Illuminated Menuscript

Illuminated หMนงั eสnือuวsิจcติ rรipt

บทนำ เพื่อใหผ อู านไดรบั ความรูเกยี่ วกับหนังสือวจิ ติ รเน่อื งจากมีขอมลู ในอนิ เตอรเ นต็ อยไู มมาก ผจู ัดทำจงึ สนใจในเร่อื งน้ี และเล็งเหน็ วา เปนเรอ่ื งที่มีภาพสวยงาม ภาพประกอบในแตละเลมอยางสวยงามวิจติ รมาก อีกท้งั ยงั มีความรเู กี่ยวกบั ยุคสมยั ตางๆของศลิ ปะ ซึง่ ตรงตามจดุ ประสงคของวชิ านี้ กวนิ ฆองวงษ 13570114 ผูจัดทำ

สารบญัBackground ความเปน มา 1-3Techniqes เทคนิค 4-6Miniature จุลจติ รกรรม 7-8Artists จิตรกร 9 - 15Book of hours หนังสอื กำหนดเทศกาล 17 - 19Gallery แกลเลอรี่ 20 - 21

Illuminated Menuscriptหรอื หนงั สอื วจิ ิตร คือ หนงั สอื ที่มกี ารตกแตงเพม่ิ เติมดว ยภาพประกอบขนาดเล็ก มีการออกแบบตวั อกั ษร ใชล วดลายอยางวิจติ รโดยมีความหมายตรงตวั หมายถึง ตนฉบบั ท่ีมีการตกแตงดวยเงิน หรือทองคำ เปน จติ รกรรมท่ีโดดเดนในยคุ กลางโดยพบในสองอารยธรรม ทั้งแบบตะวันตกและแบบอสิ ลามโดยผเู ขียนจะนำเสนอเฉพาะแบบตะวนั ตกเทานั้นการตกแตงตวั พยญั ชนะตวั แรกและขอบอยา งวิจิตรใน “หนงั สือกำหนดเทศกาล”ของฝร่ังเศส ราวป ค.ศ. 1400 1

Background หนังสอื ตัวเขยี นสวี จิ ิตรฉบบั แรกทสี่ ุดทม่ี ีการตกแตงพอประมาณมาจากสมัยคริสตศตวรรษที่ 5 ถึงที่ 7 สวนใหญท ำในไอรแลนด, อิตาลีและประเทศอน่ื ๆ บนผนื แผนดินใหญยโุ รป ความสำคัญของหนงั สอื วิจติ รมิใชเพียงคณุ คาทางวรรณกรรมแตย งั มคี ณุ คาทางประวตั ิศาสตรดวยซ่ีงจะเห็นไดจากตนฉบบั เอกสารตัวเขยี นสวี จิ ิตรทท่ี ำใหเราเรียนรูถึงประวตั ิศาสตร โรมันและ กรีกทต่ี กแตงโดยผบู ันทกึ และตกแตงหนงั สอื ตามอาราม 2

การทำหนังสือวจิ ติ รมเี ทคนิคคท่ซี บั ซอ นและใชเ วลา มกั จะใชกับหนังสือท่ีมคี วามสำคญั ตวั อยางเชน ผูที่ม่ังค่งั กม็ กั จะมี“หนงั สือกำหนดเทศกาล” เปน หนงั สอื ทีป่ ระกอบดวยขอ เขยี น,บทสวดมนต และ เพลงสดุดี และเปน หนงั สอื ทสี่ รางข้นึ เพื่อใชเ ปนหนงั สอื สวดมนตส ำหรับครสิ ตชนผูเครงครัด “หนงั สอื กำหนดเทศกาล” ราวป ค.ศ. 1400 ในชว งตน ยุคกลางหนงั สือสวนใหญม กี ารผลิตในพระอารามไมวาจะเปนสำหรบั การใชงานเอง งานแสดง หรอื ซอื้ ขายซึ่งไดรบั ความนิยมในเมอื งใหญๆ โดยเฉพาะอยางย่ิงในปารสี อิตาลีและเนเธอรแลนดต ราประจำตระกูลของ ในชวงสุดทา ยของยคุ นี้จติ รกรหลายคนเปนผูห ญิง คาดวา โดยเฉพาะอยางย่งิ ในกรุงปารีส 3

