เกณฑ/์ ดัชนีช้ีวัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.2.2 ความพร้อมของ สาธารณูปโภคพ้ืนฐาน (1) แหล่งท่องเที่ยวขาดแคลนสาธารณูปโภคพ้ืนฐาน ไม่สามารถ 4 พิจารณาจากความเพียงพอของ อำ� นวยความสะดวกแก่นักทอ่ งเทีย่ วได้ สาธารณูปโภคขั้นพ้ืนฐานกับการ 3.2.3 มาตรการด้าน (2) แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วมสี าธารณปู โภคพน้ื ฐานบางประเภทและไมเ่ พยี งพอ ใช้งานในช่วงเวลาปกติและช่วง ความปลอดภยั และ หรือมขี อ้ จ�ำกดั ในการใชง้ าน เทศกาล ซึ่งสาธารณูปโภคข้ันพ้ืน ระบบเตือนภยั (3) แหล่งท่องเที่ยวมีสาธารณูปโภคพื้นฐานทุกประเภท แต่มีปริมาณ ฐานในทนี่ ้ี ไดแ้ ก่ ระบบไฟฟา้ ระบบ ทไ่ี มเ่ พยี งพอต่อความต้องการของนกั ท่องเทยี่ วในทกุ ช่วงเวลา ประปา และระบบการสอื่ สาร 4 แหล่งท่องเที่ยวมีสาธารณูปโภคพ้ืนฐานทุกประเภทท่ีมีคุณภาพ ปานกลาง เพยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของนกั ทอ่ งเทย่ี วในทกุ ชว่ งเวลา (5) แหล่งท่องเท่ียวมีสาธารณูปโภคพื้นฐานทุกประเภทที่มีคุณภาพดี เพยี งพอต่อความตอ้ งการของนักทอ่ งเท่ยี วในทกุ ชว่ งเวลา (1) ไมม่ มี าตรการรักษาความปลอดภยั และระบบเตอื นภยั แต่อยา่ งใด 4 มาตรการดา้ นความปลอดภยั เชน่ (2) มีมาตรการด้านความปลอดภัยและระบบเตือนภัยน้อย หรือไม่มี การมีเจ้าหน้าท่ีช่วยชีวิต การติด ประสิทธิภาพ ป้ายไว้ในเขตห้ามเล่นน�้ำหรือ (3) มมี าตรการรกั ษาความปลอดภยั และระบบเตอื นภยั ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ บรเิ วณอันตราย การให้ห่วงชูชีพ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 43 ปานกลาง แตร่ ะบบรักษาความปลอดภยั ยงั ไม่รดั กมุ ผกู ลอยไว้เป็นระยะ หรือการห้าม 4 มีมาตรการรักษาความปลอดภัยและระบบเตือนภัยอยู่ในระดับดี ด่มื สรุ า เปน็ ต้น แต่ไมเ่ หมาะสม หรอื เพียงพอในช่วงฤดกู าลท่องเทีย่ ว (5) มีมาตรการรักษาความปลอดภัยและระบบเตือนภัยอยู่ในระดับ ทดี่ มี าก มคี วามเหมาะสมและเพยี งพอตอ่ นกั ทอ่ งเทยี่ วทงั้ ในชว่ งปกติ และชว่ งฤดกู าลทอ่ งเที่ยว
44 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดัชนีชีว้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.2.4 เจา้ หนา้ ท่ีรักษา ความปลอดภยั (1) ไมม่ เี จ้าหน้าทรี่ กั ษาความปลอดภยั พิจารณาจากการมีเจ้าหน้าที่ (2) มีเจ้าหน้าท่ีรักษาความปลอดภัยท่ีเป็นอาสาสมัครท้องถ่ินช่วยดูแล รักษาความปลอดภัยท่ีเพียงพอ 3.2.5 การใหบ้ ริการ เปน็ ครง้ั คราว เหมาะสมตอ่ จำ� นวนนกั ทอ่ งเทย่ี ว (3) มีเจ้าหน้าทร่ี ักษาความปลอดภยั ที่เปน็ ลกู จ้างประจ�ำของ และความพร้อมของเจ้าหน้าที่ แหล่งทอ่ งเทีย่ ว แต่มีจำ� นวนนอ้ ยไม่เพยี งพอ ในการรับมือกับเหตุฉุกเฉิน เช่น 4 มเี จา้ หนา้ ทร่ี กั ษาความปลอดภยั ทเ่ี ปน็ ลกู จา้ งประจำ� ของแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว เจ้าหน้าท่ีมีความรู้ผ่านการฝึก มีความรู้เรื่อง การช่วยเหลือนักท่องเที่ยวและรับมือกับเหตุฉุกเฉิน อบรมดา้ นความปลอดภยั เปน็ ตน้ ได้ แตอ่ าจไม่เพยี งพอในช่วงฤดกู าลท่องเท่ียว หากไม่มีคุณสมบัติตามที่ระบุ (5) มเี จา้ หนา้ ทร่ี กั ษาความปลอดภยั ทเี่ ปน็ ลกู จา้ งประจำ� ของแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว ให้ 0 คะแนน หากมแี ตไ่ มไ่ ด้ ที่เหมาะสมเพียงพอต่อนักท่องเท่ียวทั้งในช่วงปกติและช่วงฤดูกาล ดำ�เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ท่องเที่ยว และเจ้าหน้าที่มีความรู้เรื่องการช่วยเหลือนักท่องเท่ียว ให้ 0.5 คะแนน และหากมี และรบั มอื กับเหตฉุ กุ เฉนิ ได้เป็นอย่างดี คุณสมบตั ิตรง ให้ 1 คะแนน มีส่ือหลากหลายประเภทในการให้ข้อมูลแก่ 0 0.5 1 นักท่องเทย่ี ว เชน่ แผน่ พบั โปสเตอร์ นิทรรศการ มีจ�ำนวนบุคลากรด้านบริการเพียงพอต่อการ 0 0.5 1 ให้บริการนักท่องเทยี่ ว มีเจ้าหน้าท่ีประชาสัมพันธ์ท่ีมีอัธยาศัยดี และ 0 0.5 1 สามารถส่ือสารภาษาอังกฤษได้พอสมควร มีการปรับปรุงและพัฒนาระบบการให้บริการ 0 0.5 1 อยา่ งต่อเนือ่ งและสมํ่าเสมอ
เกณฑ/์ ดชั นชี ้วี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.2.6 การจัดการด้าน มตี วั แทนของชมุ ชนในการรว่ มวางแผนหรอื บรหิ าร 0 0.5 1 หากไม่มีคุณสมบัติตามที่ระบุ การมีส่วนร่วม จดั การการทอ่ งเที่ยวในแหลง่ ท่องเท่ียว ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ ชุมชนมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาทรัพยากร 0 0.5 1 ดำ�เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ธรรมชาติในพน้ื ทที่ ่องเท่ียว ให้ 0.5 คะแนน และหากมี มีการก่อตั้งองค์กรหรือโครงการอนุรักษ์ต่างๆ 0 0.5 1 คุณสมบตั ิตรง ให้ 1 คะแนน ท่ีเกิดจากท้องถ่ิน ซึ่งมีบทบาทต่อการจัดการ การทอ่ งเทีย่ วในแหล่งทอ่ งเทีย่ ว ชุมชนมีรายได้หรือเงินเดือนจากการถูกจ้างงาน 0 0.5 1 ทเี่ กย่ี วข้องกับการท่องเท่ียว ชุมชนมีรายได้จากการทำ�ธุรกิจที่เก่ียวข้องกับ 0 0.5 1 การท่องเที่ยว เช่น การนำ�เท่ียว การให้บริการ ในกิจกรรมการท่องเท่ียว การให้บริการด้านที่พัก กรมการทอ่ งเท่ยี ว 45 การขายอาหารและสนิ ค้าพนื้ เมอื ง เปน็ ต้น คะแนนรวมขอ้ 3.2 (คะแนนเตม็ 30 คะแนน) 20.5 คะแนนรวมขอ้ 3 (เตม็ คะแนนเตม็ 65 คะแนน) 47
46 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก
ภาคผนวก กรมการท่องเท่ียว 47
48 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก
แบบตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเทย่ี ว ประเภทน้�ำตก กรมการท่องเที่ยว 49
50 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก แบบตรวจปกรระมเกมาินรมท่อางตเรทฐยี่ าวนกคระุณทโภดรวยางพกแารหทล่อง่งทเท่อยี่ งวเแทลย่ีะวกีฬปาระเภทน้�ำตก ชอ่ื แหล่งทอ่ งเทย่ี ว ............................................................................................................................................................................................... หนว่ ยงานผู้รับผดิ ชอบ/ผู้ดูแล ............................................................................................................................................................................... ท่ีอย.ู่ ...................หมู่ที่ ..................บา้ น...................ตำ�บล.............................อำ�เภอ................................