว่าเธอท�ำ งานศิลปะแต่ไม่รูว้ ่างานของเธอคอื อะไร ดิฉนั รู้เพยี งเท่านนั้ แต่หลังจากรวบรวมขอ้ มลู ลงในหนังสอื เล่มน้ี ดิฉนั คิดว่าตวั เองได้รูจ้ กั ผหู้ ญงิ คนนม้ี ากข้นึ โยโกะมีผลงานศลิ ปะมากมาย หลากหลายแขนง และแต่ละผลงานก็แฝงความหมายไวใ้ หผ้ ชู้ มไดค้ ิด หลังจากดฉิ ันได้รู้จกั ผลงานของโยโกะมากขนึ้ ดิฉนั กห็ ลงรกั ผู้หญงิ คนน้ี โยโกะ โอโนะ นน้ั ยงิ่ ใหญไ่ ม่นอ้ ยกว่าใครด้วยตวั เธอเอง ดฉิ ันหวงั ว่าหลงั จากทคี่ ุณได้อ่านหนงั สือเลม่ น้ี คณุ จะรู้จกั ผหู้ ญิงท่ีชอ่ื โยโกะ โอโนะมากข้ึน เทา่ ท่ีคณุ จะเขา้ ใจได้ ธิดารัตน์ วรี ะนะ - ผู้จดั ทำ� หมายเหตุ : เนอื้ หาสว่ นทผี่ ูจ้ ัดทำ�แปล เรียบเรยี ง และ เขียนขน้ึ มาเอง จะเป็นตัวอกั ษรสีดำ�และ สขี าว สว่ นทีน่ �ำ มาจากแหล่งอา้ งองิ จะเปน็ ตัวอักษรสแี ดง
CONTENTS ประวตั ิ 1-14 แนวการท�ำ งาน 15-20 ผลงานส�ำ คัญ 21-36
สารบญั Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 37-44 ผลงานอื่นๆ 45-48 บรรณานกุ รม 49-50
1 BIOGRAPHY
2 小野 洋子 y o o N k o o
3 โยโกะ โอโนะ หญิงผู้เป็นที่รู้จัก ในฐานะศลิ ปนิ หญงิ ทมี่ ีผลงานมากมายทงั้ ศิลปะ ดนตรี ภาพยนตร์ ในฐานะนักเรียกรอ้ งสนั ตภิ าพให้กับโลกใบน้ี ในฐานะนกั เรยี กร้องสทิ ธิสตรี หรอื แมก้ ระทั่งในฐานะภรรยาจอห์น เลนนอน ผู้ยงิ่ ใหญแ่ ห่ง The beatles
4 ประวัตติ อนตน้ โยโกะเกิดท่โี ตเกยี ว ประเทศญีป่ ุน่ เมื่อวนั ท่ี 18 กมุ ภาพนั ธ์ 1933 ครอบครัวของเธอเปน็ ชนช้นั สงู โยโกะเปน็ ลูกคนโตจากพนี่ ้องสามคน พ่อของโยโกะย้ายมาอยู่ทแ่ี คลิฟอร์เนยี ประเทศสหรฐั อเมรกิ า 2 สัปดาห์กอ่ นเธอเกดิ แล้วสมาชกิ ครอบครัวทีเ่ หลอื ถงึ ตามมาทหี ลัง ครอบครวั ของโยโกะกลบั ไป อย่ทู ่ญี ีป่ ุ่นอีกครัง้ เมอ่ื ปี 1937 เธอเขา้ เรียนท่โี รงเรียน Gakushuin ครอบครัวของโยโกะย้ายมาอยูท่ ี่นวิ ยอร์ค ประเทศสหรฐั อมเริกาอีกคร้งั เม่ือปี 1940 ก่อนจะกลบั ญ่ปี ุน่ อกี รอบในปี 1941 เพราะพ่อของเธอถกู ย้ายไปยังฮานอย เมอ่ื ตอนทีญ่ ่ีปุ่นโจมตเี พิร์ลฮารเ์ บอร์ โยโกะยังคงอยู่ในโตเกยี วระหวา่ ง สงความโลกครงั้ ที่ 2
5 เมื่ออายุ 18 ปี โยโกะไดย้ า้ ยมาอยูท่ ี่ นิวยอรค์ กบั ครอบครวั อกี ครง้ั เธอเขา้ ศึกษาที่ Sarah Lawrence College กอ่ นจะลาออกและมาอยกู่ บั Toshi Ichiyanagi สามีคนแรก Toshi Ichiyanagi
6 Yoko Ono - Kyoko chan Cox - Anthony Cox ณ ตอนท่อี าศัยอยูท่ ่ี Manhattan’s Greenwich Village โยโกะมคี วามสนใจในศิลปะมากข้ึน เธอเร่มิ เขียนบทกวแี ต่ใจความ ค่อนขา้ งรนุ แรง ผลงานของเธอจงึ ไมไ่ ดร้ บั การตอบรบั ทด่ี ีมากนัก อย่างไรกต็ ามโยโกะได้รับการยอมรับมากขึน้ จากการทำ�งานร่วมกบั Anthony Cox นกั ดนตรแี จส๊ และโปรดิวเซอร์ภาพยนตรช์ าวอเมริกนั ผซู้ งึ่ เปน็ สามคี นทสี่ องของเธอ และในปี 1963 ทั้งคมู่ ลี กู สาวด้วยกนั หน่ึงคน ช่อื Kyoko chan Cox
7
8 ชีวติ โยโกะกบั จอห์น เลนนอน ผู้ย่ิงใหญ่ แห่ง The Beatles โยโกะเจอจอห์น เลนนอนครง้ั แรกในปี 1966 ทนี่ ิทรรศการของเธอเองในลอนดอน จอห์นหลงใหลในงานศิลปะของโยโกะและทงั้ คกู่ เ็ ร่มิ คบหากนั ในเวลา 18 เดือนตอ่ มา จอห์นหยา่ รา้ งกบั ภรรยาคนแรกแล้วแต่งงานกับโยโกะในวันท่ี 20 มนี าคม ปี 1969