Techniques1. ตวั อักษร ในการเขียนหนงั สือวิจติ ร มักจะเรมิ่ จากการเขยี นตวั อกั ษรกอ นใชแผน กระดาษ หรือหนังสัตว ตดั ในขนาดทเี่ หมาะสมพรอมสำหรบัการนำมาเขยี น โดยหลังจากกำหนดเลยเ อาทของหนากระดาษ เชนตวั อักษรตวั แรก หรือกรอบลอมรอบ โดยใชไมปลายแหลมในการวดั ระยะ ซึง่ มีเครอ่ื งมอื ดังนี้ คอื ขวดหมกึ ปากกาขนนก หรอื ปากกากก เซนตเ บอรน ารด แหง Clairvaux บนหนงั สอื วิจติ ร ในยุคกลาง 4

2. ข้นั ตอนในการเขียนหนงั สือวจิ ิตร วางเลยเอาทแ ผนตอแผน วางแผนสำหรบั พืน้ ทข่ี องรูปภาพและขอความ 1 มีการเจาะรเู พื่อเปนไกดสำหรบั การตี เสน ไมบ รรทดั ในแนว horizontal ซึง่ จะเอาไวเขยี นตัวอักษร 2 คัดลอกสวนท่เี ปน ขอ ความทงั้ หมด 3 5

เมื่อเขียนขอความเสรจ็ สมบรู ณแลว จงึ เตรียมพ้นื ผวิ ของกระดาษ ใหม คี วามราบเรียบพรอ มลงสี ดวยหินจากภเู ขาไฟ 4การทำภาพประกอบมกั เริ่มจากการทำใหเ กดิ รอยโดยใชก ารเจาะท่แี มพ ิมพ วางแมพมิ พไ วบนกระดาษ แลว ใชผ งกราไฟทโ รยลงไป เพ้อื ใหผงหลุดผา นรทู ี่เจาะไวบนแมพมิ พเพอื่ ใหเกดิเปน เอาทไลน 5เม่ือกำหนดเอาทไ ลนไ วเรยี บรอ ยแลว จากนัน้ก็ลงสีจนเสรจ็ สมบูรณ 66

Miniatureหรือ จุลจิตรกรรม จุลจติ รกรรมสำหรบั หนงั สือวจิ ติ ร คำวา “Miniature” มาจากภาษาละตินวา “Minium” ทห่ี มายถึงสารสี “เลดเทโทรไซด” หรอื “ตะกัว่ แดง” (Lead tetroxide) คอื หนังสอื วิจติ ร โบราณหรอื จากยุคกลาง หรอื ลายตกแตง อยา งงายๆ ของกฎบัตรทต่ี ก แตง ดวยสารสตี ะกั่วแดงดังกลา ว การทภี่ าพโดยทว่ั ไปจากยคุ กลางมกั จะมี ขนาดเล็กทำใหส ับสนกบั จิตรกรรมขนาดเล็กโดยเฉพาะภาพเหมอื นขนาดเล็ก (portrait miniature) ที่พฒั นามาจากลักษณะการวาดท่มี ีประวัติคลา ย คลึงกัน จุลจิตรกรรมมา โทรจนั จากหนังสือ “เวอรจลิ เลียส โรมานสั ” (Vergilius Romanus) ใน “เอเนอดิ ” (Aeneid) โดยเวอรจิลของครสิ ตศตวรรษท่ี 5 7