จังหวัด.................................................. ผูป้ ระเมนิ (ชื่อ-นามสกลุ ) ..................................................................................................................................................................................... (หน่วยงาน) ......................................................................................................................................................................................... ประเมนิ เมือ่ วันท่ี ................................ เดอื น .................................................... พ.ศ. ............................ ลักษณะการจัดการดา้ นการท่องเทย่ี วของแหล่งธรรมชาตปิ ระเภทนำ้� ตก กรณที ี่ 1 การตรวจประเมินแหล่งนำ�้ ตกที่มกี ารบริหารจัดการดา้ นการท่องเท่ียว กรณที ่ี 2 การตรวจประเมนิ แหล่งนำ�้ ตกทีย่ ังไมม่ กี ารบรหิ ารจัดการด้านการท่องเท่ียว หมายเหตุ ในกรณที แี่ หลง่ น้�ำตกยงั ไมม่ กี ารบรหิ ารจดั การดา้ นการทอ่ งเทยี่ ว ใหท้ ำ� การตรวจประเมนิ เฉพาะองคป์ ระกอบท่ี 1 ดา้ นคณุ คา่ ดา้ นการทอ่ งเทย่ี วและความเสย่ี งตอ่ การถกู ทำ� ลาย และองคป์ ระกอบที่ 2 ดา้ นศกั ยภาพในการพฒั นาดา้ นการทอ่ งเทยี่ วเทา่ นนั้
ผลการใหค้ ะแนน คะแนนเตม็ ผลการใหค้ ะแนน 85 องคป์ ระกอบ 1. คุณคา่ ดา้ นการทอ่ งเท่ียวและความเส่ียง 60 ต่อการถกู ทำ�ลาย 65 2. ศกั ยภาพในการพฒั นาดา้ นการท่องเทีย่ ว 210 3. การบรหิ ารจัดการ กรมการทอ่ งเท่ยี ว รวมทงั้ สน้ิ ปานกลาง (มากกว่า 105 - 126 คะแนน) ต�ำ่ (น้อยกว่าหรือเทา่ กบั 105 คะแนน) ระดบั มาตรฐาน ดีเยี่ยม (มากกว่า 168 คะแนนขึน้ ไป) ดมี าก (มากกว่า 147 - 168 คะแนน) ดี (มากกว่า 126 - 147 คะแนน) 51
52 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ์/ดัชนีช้ีวดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1. คุณค่าดา้ นการทอ่ งเที่ยวและความเสยี่ งตอ่ การถูกทำ�ลาย (คะแนนเต็ม 85 คะแนน) 1.1 คณุ คา่ และความสวยงามของน�้ำตก (คะแนนเตม็ 65 คะแนน) 1.1.1 ปริมาณน้�ำ (1) หน้าแล้งไมม่ ีนำ้� หรือมีน้อยมาก พิจารณาจากความสม่ําเสมอ (2) มนี ำ�้ ในหนา้ นำ้� หนา้ แลง้ นำ้� เหลอื อยนู่ อ้ ยหรอื บางชว่ งสน้ั ๆ ไมม่ ี ของปรมิ าณนา้ํ ของนาํ้ ตก โดย (3) มีน้�ำตลอดปี แต่มีปรมิ าณน�้ำน้อย การสังเกตและการสอบถาม (4) มีน้�ำมากในหน้านำ้� แตใ่ นหน้าแลง้ มนี �ำ้ นอ้ ย เจา้ หนา้ ทร่ี บั ผดิ ชอบในพนื้ ที่ (5) มีน�ำ้ มากตลอดทงั้ ปี 1.1.2 ความสงู ของชน้ั นำ้� ตก (1) น้อยกวา่ 2.5 เมตร แทบไม่มคี วามสูงคลา้ ยลำ� ธารท่ีมีน้ำ� แรง พจิ ารณาความสงู ของชนั้ นำ�้ ตก (2) 2.5 - 5 เมตร ทมี่ คี วามสงู ทสี่ ดุ ในแหลง่ นำ้� ตก (3) มากกวา่ 5 - 10 เมตร นน้ั ซง่ึ นำ�้ ตกทม่ี ขี นาดใหญจ่ ะ (4) มากกว่า 10 - 20 เมตร ก่อให้เกิดความรู้สึกดึงดูด (5) มากกว่า 20 เมตร มากกวา่ นำ้� ตกขนาดเลก็ 1.1.3 ความกวา้ งของหนา้ ผา (1) นอ้ ยกว่า 5 เมตร พิ จ า ร ณ า ค ว า ม ก ว ้ า ง ข อ ง ทนี่ ำ�้ ตกลงมา (2) 5 - 10 เมตร หน้าผาน้�ำตกที่มีความกว้าง (3) มากกวา่ 10 - 20 เมตร ที่สุดโดยน้�ำสามารถตกลงมา (4) มากกวา่ 20 - 30 เมตร (5) มากกวา่ 30 เมตร
เกณฑ์/ดชั นีชีว้ ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.4 จำ�นวนชน้ั (1) มี 1 ช้ัน จ�ำนวนชั้นของนํ้าตกจะพิจารณา (2) มี 2 ช้ัน เฉพาะช้ันที่มีความสูงมากกว่า (3) มี 3 ช้ัน 2.5 เมตรขึน้ ไป น้�ำตกท่มี จี ำ� นวน (4) มี 4 ชั้น ชั้นมาก มักจะมีบริเวณสองข้าง (5) มี 5 ชัน้ ข้นึ ไป ที่จะพัฒนาให้คนเข้าไปใช้ได้มาก ส่วนน�้ำตกที่มีจ�ำนวนช้ันน้อย มกั จะมบี รเิ วณพฒั นาใหค้ นเขา้ ไป ใชไ้ ด้นอ้ ยกว่า กรมการทอ่ งเท่ยี ว 53 1.1.5 คณุ ภาพนำ�้ ของนำ�้ ตก (1) น้�ำขุ่น มีตะกอนดินสะสมและมีเศษซากพืชมากตลอดช่วงท่ีมีน�้ำ พจิ ารณาจากความขนุ่ และความใส หรือมนี ำ้� เน่าเสยี และมีกลิ่นเหม็นในฤดูแลง้ ของน�้ำตกทั้งในฤดูฝนและใน (2) น้�ำขุน่ มตี ะกอนดินและเศษซากพชื มากเฉพาะในหนา้ ฝน ฤดแู ลง้ รวมทง้ั สงิ่ แขวนลอยตา่ งๆ หน้าแลง้ ดีขึน้ หรือในฤดแู ล้งน�้ำมีสีคลำ้� แต่ไมแ่ สดงการเนา่ เสีย ในน้ำ� ตก (3) นำ้� ขนุ่ ในหนา้ ฝน แตใ่ สในหนา้ แลง้ หรอื ในฤดแู ลง้ บางชว่ งอาจพบนำ�้ มีสีคล้�ำแต่ไมเ่ นา่ เสยี (4) น�้ำขุน่ เล็กนอ้ ยในหน้าฝน นำ้� ใสในหนา้ แลง้ (5) นำ้� ใสตลอดปี
54 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดชั นีช้วี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.6 หนิ บรเิ วณนำ้� ตก (1) หินบรเิ วณน้�ำตกอย่ใู นลกั ษณะแตกหักและพงั ทลายมาก น�้ ำ ต ก ที่ มี หิ น ท่ี พั ง ท ล า ย ม า ก 1.1.7 แอง่ นำ�้ บรเิ วณนำ้� ตก (2) หนิ บริเวณน้�ำตกอยูใ่ นลักษณะทแี่ ตกหกั และพังทลายเปน็ บางส่วน ในระยะเวลานานอาจส่งผล (3) หนิ บริเวณน�้ำตกอย่ใู นลกั ษณะคงตัวไม่แตกหักและพงั ทลาย ต ่ อ ทิ ศ ท า ง ก า ร ไ ห ล ข อ ง น�้ ำ แตไ่ ม่แบง่ เป็นช้ันๆ ความปลอดภัย หรืออาจเกิด (4) หินบริเวณน�้ำตกอยู่ในลกั ษณะคงตวั ไมแ่ ตกหกั และพังทลาย การพังทลายของตัวน้ําตกได้ และเป็นช้นั ๆ เล็กนอ้ ย ซ่ึ ง จ ะ ท� ำ ใ ห ้ ความสวยงาม (5) หินบริเวณนำ้ �ตกอย่ใู นลกั ษณะคงตวั ไม่แตกหักและพงั ทลาย ของตัวน้�ำตกสูญเสียไปโดยตรง และเปน็ ชั้นๆ สวยงาม (1) มจี ำ� นวนแอง่ น�้ำที่สามารถลงเล่นน�้ำได้นอ้ ยมาก ไม่เพยี งพอต่อ พิจารณาจากจ�ำนวนแอ่งน�้ำ นักท่องเท่ียวในปจั จุบนั บริเวณน�้ำตกที่นักท่องเที่ยว (2) มจี ำ� นวนแอง่ นำ�้ ทส่ี ามารถลงเลน่ นำ�้ ไดน้ อ้ ย ไมเ่ พยี งพอตอ่ นกั ทอ่ งเทย่ี ว สามารถเล่นน�้ำได้ ซ่ึงถ้าแอ่งน้�ำ ในช่วงฤดกู าลทอ่ งเท่ยี ว มี ข น า ด ใ ห ญ ่ มี ค ว า ม ก ว ้ า ง (3) มีจ�ำนวนแอ่งน้�ำท่ีเพียงพอส�ำหรับการเล่นน�้ำของนักท่องเท่ียว และความลึกเหมาะสมจะท�ำให้ ในปจั จุบัน แต่ในฤดูกาลทอ่ งเที่ยวอาจท�ำให้เกิดความรู้สกึ หนาแน่น นกั ทอ่ งเทยี่ วมพี น้ื ทเี่ ลน่ นำ�้ ไดม้ าก (4) มจี ำ� นวนแอง่ นำ�้ ท่สี ามารถลงเล่นน�้ำได้มาก สามารถรบั นกั ทอ่ งเท่ียว ในปจั จุบันได้ทกุ ชว่ งเวลาอยา่ งไม่ท�ำให้รสู้ กึ หนาแน่น
เกณฑ/์ ดัชนชี ว้ี ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ (5) มจี �ำนวนแอง่ น�ำ้ ทสี่ ามารถลงเล่นน้�ำไดม้ าก สามารถรับนกั ท่องเทย่ี ว ในปัจจุบันได้ทุกช่วงเวลาอย่างไม่ท�ำให้รู้สึกหนาแน่น และยังมี ศกั ยภาพในการรองรบั นกั ทอ่ งเทย่ี ว ทอ่ี าจจะเพมิ่ ขน้ึ ในอนาคตไดอ้ กี 1.1.8 สภาพความสมบรู ณ์ (1) ป่าถกู ทำ�ลายอย่างมาก เห็นร่องรอยการถูกทำ�ลายเปน็ บรเิ วณกวา้ ง ไมเ้ บกิ นำ� (pioneer tree species) ของปา่ (2) ปา่ ถูกทำ�ลายไปบ้าง เห็นรอ่ งรอยการถกู ทำ�ลายเปน็ หยอ่ มๆ คือ ต้นไม้กลุ่มแรกๆ ท่ีเข้าไป ข้ึ น ป ก ค ลุ ม พ้ื น ที่ ที่ ถู ก ทำ� ล า ย (3) ป่าโปร่ง เป็นลกั ษณะปา่ เกิดใหมห่ ลงั การถูกทำ�ลาย มีไผแ่ ละ ด้วยคุณลักษณะพิเศษที่สามารถ ไม้เบิกนำ�จำ�นวนมาก ปรับตัวให้เข้ากับพื้นท่ีเปิดโล่ง (4) ปา่ คอ่ นขา้ งสมบรู ณ์ เปน็ ปา่ ดงั้ เดมิ ทม่ี รี อ่ งรอยการถกู ทำ�ลายเลก็ นอ้ ย ได้เป็นอย่างดี เพราะพันธ์ุไม้ (5) ป่าสมบูรณ์ สวยงาม ในลักษณะของป่าด้ังเดิมท่ีไม่มีร่องรอยการ พวกน้ีชอบแสงสว่างมากและ ถกู ทำ�ลาย สามารถเจรญิ เตบิ โตไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ การทดแทนอาจจะเริ่มจากหญ้า กรมการทอ่ งเท่ยี ว 55 ชนิดต่างๆ แล้วติดตามมาด้วย ไม้พุ่มกลว้ ยปา่