9 Sean Taro Ono Lennon จอห์นและโยโกะมลี กู ชายด้วยกันหนึง่ คนคอื Sean Taro Ono Lennon ฌอน เกดิ เมือ่ วันที่ 9 ตลุ าคม 1975 วนั เดียวกบั จอหน์ เลนนอนผู้เป็นบิดา
10 Kyoko chan Cox แมเ้ คียวโกะจะเปน็ ลกู ของโยโกะกับสามีคนทีส่ อง แต่เมือ่ โยโกะแตง่ งานกบั จอหน์ เลนนอน จอห์นก็ดูแลและเอน็ ดูเคียวโกะมากเหมือนกัน
11 โยโกะและจอหน์ ได้รว่ มกนั สร้างสรรค์ผลงานมากมาย ท้ังศลิ ปะ ภาพยนตร์ และดนตรี ผลงานของทั้งค่ทู ี่ไดร้ บั ความสนใจอย่างมากก็คือ การรณรงค์ใหร้ กั สนั ติภาพ น่นั รวมถงึ “bed-in” ผลงานท่โี ดง่ ดังไปท่ัวโลก
12 จนถงึ ปี 1980 ปที ่ีจอหน์ โดนยิงโดยแฟนเพลงของเขา โยโกะยงั คงท�ำ งานศิลปะต่อเนื่องมาตลอด มหี ลายผลงานที่โยโกะจัดทำ�ข้นึ เพือ่ ระลึกถงึ ความทรงจำ�ที่มตี อ่ จอห์น เลนนอน
13 ผลงานทีผ่ ่านมาเมื่อไมน่ านมาน้ี ปี 2011 โยโกะ สรา้ งประวตั ิศาสตรใ์ น วงการเพลง เธอกลายเปน็ ศลิ ปินท่ีอายุสงู ทส่ี ุด ทีอ่ ยู่อนั ดบั หนึง่ ในชารต์ โยโกะอายุ 78 ปี ณ ตอนที่เพลง Move on fast อยอู่ นั ดับหนึ่ง นอกจากนั้นโยโกะยงั ไดเ้ ข้ารว่ ม นิทรรศการพิเศษที่ The Museum of Modern Art (MoMA) ในปี 2015 เธอนำ�ผลงานศิลปะราวๆ 125 ชนิ้ ที่ เธอจดั ท�ำ ขนึ้ ระหว่างปี 1960 – 1971 น่นั ก็คือ Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 โยโกะยังคงมีผลงานออกมาเรื่อยๆ ให้เราได้ตดิ ตาม แมว้ ่าตอนนี้ (ปี 2016) เธอจะอายุ 83 ปีแล้วแตโ่ ยโกะก็ยังคงเป็น ผูห้ ญงิ ท่ดี ูมีพลงั อย่ใู นตัวเสมอ
14 เหตผุ ลหลักทพี่ วกเรารู้จักโยโกะ โอโนะในฐานะภรรยาของจอหน์ เพราะจอหน์ น้ันแสดงออกถงึ ความรักอันมากล้นท่มี ตี อ่ โยโกะ จอห์นหลงใหลโยโกะตั้งแตค่ รง้ั แรกท่ไี ดเ้ จอ จอห์นหลงใหลในผลงานของโยโกะ หลงใหลในศลิ ปะและความคิดของผ้หู ญงิ คนนี้ “ผมสามารถอยูค่ นเดียวโดยปราศจากโยโกะได้ แต่ผมแคไ่ มป่ รารถนา ทจ่ี ะใหม้ นั เป็นแบบนัน้ มันไมม่ เี หตผุ ลอะไรทผ่ี มควรอยูค่ นเดียวโดย ไมม่ โี ยโกะ มันไมม่ อี ะไรสำ�คญั ไปกว่าความสมั พันธ์ของเรา – ไม่มี –” - จอหน์ เลนนอน - และอกี เหตผุ ลท่ีทำ�ใหโ้ ยโกะเป็นทร่ี ู้จกั คอื แฟนๆ the Beatles มักจะโทษวา่ เธอเปน็ สาเหตทุ ี่ทำ�ให้หนุม่ สี่เต่าทองหยดุ การท�ำ งาน ในฐานะวง the Beatles แนน่ อนวา่ พวกเขาไม่รูจ้ กั โยโกะดว้ ยซำ้� พวกเขาไมร่ วู้ า่ ทำ�ไมจอหน์ เลนนอนถึงรักผู้หญิงคนน้ี คนเหล่านน้ั เขา้ ใจเทา่ ทีพ่ วกเขาอยากเข้าใจเพยี งเทา่ นน้ั “ฉนั ไม่ได้ทำ�ลาย the Beatles ยังไงคุณก็ไมส่ ามารถรกั ษามันไว้ได้ ถา้ หากคุณจะกลา่ วหาวา่ ฉันเปน็ สาเหตุล่ะก็ คุณควรจะขอบคณุ ฉนั เสียมากกวา่ ทท่ี ำ�ให้พวกเขากลายเปน็ ตำ�นานไมใ่ ชว่ งท่ีเหลวแหลก” - โยโกะ โอโนะ-
15 แนว การ ทำ� งาน
16 ART IS MY LIFE AND MY LIFE IS ART YOKO ONO
