Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore MUNCH

MUNCH

Published by Kachornpon, 2020-07-30 07:29:20

Description: MUNCH_13600415_ภัทรนันท์_จันทร์ค้ำ

Search

Read the Text Version

Edvard Munch 1863-1944 Compiler by Phattaranan Jankham



The storm,1893 Oil on canvas, 92 cm x 1.31 m



PREFACE เมอื่ พูดถงึ ภาพทมี่ คี นหน้าคล้ายกะโหลกหรือปศี าจอย่างไงอย่าง งน้ั ยืนอยู่ แลว้ อา้ ปากพรอ้ มกบั มือท้ังสองทกี่ มุ หนา้ ของตวั เองไว้ ภาพ นนั้ คือ “The scream” น้อยคนนักทจ่ี ะไม่ร้จู ักภาพนี้ หลายคนอาจเคย เห็นหรือได้ยนิ ช่ือมาบา้ ง แตน่ ้อยคนนกั ท่รี ูว้ ่าใครเป็นคนวาดภาพนี้ เขาคนนัน้ คือ “เอ็ดเวิร์ด มุงค์” เอ็ดเวิร์ดมงุ ค์ถือว่าเปน็ ศิลปินคนหนงึ่ เลยทีแ่ สดงความรู้สึกและ อารมณ์ของรปู ภาพออกมาได้ดีมากถึงมากทสี่ ดุ ด้วยเอกลักษณ์ของเขา ทจ่ี ะเนน้ ไปทีค่ วามมืดมน โศกเศร้า และหดหู่ พรอ้ มกับการใชส้ ีและฝี แปรงทสี่ ่ือถึงความรู้สกึ นกึ คดิ ทอี่ ยู่ภายใตจ้ ติ ใจของเขา หนงั สอื เล่มนจ้ี ึง รวบรวมประวัติและผลงานของเอ็ดเวิร์ด มุงคไ์ ว้ เพ่ือใหค้ นที่อา่ นไดร้ ้ถู ึง ความเปน็ มงุ คม์ ากยง่ิ ขน้ึ ภทั รนนั ท์ จนั ทรค์ �ำ ้ 13600415

WHAT’S INSIDE

Biography of Edvard Munch 1 Edvard Munch’s Painting 15 Reference 33



#1 Biography of Edvard Munch

BIOGRAPHY เอด็ เวริ ด์ มงุ ค์ ( Edvard Munch) ภาระเล้ียงดูลกู ๆทกุ คนตกเป็นของคริสเตียนผู้เป็น เกิดเมอื่ วนั ที่ 12 ธนั วาคม พ่อและ Karen Bjolstad ปา้ ของเอด็ เวิร์ด นอ้ ง ค.ศ. 1863 ใน Loten แคว้นชนบทแห่งหนึ่งใน สาวของเขาคนหนึง่ เปน็ จติ เพศต้งั แต่ยงั เด็กและใน นอรเ์ วย์ เป็นลกู ชายคนทีส่ องของนาง Laura บรรดาพน่ี ้องทัง้ หา้ คนนมี้ เี พยี งคนเดียวที่ไดแ้ ต่งงาน Catherine Bjolstad กบั Christian Munch นาย แต่ก็เสียชวี ติ หลงั จากงานแตง่ ของเธอเพียงไม่ก่เี ดอื น แพทย์ประจ�ำ กองทหาร เขาเป็นลูกหลานตระกลู เก่า ครอบครัวของมุงคต์ อ้ งยา้ ยทอี่ ย่ไู ปตามเมอื งตา่ งๆ แก่แห่งนอรเ์ วย์ แม่ของเอด็ เวิรด์ มงุ คเ์ สียชีวติ ตอน ตามหน้าทกี่ ารงานของพ่อ ในป1ี 864 พวกเขาย้าย ทีเ่ ขามีอายไุ ด้ 5 ปี เอด็ เวิรด์ มพี น่ี ้องท้งั หมด 5 คน ไปเมอื ง Christiania ( Oslo ในปจั จุบัน ) ทีน่ ้ีเปน็ ที่ Sophie พ่คี นโตของเอ็ดเวิรด์ เสียชวี ิตตอนทเ่ี ธอ ท่เี อ็ดเวริ ด์ ไดฝ้ ึกฝนทักษะทางศลิ ปะของเขา มีอายุได้เพียง 15 ปี -1-

Education and inspiration The Sick Child,1885 Oil on canvas, 120 x 118.5 cm. ต อนทเ่ี อ็ดเวิรด์ อายุได้ 13 ปี เขาได้ National Gallery in Oslo, Norway สัมผสั กบั ผลงานของสมาคมศลิ ปะนอรเ์ วย์ และยงั ไดร้ บั แรงบนั ดาลใจจากภาพวาดทิวทศั นข์ องกลุม่ ในระหว่างการศกึ ษาผลงานเหล่าน้ี เขาก็ได้เรยี นรู้ เทคนิคการวาดภาพสีน�้ำ มนั ดว้ ยตนเอง พอ่ ของเอด็ เวิร์ดต้องการใหเ้ ขาเป็นวศิ วกร ดังน้นั เขาจึงจ�ำ เป็น ต้องสมคั รเขา้ เรียนท่ี Technical collage ในป1ี 879 พอ่ ของเอด็ เวิรด์ ตอ้ งการใหเ้ ขาเปน็ วิศวกร ดว้ ยความ ทร่ี า่ งกายของเอ็ดเวริ ด์ ด้วยระบบภมู คิ ุม้ กันอ่อนแอ ของ Munch ยงั ไม่คอ่ ยตรงกับฤดหู นาวของสแกน ดเิ นเวียทีร่ ุนแรงและการเจบ็ ป่วยบ่อยครัง้ อกี ทงั้ เอด็ เวิร์ดตอ้ งการจะอยากเป็นจิตรกร เขาจงึ ตัดสิน ใจลาออกแมว้ า่ พ่อของเขาจะรู้สึกไม่พอใจนักกต็ าม หลังจากน้นั เอด็ เวริ ด์ ไดท้ ุ่มเทให้กับงานศิลปะ เอด็ เวริ ด์ ได้เขา้ เรยี นปริญญาโทเก่าเขา้ ร่วมหลักสูตรใน การวาดภาพของภาพเปลือยที่ Royal School of Drawing ในปี 1881 โดยเขาไดร้ บั ค�ำ แนะนำ�จาก ศิลปินชัน้ น�ำ ของประเทศนอรเ์ วยช์ ือ่ Christian Krohg ในปี 1885 เอด็ เวิร์ดได้ไปศกึ ษาดงู านช่วง สัน้ ๆที่ Paris เขาไดเ้ รม่ิ วาดภาพ ดว้ ยความเจบ็ ปวด ใต้จติ ส�ำ นกึ ของเขา “The Sick Child” ในภาพเกี่ยวกับพสี่ าวของเขาในตอนทเี่ ธอป่วย โดยเขาได้แสดงออกถงึ ความเจบ็ ปวดส�ำ หรบั ประสบการณ์ส่วนตวั ของเขา งานของเขาถกู วจิ ารณ์ ด้านลบอย่างรนุ แรง -2-

