โรคไข้เลือดออก 20-023

โรคไข้เลือดออก (dengue hemorrhagic fever)

โรคไข้เลือดออก (dengue hemorrhagic fever) เป็นโรคที่เกิดจากการติดเช้ือไวรัสเดงกี (dengue virus) โดยมียงุ ลายเป็นพาหะนาโรค มกั พบในประเทศเขตร้อนและระบาดในช่วงฤดูฝนของทุกปี อาการของโรคไขเ้ ลือดออกมีต้งั แต่ไม่มีอาการผดิ ปกติไปจนถึงเสียชีวติ ไดห้ ากไม่ไดร้ ับการรักษาอยา่ งทนั ท่วงที สาเหตุของโรคไข้เลือดออก เช้ือไวรัสเดงกีซ่ึงมีอยดู่ ว้ ยกนั 4 สายพนั ธุ์ คือ DENV-1, DENV-2, DENV-3 DENV-4 น้นั มียงุ ลายตวั เมียเป็นพาหะนาโรค เมื่อยงุ ลายดูดเลือด ผปู้ ่ วยที่มีเช้ือไวรัสเดงกี เช้ือจะเขา้ ไปฝังตวั ภายในกระเพาะและต่อมน้าลายของยงุ โดยมีระยะฟักตวั ประมาณ 8-12 วนั เมื่อยงุ ที่มีเช้ือไวรัสไปกดั คนอ่ืนๆ ต่อ เช้ือไวรัสกจ็ ะเขา้ สู่กระแสเลือดของผทู้ ี่โดนกดั ก่อใหเ้ กิดการแพร่ระบาดของโรคไขเ้ ลือดออกตามมา ผปู้ ่ วยโรคไขเ้ ลือดออกท่ีเคยไดร้ ับเช้ือไวรัสสาย พนั ธุใ์ ดจะมีภูมิคุม้ กนั เฉพาะสายพนั ธุน์ ้นั หากไดร้ ับเช้ือไวรัสสายพนั ธุ์ท่ีต่างออกไปจากคร้ังแรกกส็ ามารถเป็นไขเ้ ลือดออกไดอ้ ีก และโดยทวั่ ไปอาการ ของโรคคร้ังท่ีสองมกั รุนแรงกวา่ คร้ังแรก ท้งั น้ี ในแต่ละปี พบวา่ มีการกระจายของเช้ือท้งั 4 สายพนั ธุ์หมุนเวยี นกนั และมีเช้ือท่ีเด่นแตกต่างกนั ไปในแต่ละ ปี ทาใหม้ ีการระบาดของโรคมาโดยตลอด เนื่องจากประชาชนไม่มีภูมิตา้ นทานต่อเช้ือไวรัสสายพนั ธุ์น้นั ๆ ปัจจยั เส่ียงของโรคไข้เลือดออก โรคไขเ้ ลือดออกสามารถพบไดท้ ุกเพศทุกวยั แต่พบบ่อยในเดก็ วยั เรียนและวยั ทางานตอนตน้ ซ่ึงผปู้ ่ วยท่ีมีภาวะเส่ียงต่อการดาเนินโรคท่ีรุนแรง หรือภาวะแทรกซอ้ น ไดแ้ ก่ - เดก็ ทารกและผสู้ ูงอายุ - หญิงต้งั ครรภ์ - ผทู้ ่ีมีแผลในกระเพาะอาหาร - ผหู้ ญิงท่ีอยรู่ ะหวา่ งมีประจาเดือนหรือมีเลือดออกผดิ ปกติทางช่องคลอด - ผทู้ ่ีมีโรคเมด็ เลือดแดงแตกง่าย หรือโรคที่เกิดจากฮีโมโกลบินผดิ ปกติ - ผปู้ ่ วยโรคหวั ใจพกิ ารแต่กาเนิด - ผปู้ ่ วยโรคเร้ือรัง เช่น เบาหวาน ความดนั โลหิตสูง หอบหืด โรคหวั ใจขาดเลือด ไตวาย ตบั แขง็ - ผทู้ ี่รับประทานยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์ (corticosteroid) หรือยาในกลุ่มยาแกอ้ กั เสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (Non-Steroidal Anti-Inflammatory หรือ NSAIDs)