56 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดัชนีชี้วดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.9 พรรณไม้ (1) มีพรรณไมน้ ้อยชนดิ และแต่ละชนิดมจี ำ�นวนมาก สงั เกตจากจำ� นวนชนดิ ของพรรณไม้ 1.1.10 สตั วป์ ่าจำ�พวกนก (2) มพี รรณไมห้ ลากหลายจำ�นวนปานกลาง ท่ีอยู่ริมทางเดินเข้าสู่น�้ำตกและ 1.1.11 ลกั ษณะทวิ ทศั น์ (3) มพี รรณไม้หลากหลายชนดิ แตไ่ มม่ ีชนดิ เดน่ ที่หายาก/ใกล้สูญพันธ์ุ/ บริเวณโดยรอบนำ�้ ตก สวยงาม (4) มีพรรณไมห้ ลากหลายชนดิ มาก แตมีช่ นิดทีห่ ายาก/ใกล้สูญพันธ/ุ์ สวยงามจำ�นวนนอ้ ยชนิด (5) มพี รรณไม้หลากหลายชนดิ มาก และมีชนิดทหี่ ายาก/ใกล้สญู พันธ์/ุ สวยงามทีเ่ ป็นจุดเดน่ จำ�นวนหลายชนดิ (1) พบ 1 ชนิด นกเปน็ สตั วป์ า่ ทผ่ี ปู้ ระเมนิ สามารถ (2) พบ 2-3 ชนิด สงั เกตไดง้ า่ ยโดยผปู้ ระเมนิ สามารถ (3) พบ 4-5 ชนดิ สังเกตเห็นนกได้ในบริเวณท่ีเป็น (4) พบ 6-10 ชนดิ พื้นที่โล่ง เช่น บริเวณริมล�ำธาร (5) พบมากกว่า 10 ชนดิ หรือมีชนิดท่ีหาดไู ด้ยาก หรือตวั น�ำ้ ตก เป็นต้น (1) มองไมเ่ หน็ ทวิ ทัศน์ เพราะเป็นน�้ำตกเตี้ยๆ พิจารณาจากความสวยงามของ (2) มองเหน็ ทวิ ทัศน์ไดเ้ พียงเล็กน้อย ทิวทัศน์เม่ือขึน้ ไปบนหน้าผาน้�ำตก (3) มองเหน็ ทิวทศั น์ในบางมุม แตไ่ ม่สวยงาม หรอื บริเวณจดุ ชมววิ ของนำ�้ ตก (4) มองเห็นทวิ ทศั น์สวยงามในบางมุม (5) มองเหน็ ทวิ ทัศนส์ วยงามมาก มีมุมมองกว้างและไกลเหน็ ได้จาก หลายๆ มุม
เกณฑ/์ ดัชนชี ้ีวดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.12 สภาพธรรมชาติ ของเสน้ ทาง (1) เสน้ ทางถกู ดดั แปลงไปจากธรรมชาตมิ าก เชน่ ทำ�เปน็ บนั ไดคอนกรตี เส้นทางเดินเข้าสู่น้�ำตกควรมี มีราวจบั ทำ�ใหข้ าดความเปน็ ธรรมชาติ สภาพเปน็ ปา่ สมบรู ณส์ องขา้ งทาง 1.1.13 ความสำ� คญั ทาง (2) เสน้ ทางส่วนใหญ่ถูกดัดแปลงใหเ้ ปน็ ทางข้ึนท่ีสะดวกโดยใชว้ สั ดุ และเปน็ ลกั ษณะเสน้ ทางธรรมชาติ ประวตั ศิ าสตร์ กอ่ สร้าง แตย่ ังเหลอื ส่วนทเี่ ป็นธรรมชาตพิ อสมควร ที่มีการดัดแปลงน้อยท่ีสุด หรือ (3) เสน้ ทางมกี ารดัดแปลงโดยใช้วัสดุกอ่ สรา้ งในส่วนทส่ี ูงชันให้มี ถ้าจ�ำเป็นจะต้องมีการดัดแปลง ความสะดวกข้ึน แตส่ ว่ นใหญย่ ังคงมสี ภาพธรรมชาติ เพื่ออ�ำนวยความสะดวกให้แก่ (4) เสน้ ทางยงั เปน็ ธรรมชาติอยมู่ าก โดยมกี ารปรบั ทางเดนิ โดยใช้ นักท่องเท่ียวก็ควรท่ีจะใช้วัสดุ วัสดธุ รรมชาตเิ พียงเล็กนอ้ ยในสว่ นทสี่ งู ชัน ที่เป็นธรรมชาติ หรือให้มีความ (5) เส้นทางเป็นทางเดินแคบๆ ไมม่ กี ารดดั แปลงธรรมชาติ กลมกลืนกบั ธรรมชาติมากท่สี ดุ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 57 (1) ไม่มีความสำ�คัญทางประวัติศาสตรห์ รอื ไมม่ เี รอื่ งเลา่ พื้นบา้ น ความส�ำคัญทางประวัติศาสตร์ (2) มีเรอ่ื งเล่าขานแบบตำ�นานพน้ื บ้านแต่คนท้องถนิ่ สนใจน้อย มีต้ังแต่ระดับท้องถ่ิน เช่น (3) มเี รอื่ งเลา่ ขานแบบตำ�นานพนื้ บา้ นและคนทอ้ งถนิ่ มคี วามเชอ่ื ถอื มาก การมีเร่ืองเล่าพ้ืนบ้าน ตัวอย่าง (4) มคี วามสำ�คญั ทางประวตั ศิ าสตรข์ องชาติ แตไ่ มม่ กี ารบนั ทกึ หลกั ฐาน เร่ืองเล่าพ้ืนบ้านในแหล่งน้ําตก (5) มกี ารบันทกึ หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตร์ท่ีเก่ียวขอ้ งกับ เช่น วังบัวบาน บริเวณนํ้าตก พระมหากษัตรยิ ์ เช่น มีจารึกพระปรมาภไิ ธย ห้วยแก้ว จังหวัดเชียงใหม่ ห รื อ มี ค ว า ม ส� ำ คั ญ ใ น ร ะ ดั บ ประเทศ เช่น มีหลักฐานว่า
58 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดชั นชี ้ีวัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ เคยมีพระมหากษัตริย์เสด็จ ประพาส โดยมีหลักฐานปรากฏ เชน่ มจี ารกึ พระปรมาภไิ ธยหรอื มี หลักฐานอื่น เช่น ที่น้�ำตกพริ้ว จ.จันทบุรี มีอลงกรณ์เจดีย์และ ปริ ามดิ พระนางเรอื ล่ม เป็นต้น คะแนนรวมขอ้ 1.1 (คะแนนเตม็ 65 คะแนน) 1.2 ความเส่ียงต่อการถูกทำ�ลาย (คะแนนเตม็ 25 คะแนน) 1.2.1 สภาพการใชป้ ระโยชน์ (1) สภาพธรรมชาตถิ กู ทำ� ลายมาก มกี ารบกุ รกุ ถางพน้ื ทแี่ ละเปดิ หนา้ ดนิ นำ�้ ตกสว่ นใหญเ่ ปน็ แหลง่ ธรรมชาติ พนื้ ทบ่ี รเิ วณเหนอื นำ�้ ตก (2) สภาพธรรมชาตกิ �ำลังถกู บกุ รุกและมีแนวโนม้ ขยายตัวขึน้ ท่ีมีแหล่งก�ำเนิดอยู่ในป่าต้นน�้ำ ดงั นน้ั ถา้ พนื้ ทปี่ า่ บรเิ วณเหนอื นำ�้ ตก (3) สภาพธรรมชาติเคยถูกท�ำลาย แต่ปัจจุบันก�ำลังฟื้นตัวและได้รับ ถูกท�ำลายลงจะท�ำให้ศักยภาพ การคมุ้ ครอง ในการเก็บกักน้ําลดลง ท�ำให้ (4) สภาพธรรมชาติค่อนข้างสมบูรณ์ บางส่วนก�ำลังได้รับการฟื้นฟู ปริมาณน�้ำของน้�ำตกเกิดการ และพนื้ ทไี่ ดร้ บั การอนรุ กั ษ์ เปลยี่ นแปลง โดยอาจมมี ากเกนิ ไป (5) สภาพธรรมชาติสมบูรณ์ เป็นป่าตน้ น�้ำลำ� ธารทไ่ี ดร้ ับการอนุรักษ์ ในฤดฝู นและนอ้ ยเกนิ ไปในฤดแู ลง้ และยังอาจส่งผลต่อคุณภาพน�้ำ ของนำ�้ ตกอกี ดว้ ย
เกณฑ/์ ดชั นชี วี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.2.2 สภาพการบกุ รกุ บรเิ วณ (1) มกี ารบกุ รกุ พนื้ ทอี่ ยา่ งมากในพน้ื ทโ่ี ดยรอบ นำ�้ ตกบางแหง่ มชี มุ ชนอาศยั อยู่ น�้ำตก (2) มกี ารบกุ รกุ อยบู่ า้ ง และมแี นวโนม้ เพมิ่ ขนึ้ โดยรอบแหลง่ นำ้� ตก ทำ� ใหม้ กี าร เข้าไปใช้ประโยชน์พื้นท่ีบริเวณ (3) มีการบุกรุกมาก่อนแล้ว แต่การบุกรุกใหม่มีน้อยเพราะชุมชนเข้าใจ น้�ำตกมาก ไม่ว่าจะเป็นด้าน ปญั หาและใหค้ วามรว่ มมอื การเกษตร หรือการเข้าไปใช้น�้ำ (4) เปน็ ปา่ สมบรู ณ์ มกี ารบกุ รกุ นอ้ ย เพราะชมุ ชนเขา้ ใจปญั หาและชว่ ยกนั จากน�้ำตก การตัดถนน และ ดแู ล แมแ้ ตก่ ารพฒั นาดา้ นการทอ่ งเทย่ี ว (5) นำ้� ตกอยใู่ นบรเิ วณทเี่ ปน็ ปา่ สมบรู ณแ์ ละมกี ารดแู ลปอ้ งกนั การบกุ รกุ ซ่ึงการพัฒนาต่างๆ เหล่านี้ โดยเจา้ หนา้ ทข่ี องรฐั หรอื ชมุ ชน หากขาดการควบคุมที่ดีจะท�ำให้ ส ภ า พ ธ ร ร ม ช า ติ ข อ ง น�้ ำ ต ก ถกู ทำ� ลายลงได้ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 59 1.2.3 การมโี ครงการเกยี่ วกบั (1) มีโครงการใช้น�้ำเหนือน้�ำตก และไม่มีระเบียบหรือการประเมิน โครงการพัฒนาเก่ียวกับใช้น�้ำ การใชน้ ำ้� เหนอื นำ้� ตก ผลกระทบท่ีจะเกดิ ขึน้ เหนอื นำ�้ ตก เชน่ โครงการกอ่ สรา้ ง เขอื่ น การพฒั นาพนื้ ทเี่ ปน็ แหลง่ นำ้� (2) มโี ครงการใช้น้�ำเหนอื น�้ำตก และมีระเบยี บปฏิบตั ิในระดบั ท้องถน่ิ เพอ่ื การเกษตร อาจสง่ ผลกระทบ (3) มีโครงการใช้น�้ำเหนือน้�ำตก มีระเบียบปฏิบัติ และมีการประเมิน ตอ่ สภาพธรรมชาตขิ องนำ�้ ตกทำ� ให้ ผลกระทบ เกิดการท�ำลายหรือเปล่ียนแปลง (4) มีโครงการขนาดเล็กเหนอื นำ้� ตก ซ่งึ มีผลต่อระดับน�้ำนอ้ ย สภาพได้ (5) ไม่มโี ครงการใดๆ ทจี่ ะเปลีย่ นธรรมชาติเหนือน�้ำตก