Munch in France Night,1890 Oil on canvas54 x 64.5 cm. ใ นช่วงฤดูใบไม้รว่ งปี 1889 มงุ คไ์ ดจ้ ดั National Gallery, Oslo, Norway งานแสดงผลงานของตัวเองท่ี Christiania และหลัง จากนัน้ มงุ ค์กไ็ ด้รับรางวลั เปน็ การให้เที่ยวตดิ ต่อ กันเป็นเวลา 3 ปี มงุ ค์จึงไดไ้ ปฝร่งั เศสซงึ่ เป็นทที่ ่มี งุ คเ์ คยเป็นนกั เรยี นของ Léon Bonnat ในเวลาส้นั ๆ แตแ่ ลว้ มุงค์กไ็ ด้รับแรงบัลดาลใจโดยการค้นพบวา่ ตวั เองเหมาะสมกบั the city’s art life และในเวลา น้นั Post-Impressionist ก�ำ ลังเจริญกา้ วหน้า ซ่งึ สง่ิ น้มี ันทำ�ใหเ้ กดิ ผลกระทบตอ่ ตวั มุงค์ ในช่วงแรกท่มี งุ คไ์ ด้มาถึงฝร่งั เศส มงุ คไ์ ด้ รับจดหมายทางการวา่ พอ่ ของเขานั้นได้เสยี ชีวิตแล้ว ด้วยความเหงาและความโศกเศรา้ ที่มงุ คม์ ี มงุ ค์จงึ ได้ วาดภาพ Night (1890) ลักษณะภายในรปู มืด โทน สีฟา้ แสดงถงึ ความเหงาโศกเศรา้ และคนท่นี ง่ั อยทู่ ี่ หนา้ ตา่ งถกู ครอบง�ำ ด้วยความเหงา ในฤดูใบไมร้ ่วงการจัดแสดงที่ Christiania ปี 1891 มงุ ค์ก็ได้จัดแสดงภาพ Melancholy ภาพ นแ้ี สดงถงึ เสน้ โค้งท่สี วยงาม สขี องภาพที่คลุมไปใน โทนเดยี วกนั ซง่ึ เรียบงา่ ย และคล้ายกบั เทคนิคการ สังเคราะห์นิยมของฝรั่งเศส มุงคไ์ ด้กลา่ ววา่ “จิตใจ เราเปน็ อย่างไร เราก็จะมองธรรมชาตเิ ป็นอยา่ งนัน้ ” Melancholy,1891 Oil, pencil and crayon on canvas, 73 × 101 cm. Munch Museum, Oslo -3-

ในช่วงเวลานี้ มงุ ค์ไดว้ าดภาพอันมชี อ่ื 1. The Oslo National เสียงโดง่ ดังท่มี ีช่ือว่า The Scream เป็นคร้ังแรก GAllery Version From 1893 (เวอร์ชั่นแรก) – Tempera on Cardboard และเขากย็ ังได้วาดอกี หลาย ๆ รปู ในรปู แบบ 2. The Munch Museum impressionist ซง่ึ คล้ายคลึงกับ pointillism, ดว้ ย version from 1893 ลวดลายจาก Seine และจาก Kristiania’s prome- – Crayon on cardboard nade, Karl Johan อยา่ งไรก็ตาม มนั คอื การส่อื สาร 3. Private collection version ของจติ วญิ ญาณ ไม่ใช่จากตา นน่ั คือความสนใจหลกั with a nice price tag from ของมงุ ค์ 1895 – Pastel on cardboard “The Scream” มักถูกกลา่ วถงึ วา่ เป็น ภาพวาดแบบ expressionist ภาพแรก และเปน็ ทสี่ ุดของตัวอย่างแหง่ ภาพวาดจิตวิญญาณของมงุ ค์ การแสดงออกทางใบหนา้ แปรผันตามน�ำ้ หนกั ของ ภาพวาด สี เสน้ ฉาก และโดยเฉพาะอยา่ งย่งิ รูปร่าง ของฉากหนา้ นน้ั มคี วามบวิ เบ้ยี วผดิ เพย้ี นอย่างพิลึก และใช้สซี ง่ึ ไมเ่ ปน็ ไปตามความเป็นจริง หากแตม่ ัน เหมอื นมาจากนรกภายในจติ ใจของมุงค์เอง รปู น้ี แสดงออกถึงมุมมองแห่งความหมดหวงั ความกงั วล และความชบิ หายวายวอดเหมือนวันท่โี ลกจะลม่ สลาย 4. The Munch Museum’s Replica from 1910 – Tempera on Cardboard -4-