17 ผลงานของโยโกะสว่ นมากเปน็ ศลิ ปะแนวความคิด (conceptual art) ศิลปะแบบฟลัคซุส (Fluxus style) และ ศิลปะการแสดง (performance art) เมอ่ื ปี 1966 ตอนที่โยโกะพบกับจอห์นนั้น เธอได้ เร่มิ สรา้ งสรรค์ผลงานทม่ี คี วามสำ�คญั ต่อศิลปะแนว ความคดิ (conceptual art) งานศลิ ปะของเธอ ไมใ่ ชภ่ าพวาดธรรมดาหรอื ประตมิ ากรรม แตโ่ ยโกะ มักจะให้ความส�ำ คัญกบั ความคิดเบือ้ งหลงั ผลงาน พยายามเปลย่ี นความเขา้ ใจของผูค้ นเกี่ยวกับความ หมายของศลิ ปะ และหนทางท่ีจะแบ่งปนั มัน ตัวอย่างเช่นผลงานช้นิ หน่งึ ในปี 1961 “Painting to see the skies” เป็นเพียงกระดาษทม่ี ีค�ำ อธบิ ายว่า – เจาะรูสองรูบนแผน่ ผา้ ใบแขวน มนั ไว้ ณ จุดทีค่ ณุ สามารถเห็นท้องฟา้ (เปลีย่ นท่แี ขวน - ลองท้งั ด้าน หน้าและด้านหลังหน้าต่างเพ่ือเห็นถึงความแตกต่างของท้องฟ้า) ส่ิ ง ที่ โ ย โ ก ะ ต้ อ ง ก า ร ส่ื อ จ า ก ผ ล ง า น ชิ้ น นี้ นั้ น เ รี ย บ ง่ า ย แ ต่ ลึ ก ซ้ึ ง น่ั น ก็ คื อ เ ร า ทุ ก ค น ต่ า ง เ ป็ น ศิ ล ปิ น แ ล ะ โ ล ก ร อ บ ๆ ตั ว เ ร า คื อ ศิ ล ป ะ ถ้ า ห า ก เ ร า ส า ม า ร ถ ค้ น ห า แ น ว ท า ง ใ ห ม่ ๆ แ ล ะ แ ต ก ต่ า ง ที่ จ ะ ช่ื น ช ม มั น
18 โยโกะ โอโนะพยายามทจี่ ะไมจ่ ดั จ�ำ แนกตวั เธอเองวา่ เปน็ ศิลปนิ กลมุ่ ความคิดไหน ลัทธิใด แตผ่ ลงาน “Painting to see the sky” รวมถงึ บางผลงานของเธอน้ันตรงกับแนวคิดของ ฟลคั ซสุ อยา่ งเช่น ผลงาน painting for the wind (1961) ผลงาน painting for the wind (1961) โยโกะ แขวนถุงผ้า บรรจเุ มล็ดพนั ธุพ์ ืชอยู่เบ้ืองหนา้ ผา้ ใบที่ขงึ อยบู่ นผนัง ผลงาน น้มี ีข้อความระบุวธิ กี ารมีสว่ นรว่ มของคนดูไว้ว่า “เจาะรูทถ่ี ุง บรรจเุ มลด็ พืช นำ�ไปแขวนที่ไหนกไ็ ด้ท่ีมีลม” งานของโยโกะมกั จะคาบเกย่ี วระหว่างทศั นศิลป์ กับการแสดง บ่อยครงั้ ทจี่ ะเก่ียวขอ้ งกับความ บงั เอญิ และเปดิ ใหธ้ รรมชาตเิ ขา้ มามสี ว่ นร่วม ซ่ึงตรงกับแนวคดิ แบบฟลคั ซุส แนวคิดศิลปะแบบฟลคั ซุส นั้นมลี กั ษณะเดน่ คือ มที ัศนคตทิ ี่เปิดรับความบงั เอิญ ความเปลย่ี นแปลง ความไร้เหตผุ ล การปฏิเสธการควบคมุ อยา่ งมเี หตแุ ละผลจนเกินไป ชอ่ื ฟลคั ซุส นีเ้ ปน็ การบ่งบอกถึง “ความคิดและทศั นคติ” มากกว่าเปน็ การระบุถงึ “รูปแบบ” พวก ฟลคั ซุส มักจะแสดงโดยไมต่ อ้ งสร้างฉากสร้างพร็อพ ไมต่ อ้ งคดิ และตดั เครอื่ งแตง่ กายอะไรเป็นพเิ ศษสำ�หรับการแสดง คนดกู บั คนแสดงได้กลายเปน็ หนง่ึ เดยี ว หรือ คนดูไดม้ สี ว่ นรว่ มกับการแสดง
19 โยโกะ มผี ลงานดา้ น performance art มากมายและเปน็ ท่ีจดจำ� ตวั อยา่ งเช่น ผลงานช้นิ โบว์แดงของเธออยา่ ง cut piece ในปี 1965 ในปี 1966 โยโกะยา้ ยมาทล่ี อนดอน ทซี่ ง่ึ เธอไดพ้ บกับจอห์น เลนนอน เปน็ ครั้งแรก ด้วยความสนใจทางดา้ น ศิลปะทค่ี ล้ายคลงึ กันรวมถึงมุมมองทาง ด้านการเมืองทัง้ คู่จงึ เริม่ ทำ�งานด้วยกนั เรมิ่ ทีง่ านดนตรี the ‘Unfinished Music No.1: Two Virgins’ ในปี 1968
20 และการแสดงออกทางการเมอื งอย่าง Bed-In ในปี 1969 แมว้ า่ จะไดร้ ับแรงกดดนั จากทางรฐั บาลและสงั คมแต่ทงั้ คู่กย็ ังรว่ มกนั สรา้ งสรรคผ์ ลงานมาเรอ่ื ยๆจนถึงปี 1980 นน่ั กค็ ือปีท่ีจอหน์ เสยี ชวี ิต จอหน์ เคยกล่าวถึงโยโกะไวว้ า่ เธอคือ “ศิลปินไรช้ ่อื ทด่ี งั ท่สี ุดในโลก ทุกคนรจู้ กั ชอ่ื ของเธอ แตไ่ ม่มีใครเลยทร่ี วู้ า่ เธอท�ำ อะไร” ชีวิตการทำ�งานของโยโกะเตม็ ไปด้วยความอศั จรรย์ แตใ่ ครเลา่ ทจ่ี ะรับร้ถู งึ สง่ิ น้ัน แน่นอนว่าไมม่ ากเท่ารับรวู้ ่าเธอคือ โยโกะ โอโนะ ภรรยาของจอห์น เลนนอน ศลิ ปนิ ชื่อกอ้ งโลก ทงั้ ๆทจ่ี รงิ แล้ว ตัวเธอเองน้นั ยงิ่ ใหญ่ไมน่ ้อยกว่าใครด้วยตัวเธอเอง