นอกไปจากธรรมเนยี มการวาดจุลจิตรกรรมทางตะวันตกและไบแซนไทนแ ลวทางตะวันออกกม็ กี ารเขยี นจุลจติ รกรรมทีม่ กั จะเปน ภาพท่ีมเี นอ้ื หามากกวาทางตะวันตก และจากที่เปนงานทเ่ี ขยี นสำหรับหนงั สอื ก็พัฒนาไปเปน งานเขียนเปนแผน ๆ ท่ีใชเ กบ็ ในอลั บมั ได ทเี่ รียกวา จลุ จิตรกรรมเชนเดยี วกบั ทางตะวันตกแตม ลี กั ษณะเดยี วกบั ภาพเขยี นสีนำ้ จลุ จติ รกรรมทางตะวันออกกร็ วมทงั้ จุลจติ รกรรมเปอรเ ซีย และ จุลจิตรกรรมโมกลุ , จุลจิตรกรรมออตโตมันและ จลุ จิตรกรรมอนิ เดยีงานแตงงานของพระเจา ชารลที่ 4 และมารีแหงลกั เซมเบริ ก 8

Artists Jean Fouquet ฌ็อง ฟูแก ฌ็อง ฟูแก (Jean Fouquet) หรอื เฌอออ็ ง ฟูแก(Jehan Fouquet; ค.ศ. 1420 - ค.ศ. 1481)เปนจติ รกรคนสำคญ ของฝร่งั เศสของครสิ ตศตวรรษท่ี 15มีความสำคัญท้ังการเขียนภาพบนแผน ไมและการเขยี นภาพสำหรับหนังสือวิจติ ร (Illuminated manuscript) และเปนผเู รม่ิ การวาดภาพเหมือนแบบจุลจติ รกรรม (Miniature) “พระแมม ารแี ละพระบุตรลอ มรอบดวยเทวดา” (Virgin and Child Surrounded by Angels) เขยี นเมอื่ ป ค.ศ. 1450 9

ความสามารถท่ีเดนที่สุดของฟแู กคอื การวาดภาพในหนงั สือวิจติ ร ซงึ่ ทำไดอ ยา งคมชดั และมีรายละเอยี ดทส่ี วยงามฟูแกสามารถแสดงภาพท่มี พี ลังในการแสดงออกในเนือ้ ทีท่ีจำกัดความสำคญั ของฟแู ก จะเห็นไดจากการรวบรวมงานจากทัว่ ยโุ รปมาจดั งานแสดงภาพเขยี นทห่ี อสมุดแหง ชาตทิ ี่ปารสี “การสมมงกุฏของแมร”ี แสดงตรีเอกภาพเปน ภาพเหมือน มนุษยสามคน ภาพเหมือนแบบจุลจิตรกรรมเปน งานภาพเหมือนภาพแรกของศลิ ปะยโุ รปตะวนั ตก นอกจากวาจะนบั ภาพท่เี ขียนโดยยานแวน เอคซ่ึงนกั ประวตั ศิ าสตรศลิ ปะเชือ่ กนั วาเปนภาพแรกงานสว นใหญข องฟแู กคอื การวาดภาพในหนงั สือวิจติ รและจลุ หนังสือวจิ ติ ร วงั ชองทิอี (Château de Chantilly)มงี านของฟูแกถึง 40 เลมจากหนงั สอื ประจำช่ัวโมงซงึ่ เขียนเมื่อปค.ศ. 1461 สำหรับเอเตยี น เชอวาลีเย 10

Albrecht Dürer อัลเบรชท ดอื เรอร (Albrecht Dürer)21 พฤษภาคม พ.ศ. 2014 - 6 เมษายน พ.ศ. 2071 เปน จิตรกรและนักคณิตศาสตรชาวเยอรมัน เขาเปนลูกศษิ ยของมชิ าเอล โวลจมทั (Michael Wolgemut) 11