Munch in Berlin ฤ ดใู บไม้ร่วงปี 1892 มุงคไ์ ด้จดั แสดง ในเดือนธันวาคม ปี 1893 มงุ ค์ไดม้ ีงาน ผลงานของเขาอยา่ งโจง่ แจ้ง ซง่ึ การจัดแสดงครงั้ จดั แสดงท่ี Unter den Linden เหนือสิ่งอื่นใด, นี้ ทำ�ให้มุงค์ถกู เชิญให้ไปโชวผ์ ลงานพวกน้ีที่สมาคม รปู วาด 6 รปู ช่อื “Study for a Series: Love” ศิลปนิ แหง่ เบอร์ลิน สาธารณชนและพวกจิตรกรร่นุ นีค่ ือจุดเรม่ิ ตน้ ของ Frieze of Life – บทกวีเกย่ี ว เกา่ ตคี วามงานศิลปะของมงุ ค์วา่ มเี นื้อหาส่อไปใน กบั ชีวติ , ความรกั และความตาย มันมีลวดลาย การปลุกปั่นทางอนาธปิ ไตย และงานแสดงศลิ ปะครงั้ ซึ่งแพรเ่ ขา้ ไปในบรรยากาศ เช่น “The Storm”, น้ีกถ็ ูกปิดไปเนื่องในการคดั ค้าน “Moonlight” and “Starry Night” ซง่ึ พอจะเหน็ เนอ่ื งด้วยเหตุผลดงั กล่าว มงุ คไ์ ด้สร้างชือ่ ไดว้ ่าได้รบั อทิ ธิพลของ Arnold Böcklin ลวดลาย ใหก้ บั ตัวเองในเบอรล์ นิ และไดต้ ัดสนิ ใจจะอยู่ท่ีนนั่ อ่ืน ๆ แสดงถึงดา้ นมดื ของความรัก อย่างเช่น Rose เขาไดเ้ ข้าไปในแวดวงบณั ฑติ , ศิลปิน และกล่มุ and Amelie และ Vampire และก็มีหลาย ๆ รปู ปัญญาชน รวมถึงพวกแสกดิเนเวยี แลว้ กอ็ ีกหลาย ซงึ่ มีธมี เปน็ เรื่องของความตาย เช่น “Death in the พวก เชน่ ประตมิ ากรชาวนอร์เวย์ Gustay Vige- Sickroom” (1893) ในเร่ืองขององค์ประกอบภาพ land, นกั เขียนชาวเดนมารก์ Holger Drachman, มีความเกีย่ วข้องกบั Synthetist และ Symbolist กวีชาวโปแลนด์ Stanislaw Przybyszewski ฝรั่งเศสอยา่ งชดั เจน จากการลงสีที่ฉดู ฉาดและซดี และนกั ประวตั ศิ าสตร์ศิลป์ชาวเยอรมนี Julius จาง รูปน้แี สดงใหเ้ ห็นฉากที่คลา้ ยกบั ฉากช่วงชวี ิต Meier-Graefe สิ่งท่สี �ำ คญั ท่สี ดุ สำ�หรับมงุ คค์ อื การ สดุ ท้ายในละคร subject ของภาพน้ีเอามาจาก พบปะกบั นกั เขยี นบทละครชาวสวเี ดน August ความทรงจ�ำ เกย่ี วกับการตายของพส่ี าวเขาท่ชี อื่ Strindberg พวกเขาพูดคยุ กันเร่ืองปรชั ญาแหง่ Sophie และคนในรูปกถ็ ูกแทนด้วยคนในครอบครัว Nietzsche, ไสยเวท, จติ วิทยา และดา้ นมืดของเรื่อง ทัง้ หมด และจุดทน่ี า่ สนใจเปน็ อย่างยงิ่ คอื มีมงุ ค์อยู่ เพศ ในภาพดว้ ย ปตี ่อมา รปู ชดุ Frieze of Life มกี าร เพม่ิ เตมิ รูปแบบใหม่ๆเขา้ ไปในรปู ชดุ น้ี เชน่ รูปที่ชื่อ วา่ “Anxiety” , “Ashes”, “Madonna” และ “Women in Three Stages” ในระยะหลังในปี 1894 ผลงานของมุงค์ถูกตีพมิ พ์เป็นการเผยแพรผ่ ล งานของมุงคเ์ ป็นคร้ังแรก ซ่ึงงานของเขากถ็ ูกอธิบาย ว่าอยใู่ นลักษณะ “psychological realism” Ashes, 1894 Oil on canvas, 120.5 x 141 cm. -5-

Back to Berlin ใ นฤดูใบไมผ้ ลิ ปี 1896 มุงค์เดินทางออก จากเบอร์ลนิ และไดไ้ ปปกั หลักอยู่ทปี่ ารสี แทนทซ่ี ่งึ มี Strindberg เปน็ เพื่อนรว่ มงานของขาอกี เชน่ เคย ใน ชว่ งเวลานเ้ี ขาได้ใหค้ วามสนใจ graphic medium มากข้นึ พอ ๆ กบั ทเ่ี ขาสนใจการวาดภาพ (painting) เขาไดเ้ รมิ่ แกะสลกั และภาพพิมพ์ ในตอนนเ้ี ขาไดท้ ำ� ภาพพิมพ์สที ี่ประณีตงดงาม และงานแกะสลกั ไมช้ นิ้ แรกของเขา ซ่งึ ไดท้ �ำ ร่วมกนั กับ Auguste Clot ชา่ ง พมิ พผ์ ูโ้ ดง่ ดัง และมุงคย์ งั ได้ท�ำ การวางแผนไว้ว่าจะ Rose and Amelie, 1893 Oil on canvas,78 x 109 cm. เผยแพรช่ ดุ ผลงานท่ชี ือ่ ว่า “The Mirror” ซ่ึงเปน็ เวอรช์ ่นั graphic ของผลงานชุด “Frieze of Life” ณ ปัจจบุ ัน เป็นท่ยี อมรบั กนั วา่ มุงค์เป็น แบบอยา่ งในงาน graphic art เนือ่ งมาจากความ สามารถอนั มเี อกลกั ษณ์และความคิดรเิ รม่ิ ทางศลิ ปะ อันยอดเยี่ยมของเขาน่นั เอง ในปารีส, เขาไดส้ รา้ งผล งานคอื programme poster สำ�หรับโปรดกั ชัน่ ของ Ibsen ที่ Théâtre de L’Oeuvr ย้อนกลับไปปี 1898 ในนอร์เวย์ เขาไดว้ าด ภาพประกอบนติ ยสาร Quickborn ฉบับพิเศษ ซงึ่ เปน็ นติ ยสารในเยอรมนี ซง่ึ ถูกเขยี นโดย Strindberg Moonlight, 1893 Oil, canvas,135 x 140.5 cm. -6-