21 ผลงาน
22 ส�ำ คญั
23 Sky Machine, 1961-1966 ตู้แสตนเลส, แทน่ โลหะ, และกระดาษ “Yoko Ono: One Woman Show, 1960-1971” Museum of Modern Art, New York (2015) ผลงานของโยโกะมกั จะตอ้ งการใหผ้ ูช้ มมี สว่ นรว่ ม Sky Machine กเ็ ปน็ หน่งึ ในน้นั Sky Machine นน้ั ดเู หมือนตู้ไปรษณยี ์ ทั่วไป แตเ่ มื่อคันโยกถูกกดลงจะปรากฏ กระดาษเลก็ ๆทมี่ คี �ำ วา่ ทอ้ งฟา้ เขยี นอยโู่ ดย เปน็ ลายมือของโยโกะเอง โยโกะมคี วามหลงใหลในทอ้ งฟา้ อย่างมาก เธอบอกว่าเพราะทกุ คนสามารถเห็นมันได้ แต่ไม่มีใครสามารถเปน็ เจ้าของได้ Sky Machine นอกจากน้นั โยโกะยังไดก้ ลา่ วเกย่ี วกับงาน น้วี ่า เธออยากเหน็ เครื่องหยอดเหรยี ญขาย ทอ้ งฟา้ ทกุ มมุ ถนนมากกวา่ ขายโคก้ เสยี อกี - พวกเราตอ้ งการทอ้ งฟา้ มากกว่าโค้ก
24 Apple, 1966 APPLE แท่นแกว้ ,ปา้ ยทองเหลือง, แอปเปล้ิ “Yoko Ono: One Woman Show, 1960-1971” Museum of Modern Art, New York (2015) Everyday objects as art - “Apple” เปน็ ผลงานทีจ่ ดั ตง้ั อย่ทู ีท่ างเขา้ Yoko Ono: One Woman Show มนั คอื แอปเป้ลิ เขียววางบนแท่นกระจก เปน็ การจดั วางผลไมท้ ่พี พิ ธิ ภัณฑ์แทนใน ตลาดหรือหอ้ งครวั อยา่ งปกตสิ ามัญ โยโกะตอ้ งการให้เรามองดูมันใกลม้ ากขนึ้ กว่าที่เคย เหมือนกับทุกๆอย่างในธรรมชาติ รวมถึงตัวเราเอง แอปเป้ิลจะเปลี่ยนแปลงไปในแตล่ ะวัน สุกและสลายไปตามวันเวลาที่จัดแสดง “มันน่าตน่ื เต้นเวลาเฝา้ มองแอปเปง้ิ คอ่ ยๆสลาย และการตดั สนิ ใจว่าจะเปล่ยี นลูกใหม่หรอื แค่ คดิ ถึงความงามของแอปเปิล้ หลงั จากมนั หายไป” -YOKO ONO
25 Grapefruit Grapefruit, 1964 ผลงานศิลปะในรปู แบบหนงั สอื , ตพี มิ พ์คร้ังแรกโดย Wunternaum Press, โตเกียว ประเทศญี่ปุน่ Grapefruit คือผลงานศิลปะ conceptual art ในรปู แบบหนงั สอื และมันก็ กลายเป็นทีน่ ิยมมากจนเปน็ อกี หนงึ่ ผลงานทมี่ ักจะถกู ยกเป็นตวั อยา่ งของ conceptual art ใน ยุคตน้ 1960 หนงั สอื เล่มน้ีประกอบดว้ ยโคลงและบทกวสี น้ั ๆ ที่ทำ�ใหโ้ ยโกะโดดเด่นจากศลิ ปิน คนอืน่ ๆ การพิมพค์ รั้งแรกเกดิ ขึน้ ที่ญป่ี ุ่นเมอื่ ปี 1964 โดย Grapefruit ประกอบด้วย “ค�ำ แนะน�ำ ในการทำ�งาน” กว่า 150 อนั ในภาษาอังกฤษและมกี ารแปลเปน็ ภาษาญ่ปี ุ่นดว้ ย
26 หนังสอื แบง่ เปน็ 5 ส่วน คอื ดนตรี การวาดรปู เหตกุ ารณ์ บทกวี และวัตถุ เนอ้ื หาในหนงั สือเล่มน้เี ปน็ การอุทศิ แด่ John Cage, La Monte Young, Nam June Paik, Isamu Noguchi และ Peggy Guggen- heim รวมถึงผลงานและการแสดงท่ผี ่านมา ของโยโกะเอง หนังสอื เลม่ น้ใี นตอนแรกขายในราคา $3.00 กอ่ นจะเปล่ียนเป็น $6.00 ในเวลาต่อมา ตัวอยา่ งเนอ้ื หา ใน Grapefruit CLOUD PIECE Imagine the clouds dripping. Dig a hole in your garden to put them in. 1963 Spring SNOW PIECE Think that snow is falling. Think that snow is falling everywhere all the time. When you talk with a person, think that snow is falling between you and on the person. Stop conversing when you think the person is covered by snow. 1963
