นำ้บวย

“กระบวยสังวาส” เคลอื่ นไหวท่วงท่าชายหญิงได้! งานออกแบบโดยชาวบา้ น ภาพประกอบเนื้อหา - กระบวยสังวาส (ภาพจาก ศิลปวัฒนธรรม, 2543) ทม่ี า ศิลปวฒั นธรรม ฉบับกุมภาพันธ์ 2543 ผเู้ ขียน นวิ ัติ กองเพยี ร เผยแพร่ วันอังคารท่ี 5 มกราคม พ.ศ.2564 กระบวยเป็นภาชนะใชต้ กั น้าจากโอ่งมีใช้ในอีสานและลาว รวมไปถึงลาวเหนือด้วย แตท่ างลาวเหนือ เรียกวา่ โบย อีสานและลาว เรยี ก บวย ทําจากกะลามะพร้าว ด้ามจบั ทําด้วยไม้ บางแห่งมีจําหลักลวดลายท่ีดา้ มเป็นรูปต่าง ๆ แลว้ แต่ใครจะมีความคดิ สร้างสรรคท์ จ่ี ะทําดา้ มกระบวยใหส้ วยงาม ลักษณะของด้ามจับมักต้องออกแบบใหม้ นี ํ้าหนกั และขนาดสมดลุ กับตัวกะลาทีน่ าํ มาใช้ ส่วนลวดลายน้ันการจําหลักทปี่ ระณตี มักจะเหน็ ฝมี ือของช่างชาวบา้ นทางเหนอื มากกว่า ทางอสี าน

ความแตกต่างมาจากฝมี ืออาจเปน็ ด้วยลักษณะนสิ ยั ใจคอ ลาวทางเหนือนัน้ อ่อนหวาน อ่อนโยน ลวดลายจงึ หวานและละเอียดอ่อน สว่ นทางอสี านมีลักษณะกระด้างแตใ่ จดี ลวดลายจะออกมาแกร่งและแข็ง เปน็ พนื้ บ้าน มากกวา่ ลวดลายจะง่าย ไมใ่ ช่หยาบตวั กะลานัน้ บางแหง่ ก็มลี วดลายประกอบ แต่ดา้ มนั้นมกั ต้องจาํ หลกั เปน็ ลวดลายเสมอ นอกจากลายกนกลายพรรณไม้แล้วยังมีลวดลาย เป็นรูปสตั วต์ า่ ง ๆ ด้วย สดุ แท้แตท่ ้องถ่ินไหน จะชอบสัตวอ์ ะไร… สว่ นทีเ่ ปน็ ลวดลายกนกเครือวลั ย์ถือเป็นลวดลายพืน้ ฐานท่ีง่ายต่อการจําหลกั ออกแบบ บางช้ินจาํ หลักลวดลายไดง้ ดงามอ่อนชอ้ ยมาก บางช้นิ จาํ หลักรูปสตั วต์ า่ ง ๆ ไดอ้ ย่างมีชวี ติ ชีวา เคลอ่ื นไหวอยา่ ง กับของจริง บางชิน้ ดูโดยรวมแลว้ งามถอื เปน็ ของชิ้นเอกท่คี ู่ควรคา่ เกบ็ ไว้ชืน่ ชมมากกว่าจะนาํ มาใชจ้ ริง แต่งานออกแบบด้ามกระบวยน้ันย่อมมีงานท่ีสนุกและน่าสนใจให้ได้เห็นเสมอ เพราะความเป็นศิลปินของคน ไทยนน้ั เปน็ คนท่ีมีอารมณ์ขัน ดา้ มกระบวยทีเ่ ปน็ เรื่องเชิงสงั วาสจงึ ปรากฏให้เห็นอยู่ทุกพน้ื ท่ีพน้ื ถิ่นท่ีมีกระบวย ใชอ้ ยู่ บางอันออกแบบได้งามจนอดใจท่จี ะขอนํามาเก็บไว้ชื่นชม กระบวยเชิงสังวาสบางอันออกแบบให้มีการเคล่ือนไหวได้ด้วย ท่ีเป็นชายหญิงกําลังเสพสังวาสนั้นมี การเคลื่อนไหวในท่วงท่าของฝ่ายชายและหญิงเพียงใช้ปลายน้ิวกระดกด้ามกระบวยเท่านั้น รายละเอียดของ ชายหญิงท่ีจําหลักเป็นรูปประดับที่ด้ามกระบวยมีรายละเอียดสวยงามมากในบางอัน บางอันก็อวด ความสามารถในการจําหลักจากไม้ช้นั เดียวโดยไมต่ ้องนาํ มาตอ่ เติมเขา้ ประกอบกัน นเ่ี ปน็ ความสามารถพิเศษท่ี ช่างชาวบ้านนฤมิตขึ้นอย่างชํานาญแต่บางอันกลับใช้เสน่ห์เพียงจําหลักเป็นรูปเชิงสังวาสชิ้นเดียวของเพศชาย เป็นด้ามขนาดใหญ่จับเหมาะมือและใช้งานได้อย่างสะดวกสบายนี่คืองานศิลปะพ้ืนบ้านท่ีเกิดจากความคิด สร้างสรรค์ของช่างชาวบ้าน ท่ีมีอารมณ์ขันและอารมณ์อันสนุกสนาน เป็นงานศิลปะท่ีสร้างสรรค์และน่านิยม ยกยอ่ งอย่างยิง่ เปน็ งานศลิ ปะที่ปลอดจากอามิสสินจา้ งรางวัลใดใด บรสิ ุทธผิ์ ดุ ผอ่ งและอาบอิ่มเม่อื เราได้ช่นื ชม