อาการของโรคไข้เลือดออก อาการของผทู้ ี่ติดเช้ือไวรัสเดงกีน้นั แบ่งเป็น 2 ชนิดตามความรุนแรง คือ - ไขเ้ ดงกี - ไขเ้ ลือดออก - โรคไขเ้ ดงกี (dengue fever) ซ่ึงอาการที่พบไดแ้ ก่ ปวดศรี ษะ ปวดกระบอกตา ปวดเมื่อยตามตวั ปวดขอ้ หรือกระดูก มีผน่ื ข้ึนคลา้ ยผนื่ ของโรคหดั และอาจมีภาวะเลือดออกหรือไม่มีกไ็ ด้ ส่วนโรคไขเ้ ลือดออกน้นั นอกจากจะมีอาการเช่นเดียวกบั โรคไขเ้ ดงกีแลว้ ยงั มีอาการอ่ืนๆ ซ่ึงเป็นลกั ษณะเฉพาะของโรค คือ - มีไขส้ ูงเฉียบพลนั เกิน 38 องศาเซลเซียสประมาณ 2-7 วนั - คลื่นไส้ อาเจียน เบ่ืออาหาร - หนา้ แดง อาจพบจ้าเลือดหรือจุดเลือดออกสีแดงเลก็ ๆ ตามผวิ หนงั หรือมีเลือดออกบริเวณอื่น เช่น เลือดกาเดาไหล เลือดออกตามไรฟัน ปัสสาวะ อุจจาระมีเลือดปน - ปวดทอ้ งอยา่ งรุนแรง กดเจบ็ ชายโครงดา้ นขวา - ในรายท่ีมีอาการรุนแรงมาก หลงั จากมีไขม้ าแลว้ หลายวนั ผปู้ ่ วยอาจเกิดภาวะการไหลเวยี นโลหิตลม้ เหลวหรือภาวะชอ็ ก และเขา้ สู่ระยะที่เรียกวา่ กลุ่มอาการไขเ้ ลือดออกช็อก (dengue shock syndrome) โดยผปู้ ่ วยจะมีอาการกระสบั กระส่าย ปลายมือปลายเทา้ เยน็ ปัสสาวะนอ้ ยลง ไขล้ ดลงอยา่ งรวดเร็ว ความดนั โลหิตลดต่า วดั ชีพจรไม่ได้ สาหรับผปู้ ่ วยท่ีไม่มีภาวะชอ็ ก หลงั จากมีไขส้ ูง 2-7 วนั ไขจ้ ะเร่ิมลดลง ระบบไหลเวยี นโลหิตเริ่มเขา้ สู่ภาวะปกติ ความดนั โลหิตและชีพจรเร่ิมคงที่ เมื่อผา่ นไป 2-3 วนั จึงเขา้ สู่ระยะ หายเป็นปกติผปู้ ่ วยจะมีอาการดีข้ึน ไขล้ ดลง เร่ิมรับประทานอาหารไดอ้ าการปวดทอ้ งดีข้ึนระยะน้ีมกั พบผน่ื แดงและคนั ตามฝ่ ามือและฝ่ าเทา้ ซ่ึง จะหายไดเ้ องภายใน 1 สปั ดาห์