27 Cut Piece Cut Piece แสดงโดยโยโกะ โอโนะ Cut Piece เป็นหน่งึ ในงาน สถานท่ี : Carnegie Recital Hall, New York, performance art ทีส่ ่งผลตอ่ 21 มีนาคม 1965 ชื่อเสียงของโยโกะมากท่ีสุด ใ น ยุ ค นั้ น แ ล ะ จ น ถึ ง ปั จ จุ บั น โดยการแสดงครัง้ นี้ โยโกะนั่ง นิ่งๆอยู่บนเวทีพร้อมกรรไกร คูห่ นึ่ง เธอเชิญชวนใหผ้ ชู้ ม ม า ตั ด เ สื้ อ ผ้ า เ ธ อ อ อ ก ไ ป ที ล ะ ค น จ น ก ร ะ ทั่ ง เ ธ อ เ ป ลื อ ย โยโกะกล่าววา่ การแสดงครง้ั นเี้ ธอต้องการให้เห็นถงึ ความกลา้ หาญและความสงบนิ่งเมอื่ ตอ้ งเผชิญกบั การ ตกเป็นเหยือ่ หรอื การกลายเปน็ วัตถทุ างเพศทผี่ ู้หญงิ มกั จะเจอ สง่ ผลให้ผลงานช้ินนไี้ ดร้ บั การยกยอ่ งวา่ เปน็ สัญลกั ษณข์ องการเรยี กร้องสิทธสิ ตรี (feminist work)
28 โยโกะต้องการสรา้ งผลงานที่ปราศจากการยึดถือตวั เองเปน็ สำ�คัญ หรอื ใน ท�ำ นองวา่ เอาเลย เอาอะไรก็ได้ทค่ี ุณต้องการ ส่วนไหนกไ็ ดท้ ค่ี ุณตอ้ งการ แทนการผลกั สง่ิ ที่คณุ เลือกไปยังคนอ่นื โดยการแสดงนไ้ี ด้ถกู บนั ทกึ วดิ โี อไว้โดย Albert และ David Maysles ซึ่งสามารถจบั ภาพ ผ้ชู มทีแ่ สดงคำ�วจิ ารณแ์ ละเสียงหวั เราะในทางลบจากการแสดงบนเวทไี ว้ได้ โยโกะเคย แสดง Cut Piece ที่ญปี่ ่นุ และมชี ายคนหนึ่งกำ�กรรไกรเหมอื นจะแทงเธอ สง่ิ เหล่านี้แสดง ใหเ้ หน็ ถึงการแสดงออกของผ้ชู มและเรอ่ื งความเคารพตอ่ กนั ได้เป็นอยา่ งดี
29 CEILING PAINTING (YES PAINTING), 1966, the Indica Gallery of London. ข้อความบนกระดาษ แวน่ ขยาย กรอบโลหะ และ บันได ผ้ชู มผลงานช้ินนี้จะต้องปีนบันไดสีขาว ที่อย่ตู รงกลางหอ้ ง และมแี วน่ ขยาย ท่แี ขวนไวก้ ับเพดานเพื่อใชอ้ ่านค�ำ วา่ YES ขนาดตวั อกั ษรเล็กๆทเี่ ขียนไวบ้ น กระดาษทตี่ ดิ อยู่กบั เพดาน และผลงานชนิ้ นค้ี ือการพบกันครั้งแรก ของจอหน์ เลนนอนและโยโกะ โอโนะ “YES” เป็นชื่อนทิ รรศการในครัง้ นด้ี ว้ ย และผลงานนี้นัน้ โยโกะบอกวา่ เธอ ตอ้ งการส่ือถงึ ความคิดเชิงบวกในการท�ำ งานของเธอ “มมุ มองชีวิตของฉนั กค็ อื ความจรงิ ที่ว่าชีวิตและโลกน้ีนัน้ มีองคป์ ระกอบในเชิง ลบมากมายอย่างไม่น่าเชือ่ และเพราะเหตุผลนนั้ ฉนั จึงตอ้ งสร้างทศั นคติเชงิ บวก ภายในจิตใจเพื่อความสมดลุ ฉันมีความสมดุลได้เพราะ YES YES คอื การแสดงออกท่ีฉนั ยดึ ถอื ตลอดเวลาท่ผี า่ นมา และตอนนก้ี ็เช่นกัน”
30 CEILING PAINTING (YES PAINTING)
31 Half-A-Room Half-A-Room. 1967. โยโกะได้แรงบนั ดาลใจในการสร้างผลงานชิ้นน้ี “Yoko Ono: One Wom- มาจากการที่สามีคนทีส่ อง Anthony Cox ท้ิง an Show, 1960-1971” เธอไปในปี 1960 Museum of Modern Art, ความหมายของงานชิน้ นีค้ ือ ความสมั พันธ์ที่ New York (2015) เคยใกล้ชดิ และการใช้ชวี ิตรว่ มกันมันมวี นั ท่ี แยกออกจากกนั ได้ เธอจงึ น�ำ วตั ถุมาตดิ ตัง้ บน พืน้ ทท่ี ่เี หมอื นหอ้ ง อย่างเชน่ เกา้ อ้ี กรอบรปู บนผนัง โดยถกู ตดั ทงิ้ ไปครงึ่ หน่ึง ระบายด้วยสขี าวเพอ่ื ส่ือถงึ การสูญเสียและการ ยอมจำ�นน