60 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดัชนีชว้ี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.2.4 ความเสี่ยงต่อการ (1) มภี ัยธรรมชาติในบางฤดกู าลหรอื เพยี งบางชว่ งของปี พิ จ า ร ณ า จ า ก โ อ ก า ส ท่ี แ ห ล ่ ง ถกู ทำ� ลายจากภยั ธรรมชาติ (2) มภี ยั ธรรมชาติ 1-2 คร้งั ตอ่ ปี ธ ร ร ม ช า ติ จ ะ ถู ก ท� ำ ล า ย จ า ก ภั ย ธ ร ร ม ช า ติ เ ช ่ น พ า ยุ (3) มีภัยธรรมชาติ 1-2 คร้งั ในรอบ 3 ปี แผน่ ดนิ ไหว หรือจากสภาพธรณี (4) มีภัยธรรมชาติ 1-2 ครง้ั ในรอบ 5 ปี ของนํ้าตกเอง เชน่ สภาพชน้ั หนิ (5) มีภยั ธรรมชาติ 1-2 ครง้ั ในรอบ 10 ปี หรอื นานกวา่ ท่ีไม่มีความแข็งแรงพอ หรือ อัตราการกัดกร่อนของน้�ำสูง เป็นต้น โดยวัดจากสถิติการเกิด ภัยธรรมชาติ คะแนนรวมขอ้ 1.2 (คะแนนเตม็ 20 คะแนน) คะแนนรวมขอ้ 1 (คะแนนเตม็ 85 คะแนน)
เกณฑ/์ ดชั นีชีว้ ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2. ศักยภาพในการพัฒนาด้านการทอ่ งเทยี่ ว (คะแนนเต็ม 60 คะแนน) 2.1 ศกั ยภาพในการจดั กจิ กรรมการทอ่ งเที่ยว (คะแนนเต็ม 15 คะแนน) 2.1.1 โอกาสในการเปน็ (1) มีนอ้ ยมาก เนือ่ งจากพบสัตว์นอ้ ยกว่า 5 ชนดิ ใน 1 ชัว่ โมง การพจิ ารณาจะดจู ากจำ�นวนชนดิ แหล่งดูสัตว์ (2) มนี อ้ ย เน่ืองจากพบสตั ว์ 6-10 ชนิดใน 1 ชว่ั โมง ของสัตว์ท่พี บในแหล่งธรรมชาติ (3) มีปานกลาง เน่ืองจากพบสัตว์ 11-20 ชนิดใน 1 ชว่ั โมง นน้ั โดยเฉพาะสตั วป์ า่ ทเ่ี ปน็ ทส่ี นใจ (4) มมี าก เนอ่ื งจากพบสตั ว์มากกวา่ 20 ชนดิ ใน 1 ชัว่ โมง ของนกั ทอ่ งเทย่ี ว เชน่ นกหายาก (5) มมี าก และมีชนดิ ท่ีสวยงามหรือชนดิ หายาก ชนิดต่างๆ หรือผีเส้ือท่ีมีสีสัน สวยงาม ตวั อยา่ งเชน่ ใน 1 ชว่ั โมง อาจพบนก 10 ชนดิ และพบผเี สอ้ื อกี 5 ชนดิ กน็ บั วา่ พบสตั วท์ ง้ั หมด 15 ชนดิ เปน็ ตน้ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 61 2.1.2 โอกาสในการเปน็ (1) มีความหลากหลายของพันธุ์พืชน้อย และเป็นชนิดท่ีสามารถ การที่แหล่งน�้ำตกมีพันธุ์พืชท่ีมี แหลง่ ดพู ันธ์พุ ืช พบได้ทัว่ ไปในประเทศไทย ความหลากหลาย หรือมลี ักษณะ (2) มีความหลากหลายของพันธ์ุพืชมากขึ้น แต่เป็นชนิดท่ีสามารถ โดดเด่น หายาก จะสามารถ พบได้ทัว่ ไปในประเทศไทย ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวเข้าไป (3) มคี วามหลากหลายของพนั ธ์พุ ชื ปานกลาง และมีชนดิ ท่นี า่ สนใจ เที่ยวชมได้เป็นอย่างดี และ สามารถเพิ่มความหลากหลาย
62 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ์/ดชั นีช้วี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ (4) มีความหลากหลายของพันธุพืชมาก และมีชนิดที่น่าสนใจ หายาก และความน่าสนใจของกิจกรรม และโอกาสที่จะพบเหน็ ในแหล่งทอ่ งเที่ยวมีมาก การทอ่ งเทย่ี วบริเวณแหล่งนำ้ �ตก (5) มีความหลากหลายของพันธุ์พืชมาก โดยมีชนิดที่น่าสนใจ หายาก ได้ ทั้งนี้ความหลากหลายของ และโอกาสที่จะพบเห็นในแหล่งท่องเท่ียวมีมาก และนักท่องเที่ยว พันธ์ุพืช (Plant Diversity) มีความประสงคท์ จี่ ะไปชมส่ิงดงั กลา่ ว คือ การท่ีมีพืชนานาชนิดหลาก หลายพันธุ์ซ่ึงความหลากหลาย ภ า ย ใ น ช นิ ด พั น ธ์ุซ่ึง ทำ� ใ ห้ เ กิ ด ความหลากหลายทางพันธุกรรม และความหลากหลายของ ระบบนเิ วศ
เกณฑ/์ ดชั นีช้วี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.1.3 ความสามารถในการ (1) มพี น้ื ทท่ี ส่ี ามารถรองรบั กจิ กรรมของนกั ทอ่ งเทย่ี วไดน้ อ้ ยกวา่ 100 คน ความสามารถในการรองรับ รองรบั กจิ กรรมการทอ่ งเทยี่ ว (2) มีพ้ืนทีท่ ี่สามารถรองรับกิจกรรมของนักทอ่ งเที่ยวได้ 101-300 คน นักท่องเที่ยวพิจารณาจากขนาด ของพ้นื ทีบ่ ริเวณน้ำ� ตก (3) มีพ้นื ทท่ี ่สี ามารถรองรับกจิ กรรมของนกั ทอ่ งเท่ียวได้ 301-800 คน ของพื้นที่ ซ่ึงโดยทั่วไปพ้ืนที่เพ่ือ การพักผ่อนในลักษณะธรรมชาติ (4) มพี น้ื ทที่ สี่ ามารถรองรบั กจิ กรรมของนกั ทอ่ งเทยี่ วได้ 801-1,600 คน น้ันสามารถรองรับนักท่องเที่ยว (5) มพี ้ืนทีท่ ี่สามารถรองรบั กิจกรรมของนกั ท่องเทยี่ วได้มากกว่า ไ ด ้ แ บ บ ห น า แ น ่ น สู ง ไ ด ้ ท่ี 1,600 คนขน้ึ ไป 0.02-0.025 คนต่อพืน้ ท่ี 1 ตรม. ดังนั้น ถ้านํ้าตกสามารถรับ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 63 นกั ทอ่ งเทย่ี วได้ 1,500-2,000 คน ข้ึนไป จะถือได้ว่าน้�ำตกน้ัน มสี ภาพพนื้ ทเี่ ออื้ อำ� นวยให้พัฒนา เพื่อรับนักท่องเท่ียวจ�ำนวน มากได้ หากรับนักท่องเท่ียว ไดน้ อ้ ยกวา่ 300 คนลงมาจะถือ ได้ว่าสภาพพ้ืนที่ไม่อ�ำนวยให้รับ นกั ท่องเทย่ี วได้มาก คะแนนรวมขอ้ 2.1 (คะแนนเตม็ 15 คะแนน)
64 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดชั นชี ีว้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.2 การเข้าถึง (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) 2.2.1 ความสะดวกในการ (1) มีทางเข้าถึงได้แต่ไม่สะดวกในทุกช่วงเวลา เฉพาะรถบางประเภท พิจารณาจากสภาพของเส้นทาง เข้าถงึ แหล่งท่องเทีย่ ว สามารถเข้าถงึ ได้ และเส้นทางไมม่ คี วามปลอดภัยเทา่ ท่คี วร ท่ีเอื้ออ�ำนวยความสะดวกในการ บรเิ วณเขตบรกิ าร (2) มีความสะดวกในการเขา้ ถงึ น้อย สภาพถนนดเี ฉพาะในบางฤดกู าล เดินทางเข้าสู่แหล่งท่องเที่ยว เสน้ ทางมีความปลอดภยั ในบางฤดูกาลหรือบางชว่ งเวลา ความปลอดภัยในการเดินทาง (3) มที างเขา้ ถงึ ไดส้ ะดวกในทกุ ฤดกู าล แตร่ ถยนตน์ ง่ั สามารถใชค้ วามเรว็ ระยะเวลาที่ใช้ในการเดินทาง ไดต้ ่�ำกว่า 30 กโิ ลเมตร/ชว่ั โมง ความสามารถในการเข้าถึงได้ (4) มีทางเข้าถึงได้สะดวกด้วยรถยนต์น่ังในทุกฤดูกาล เส้นทางมีความ ทกุ ฤดกู าลประเภทของยานพาหนะ ปลอดภัย แต่ถา้ มีการปรบั ปรุงขนาดของเสน้ ทางหรอื สภาพเส้นทาง ทเ่ี ขา้ ถงึ ได้ จะท�ำใหม้ คี วามสะดวกมากย่งิ ข้นึ (5) มีความสะดวกในการเขา้ ถงึ มาก มขี นาดช่องทางเดินรถทเี่ หมาะสม ตามสภาพพ้ืนที่ สภาพเส้นทางดี พ้ืนท่ีผิวถนนเป็นถนนคอนกรีต หรอื ลาดยาง เสน้ ทางมคี วามปลอดภยั เขา้ ถงึ ไดท้ กุ ฤดกู าล มปี า้ ยบอก ทางเป็นระยะๆ