การวนิ ิจฉัยโรคไข้เลือดออก เนื่องจากอาการของโรคไขเ้ ลือดออกในระยะแรกๆ คลา้ ยกบั โรคติดเช้ือหลายโรค เช่น ไขห้ วดั ใหญ่ และไขจ้ ากสาเหตุอ่ืน ดงั น้นั นอกเหนือจากการ สังเกตอาการและซกั ประวตั ิความเป็นอยขู่ องผปู้ ่ วยแลว้ แพทยว์ นิ ิจฉยั โรคไขเ้ ลือดออกดว้ ยการตรวจเพิม่ เติม และตรวจทางหอ้ งปฏิบตั ิการ ดงั น้ี - ตรวจความสมบูรณ์ของเมด็ เลือด (CBC) เพื่อหาความผดิ ปกติของส่วนประกอบท้งั หมดของเลือด ไดแ้ ก่ เมด็ เลือดแดง เมด็ เลือดขาว เกลด็ เลือด และความ เขม้ ขน้ ของเลือด - ตรวจภูมิคุม้ กนั ต่อไขเ้ ลือดออก (IgM) , ตรวจ NS1 Ag ต่อเช้ือโดยตรง ตรวจ PCR เพื่อหาเช้ือไวรัสเดงกี หากพบวา่ ผปู้ ่ วยมีจุดเลือดออกเลก็ ๆ ตามลาตวั และจานวนเกลด็ เลือดลดต่าลง เป็นตวั บ่งช้ีวา่ ผปู้ ่ วยติดเช้ือไวรัสเดงกี แต่ถา้ เกลด็ เลือดลดต่ามาก เมด็ เลือดขาวต่า เมด็ เลือดแดงเขม้ ขน้ ข้ึน ความดนั โลหิตต่า ร่วมกบั มีชีพจรเบาเร็ว เป็นตวั บ่งช้ีวา่ ผปู้ ่ วยมีโอกาสเขา้ สู่ระยะช็อกซ่ึงจาเป็นตอ้ งเขา้ รับการรักษาตวั ใน หอ้ งดูแลผปู้ ่ วยหนกั ทนั ที การรักษาโรคไขเ้ ลือดออก ปัจจุบนั ยงั ไม่มียาตา้ นเช้ือไวรัสสาหรับโรคไขเ้ ลือดออก การรักษาจึงเป็นไปตามอาการเพื่อประคบั ประคองใหร้ ่างกายของผปู้ ่ วยกลบั เขา้ สู่ภาวะปกติ โดยเร็ว ซ่ึงในรายที่อาการไม่รุนแรง โรคไขเ้ ลือดออกอาจหายไดเ้ องภายใน 2-7 วนั สาหรับการดูแลอาการเบ้ืองตน้ ผปู้ ่ วยควรด่ืมน้าผลไมห้ รือน้าเกลือแร่เพ่อื ป้องกนั ภาวะขาดน้า เช็ดตวั ดว้ ยน้าอุ่นเพ่อื ลดไขเ้ ป็นระยะๆ รับประทาน อาหารอ่อน งดอาหารหรือเคร่ืองดื่มที่มีสีคลา้ ยเลือดเพ่ือไม่ใหก้ ารวนิ ิจฉยั คลาดเคล่ือน อาจรับประทานยาลดไข้ เช่น ยาพาราเซทตามอลไดแ้ ต่ในปริมาณท่ี แพทยส์ ่ังเท่าน้นั หา้ มรับประทานยาแอสไพรินและยากลุ่ม NSAID เดด็ ขาดเพราะอาจทาใหเ้ ลือดออกง่ายและมากข้ึน หากพบวา่ ผปู้ ่ วยอาเจียนมาก ปวด ทอ้ งมากไขล้ ดลงอยา่ งรวดเร็ว ตวั เยน็ ผดิ ปกติ ไม่ปัสสาวะนานกวา่ 6 ชว่ั โมง ควรรีบมาพบแพทยโ์ ดยเร็วท่ีสุด

การป้องกนั โรคไข้เลือดออก โรคไขเ้ ลือดออกสามารถป้องกนั ไดด้ งั น้ี - ป้องกนั ไม่ใหย้ งุ ลายกดั โดยสวมใส่เส้ือผา้ ท่ีปกปิ ดมิดชิด ใชส้ ารไล่ยงุ ชนิด ต่างๆ เช่น DEET รวมถึงป้องกนั ไม่ใหย้ งุ ลายเขา้ มาหลบซ่อนในบา้ น ท้งั น้ี ยงุ ลายมกั กดั ในเวลากลางวนั มากกวา่ กลางคืน - ทาลายแหล่งเพาะพนั ธุ์ยงุ ลายบริเวณบา้ นและใกลเ้ คียง ดว้ ยการปิ ดฝาภาชนะท่ี มีน้าขงั ไม่ใหย้ งุ เขา้ ไปวางไข่ได้ เปล่ียนน้าในภาชนะท่ีปิ ดไม่ได้ เช่น แจกนั ทุก สัปดาห์ ปล่อยปลากินลูกน้าในอ่างบวั ปรับปรุงสภาพแวดลอ้ มบริเวณบา้ นให้ สะอาดปราศจากเศษวสั ดุท่ีอาจมีน้าขงั ได้ เช่น ขวดเก่า กระป๋ องเก่า เป็นตน้ - ในรายท่ีอายมุ ากกวา่ 9 ปี และนอ้ ยกวา่ 45 ปี ร่วมกบั มีประวตั ิ เคยเป็น ไขเ้ ลือดออกมาแลว้ อาจพิจารณาฉีดวคั ซีนป้องกนั ไขเ้ ลือดออกจากสายพนั ธุ์อ่ืน



THANK YOU