Turn of the century ช่วงเปลี่ยนผา่ นศตวรรษนค้ี อื ช่วงเวลา แห่งการทดลองอยา่ งไม่หยดุ หยอ่ น เขาไดม้ ีงาน ศิลปะทม่ี สี สี ันและการตกแตง่ มากข้ึน โดยไดร้ บั อทิ ธพิ ลจากผลงานของกลุ่มนาบี (Nabis) โดย เฉพาะอย่างยง่ิ Maurice Denis ดงั ท่มี งุ ค์ได้วาด ภาพ “The Dance of Life” ไว้ในปี 1899 อนั เป็น ผลงานซึ่งกล่าวได้ว่ามคี วามย่ิงใหญ่และแสดงถึงการ The Dance of Life, 1899 Oil on canvas,126 x 190 cm. ช่ การบนั ทึกความทรงจำ�เกี่ยวกับตวั บคุ คลไวใ้ นการ ตกแต่ง flat style เชน่ นี้ วงปลายศตวรรษ มุงคไ์ ดพ้ ยายามท่ี ชดุ ภาพวาดทวิ ทศั น์อันแสดงถงึ ความ จะท�ำ ภาพชุด Frieze ให้เสร็จสมบูรณ์ เขาวาดวาด งดงามและความออ่ นไหวแห่งธรรมชาตขิ อง Kris- ออกมามากมาย หลายภายก็วาดให้ใหญข่ น้ึ และมี tiania fjord ถือวา่ เปน็ ไฮไลทใ์ นเรือ่ งของ การแสดง การปรับปรงุ ต่าง ๆ เขาไดท้ �ำ กรอบไมแ้ กะสลักให้กบั นัยยะทาง Nordic (Nordic symbolism) ภาพวาดขนาดใหญ่ท่มี ีชือ่ วา่ Metabolism (1898) มนั ก็ได้มาซงึ่ การเกิดขึ้นของภาพทีช่ อ่ื ว่า Girls on ที่ตอนแรกถกู เรยี กวา่ Adam and Eve ผลงานน้ไี ด้ the Bridge ซึ่งเขาไดว้ าดที่ Åsgårdstrand ช่วงฤดู แสดงใหเ้ หน็ ตำ�นานสถานที่ศูนย์กลางแห่งการล่ม ร้อนปี 1901 สลายของมนุษยซ์ ึง่ มีอยู่ในมมุ มองดา้ นความรักในแง่ ร้ายของมุงค์ รปู วาดเชน่ The Empty Cross และ Golgota (ท้ังคถู่ ูกสร้างขึ้นใน c. 1900) สะท้อนให้ เห็นถึงการปรบั ตัวของจิตรกรรมแนวอภิปรัชญากบั ช่วงเวลา และยงั สะทอ้ นใหเ้ หน็ ถึงลักษณะการปลกู ฝงั ทางศาสนาของมุงค์อกี ด้วย ด้วยความรกั งานศิลป์ อย่างบ้าคลง่ั ทำ�ใหเ้ ขามองประมาณว่าศิลปะจะเป็น อาชีพของเขา Girls on a Bridge, 1899 - 1900 Oil, canvas -7-

Success and crisis ช่ วงต้นของศตวรรษใหม่มุงคโ์ ด่งดงั และมชี ่ือเสยี งจากผลงานของเขา ในปี 1902 มุงคผ์ ดิ หวังจากความรกั เขายงิ ปืนใส่นิว้ มือข้างซา้ ยและเสีย มันไป แต่ในปีนัน้ เองมุงคไ์ ด้พบกบั Dr. Max Linde ชายที่ซ้อื ผลงานของเขาและเขียนหนังสือเกยี่ วกับตวั เอด็ เวิรด์ มุงค์ ในปนี ้นั ถือเป็นปที ี่มงุ ค์มงี านและชวี ิต วนุ่ วายมากท่สี ุดปหี นงึ่ จากงานชดุ “The Frieze of Life” ท่ีเคยถูกต่อตา้ นในเบอรล์ ิน แต่กลับมาจัด แสดงอกี ครง้ั พร้อมกบั ความส�ำ เร็จ และในปนี ั้นมกี าร จดั แสดงนทิ รรศการภาพของมุงค์อกี ถึง 22ครั้ง สอง ปีถัดมาเปน็ ปที ี่มุงค์ เลอื กเดินทางสำ�คญั ทางหน่งึ เอด็ เวริ ์ด มงุ คไ์ ด้เซ็นสัญญากบั ชาวเบอรล์ นิ Bruno แม้กระนัน้ ในปีถัดมา มงุ ค์จดั นทิ รรศการส�ำ คัญ ซง่ึ Casirer เปน็ สญั ญาที่ท�ำ ให้เขาสามารถขายผลงาน แสดงงานจิตรกรรมจ�ำ นวนนบั ร้อยและภาพพมิ พอ์ กี ในเยอรมันได้ จากสองภาพ“The Fight” และ“The กว่าสองรอ้ ยภาพ รวมถึงภาพวิวทวิ ทศั นแ์ ละภาพคน Uninvited Guest” ท่มี ุงค์ไดว้ าดในปี 1905 แสดง ขนาดเทา่ จรงิ ให้เหน็ ถงึ ความสัมพนั ธท์ ่ขี ัดแย้งของเขาและเพ่ือน ในป1ี 915 เป็นครง้ั ทส่ี ามของมุงคท์ ีไ่ ด้รว่ ม Ludvig Karsten พวกเขาทะเลาะกันรนุ แรง แสดงผลงานในงานนิทรรศการศลิ ปะในอเมรกิ า ครง้ั ปี 1908 จากภาวะความเครยี ดและผล น้นั งานนิทรรศการจัดขึ้นท่ีซานฟรานซสิ โก เอด็ เวริ ์ด จากพษิ สรุ า เอด็ เวิรด์ มงุ ค์กลายเป็นคนวกิ ลจรติ มุงค์ไดร้ บั รางวลั เหรยี ญทองสำ�หรับงานประเภทภาพ จนถูกนำ�ตวั สง่ โรงพยาบาลด้วยอาการทางประสาท พมิ พ์ ความส�ำ เร็จในครงั้ น้ันเพยี งพอที่จะแก้ปัญหา ตอ้ งรักษาโดยการชอ๊ ดไฟฟา้ และกลับมาหายดี แต่ ทางการเงนิ ของเขาได้ ณ กรุงเบอร์ลนิ ปี 1917 บคุ ลิกภาพของมงุ คก์ ลับเปล่ยี นไป หลังจากกลับมาท่ี หนงั สือช่ือ “Edvard Munch” ได้ตีพิมพ์สง่ ท้อง นอร์เวย์ในปี 1909 ผลงานทางศิลปะของเขาเปลยี่ น ตลาด รวบรวมเอาผลงานระหวา่ งการเดินทางไปท่ี แนวทางไปอยา่ งมาก มงุ ค์สนใจหัวขอ้ เรือ่ งธรรมชาติ ต่างๆของมุงค์ แมจ้ ะกระจายไปทัว่ โลก มงี านนิทรรศ ภาพวาดขาดความรูส้ กึ ลึกซง้ึ เปน็ เพยี งภาพภาพ การหลายๆคร้งั และคร้งั ที่รวบรวมผลงานครอบคลุม หนึ่งทขี่ าดชวี ิตและความรสู้ ึก แต่ดว้ ยความกดดนั ที่ มากทส่ี ุด ไดจ้ ัดขึ้นทีห่ อศลิ ป์แห่งชาติประจ�ำ กรุง น้อยลงงานของเขามสี สี นั มากขึน้ เบอร์ลิน รวมภาพวาดสนี ำ�้ มันกว่า 223 ภาพ -8-