เกณฑ์/ดัชนีชวี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.2.2 ความเชอ่ื มโยงกับ (1) แหล่งท่องเท่ียวต้ังอยู่อย่างโดดเด่ียว ไม่มีแหล่งท่องเท่ียวอ่ืน พิจารณาว่าแหล่งท่องเที่ยวน้ัน เส้นทางการทอ่ งเท่ยี วหลัก อยใู่ กล้เคยี ง อยู่บนเส้นทางท่องเท่ียวหลัก หรือทางผ่านของนักท่องเที่ยว 2 แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วไมอ่ ยบู่ นเสน้ ทางการทอ่ งเทย่ี วหลกั แตม่ แี หลง่ ทอ่ งเทย่ี วอนื่ ท่ี เ ดิ น ท า ง จ า ก จุ ด ห น่ึ ง ท่ี มี ท่นี า่ สนใจอยใู่ กลเ้ คยี งบา้ ง ความสำ�คัญไปยังอีกจุดหน่ึง (3) แหล่งท่องเท่ียวอยู่บนเส้นทางการท่องเที่ยวหลัก สามารถเช่ือมต่อ ท่ีมีความสำ�คัญหรือไม่ มีแหล่ง แหล่งท่องเที่ยวอ่ืนได้ แต่แหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียงอาจไม่มี ท่องเท่ียวโดยรอบท่ีส่งเสริมให้ ความน่าสนใจเทา่ ท่คี วร เกิดวงจรการท่องเที่ยวได้หรือไม่ (4) แหล่งท่องเท่ียวอยู่บนเส้นทางการท่องเที่ยวหลัก สามารถเช่ือมต่อ ซ่ึงจะทำ�ให้แหล่งท่องเที่ยวมี แหล่งท่องเที่ยวอ่ืนได้โดยง่าย แหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียง ศกั ยภาพมากกวา่ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว มคี วามน่าสนใจปานกลาง ซ่ึงต้ังอยู่โดดเดี่ยวห่างไกลจาก (5) แหล่งท่องเที่ยวอยู่บนเส้นทางการท่องเที่ยวหลัก สามารถเชื่อมต่อ แหลง่ ท่องเท่ียวอนื่ แหล่งท่องเที่ยวอื่นได้โดยง่าย แหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียง กรมการทอ่ งเท่ยี ว 65 มีความหลากหลาย สร้างวงจรการทอ่ งเที่ยวทีน่ า่ สนใจได้ คะแนนรวมขอ้ 2.2 (คะแนนเตม็ 10 คะแนน)
66 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดัชนีชว้ี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.3 ความปลอดภยั (คะแนนเต็ม 25 คะแนน) 2.3.1 ความลน่ื ของหนิ (1) บรเิ วณน�้ำตกลื่นมาก มีอุบตั ิเหตุบอ่ ยครง้ั พจิ ารณาจากลกั ษณะของหนิ ทอี่ าจ บริเวณนำ�้ ตก (2) นำ้� ตกเป็นหินล่ืน และมีกระแสนำ้� แรง ท�ำให้เกิดการล่ืนหรือกระแสน�้ำ (3) น�้ำตกเป็นหินล่นื แต่กระแสนำ้� ไม่แรง ท่ีอาจจะก่อให้เกิดอันตรายจาก (4) น�้ำตกเป็นหินปนู ไม่ล่นื แต่มกี ระแสน้�ำแรง การเล่นน้�ำ การจมน้�ำ และการ (5) น้ำ� ตกเป็นหินปนู ไม่ลืน่ และกระแสนำ�้ ไมแ่ รง ลน่ื ตกจากท่สี งู 2.3.2 ความเชี่ยวและ (1) นำ�้ เชี่ยวและลึกมาก ไม่สามารถลงเล่นนำ้� ได้ พิจารณาจากความเช่ียวของน�้ำ ความลกึ ของนำ้� (2) นํ้าเชี่ยวแต่ไมล่ ึกมาก ไมส่ ามารถลงเล่นนำ้� ได้ ในฤดูน�้ำหลาก และความลึกของ (3) น้�ำเชี่ยว มีความลึกเป็นบางจุด ลงเล่นน้�ำได้ในบางบริเวณ นำ�้ บรเิ วณแอง่ นำ�้ ตกทเี่ ปน็ จดุ เลน่ นำ�้ แตต่ อ้ งมีความระมัดระวัง (4) น้�ำเชีย่ วเลก็ น้อย มคี วามลกึ เป็นบางจุด สามารถลงเลน่ น้�ำได้ (5) นำ้� ไมเ่ ช่ียวและมีความลึกเหมาะสมสามารถลงเลน่ นำ้� ไดท้ ุกบริเวณ 2.3.3 ความปลอดภัยของ (1) เป็นเส้นทางสูงชันโดยตลอด มีเส้นทางปีนป่ายข้ึนได้แต่ล�ำบาก พิจารณาจากความยากล�ำบาก เส้นทางเข้าสู่ตัวน้�ำตกและ และมรี ะยะไกล แ ล ะ อั น ต ร า ย ใ น ก า ร ป ี น ป ่ า ย เสน้ ทางบรเิ วณตวั นำ�้ ตก (2) เป็นเส้นทางสูงชันโดยตลอด มีเส้นทางปีนป่ายขึ้นได้อย่างล�ำบาก เนอื่ งจากน�้ำตกมีลักษณะสงู ชนั แต่มรี ะยะทางใกล้
เกณฑ์/ดชั นชี ้วี ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ (3) เป็นเสน้ ทางสงู ชนั สลับที่ราบ ตอ้ งปนี ปา่ ยอยา่ งล�ำบากในบางช่วง มีทางปีนป่ายข้ึนไปได้ง่ายในช้ันต้นๆ ของน�้ำตก แต่ล�ำบากในการ ขึ้นไปชั้นสูงๆ (4) เสน้ ทางส่วนใหญ่เป็นทางราบ แต่มรี ะยะทางไกล และการปนี ปา่ ย ข้ึนไปชั้นสูงๆ ของนํ้าตก ยังมีความลำ� บากในบางช่วง (5) เป็นเส้นทางราบ มีระยะทางเหมาะสม มที างปนี ปา่ ยขน้ึ ไปชน้ั สงู ๆ ของนํ้าตกได้ไม่ลำ� บาก 2.3.4 การเกิดเหตุอันตราย (1) มบี ่อยตลอดปี พิจารณาจากความถี่ของการเกิด ตอ่ นกั ทอ่ งเท่ยี วจาก (2) มที กุ ปี แต่เกดิ ขน้ึ ในบางฤดกู าลหรอื เพยี งบางช่วงของปี เหตุอันตรายในระยะเวลา 10 ปี ภัยธรรมชาติ (3) มสี ถิติการเกดิ เหตอุ นั ตราย 4-5 ครงั้ ในรอบ 10 ปี ท้ังจากตัวพื้นที่และในบริเวณ (4) มสี ถติ ิการเกิดเหตอุ ันตราย 2-3 คร้ัง ในรอบ 10 ปี เส้นทางท่องเท่ียวที่เกิดจากภัย (5) มสี ถิติการเกดิ เหตุอนั ตรายน้อยกว่า 2 ครง้ั ในรอบ 10 ปี ธรรมชาติ เชน่ แผน่ ดนิ ไหว สึนามิ น�้ำป่า ดินถล่ม หน้าผาสูงชัน กรมการทอ่ งเท่ยี ว 67 กระแสน้�ำรุนแรง สัตว์ดุร้าย มาลาเรยี เป็นต้น
68 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ์/ดชั นชี ว้ี ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.3.5 การเกดิ เหตอุ นั ตราย (1) มบี อ่ ยตลอดปี พิจารณาจากความถี่ของการเกิด ตอ่ นกั ทอ่ งเทย่ี วจากปจั จยั อน่ื (2) มที กุ ปี แตเ่ กดิ ขน้ึ ในบางฤดกู าลหรอื เพยี งบางชว่ งของปี อบุ ตั เิ หตหุ รอื เหตอุ นั ตรายในระยะ เวลา 10 ปี ทั้งจากตัวพื้นที่และ (3) มสี ถติ กิ ารเกดิ เหตอุ นั ตราย 4-5 ครง้ั ในรอบ 10 ปี ในบริเวณเสน้ ทางทอ่ งเทีย่ วท่เี กิด (4) มสี ถติ กิ ารเกดิ เหตอุ นั ตราย 2-3 ครงั้ ในรอบ 10 ปี จากปจั จยั อน่ื เชน่ ภยั จากโจรผรู้ า้ ย (5) มสี ถติ กิ ารเกดิ เหตอุ นั ตรายนอ้ ยกวา่ 2 ครง้ั ในรอบ 10 ปี เรอื ลม่ รถชน เปน็ ตน้ คะแนนรวม ขอ้ 2.3 (คะแนนเตม็ 25 คะแนน) 2.4 ศกั ยภาพในการรองรบั ดา้ นการทอ่ งเทย่ี ว (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) 2.4.1 ความสามารถในการ (1) แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วมคี วามสามารถในการรองรบั การพฒั นาการทอ่ งเทยี่ ว พิจารณาจากระดับของข้อจ�ำกัด รองรบั การทอ่ งเทย่ี วของตวั ไดน้ อ้ ยมาก หรอื มคี วามเปราะบางของทรพั ยากรมาก หรอื มขี อ้ จำ� กดั ในการพฒั นา หากแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว แหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว ของพน้ื ทมี่ ากอาจไมเ่ หมาะสมทจี่ ะพฒั นาเปน็ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว มี ค ว า ม อ ่ อ น ไ ห ว ห รื อ ค ว า ม (2) แหล่งท่องเท่ียวมีความสามารถในการรองรับการพัฒนาได้น้อยหรือ เปราะบางข อ ง ท รั พ ย า ก ร ทรพั ยากรการทอ่ งเทยี่ วมคี วามเปราะบางหรอื ออ่ นไหวมาก ธรรมชาตมิ ากกจ็ ะสามารถรองรบั (3) แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วมคี วามสามารถในการรองรบั การพฒั นาในระดบั การพัฒนาการท่องเที่ยวได้น้อย ปานกลาง หรอื ทรพั ยากรการทอ่ งเทยี่ วมคี วามออ่ นไหวในระดบั หนงึ่ ข้อจ�ำกัดในที่น้ี เช่น ขนาดของ (4) แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วมคี วามสามารถในการรองรบั การพฒั นาการทอ่ งเทยี่ ว พ้ืนท่ีที่สามารถสร้างสิ่งอ�ำนวย ไดม้ าก หรอื ทรพั ยากรการทอ่ งเทย่ี วมคี วามออ่ นไหวนอ้ ย ความสะดวกเพอ่ื การทอ่ งเทย่ี วได้