ผลงาน 12

Barthelemy van Eyck บาเธเลมี ฟาน เอค (Barthélemy d’Eyck หรอื van Eyck หรือ d' Eyck)(ค.ศ. 1420 - กอ น ค.ศ. 1470) เปน จิตรกรยุคฟนฟศู ลิ ปวิทยาของยุคเนเธอรแลนดตอนตนคนสำคญ ของประเทศเนเธอรแลนดใ นครสิ ตศ ตวรรษท่ี 15 ผทู ำงานอาจจะเปน ในบริเวณเบอรก นั ดีในประเทศฝรั่งเศส บาเธเลมี แวน เอคมคี วามสำคญั ในการเขียนภาพเขยี น,จลุ จิตรกรรม (Miniature) และภาพสำหรับ หนังสอื วจิ ิตร ฟาน เอคสรา งผลงานระหวางปค.ศ. 1440 ถึงป ค.ศ. 1469 จลุ จติ รกรรมสญั ลกั ษณแฝงคติจาก“ตำนานแหงความรกั ” ของพระเจาเรเน (King Rene’s Livre du cueur d'amour esprit) 13

หนงั สือวจิ ิตรที่เปน ผลงานของบาเธเลมีทีย่ ังหลงเหลืออยูกไ็ ดแ กหนงั สือประจำช่ัวโมงทห่ี อสมุดมอรแ กนทรี่ ัฐนิวยอรก สหรัฐอเมริกา ซ่ึงรวมทัง้ งานของอองเกอรองด ควอตองบางสว นและจุลจติ รกรรมอีกหา ชน้ิ ใน “หนงั สอื ประจำช่วั โมงโดยเรอเนแหง อองจู (ลอนดอน)”(The London Hours of René of Anjou) ท่หี อสมดุ แหง ชาตแิ หงอังกฤษทีบ่ รรยายถงึ ความคับแคน ระหวา งท่ีเรอเนไปเปน นกั โทษอยทู ่ดี ิจอง ฮารธ ันสันนิษฐานวา แบบวาดอาจจะรา งโดยเรอเนเองโดยใหบ าเธเลเปน ผวู าดรายละเอียด: “ผูแ ปลความคดิ อนั บรรเจดิ ของพระเจาแผน ดิน บคุ คลสองคนท่มี คี วามสมั พนั ธกันอยา งลึกซึง้ จนยากท่ีจะแยกจากกันซงึ่ อาจจะนำมาถึงความรว มมอื ทางศิลปะทป่ี ระสบความสำเรจ็ ” เอมิเลยี , อารไซท และพาลามอนสวดมนตในวดั จาก \"Théséide\" 14

Matthew Paris แม็ทธวิ แพริส (ราว ค.ศ. 1200 - (ค.ศ. 1259)แม็ทธวิ แพรสิ เปน นักบวชเบ็นนาดคิ ติน, นกั บันทกึ พงศาวดาร(Chronicler) ของยุคกลาง, จติ รกรหนังสอื วจิ ติ ร,นักเขียนแผนที่ชาวองั กฤษผูจำวดั อยูท่สี ำนักสงฆเซนตอ ัลบันในฮารทฟอรดเชอรในอังกฤษ แม็ทธิวเขียนงานหลายชิน้สวนใหญเ ปนงานเชงิ ประวตั ศิ าสตรท แี่ มท็ ธิวคดั (scribe)และวาดภาพวจิ ติ ร (illuminate) ประกอบดว ยตนเองงานสว นใหญจ ะวาดบางสว นดวยสนี ้ำที่บางครง้ั กเ็ รียกวา“tinted drawings” 1155



Book of hours หนังสือกำหนดเทศกาล เปน หนังสือวจิ ติ รจากยคุ กลาง ท่ียังหลงเหลอื อยเู ปน จำนวนมากในปจ จุบัน หนงั สอื กำหนดเทศกาล แตล ะเลมกม็ ีลักษณะแตกตา งจากกนั แตทีเ่ หมอื นกนั อยอู ยา งหน่ึงคือ จะเปน หนงั สือทปี่ ระกอบดวยขอเขียน, บทสวดมนต และ เพลงสดุดี และเปนหนงั สือทสี่ รางขึ้นเพ่อื ใชเปน หนังสอื สวดมนตส ำหรับครสิ ต ชนผเู ครงครดั หนาจากหนังสือวจิ ติ ร “หนงั สอื กำหนดเทศกาลดยคุ แหง แบรร”ี(Très Riches Heures du Duc de Berry) เปนภาพของ จอหน ดยคุ แหงแบรรีในโอกาส “วันแลกเปลี่ยนของขวัญ” ซ่งึ เปนภาพสำหรบั เดือนมกราคม 16