Back in Norway ต้ั The University of Kristiania’s auditorium, the Aula งแต่ปี 1909 และชว่ งชวี ิตทีเ่ หลอื Munch ได้สรา้ งผลงานภาพขบวน ของ Munch มงุ คไ์ ด้อาศัยอยูใ่ นประเทศนอร์เวย์ แรงงานทก่ี �ำ ลงั เดินกลับบา้ น “Workers on Their ช่วงแรกเขาไดป้ ักหลักอยู่ ทเี่ มือง Kragerø ซ่ึงเป็น Way Home” ไดอ้ ย่างนา่ สนใจ คนอนื่ ๆในภาพ เมอื งที่ชายฝง่ั หา่ งออกไปทางใต้ ทีน่ ีเ่ ขาวาดภาพ เหมือนชายที่เหนือ่ ยลา้ และใบหน้าผอมแหง้ ทีช่ วน ภมู ปิ ระเทศในฤดูหนาวทีค่ ลาสสิกหลายแห่งและ ให้นกึ ถึงศพทเ่ี ดินได้ ภาพนีย้ ังเปน็ แบบในการศกึ ษา ทมุ่ เทอยา่ งมากส�ำ หรับการตกแตง่ ของหอประชมุ มุมมองและการเคลอ่ื นไหวอกี ดว้ ย ใหมข่ องมหาวทิ ยาลยั Kristiania ท่ี Aula ในปี 1912 Munch ได้รบั ต�ำ แหนง่ บุกเบิกงานศลิ ปะสมัยใหม่ ในงานนิทรรศการ Son- derbund ขนาดใหญใ่ น Cologne ใน Kragerø Munch สรา้ งสตูดิโอกลาง แจ้งขนาดใหญท่ เี่ ขาท�ำ งานเปน็ เวลาหลายปีในการ ออกแบบสำ�หรบั Aula หลงั จากการโต้เถยี งกนั อย่าง ยาวนานกว่าการออกแบบของ Munch ไดร้ ับการ ยอมรบั และตดิ ต้งั ในหอประชุมในปี 1916 Workers on Their Way Home,1913 - 1915 oil on canvas, 227 x 201 cm. -9-

ใ Spring Plowing,1916 oil on canvas, 109 x 84 cm. นปี 1916 Munch ไดซ้ อ้ื บา้ นท่ี แตม่ ี 7 ภาพหายสาบสญู ไป ในจำ�นวนทีพ่ บเจอ Ekely นอก Kristiania (เปลยี่ นชอื่ เป็น Oslo ใน และถกู เกบ็ ไวอ้ ย่างดคี อื ภาพ “The Scream” และ ปี 1924) ผลงานในชว่ งน้ีมักเก่ียวกบั ชวี ิตในชนบท “The Sick Chile” 23 มกราคม1944 เพยี งไม่ถึง ท้องทุง่ และฟาร์ม เชน่ ภาพ “Spring Plowing” ครึง่ เดือนหลังจากวันครบรอบวนั เกิดของเขา เอด็ เปน็ ลวดลายทีแ่ สดงใหเ้ ห็นถงึ ความแข็งแกร่งและ เวิรด์ มงุ คจ์ ากไปอย่างสงบ เขาไดท้ ำ�พินยั กรรมมอบ ชัดเจน ผา่ นแปรงโดยการทาสีสด ในการแสดงงาน ผลงานของเขาทง้ั หมดแกเ่ มอื งออสโล มีจำ�นวน ทพ่ี พิ ิธภัณฑแ์ หง่ เยอรมนั ภาพของเอด็ เวริ ด์ มุง ภาพวาดสนี ำ้�มนั ทง้ั หมด 1,008 ภาพ, ผลงานภาพ ค์ได้แสดงท้ังหมด 8 ภาพ แต่สองภาพในนั้นถกู วิ พิมพร์ วม 15,391 ภาพ, ภาพรา่ งและภาพสนี ้ำ� ถาควิจารณอ์ ยา่ งแรง ภาพถกู ยดึ และขายไป โดย รวม 4,443 ภาพและงานประตมิ ากรรมของเขา เฉพาะระหวา่ งชว่ งปี 1930 ถึง1940 พวกนาซีตี อีก 6 ช้ิน แม้วา่ ร่างของเขาเอด็ เวิรด์ มงุ คจ์ ะจากไป ตราผลงานของมงุ คว์ ่าเปน็ งานศลิ ปะที่เสื่อมเสยี แล้ว แต่จติ วญิ ญาณของเขายงั คงฝังรากลึกอย่ใู นงาน และย้ายผลงานของมงุ ค์ออกจากพิพธิ ภณั ฑ์สถาน ศลิ ปะและผลงานจำ�นวนมากทม่ี ุงค์ได้ท้ิงไว้ มงุ คเ์ ป็น แหง่ ชาตเิ ยอรมนีไปถึง 82 ชน้ิ ชว่ งป1ี 940 นอร์เวย์ ศลิ ปินทจ่ี ดั อยู่ในกลมุ่ ลัทธิ Expressionism หรือท่ี ถูกโจมตีโดยกลุ่มนาซีของเยอรมัน มุงคต์ ้องใชช้ ีวิต ราชบณั ฑิตเรยี กว่า ลัทธิแสดงพลงั ทางอารมณ์ ใน อย่างหวาดระแวง ขณะนั้นเขาอายไุ ด้ 76 ปี และ ปี 1963 มีการเปดิ พิพธิ ภณั ฑท์ ี่แสดงงานชน้ิ ยอด วาดภาพเก็บสะสมไว้จนแทบจะเตม็ ถึงชน้ั สอง เยยี่ มของเขาทัง้ หมด รวมอยใู่ นพิพิธภัณฑ์ชอ่ื “The ของบา้ น แตถ่ ูกนาซยี ดึ ไปถงึ 71 ภาพอยา่ งไร Munch-Museet” กต็ ามเมื่อส้ินสุดสงครามภาพเหล่านน้ั กค็ ่อยๆ กลบั คืนสูน่ อรเ์ วยด์ ว้ ยการซือ้ ของเหลา่ นกั สะสม - 10 -