เกณฑ/์ ดัชนีชว้ี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ (5) แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วมคี วามสามารถในการรองรบั การพฒั นาการทอ่ งเทย่ี ว ไดม้ าก หรอื ทรพั ยากรการทอ่ งเทยี่ วมคี วามออ่ นไหวนอ้ ย และปจั จบุ นั เปน็ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วทไ่ี ดร้ บั ความนยิ มสงู 2.4.2 ความรว่ มมือของ (1) ไม่มีการจัดตั้งกลุ่มโดยองค์กรท้องถ่ิน เพื่อช่วยก�ำหนดนโยบาย พิจารณาจากการมีกลุ่มองค์กร องค์กรท้องถิน่ ภาคเอกชน และวางแนวทางการจัดการท่องเที่ยวร่วมกับหนว่ ยงานรัฐ ท้ั ง ภ า ย ใ น แ ล ะ ภ า ย น อ ก ใ น และหน่วยงานรัฐในการ (2) มีกลุ่มองค์กรท้องถ่ินร่วมก�ำหนดนโยบายพัฒนาแหล่งท่องเท่ียว ระดับต่างๆ ให้การสนับสนุน พฒั นาการทอ่ งเทีย่ ว ร่วมกับหน่วยงานรฐั แต่การปฏบิ ตั ิยงั ไม่สัมฤทธ์ผิ ล ด้านนโยบาย งบประมาณ (3) มกี ลุม่ องค์กรทอ้ งถิ่นและภาคเอกชนให้การสนบั สนนุ ดา้ นนโยบาย แ ล ะ บุ ค ล า ก ร สำ� ห รั บ พั ฒ น า งบประมาณ เพื่อพัฒนาแหลง่ ท่องเทยี่ วร่วมกบั หนว่ ยงานรัฐ ท�ำให้ การทอ่ งเท่ยี ว ได้แก่ กลมุ่ องค์กร เกิดผลในทางปฏิบัติในระดับหน่ึง ซ่ึงยังมีปัญหาเร่ืองงบประมาณ ท้องถ่ิน หน่วยงานภาครัฐและ และก�ำลังคน ภาคเอกชน รวมทั้งศักยภาพ (4) มหี นว่ ยงานภาครฐั ภาคเอกชน และองคก์ รทอ้ งถน่ิ ใหก้ ารสนบั สนนุ ในการประสานความร่วมมือ และจัดการด้านนโยบาย งบประมาณ และบุคลากรในการพัฒนา ระหว่างฝ่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง แหลง่ ทอ่ งเท่ยี วไดผ้ ลดีและเพยี งพอในปัจจบุ ัน กรมการทอ่ งเท่ยี ว 69 (5) มหี นว่ ยงานทง้ั ภาครฐั ภาคเอกชน และองคก์ รทอ้ งถน่ิ รว่ มกนั ใหก้ าร สนบั สนนุ และจดั การดา้ นนโยบาย งบประมาณและบคุ ลากรในการ พัฒนาแหล่งท่องเที่ยว และมีศักยภาพในการพัฒนาการท่องเท่ียว ทจี่ ะมากขนึ้ ในอนาคต คะแนนรวมขอ้ 2.4 (คะแนนเตม็ 10 คะแนน) คะแนนรวมขอ้ 2 (คะแนนเตม็ 60 คะแนน)
70 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ์/ดัชนีชว้ี ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3. การบริหารจดั การ (คะแนนเต็ม 65 คะแนน) (แหลง่ น้ำ� ตกทีย่ ังไม่มกี ารบรหิ ารจัดการดา้ นการท่องเทยี่ วไม่ตอ้ งประเมนิ องคป์ ระกอบน้ี) 3.1 การจัดการดา้ นการอนรุ กั ษแ์ ละรกั ษาสงิ่ แวดล้อม (คะแนนเตม็ 35 คะแนน) 3.1.1การจดั กจิ กรรมทเี่ หมาะสม (1) กิจกรรมการท่องเท่ียวมีผลกระทบต่อพ้ืนที่ท่ีมีความเปราะบาง พิจารณาจากสภาพผลกระทบ ทางนิเวศวิทยาและสภาพทางกายภาพ และไม่เป็นท่ียอมรับ ที่เกิดจากกิจกรรมการท่องเท่ียว ของคนในท้องถ่นิ ซ่ึงการจัดกิจกรรมการท่องเท่ียว (2) กิจกรรมการท่องเที่ยวทำ�ให้แหล่งธรรมชาติเกิดความเส่ือมโทรม ท่ีเหมาะสมสอดคล้องกับสภาพ แตเ่ ป็นที่ยอมรบั ของคนในท้องถน่ิ จะช่วยป้องกันผลกระทบท่ีอาจ (3) กิจกรรมการท่องเที่ยวทำ�ให้แหล่งธรรมชาติเส่ือมโทรมน้อย และ เกิดข้ึนกับแหล่งธรรมชาติหรือ เป็นท่ียอมรับของคนในท้องถิ่น ไม่รบกวนความสงบสุขของคน พ้นื ที่ท่มี ีความเปราะบางได้ ส่วนใหญใ่ นพืน้ ท่ี (4) กิจกรรมการท่องเท่ียวทำ�ให้แหล่งธรรมชาติเส่ือมโทรมเล็กน้อย เป็นที่ยอมรับของคนในท้องถ่ิน และคนท้องถิ่นเข้ามามีส่วนร่วม ในการบริหารกิจกรรม (5) กิจกรรมการท่องเที่ยวไม่ทำ�ให้แหล่งธรรมชาติเสื่อมโทรมเป็นที่ ยอมรับของคนในท้องถ่ิน และคนท้องถิ่นเข้ามามีส่วนร่วมในการ บรหิ ารกจิ กรรม และเปน็ กจิ กรรมทนี่ กั ทอ่ งเทยี่ วไดม้ สี ว่ นรว่ มในการ อนรุ กั ษธ์ รรมชาติ
เกณฑ์/ดชั นชี ้วี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.2 การจดั การดา้ นภมู ทิ ศั น์ (1) ไม่มีการจัดการด้านภูมิทัศน์ ขาดความเป็นระเบียบเรียบร้อย พิจารณาสภาพภูมทิ ัศน์และความ และความเป็นระเบียบ เกิดทศั นอจุ าด จนกลายเป็นสถานทเี่ สอื่ มโทรม สวยงามของแหล่งท่องเท่ียว เรียบร้อยของพ้ืนที่ (2) มีการจัดการด้านภูมิทัศน์น้อย หรือมีการจัดการที่ไม่เหมาะสม เมื่อได้รับการจัดการหรือการดูแล ความเรียบร้อยของพื้นที่ ซึ่งการ เปน็ สว่ นใหญ่ ทำ�ให้คณุ คา่ ของสถานทลี่ ดลง พัฒนาใดๆ จะต้องไม่ทำ�ให้จุด (3) แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วไดhรบั การจดั การดา้ นภมู ทิ ศั นท์ ส่ี วยงามสอดคลอ้ ง เด่นต่างๆ ต้องเสื่อมโทรมลงไป กลมกลนื กบั สภาพพน้ื ทเ่ี ปน็ สว่ นใหญ่ แตม่ บี างบรเิ วณทไ่ี มเ่ หมาะสม และสง่ิ กอ่ สรา้ งจะตอ้ งไมข่ ม่ ความ (4) แหล่งท่องเท่ียวได้รับการจัดการด้านภูมิทัศน์ท่ีสวยงามสอดคล้อง งามของจุดเด่นต่างๆ การจัดการ กลมกลืนกับสภาพพื้นที่ แต่การดำ�เนินการอาจติดขัดไปบ้าง ด้านภูมิทัศน์ท่ีเหมาะสม เช่น จากปัญหาบางประการ เช่น งบประมาณ ความร่วมมือของ การจดั วางตำ�แหน่งของสิ่งอำ�นวย ผปู้ ระกอบการ ความสะดวกต่างๆ ให้สอดคล้อง (5) แหล่งท่องเท่ียวได้รับการจัดการด้านภูมิทัศน์ท่ีสวยงามสอดคล้อง กับพื้นที่และกิจกรรมท่ีเกิดข้ึน กลมกลืนกับสภาพพื้นท่ีส่งเสริมให้แหล่งท่องเท่ียวมีความโดดเด่น การจัดสร้างสิ่งก่อสร้างหรือการ มากขนึ้ และมคี วามเปน็ ระเบยี บเรียบร้อยอยู่ในระดับทด่ี ี ปรุงแต่งภูมิทัศน์ของบริเวณต่างๆ กรมการทอ่ งเท่ยี ว ให้มีความกลมกลืนกับธรรมชาติ มากทสี่ ดุ 71
72 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ์/ดชั นชี วี้ ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.3 การจดั การขยะมลู ฝอย (1) ไม่มีการจัดการด้านขยะมูลฝอย ไม่มีภาชนะรองรับขยะ พิจารณาภาพรวมของการจัดการ และการรกั ษาความสะอาด มีขยะเกลื่อนกลาด เกิดความสกปรกไม่น่าดู ดา้ นขยะมลู ฝอยไมว่ า่ จะเปน็ ระบบ ก�ำจัดขยะมูลฝอย การจัดเก็บ (2) มีการจัดการด้านขยะมูลฝอย แต่ยังมีข้อบกพร่องสูง และยังพบเห็น การก�ำจัด ความเพียงพอของ ขยะเกลื่อนกลาด หรือกองขยะในบางบริเวณ ภาชนะที่รองรับว่ามีอุปกรณ์ (3) มีการจัดการด้านขยะมูลฝอย แต่การจัดเก็บ การก�ำจัด และภาชนะ ที่ เ พี ย ง พ อ แ ล ะ มี ก า ร จั ด ก า ร รองรับขยะยังไม่ดีพอ ภาชนะรองรับยังไม่เพียงพอ ทเี่ ปน็ ระบบ หรอื ไม่ (4) มีการจัดการด้านขยะมูลฝอย การจัดเก็บก�ำจัดและภาชนะรองรับ ขยะเป็นอย่างดี แต่ยังไม่เพียงพอหรือสมบูรณ์เต็มที่ อาจมีปัญหา ในบางชว่ งเวลา หรอื ชว่ งทม่ี นี กั ทอ่ งเทย่ี วใชบ้ รกิ ารมาก แตก่ ส็ ามารถ จัดการให้พ้ืนท่ีสะอาดเรียบร้อยได้ในระยะเวลาหนึ่ง (5) มีการจัดเก็บขยะมูลฝอยเป็นอย่างดี มีภาชนะรองรับอย่างเพียงพอ และมีความสะอาดอยู่ตลอดเวลา 3.1.4 มาตรการป้องกัน (1) ไม่มีมาตรการป้องกันผลกระทบ หรือมีแต่น้อย และไม่เป็นผล พ้ืนท่ีซ่ึงมีทรัพยากรธรรมชาติ ผลกระทบตอ่ พน้ื ทเ่ี ปราะบาง ในทางปฏิบัติ เปราะบาง เช่น บริเวณต้นน�้ำ ลำ� ธาร บรเิ วณทม่ี สี งั คมพชื หายาก (2) มีป้ายประชาสัมพันธ์ให้ข้อมูลเพ่ือสร้างความเข้าใจเก่ียวกับ หรือพื้นที่สืบพันธุ์ของสัตว์ป่า กฎระเบยี บในจุดทม่ี ีความเปราะบาง แต่ไมม่ ีการควบคุม พื้นท่ีเหล่าน้ีอาจถูกท�ำลายให้ (3) มีป้ายประชาสัมพันธ์และการจัดสร้างสิ่งก่อสร้างเพื่อป้องกัน เสียหายได้โดยง่าย ดังน้ันจึงควร สภาพแวดล้อมในพ้ืนทท่ี ี่มีความเปราะบาง