คำวา “ช่ัวโมง” ในคำภาษาองั กฤษสำหรบั หนังสอืกำหนดเทศกาลนน้ั มาจากภาษาละติน วา “horae” แตถ าเปน หนงัสือสวดมนตทเี่ ขียนเปนภาษาองั กฤษก็มกั จะเรยี กวา “primer”หนงั สอื กำหนดเทศกาลมกั จะเขยี นเปน ภาษาละติน แตก ม็ บี างที่เขียนเปนภาษาพ้ืนเมอื งของยโุ รป หนงั สือจำนวนมากทยี่ ังหลงเหลอื มาจนถึงปจ จุบนั อยใู นมอื ของหองสมดุ หรือของผสู ะสมสว นบคุ คล หนังสือกำหนดเทศกาลจากปลายคริสตทศวรรษ 1470 17

หนงั สอื กำหนดเทศกาลเปนหนงั สือสวดมนตพิธีฉบับยอทม่ี ีเนอ้ื หาคลา ยคลงึ กับการสวดมนตประจำชวั่ โมง (Divine Office)ทีใ่ ชก ันตามสำนักสงฆ แตห นังสือกำหนดเทศกาลเปน หนังสือทสี่ รางข้ึนสำหรบั ฆราวาสผูป ระสงคทีจ่ ะนำวถิ ีการปฏบิ ตั บิ างอยา งมาใชกระทำในชีวิตประจำวันของผเู ปนเจา ของ ตามปกติหนงั สือกำหนดเทศกาลจะประกอบดว ย :- ปฏิทนิ วันฉลองตา งๆ ในคริสตศ าสนา- บทยอท่เี ลือกคัดมาจากพระวรสาร- หนังสือสวดมนตพ ระแมมารี (Little Office of Our Lady)- เพลงสำนกึ (Penitential Psalms) เจ็ดบท- หนงั สอื สวดมนตนักบญุ (Litany of Saints)- หนังสอื สวดมนตร ำลึกถงึ ผตู าย (Office for the Dead)- บทสวดมนตอนื่ ๆ หนังสือกำหนดเทศกาล Jeanne d'Evreux 18

หนงั สือกำหนดเทศกาลดยคุ แหง แบรร :ี งานศพ หนังสือกำหนดเทศกาลเปน หนงั สือท่มี ักจะตกแตงดว ยภาพประกอบอยา งงดงามและกลายมาเปนเอกสารสำคัญท่ีไมแ ตจ ะมีคณุ คาทางการใชรูปสัญลักษณของคริสตศาสนาในยุคกลางเทานัน้ แตยังเปนเอกสารที่บันทึกความเปนอยขู องสังคมในสมัยครสิ ตศตวรรษที่ 15และคริสตศตวรรษท่ี 16 ดว ย บางเลมถงึ กบั ตกแตด วยอัญมณีบนหนาปก หรือภาพเหมือนหรือตราประจำตระกูลของผเู ปนเจาของและภายในก็จะมีการตกแตงดว ยภาพประกอบ ดวยอกั ษรตกแตงหรือการตกแตง ตามรมิ หนา หนังสือ 19

Gallery แกลเลอร่ี ภาพนักบุญลกู าผนู พิ นธพระวรสาร จากราวครสิ ตศ ตวรรษที่ 10 แมพระและพระกมุ าร จาก “หนังสอื กำหนดเทศกาลของดคุ เบอร”ี (Très Riches Heures) จากสมัยเรอเนซองส ในคริสตศ ตวรรษท่ี 15 20

เอกสารตัวเขียนสีวิจติ ร จากเอธิโอเปย (Eliza Codex 23) การตกแตง พยญั ชนะตัวแรก ของจลุ หนงั สอื เรอ่ื ง “Lehel's Horn” จากราว ค.ศ. 136021