Munch Museum ประวตั ิ พพิ ิธภณั ฑ์ Munch เป็นพิพธิ ภัณฑ์ The Munch Museum, Tøyen, Oslo, Norway (เกา่ ) ศิลปะในออสโล,นอรเ์ วย์ ทีท่ ุ่มเทให้กับชีวิตและ ผลงานของศลิ ปนิ ชาวนอร์เวย์อยา่ ง “Edvard ทางเข้าพิพธิ ภัณฑ์ Munch (เกา่ ) Munch” พิพิธภัณฑ์ Munch ตั้งอย่ทู ี่ Tøyen ใน เมอื งออสโล การก่อสรา้ งของพิพิธภัณฑ์เปน็ ทุน พพิ ิธภัณฑ์ Munch แห่งใหมใ่ นออสโล จากกำ�ไรท่ีเกดิ จากโรงภาพยนตร์ในเขตเทศบาล เมืองออสโลและก่อตง้ั ปี 1963 คอลเลกชันของ ประเทศนอรเ์ วย์ เปน็ โครงการก่อสร้างอาคารทมี่ ี มนั ประกอบดว้ ยผลงานและบทความโดยมงุ ค์ การพดู ถึงกันมากทีส่ ดุ แหง่ หนง่ึ ในประเทศนอร์เวย์ บรจิ าคใหก้ ับเทศบาลเมอื งออสโลกับการตายของ เนื่องจากมสี ถาปตั ยกรรมและสถานท่ตี ้งั อยู่ใน เขาและผลงานเพิ่มเตมิ บริจาคโดยน้องสาวของเขา ทา่ เรือออสโล เป็นทีร่ ู้จกั กันว่า Lambda และ พพิ ธิ ภณั ฑ์ยงั มีสว่ นในการศกึ ษาและการอนรุ ักษ์ จะเป็นเจ้าภาพจดั งานชน้ิ เอกของโลกทใ่ี หญท่ ส่ี ดุ โครงสรา้ งพพิ ธิ ภณั ฑไ์ ด้รับการออกแบบโดย ในโลก ผ้ชู นะการแข่งขนั ทางสถาปัตยกรรมของ สถาปนิก Myklebust และ Gunnar Fougner โครงการคือสถาปนิกชาวสเปนของ Juan Herre- Myklebust ยงั มบี ทบาทส�ำ คญั ในการขยายตวั ros การก่อสร้างเริม่ ขึ้นในปี 2015 โดยอาคารสงู และการปรบั ปรุงใหมข่ องพพิ ธิ ภัณฑ์ในปี 1994 12 ช้นั และฐาน 3 ช้ัน การออกแบบล้ำ�สมัยด้วยรปู ส�ำ หรับการครบรอบ 50 ปีของการตายของมุง ทรงแนวตัง้ และกระจกด้านหน้า ไดร้ ับการกลา่ วถึง ค์ ภาพวาด “Scream” ถูกนำ�ออกช่วั คราวจาก เปน็ อย่างมากเนอ่ื งจากมรี ายละเอียดและต�ำ แหน่ง Munch Museum เนอ่ื งจากความเสยี หายจาก ทโี่ ดดเด่น อกี ทั้งอยู่ตดิ กบั โรงละครโอเปรา่ ออสโล ความชืน้ ผบู้ ริหารของพิพธิ ภัณฑ์และทายาทของ พพิ ิธภณั ฑ์คาดว่าจะแลว้ เสรจ็ ในปี 2018 Munch เรียกรอ้ งให้สร้างอาคารแห่งใหม่มาเปน็ เวลานาน พพิ ธิ ภัณฑ์เก่าอยู่ในสภาพที่นา่ สงสาร ลา้ สมัย และเลก็ เกินไป หลงั จากทีม่ ีการประกาศ ดา้ นสถาปัตยกรรมระหว่างประเทศสภาเทศบาล เมืองออสโลไดต้ ัดสินใจที่จะสรา้ งพพิ ธิ ภณั ฑ์ Munch แหง่ ใหม่ - 11 -

พพิ ิธภัณฑ์ Munch ใหมท่ ่ีออกแบบมาโดย Estudio Hereros (night) พิพธิ ภัณฑ์ Munch ใหม่ทีอ่ อกแบบมาโดย Estudio Hereros (day) พิพธิ ภณั ฑ์ Munch แห่งใหมข่ ณะกำ�ลงั สร้าง - 12 -