เกณฑ/์ ดชั นชี ว้ี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 4 มีป้ายประชาสัมพันธ์และการจัดสร้างสิ่งก่อสร้างเพ่ือป้องกัน 4 มีมาตรการป้องกันและควบคุม สภาพแวดล้อมในพื้นที่ท่ีมีความเปราะบาง และมีการจัดเจ้าหน้าที่ ผลกระทบท่ีอาจจะเกิดข้ึน เช่น ดูแลความเรียบร้อยและควบคุมพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของ การจัดท�ำป้ายประชาสัมพันธ์ นักท่องเท่ยี ว ปา้ ยเตอื นหรอื ปา้ ยหา้ มการกระทำ� (5) มีป้ายประชาสัมพันธ์และการจัดสร้างส่ิงก่อสร้างเพื่อป้องกัน กิจกรรมท่ีไม่เหมาะสม หรือ สภาพแวดล้อมในพื้นที่ท่ีมีความเปราะบาง เช่น ทางเดินยกระดับ การสร้างสิ่งก่อสร้างป้องกัน เป็นต้น และมีการจัดเจ้าหน้าที่ดูแลความเรียบร้อย และควบคุม ผลกระทบที่อาจเกิดข้ึนกับพ้ืนท่ี พฤตกิ รรมทไี่ มเ่ หมาะสมของนกั ทอ่ งเทย่ี ว และมกี ารศกึ ษาสถานภาพ เปราะบาง เชน่ การทำ� รว้ั ปอ้ งกนั ของทรพั ยากร ธรรมชาติในพนื้ ท่ี และนำ� ขอ้ มลู ท่ีไดม้ าวางแนวทาง หรือทางเดินยกระดับ เป็นต้น ทไ่ี มก่ อ่ ใหเ้ กดิ ผลกระทบตอ่ ระบบนเิ วศและสภาพกายภาพของพน้ื ท่ี หรือการมีเจ้าหน้าท่ีควบคุม ความประพฤตขิ องนกั ทอ่ งเทย่ี ว กรมการทอ่ งเท่ยี ว 73
74 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดัชนีชว้ี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.5 การใหค้ วามรูแ้ ก่ มกี ารใหค้ วามรแู้ กน่ กั ทอ่ งเทยี่ วเกย่ี วกบั กฎ ระเบยี บ 0 0.5 1 หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ นกั ท่องเท่ียว ขอ้ ห้ามของพ้ืนที่ ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ มกี ารใหค้ วามรแู้ กน่ กั ทอ่ งเทยี่ วเกยี่ วกบั ระบบนเิ วศ 0 0.5 1 ดำ�เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ของพืน้ ท่ี ให้ 0.5 คะแนน และหากมี มกี ารใหค้ วามรแู้ กน่ กั ทอ่ งเทยี่ วเกย่ี วกบั การอนรุ กั ษ์ 0 0.5 1 คุณสมบัตติ รง ให้ 1 คะแนน ทรัพยากรธรรมชาติอยา่ งยง่ั ยืน มกี ารจัดอบรมพนักงาน ผู้ประกอบการ และชมุ ชน 0 0.5 1 เก่ียวกับคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติและ การอนุรกั ษ์เป็นระยะๆ ตามความเหมาะสม มีการจัดกิจกรรมด้านการศึกษาธรรมชาติให้กับ 0 0.5 1 กลุ่มนักท่องเท่ียวที่มีความสนใจเฉพาะด้าน เช่น กิจกรรมการดูนก การศึกษาพันธุ์ไม้ ฯลฯ เปน็ ครง้ั คราว 3.1.6 การจดั การดา้ นการใช้ (1) ไมม่ กี ารจัดการใดๆ เลย ประโยชนข์ องแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว (2) มีการจัดการอยา่ งน้อย 1-2 ข้อ แต่ยงั ขาดประสทิ ธภิ าพ การจดั การดา้ นการใชป้ ระโยชนข์ อง แหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว ประกอบดว้ ย 3 องค์ และไม่เปน็ ระบบ ประกอบ ไดแ้ ก่ (3) มกี ารจดั การทง้ั 3 ขอ้ โดยมรี ะเบยี บการปฏบิ ตั เิ ปน็ หลกั ฐานอยบู่ า้ ง 1) การกำ� หนดเขตการใชป้ ระโยชน์ แตก่ ารปฏิบตั มิ ีขอ้ ยกเวน้ พนื้ ทเ่ี พอื่ การทอ่ งเทยี่ ว เชน่ มกี าร แบง่ เขตพนื้ ทส่ี งวนพน้ื ทนี่ นั ทนาการ และพน้ื ทพ่ี กั อาศยั
เกณฑ/์ ดัชนีชีว้ ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ (4) มกี ารจดั การทง้ั 3 ขอ้ และมกี ารจัดการทเี่ ปน็ ระบบ 2) การก�ำหนดช่วงเวลาในการ หรือได้มาตรฐาน 1 ขอ้ เขา้ พนื้ ทท่ี เ่ี หมาะสมตามชว่ งเวลา (5) มกี ารจัดการทัง้ 3 ข้อ และมีการจัดการทเ่ี ปน็ ระบบ ของวนั และ/หรอื ฤดกู าล หรือได้มาตรฐานอย่างน้อย 2 ขอ้ 3) การจ�ำกัดจ�ำนวนนักท่องเท่ียว ให้พอเหมาะกับศักยภาพของ พ้ืนท่แี ละการบริการ 3.1.7 การติดตามประเมิน (1) ไมม่ แี ผนการตดิ ตามและการประเมนิ การเปลยี่ นแปลงของพน้ื ทเ่ี ลย พิจารณาจากการมีเอกสารด้าน ผลกระทบ (2) มแี ผนการดำ� เนนิ งาน แตก่ ารปฏบิ ัตติ ามแผนไมช่ ัดเจน แผนการติดตามและประเมินการ (3) มแี ผนการดำ� เนนิ งาน และมกี ารเกบ็ ขอ้ มลู การเปลย่ี นแปลงของพน้ื ที่ เปล่ยี นแปลงทเ่ี กิดขึ้นกับพืน้ ท่ี ตามแผนการด�ำเนินงาน แต่ไม่มีการด�ำเนินการอ่ืนๆ ในด้านการ ปรบั ปรงุ แก้ไข (4) มีแผนการด�ำเนินงาน มีการเก็บข้อมูลการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 75 ตามแผนการด�ำเนินงานและมีการวิเคราะห์ประเมินผลกระทบ และมกี ารปรับปรุงและแก้ไขปญั หาทเ่ี กดิ จากการทอ่ งเทย่ี ว แตก่ าร ปฏิบัติยังไมต่ อ่ เนือ่ ง
76 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ์/ดชั นีชวี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ (5) มีแผนการด�ำเนินงาน มีการเก็บข้อมูลการเปล่ียนแปลงของพ้ืนท่ี ตามแผนการด�ำเนินงาน มีการวิเคราะห์ประเมินผลกระทบ มีการ ปรับปรุงและแก้ไขปัญหาที่เกิดจากการท่องเที่ยวและมีการปฏิบัติ ด้านการตดิ ตามการประเมินผลอยา่ งตอ่ เน่อื งทกุ ปี คะแนนรวม ขอ้ 3.1 (คะแนนเตม็ 35 คะแนน) 3.2 การจัดการดา้ นการทอ่ งเทย่ี ว (คะแนนเต็ม 30 คะแนน) 3.2.1 การจัดส่ิงอ�ำนวย มีสถานีสื่อความหมายธรรมชาติในเส้นเดินเข้าสู่ 0 0.5 1 5 หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ ความสะดวกบรเิ วณเสน้ ทาง ตวั นำ�้ ตก โดยใชว้ สั ดทุ มี่ คี วามเหมาะสมกลมกลนื กบั ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ เดนิ เข้าสู่ตัวน�ำ้ ตก ธรรมชาติ ดำ�เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ มีป้ายบอกทิศทาง ระยะทาง ทั้งท่ีจุดเร่ิมต้นและ 0 0.5 1 ให้ 0.5 คะแนน และหากมี ในระหว่างเสน้ ทาง คุณสมบตั ติ รง ให้ 1 คะแนน จัดที่พักเป็นจุดๆ โดยมีลานหรือม้านั่งเป็นช่วงๆ 0 0.5 1 ในระยะความหา่ งทเ่ี หมาะสม จัดท�ำราวบันไดหรือราวเกาะส�ำหรับทางเดิน 0 0.5 1 ในบริเวณที่มีความลาดชันมากหรือบริเวณที่อาจ มอี นั ตรายต่อนักทอ่ งเท่ยี ว โดยใชว้ ัสดทุ ่แี ข็งแรง ทนทาน มีการจัดภาชนะรองรับขยะตามทางเดินเป็นช่วงๆ 0 0.5 1 ในจ�ำนวนท่ีเพยี งพอและเหมาะสม