32 Yoko Ono - John Lennon. WAR IS OVER! if you want it. (1969) ผลงานนเ้ี ปน็ อีกชิ้นทีโ่ ยโกะได้รว่ มท�ำ กบั จอห์น เปน็ การเรียกร้องสันตภิ าพ ขอ้ ความในโปสเตอร์และป้าย บลิ บอรด์ นน้ั คอื , “WAR IS OVER! / IF YOU WANT IT / ” (สงครามจบลงได้ถ้าคุณตอ้ งการ!) ผลงานชิน้ นต้ี ้องการกระตุ้นให้ผู้ พบเห็นจนิ ตนาการถงึ สันติภาพ และสะท้อนไปยังความเชอ่ื เกย่ี วกับ สงครามของพวกเขาเอง “WAR IS OVER!” น้นั คล้ายกับ แคมเปญโฆษณา มโี ปสเตอรแ์ ละ ปา้ ยบิลบอรด์ ตดิ ตั้งอยใู่ น 12 เมอื งหลกั ทว่ั โลกอยา่ งเชน่ โตเกยี ว ฮอ่ งกง โรม และนิวยอรค์ นอกจากน้ันยงั ลงโฆษณาใน นิตยสาร the New York Times หลังจากนนั้ ในปี 1971 ทั้งคู่ก็ปล่อยเพลง Happy Xmas (War is Over) ออกมา
33 Bed-In for Peace โยโกะและจอห์น ไดใ้ ช้ทริปฮันนมี นู ณ โรงแรม Hilton Amsterdam ไปกับการแสดงผลงานเพือ่ ตอ่ ตา้ นสงครามเวยี ดนามทีเ่ รยี กวา่ Bed-In for Peace ในปี 1969 ณ อัมสเตอรด์ ัม (Amsterdam) ประเทศเนเธอรแ์ ลนด์ และ มอนทรอี อล (Montreal) ประเทศแคนาดา หลงั จากแตง่ งานกันได้ 5 วัน โยโกะและจอห์นกไ็ ด้ เขา้ พักที่โรงแรม Hilton Amsterdam ทัง้ คไู่ ดเ้ ขยี นค�ำ วา่ “Hair Peace”และ “Bed Peace.” ไวเ้ หนือเตียง และ เชญิ สอ่ื หลากหลายส�ำ นักมาโตเ้ ถียงกนั เรื่องสนั ติภาพเป็น เวลา 12 ชวั่ โมงต้งั แต่ 9 โมงเชา้ ถงึ 3 ทุ่ม ท้ังหมด 7 วัน ตัง้ แตว่ นั ที่ 25 – 31 มนี าคม 1969 จอห์นและโยโกะไดส้ ง่ การ์ดไปเชิญสื่อโดยเขยี นวา่ “Come to John and Yoko’s honeymoon: a bed-in, Amsterdam Hotel,” “พวกส่อื คดิ วา่ เราสองคนจะมีอะไรกันต่อหนา้ สาธารณชนเพราะพวกเราเคยท�ำ อลั บั้มตอนเปลอื ย พวกเขาเลยคดิ ว่ามนั จะมอี ะไรแบบนั้นเกดิ ขนึ้ อีก พวกเขาเลยให้ความสนใจ และนน่ั อาจจะเปน็ ความคิดท่ดี สี �ำ หรบั การเผยแพรส่ ันติภาพ” – จอหน์ เลนนอน สองเดอื นตอ่ มาทั้งคู่ได้จัดแสดง bed-in อีกคร้ังท่ี bed-in ท่ี the Queen Elizabeth Hotel ใน Montreal ประเทศแคนาคา
34 และสง่ิ ท่จี อห์นกลา่ วไดต้ อบทุกอย่างไวห้ มดแล้ววา่ การแสดงชิ้นน้เี กี่ยวกบั สนั ติภาพอยา่ งไร “เราได้พูดคยุ กับส่อื หลายส�ำ นักกเ็ หมือนเราได้เจอคนทมี่ าจากประเทศคอมมิวนสิ ท์ คนประเทศ แถบตะวนั ตก และทุกประเทศทัว่ โลก เราไดใ้ หเ้ วลาสื่อทุกวนั ทุกเวลาที่เราต่ืนเพ่อื ทจี่ ะถามคำ�ถาม ทพ่ี วกเขาตอ้ งการ พวกเขาถามว่า ส่งิ ท่เี ราทำ�นัน้ ส่งผลตอ่ สันติภาพยังไงกัน? พวกเราคดิ วา่ อกี ดา้ น หน่ึงของโลกมสี งครามทุกวัน ไม่ใชแ่ ค่ในข่าวแต่รวมไปถึงหนังของ John Wayne และหนังบ้าบอ ทกุ เร่ือง – สงคราม สงคราม สงคราม สงคราม ฆ่า ฆ่า ฆ่า ฆ่า – เราเหน็ มนั อยตู่ ลอด ดังนนั้ เรา ควรจะรับ – สันติภาพ สนั ตภิ าพ สนั ติภาพ สนั ตภิ าพ – บนหวั ข่าวบา้ งเพ่อื เปน็ การเปลย่ี นแปลง! พวกเราคิดวา่ มนั คงจะสนุกดถี ้าสือ่ ต่างๆทวั่ โลกพาดหัวข่าวว่า ‘คู่ฮนั นีมูนบนเตียง’ วา้ ว มนั เป็น ข่าวทดี่ ไี มใ่ ชห่ รอ?” “เราคิดวา่ แทนที่จะมีหัวข้อขา่ วว่า ‘จอห์นและโยโกะแต่งงานกัน!’ น่าจะเป็น ‘จอห์นและโยโกะ แตง่ งานกันและอยู่บนเตยี งเพือ่ สนั ติภาพ’ พวกเราขายสนิ ค้าทเี่ รียกวา่ สันตภิ าพ และการขาย สนิ ค้าน้ันตอ้ งการจดุ เดน่ และจดุ เดน่ ของพวกเราคอื เตียง ทีพ่ วกเราเลือกเตียงเพราะมันเปน็ ทาง ท่ีงา่ ยทีส่ ดุ พวกเราข้ีเกียจ พวกเราเหนอื่ ย พวกเราตอ้ งคิดอยา่ งหนกั ถึงวิธที ี่จะไดร้ บั ความสนใจ อนั มากมายจากสาธารณชนเพอ่ื สิ่งที่เราเชอ่ื นนั่ ก็คอื สันตภิ าพ – และเรากค็ อื ส่วนหนึ่งของการ เคลอื่ นไหวทางสันตภิ าพ”
35 Wish Tree Wish Tree 1981 ผลงานชน้ิ น้ใี หผ้ คู้ นมสี ว่ นรว่ มด้วยการผกู กระดาษทเ่ี ขยี นความ ปรารถนากับตน้ ไม้ โดย Wish Tree น้นั มหี ลายที่ท้งั New York, St. Louis, Washington DC, San Francisco, Pasadena, Palo Alto California, Tokyo, Venice, Dublin, London, Exeter, England, และ Finland “ฉันรสู้ ึกโชคดีมากท่ไี ด้เห็นความฝันท่ีฉันและจอห์นฝันมาดว้ ยกันกลายเป็นจรงิ ”
36 ผลงานในชดุ นี้มีคำ�อธบิ ายไว้วา่ Make a wish. Write it down on a piece of paper. Fold it and tie it around a branch of a Wish Tree. Ask your friends to do the same. Keep wishing. Until the branches are covered with wishes. อธิษฐานความปรารถนา – เขยี นมนั ลงไปในกระดาษ – พบั และผกู มนั ไปรอบๆกงิ่ ไม้ – ชวนเพ่อื นมาทำ�เหมือนกนั – อธษิ ฐานต่อไป – จนกวา่ ก่ิงกา้ นของตน้ ไม้จะเต็มไปด้วยคำ�ปรารถนา “กระดาษทุกแผน่ มีความปรารถนาอยู่บนน้ัน ฉนั ไมอ่ า่ นมัน และมันทง้ั หมดจะถกู ใสใ่ น ประติมากรรม มนั จะเป็นงานประติมากรรมทเี่ ตม็ ไปด้วยพลัง เป็นผลงานท่ีเตม็ ไปดว้ ยความปรารถนา ของคนท้ังโลก” “ฉนั หวังว่า IMAGINE PEACE TOWER จะเปน็ แสงสว่างของความหวงั ความปรารถนา ของโลกแหง่ สันตภิ าพทมี่ าจากทกุ มมุ โลก เพ่อื เปน็ การใหก้ �ำลงั ใจ ให้แรงบันดาลใจ และความเปน็ นำ้� หนึ่งใจเดียวกนั แก่โลกท่เี ตม็ ไปด้วยความกลัวและความสบั สนวนุ่ วาย ขอใหพ้ วกเราทกุ คนมารว่ มกัน ตระหนักถงึ โลกอันสงบสขุ ” - โยโกะ โอโนะ
37 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971
38
39 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 คอื การจัดแสดงผลงานศลิ ปะของโยโกะที่ได้รบั การพดู ถงึ อยา่ งมากมาย หากใครสนใจในงาน ศลิ ปะของเธอจะตอ้ งรจู้ ักนิทรรศการนอ้ี ยา่ งแน่นอน ในปี 1971 โยโกะ ได้จัดนทิ รรศการ one-woman show ณ The Museum of Modern Art (MoMA) โยโกะไดล้ งโฆษณาถงึ งานนิทรรศการนลี้ งในหนังสือพิมพ์ The Village Voice และนิตยสาร The New York Times ผ่านทางรูปภาพที่เธอก�ำ ลงั ยนื อยขู่ า้ งหน้าพิพธิ ภณั ฑ์ ถือถงุ ท่มี ีตวั อกั ษร F ซ่ึงตรงกับป้าย ช่อื พิพิธภณั ฑ์หนา้ ค�ำ วา่ Art จนผเู้ หน็ จะสามารอา่ นได้ว่า the Museum of Modern [F]art (fart แปลวา่ ผายลม) นอกจากนัน้ ยังมรี ปู ของโยโกะกบั ประตมิ ากรรมของพิพธิ ภัณฑท์ เ่ี ธอใช้ โฆษณาผา่ นทางหนงั สือพมิ พ์
40 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 เม่ือผคู้ นมาถึงพพิ ธิ ภัณฑ์กลับไมเ่ ห็นการจัดแสดงผลงานใดๆทง้ั สิ้น ทุกคนพบเพยี งผ้ชู ายยืนสวม แผ่นปา้ ยเขยี นว่า โยโกะได้ปล่อยแมลงวันมากมายในสวน ตอนนมี้ นั คงจะอยู่ในพพิ ิธภัณฑ์หรือ ซกั แห่งหนใด ณ แมนแฮตตัน และเชญิ ให้ทกุ คนติดตามการบินของพวกมนั นอกจากน้นั เธอยงั บอกอีกว่าไดพ้ น่ น�ำ้ หอมกลนิ่ โปรดของเธอไปกบั แมลงวนั เหลา่ นั้น โยโกะได้เผยแพรร่ ูปตวั เธอ เองยืนอยกู่ ลางสวนกบั ขวดโหลทเ่ี ตม็ ไปด้วยแมลงในน้นั แตจ่ ากการตรวจสอบนัน้ ผลกช็ ัดเจน ว่าเธอไม่เคยปลอ่ ยแมลงวนั ใดๆทัง้ สน้ิ รูปนั้นก็แค่การจัดท�ำขนึ้ ด้วยความตง้ั ใจของเธอ
41 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 แล้วสง่ิ ท่โี ยโกะทำ�น้ันต้องการส่อื ความหมายอะไร? เธอจัดฉากเหมอื นมีการจัดนิทรรศการของเธอจริงๆเพอื่ ส่ิงใด? ไมม่ ใี ครรวู้ า่ เธอตอ้ งการอะไรกนั แน่...
42 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 “The nice thing about แตเ่ ธออาจต้องการใหค้ นรักงานศิลปะ the gallery shows is that ที่มายังนทิ รรศการปลอมๆของเธอนั้น without having to pay any เปลย่ี นจากการเดนิ ชมงานศิลปะกลาย money you can just go and เปน็ ตามหาแมลงทเี่ ธอบอกวา่ ปลอ่ ยไป see it.” - YOKO ONO - ในพิพธิ ภัณฑแ์ ละในเมืองน้ี ให้ทุกคนต่นื ตวั กับการมองทกุ สิง่ รอบตวั ทกุ ที่ทไี่ ด้ไป ทุกตึกทีม่ องเหน็ ทุกคนทเ่ี ดินผ่าน หรอื แมแ้ ตก่ องขยะที่ถนน และนน่ั หมายความ ว่าใหเ้ ปิดประสาทสัมผัสการรับรู้ไวเ้ สมอ เพอื่ ฟังเสียงแมลง การแพรก่ ระจายของ กล่นิ หรือการแตะของเทา้ เลก็ ๆทีผ่ วิ หนัง สรุปแล้วความหมายของมันกค็ อื “ศลิ ปะน้นั เปน็ อีกหนทางทเ่ี ต็มเปีย่ มไปดว้ ยความพยายามอนั แรงกลา้ ที่แทรกซมึ และยกระดับชวี ิตของเรา” การจัดแสดง Yoko Ono: One Woman Show ในปี 1971 นั้นแสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความ สามารถอันนา่ อัศจรรย์ของโยโกะ เธอสามารถจดั สร้างงานศิลปะไดภ้ ายในความคดิ ของผ้ชู ม ผา่ นเพยี งการน�ำ ทางของเธอ รบั รถู้ งึ ความหมายของมันผ่านทางการกระทำ�ของคนอนื่ สงิ่ ทีเ่ ธอต้องการจะสือ่ นั้นมผี คู้ นเข้าใจในผลงานมากนอ้ ยเพยี งใดก็ยากทจี่ ะเอ่ยในเวลาน้ัน แต่ เมื่อเวลาผ่านมา 44 ปี นิทรรศการ Yoko Ono: One Woman Show นน้ั กไ็ ดเ้ กิดขน้ึ จรงิ ๆ
43 Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971 ใครจะรู้วา่ การจดั แสดงผลงานปลอมๆของเธอในปี 1971 น้นั ส่งผลใหโ้ ยโกะ วัย 82 ปีได้จดั นิทรรศการ Yoko Ono’s One Woman Show จริงๆในปี 2015 ณ The Museum of Modern Art (MoMA) เชน่ เดยี วกับเมอื่ 44 ปีก่อนน่นั กค็ ือ “Yoko Ono: One Woman Show, 1960–1971” นิทรรศการที่จดั ในครง้ั นไี้ ด้รวบรวมผลงานของโยโกะราวๆ 125 ช้ิน มที ้งั ผลงาน บนแผ่นกระดาษ, ศิลปะการแสดง ,ศลิ ปะจดั วาง รวมถงึ ภาพยนตรท์ เ่ี ธอเคยถา่ ยท�ำ นิทรรศการครง้ั น้ียังเป็นคร้ังแรกท่ี The Museum of Modern Art (MoMA) ไดจ้ ัดข้ึนเพื่อ แสดงผลงานศลิ ปนิ อยา่ งเจาะจงเพียงผ้เู ดียว ซ่ึงผลงานของเธอท่จี ัดแสดงนนั้ ท�ำ ให้ไรข้ อ้ สงสัย ในอิทธพิ ลทีเ่ ธอมีตอ่ ศลิ ปะแนวความคิด (conceptual art)
44
Search