#2 Edvard Munch’s Painting

1 The Scream Details Artist: Edvard Munch Date: 1893 Media: oil, pastel, cardboard, tempera Dimensions: 73.5 x 91 cm Location: National Gallery, Oslo, Norway Description นบั เปน็ ภาพที่โดง่ ดงั ทส่ี ุดของมงุ ค์ ซง่ึ เคยเปน็ ภาพทแี่ พงท่ีสดุ ในโลก ราคา 119,922,600 เหรยี ญสหรัฐ ภาพนน้ี ักวิจารณช์ ่ืออาร์เธอร์ ลิว โบวถ์ ึงกับยกยอ่ งว่าเปน็ สญั ลักษณ์ของศิลปะสมัยใหม่เทียบไดภ้ าพโม นาลซิ ่าของยุคเรอนาซองค์ เปน็ ภาพคนเดินอย่บู นสะพานกำ�ลงั หวดี รอ้ งดว้ ยความกลัวภัยทีก่ �ำ ลังคบื คลานมาด้านหลัง คือภาพผชู้ ายสองคน ซึ่งยนื อยู่ต�ำ แหน่งไกลสุดของภาพ ท้องฟ้าทาบดว้ ยสแี ดงสม้ ราวจะบง่ บอกถงึ ความตาย ท่ีใต้สะพานเป็นสายน้�ำ ทคี่ ดเค้ียวตามแกง่ หิน ทกุ องค์ ประกอบของภาพชาวให้คนดขู นหัวลกุ เพราะในภาพล้วนเปน็ สง่ิ ทค่ี าด เดาไมถ่ ูก แม้แตค่ นทกี �ำ ลงั หวดี ร้องเองถ้าพจิ ารณาดูหนา้ ตาคล้ายกับ ปศี าจมากกว่าคนธรรมดา มงุ คเ์ องได้เขยี นบรรยายภาพเป็นบทกววี ่า “เยน็ วันหน่งึ ผมกำ�ลงั เดนิ ทอดน่องบนสะพานสายเปลี่ยว ด้านหนึ่งคือ ภาพเมือง อีกด้านคือสายน้ำ�และแกง่ หิน ขณะท่มี องดูสายน้ำ�ทันใดน้นั ทองฟา้ และกอ้ นเมฆเร่มิ เปลี่ยนเป็นสีเลือด และไดย้ ินเสยี งสายลมพัด หวดี หวิวราวกบั เสียงหวดี รอ้ ง ผมจงึ วาดภาพทอ้ งฟ้าสเี ลอื ดเพือ่ สอ่ื ถงึ เสียงหวีดร้อง” - 15 -

- 16 -

2 Death in the sickroom Details Artist: Edvard Munch Date: 1893 Media: oil, canvas Dimensions: 160 x 134.5 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description ยอ้ นกลบั ไปสู่รูปแบบการเสียชวี ิตของโซฟี Munch ไดส้ ร้างผลงานท่ี แตกตา่ งจาก The Sick Child ตอนน้ีทั้งครอบครัวมีการแสดงความ โศกเศร้าและไว้ทุกขใ์ หห้ ญิงสาวท่กี ำ�ลังตาย โซฟนี ัง่ อย่ใู นแนวทแยง มุมไปทางด้านหลัง ทกุ คนมารว่ มไว้อาลยั ยกเวน้ พ่อของเธอท่ีก�ำ ลงั อธิษฐาน : เธอขาดชวี ิตแลว้ - 17 -

- 18 -

3 Madonna Details Artist: Edvard Munch Date: 1894 Media: oil, canvas Dimensions: 68.5 x 90 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description มาดอนนา่ เปน็ อกี ภาพที่ Munch ถูกท�ำ ส�ำ เนาหลายเลม่ การวาดภาพหญงิ สาวเปลอื ยแลว้ ให้ชอ่ื วา่ Madonna มีความหมายที่ ลึกซึง้ มากๆ ความโดดเดน่ ของภาพไม่ไดอ้ ยทู่ ี่รา่ งเปลือยเปล่า แต่เปน็ ผ้า คาดผมสีแดงแสดงถึงความพรหมจรรย์ ผมสีน้ำ�เงนิ หมายถงึ ความตาย (การจตุ จิ ากสวรรค์มาบนโลก) รา่ งเปลือยเปล่าแสดงถงึ ความบริสทุ ธ์ิ ท่ีไม่มีอะไรต้องปกปดิ นไ่ี ม่ใช่ภาพเปลอื ยท่ที ำ�ใหเ้ กดิ อารมณค์ วาม ตอ้ งการ แตเ่ ป็นภาพวาดทสี่ ะท้อนจิตใจของ Munch ออกมาถงึ หญงิ สาวในฐานะมารดาของพระผ้เู ป็นเจ้า ด้วยการนยิ ามความบริสทุ ธิ์ของ ตนเองขึน้ มา - 19 -

- 20 -

4 Anxiety Details Artist: Edvard Munch Date: 1894 Media: oil, canvas Dimensions: 74 x 94 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description มหี ลากหลายสีทใ่ี ช้ในภาพวาดน้ี ศิลปนิ ได้สรา้ งเส้นขอบฟ้าที่มสี ้มและสี เหลอื งซงึ่ นำ�ไปสู่มว่ งเข้มบนพืน้ ดนิ ในดา้ นหน้าของภาพวาดมีหลายคน ทยี่ ืนอยใู่ นแถวบนสะพานออสโล ผ้หู ญงิ อยู่ข้างหน้า แตค่ นทอ่ี ยู่ข้างหลัง เธอเปน็ ชาย หลายใบหนา้ ทีด่ า้ นหลังถกู เบลอออกและทกุ คนสวมหมวก สีดำ� ใบหน้าของผู้หญิงทอ่ี ยู่ข้างหนา้ แสดงความสนิ้ หวงั และสีเข้มแสดง สถานะตกต�่ำ นักวิจารณห์ ลายคนยงั เช่ือว่ามนั หมายถงึ การแสดงความ เสียใจและความเศร้าโศกซงึ่ เปน็ อารมณค์ วามรู้สกึ ท่ที ุกคนน้นั ต้องพบ เจออยูบ่ อ่ ยๆ - 21 -

- 22 -

5 Vampire Details Artist: Edvard Munch Date: 1895 Media: oil, canvas Dimensions: 109 x 91 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description ช่วงเวลาหนึ่งในชีวติ ของ Edvard Munch เขาตกหลุมรกั กบั หญงิ หมา้ ย คนหน่งึ ท้ังสองแอบเปน็ ช้กู ัน วิธีท่ี Munch แสดงออกตอ่ เธอ คือการจุมพติ เบาๆท่ีตน้ คอ นี่ถอื วา่ เปน็ แรงบนั ดาลใจให้กลายเปน็ ภาพนข้ึ น้ึ มา เหตทุ ีเ่ รยี กภาพนีว้ ่า Vampire เพราะมันดเู หมือนหญงิ สาวก�ำ ลังดูดเลือดจากคอของชายหน่มุ ซึง่ การ ดูดเลือดมันคอื สัญลกั ษณ์ของการซมึ ซมั กดั กรอ่ น ดดู ซมึ ในยุคสมัยท่ี ผชู้ ายมองตัวเองเหนอื กว่าผหู้ ญิงในทุกๆด้าน พวกเธอจะเปรียบเหมอื นปลิงทีค่ อยเกาะกินผชู้ าย เมือ่ ใดทหี่ มด ประโยชน์ ก็จะทิ้งคนเกา่ ไปหาคนใหม่ - 23 -