เกณฑ์/ดัชนชี วี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.2.2 ความพรอ้ มของ สาธารณปู โภคพื้นฐาน (1) แหล่งท่องเท่ียวขาดแคลนสาธารณูปโภคพ้ืนฐาน ไม่สามารถ พิจารณาจากความเพียงพอของ อำ�นวยความสะดวกแกน่ ักท่องเที่ยวได้ สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานกับ 3.2.3 มาตรการดา้ น (2) แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วมสี าธารณปู โภคพนื้ ฐานบางประเภทและไมเ่ พยี งพอ การใช้งานในช่วงเวลาปกติและ ความปลอดภยั และ หรือมีข้อจำ�กดั ในการใช้งาน ช่วงเทศกาล ซ่ึงสาธารณูปโภค ระบบเตือนภยั (3) แหล่งท่องเที่ยวมีสาธารณูปโภคพื้นฐานทุกประเภท แต่มีปริมาณ ขน้ั พนื้ ฐานในทน่ี ้ี ไดแ้ ก่ ระบบไฟฟา้ ท่ีไม่เพยี งพอตอ่ ความต้องการของนักท่องเท่ียวในทุกช่วงเวลา ระบบประปาและระบบการสอื่ สาร (4) แหล่งท่องเท่ียวมีสาธารณูปโภคพ้ืนฐานทุกประเภทที่มีคุณภาพ ปานกลาง เพยี งพอตอ่ ความตอ้ งการของนกั ทอ่ งเทย่ี วในทกุ ชว่ งเวลา (5) แหล่งท่องเที่ยวมีสาธารณูปโภคพื้นฐานทุกประเภทท่ีมีคุณภาพดี เพยี งพอต่อความต้องการของนักทอ่ งเทยี่ วในทุกช่วงเวลา กรมการทอ่ งเท่ยี ว 77 (1) ไม่มมี าตรการรักษาความปลอดภยั และระบบเตอื นภัยแต่อยา่ งใด มาตรการด้านความปลอดภัย (2) มีมาตรการด้านความปลอดภัยและระบบเตือนภัยน้อย หรือไม่มี เช่น การมีเจ้าหน้าท่ีช่วยชีวิต ประสิทธภิ าพ การติดป้ายไว้ในเขตห้ามเล่นน้�ำ (3) มมี าตรการรกั ษาความปลอดภยั และระบบเตอื นภยั ทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ หรือบริเวณอันตราย การให้ ปานกลาง แต่ระบบรักษาความปลอดภยั ยงั ไม่รัดกมุ ห่วงชูชีพผูกลอยไว้เป็นระยะ (4) มีมาตรการรักษาความปลอดภัยและระบบเตือนภัยอยู่ในระดับดี หรือการหา้ มดื่มสรุ า เป็นต้น แตไ่ ม่เหมาะสม หรอื เพียงพอในชว่ งฤดูกาลทอ่ งเท่ยี ว (5) มีมาตรการรักษาความปลอดภัยและระบบเตือนภัยอยู่ในระดับ ทดี่ มี าก มคี วามเหมาะสมและเพยี งพอตอ่ นกั ทอ่ งเทยี่ วทง้ั ในชว่ งปกติ และช่วงฤดูกาลท่องเที่ยว
78 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก เกณฑ/์ ดชั นีชวี้ ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.2.4 เจ้าหน้าทร่ี ักษา ความปลอดภัย (1) ไม่มเี จ้าหนา้ ทีร่ กั ษาความปลอดภัย พิจารณาจากการมีเจ้าหน้าที่ (2) มีเจ้าหน้าท่ีรักษาความปลอดภัยที่เป็นอาสาสมัครท้องถิ่นช่วยดูแล รักษาความปลอดภัยท่ีเพียงพอ 3.2.5 การให้บริการ เปน็ คร้งั คราว เหมาะสมตอ่ จำ� นวนนกั ทอ่ งเทยี่ ว (3) มีเจา้ หนา้ ทรี่ ักษาความปลอดภยั ทเี่ ป็นลกู จา้ งประจำ� ของ และความพร้อมของเจ้าหน้าท่ี แหล่งท่องเทย่ี ว แต่มีจำ� นวนน้อยไม่เพียงพอ ในการรับมือกับเหตุฉุกเฉิน เช่น (4) มเี จา้ หนา้ ทร่ี กั ษาความปลอดภยั ทเี่ ปน็ ลกู จา้ งประจำ� ของแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว เจ้าหน้าที่มีความรู้ผ่านการฝึก มีความรู้เรื่อง การช่วยเหลือนักท่องเท่ียวและรับมือกับเหตุฉุกเฉิน อบรมดา้ นความปลอดภยั เปน็ ตน้ ได้ แตอ่ าจไมเ่ พียงพอในชว่ งฤดกู าลท่องเท่ยี ว หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ (5) มเี จา้ หนา้ ทร่ี กั ษาความปลอดภยั ทเี่ ปน็ ลกู จา้ งประจำ� ของแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว ให้ 0 คะแนน หากมีแตไ่ ม่ได้ ที่เหมาะสมเพียงพอต่อนักท่องเท่ียวท้ังในช่วงปกติและช่วงฤดูกาล ดำ�เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ท่องเที่ยว และเจ้าหน้าที่มีความรู้เร่ืองการช่วยเหลือนักท่องเที่ยว ให้ 0.5 คะแนน และหากมี และรบั มอื กบั เหตุฉกุ เฉนิ ได้เปน็ อยา่ งดี คุณสมบัติตรง ให้ 1 คะแนน มีส่ือหลากหลายประเภทในการให้ข้อมูลแก่ 0 0.5 1 นักท่องเท่ยี ว เชน่ แผน่ พบั โปสเตอร์ นทิ รรศการ มีจ�ำนวนบุคลากรด้านบริการเพียงพอต่อการ 0 0.5 1 ใหบ้ รกิ ารนักทอ่ งเทีย่ ว มีเจ้าหน้าที่ประชาสัมพันธ์ท่ีมีอัธยาศัยดี และ 0 0.5 1 สามารถส่ือสารภาษาองั กฤษไดพ้ อสมควร มีการปรับปรุงและพัฒนาระบบการให้บริการ 0 0.5 1 อยา่ งตอ่ เนอ่ื งและสม่าํ เสมอ
เกณฑ/์ ดัชนีชว้ี ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.2.6 การจดั การดา้ น มตี วั แทนของชมุ ชนในการรว่ มวางแผนหรอื บรหิ าร 0 0.5 1 หากไม่มีคุณสมบัติตามที่ระบุ การมสี ว่ นร่วม จัดการการท่องเท่ยี วในแหลง่ ทอ่ งเทีย่ ว ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ ชุมชนมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาทรัพยากร 0 0.5 1 ดำ�เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ธรรมชาติในพนื้ ทที่ ่องเที่ยว ให้ 0.5 คะแนน และหากมี มีการก่อต้ังองค์กรหรือโครงการอนุรักษ์ต่างๆ 0 0.5 1 คุณสมบตั ติ รง ให้ 1 คะแนน ท่ีเกิดจากท้องถิ่น ซ่ึงมีบทบาทต่อการจัดการ การทอ่ งเท่ยี วในแหล่งทอ่ งเทย่ี ว ชุมชนมีรายได้หรือเงินเดือนจากการถูกจ้างงาน 0 0.5 1 ที่เกย่ี วขอ้ งกับการทอ่ งเท่ียว ชุมชนมีรายได้จากการทำ�ธุรกิจที่เก่ียวข้องกับ 0 0.5 1 การท่องเที่ยว เช่น การนำ�เท่ียว การให้บริการ ในกิจกรรมการท่องเท่ียว การให้บริการด้านท่ีพัก กรมการทอ่ งเท่ยี ว 79 การขายอาหารและสนิ คา้ พ้ืนเมือง เปน็ ตน้ คะแนนรวมขอ้ 3.2 (คะแนนเตม็ 30 คะแนน) คะแนนรวมขอ้ 3 (เตม็ คะแนนเตม็ 65 คะแนน)
80 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก
กรมการทอ่ งเท่ยี ว 81
82 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเที่ยวประเภทน้ำ� ตก
กรมการทอ่ งเท่ยี ว 83
4.2 ความร่วมมือขององค์การท้องถิ่นภาคเอกชนและหน่วยงานรัฐ ในการพัฒนาการท่องเที่ยว 84 คูม่ ือการตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเทย่ี วประเภทนำ้� ตก
“หนังสือรับรองห”มายถึงหนังสือรับรองที่สำ�นักงานพัฒนาการท่องเที่ยวออกให้ เป็นหลักฐานแสดงคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวประเภทน้ำ�ตกที่ผานการประเมินมาตรฐาน ข้อ 3ให้มีคณะกรรมการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวประเภทน้ำ�ตก ระดับจังหวัดคณะหนึ่งมีจำ�นวนไม่เกิน9คนตามที่ผู้ว่าราชการจังหวัดแต่งตั้ง ข้อ4ให้คณะกรรมการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวประเภทน้ำ�ตก ระดับจังหวัดมีอำ�นาจหน้าที่ตามที่ผู้ว่าราชการจังหวัดกำ�หนด ข้อ5ความเป็นมาตรฐานแหล่งท่องเที่ยวประเภทน้ำ�ตกที่ผ่านการประเมินและ ได้มาตรฐานจะได้รับเครื่องหมายรับรองมาตรฐานพร้อมหนังสือรับรองมาตรฐานตามที่กำ�หนด แหล่งท่องเที่ยวประเภทน้ำ�ตกที่ได้มาตรฐานจะได้รับการประเมินใหม่ทุก2ปี หากมีระดับคะแนนต่ำ�กว่าเกณฑ์มาตรฐานจะถูกถอดถอนการรับรองมาตรฐานพร้อมทั้งต้องส่งคืน เค ------------------ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 85
คณะผ้จู ัดท�ำ ท่ีปรกึ ษา วา่ ที่รอ้ ยตรอี านภุ าพ เกษรสวุ รรณ์ อธบิ ดีกรมการท่องเท่ียว นายภาษิต พุ่มชศู ร ี รองอธบิ ดกี รมการท่องเทีย่ ว นางสพุ ิทย ์ วรี ะใจ ผอู้ ำ�นวยการสำ�นักพฒั นาบรกิ ารทอ่ งเท่ยี ว นางพชั ณีย์ ยงยอด ผู้อำ�นวยการสำ�นกั พฒั นาแหล่งท่องเที่ยว ผ้เู รียบเรียง นางพัชราภรณ ์ ทวีกสิกรรม นางสาววรุณกาญจน ์ ฐติ ธิ รรมาภรณ์ นางสาวศุลวี รรณ ดีทสี่ ุด นางสาวสริ ิพร นามพทิ ักษส์ ุข นางสาวสำ�พนั ธ ์ ขนุ ราช นางสาวชญาภา ไชยวุฒิ นางสาวศริ พิ ร ล่มิ พฤกษเ์ กษม นางสาวสพุ ฒั นา ศักดปิ์ ิยะพนั ธ์ นางสาวฐิติกา คงพลาย นางสาวเพญ็ นภา ปัญญาธนญั ไชย นายโกวิท รกั ตะกนิษฐ์ นางสาวกนกกาญจน์ นัดดามงคล 86 ค่มู อื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วประเภทน้�ำตก
Search