- 24 -

6 Kiss Details Artist: Edvard Munch Date: 1897 Media: oil, canvas Dimensions: 81 x 99 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description คนสองคนจมุ พติ กนั ไม่รู้ชาย-หญิง ชาย-ชาย หรอื หญิง-หญงิ เพราะภาพส่วนใบหนา้ ใช้การเบลอ ไม่มีการลงลายละเอยี ด การไมล่ งรายละเอียดใบหนา้ ท�ำ ให้เราสามารถจนิ ตนาการถงึ อะไรก็ได้ มากมาย มันอาจจะไม่ใช่แคก่ ารจูบกัน แต่สอ่ื ถงึ การกระทำ�บางอยา่ งท่ี รวมคนสองคนเขา้ เป็นหนงึ่ เดียว - 25 -

- 26 -

7 Self-Portrait in Hell Details Artist: Edvard Munch Date: 1903 Media: oil, canvas Dimensions: 65.5 x 82 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description ภาพวาดศิลปินเองทเี่ ปน็ ตวั หนาและแปลกๆ ภาพแทบจะบอกเราได้ชดั ว่า Munch อยใู่ นสถานที่ที่มีเปลวไฟและควนั จากนรก รา่ งกายของเขา สีทอง ตวั เขานน้ั เป็นวิญญาณสาปแช่งหรอื ปีศาจ? บางทศี ิลปนิ ทแี่ ทจ้ ริง อาจจะอยู่ที่นั่น? - 27 -

- 28 -

8 Starry night Details Artist: Edvard Munch Date: 1922 - 1924 Media: oil, canvas Dimensions: 119 x 140 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description Munch วาดภาพน้ีเขากไ็ ม่ได้เพียงแค่พยายามทจ่ี ะสรา้ งสัญลักษณท์ ่ี โดดเดน่ ของภาพของยุค 1890 และยคุ 1900 ภาพนเี้ ปน็ ความสมั พนั ธ์ ของอารมณภ์ ายในของเขา และความรู้สกึ โดดเดีย่ วของเขาในขณะท่เี ขา ลุกขนึ้ ยืนในทที่ ่หี นาวเย็น หา่ งจากไฟที่เปน็ มิตรเหลา่ นัน้ เม่อื มองภาพน้ี จะรู้สกึ ไดถ้ ึงค�่ำ คืนแหง่ สแกนดิเนเวียท่ีหนาวเหนบ็ ทส่ี ามารถจินตนาการ ถงึ การเดนิ บนท้องฟ้าอนั เรอื งแสงเหล่านไี้ ปส่แู สงสวา่ งของเมือง - 29 -

- 30 -

9 Self-portrait Between the clock and the bed Details Artist: Edvard Munch Date: 1940 - 1943 Media: oil, canvas Dimensions: 120.5 x 149.5 cm Location: Munch Museum, Oslo, Norway Description เปน็ ภาพ self-portrait ของมงุ คภ์ าพสดุ ท้าย ในภาพมงุ คย์ นื อยู่ ระหว่างนาฬิกาและเตยี งนอน ซึง่ เขาเหน็ วัยชราในอนาคตของตวั เอง เตียงเดีย่ วตกแต่งด้วยเสน้ ทแยงมุมทันสมยั สะท้อนถึงความโดดเดย่ี ว ของเขา ศิลปนิ เองดเู หมือนจะแข็งกระด้างแล้วกเ็ หน็ ตัวเองว่าเปน็ ศพท่ี แข็งกระด้าง เขาก�ำ ลังจะตายเร็ว ๆ น้ี - 31 -

- 32 -

Reference เอด็ เวริ ์ด มงุ ค.์ (ออนไลน์). ทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B9%8 7%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%94_% E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B9%8C, สืบค้นเมื่อ 8 ธนั วาคม 2560 Edvard Munch. (ออนไลน)์ . ทม่ี า : http://www.mnc.net/norway/munch.htm, สบื ค้นเมอื่ 8 ธนั วาคม 2560 Munch Museum. (ออนไลน)์ . ท่ีมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Munch_Museum, สืบคน้ เมือ่ 8 ธนั วาคม 2560 วิจารณ์ EDVARD MUNCH. (ออนไลน์). ท่มี า : https://raremeatblog.wordpress.com/tag/%E0%B8%A7 %E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%8C-edvard-munch/, สืบค้นเมอื่ 8 ธันวาคม 2560 Nicoleh’s Art Class. (ออนไลน์). ท่ีมา : https://www.facebook.com/444434438938205/photos /a.558443107537337.1073741868.444434438938205/594677607247220, สบื คน้ เมอ่ื 8 ธนั วาคม 2560 Edvard Munch. (ออนไลน)์ . ท่มี า : https://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2017/ nov/22/edvard-munch-between-the-clock-and-the-bed-in-pictures, สืบคน้ เมอ่ื 8 ธนั วาคม 2560 Edvard Munch. (ออนไลน์). ท่มี า : https://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2017/ nov/22/edvard-munch-between-the-clock-and-the-bed-in-pictures, สบื ค้นเมอื่ 8 ธนั วาคม 2560 Munch Museum, Norway. (ออนไลน)์ . ท่มี า : http://www.heidelbergcement.com/en/munch-muse- um, สืบค้นเมื่อ 8 ธันวาคม 2560 Death in the Sickroom, 1895 by Edvard Munch. (ออนไลน์). ท่มี า : https://www.edvardmunch.org/ death-in-the-sickroom.jsp, สบื ค้นเมอ่ื 8 ธันวาคม 2560 Anxiety. (ออนไลน์). ทม่ี า : http://totallyhistory.com/anxiety/, สืบคน้ เมอ่ื 8 ธันวาคม 2560 The Scream Versions Around the World. (ออนไลน์). ทม่ี า : http://blog.artweekenders. com/2014/01/21/scream-versions/, สืบค้นเม่ือ 8 ธันวาคม 2560 - 33 -

Nature is not only all that is visible to the eye... It also includes the inner pictures of the soul. ” ”EDVARD MUNCH


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook