Project2_621320913_wisanu

1

2 สารบญั ก�ำ เนดิ เทยี นพรรษา เทยี นพรรษา ววิ ฒั นาการเทยี นพรรษา การท�ำ เทยี นพรรษาประเภทตดิ พ มิ พ์ การท�ำ เทยี นพรรษาประเภทแกะสลกั งานประเพณแี หเ่ ทยี นพรรษา

ก�ำ เนดิ เทยี นพรรษา 3 ศาสนาพราหมณ-์ ฮ นิ ด ู นบั ถอื ววั เพราะถอื วา่ ววั เป น็ พาหนะ ของพระอศิ วร เม ือ่ ววั ตาย จะเอาไขจากววั มาท�ำ เป น็ น้�ำ มนั เพ ือ่ จดุ บชู าพระผ ูเ้ ป น็ เจา้ ท ีต่ นเคารพ แตช่ าวพทุ ธซ ึง่ นบั ถอื ศาสนา พทุ ธจะท�ำ เทยี นเพ ือ่ จดุ บชู าพระรตั นตรยั โดยการเอารงั ผ ึง้ รา้ งมาตม้ เอาข ีผ้ ึง้ แลว้ ฟ ัน่ เป น็ เทยี นเลม่ เลก็ ๆ มคี วามยาว ตามตอ้ งการ เชน่ ยาวเป น็ คบื หร อื เป น็ ศอกแลว้ ใชจ้ ดุ บชู าพระ เทยี นพรรษา เร ิม่ ม มี าตั ง้ แตส่ มยั พทุ ธกาล ชาวพทุ ธจะย ดึ ถอื เป น็ ประเพณ นี �ำ เทยี นไป ถวายพระภกิ ษใุ นเทศกาลเขา้ พรรษา เพ ือ่ ปรารถนาใหต้ นเองเป น็ ผ ูเ้ ฉลยี วฉลาด ม ีไหวพร บิ ประดจุ แสงสวา่ งของดวงเทยี น

4 เทยี นพรรษา เทยี นพรรษา คอื เทยี นขนาดใหญแ่ ละยาวเป น็ พ เิ ศษ กวา่ เทยี นชนดิ อ ืน่ ส�ำ หรบั จดุ ในโบสถต์ ั ง้ แตว่ นั เขา้ พรรษา จนถงึ วนั ออกพรรษา (พจนานกุ รม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. 2525)

ววิ ฒั นาการเทยี นพรรษา 5 การท�ำ เทยี นพรรษา ม วี วิ ฒั นาการมาเป น็ ล�ำ ดบั จากการน�ำ รงั ผ ึง้ มาตม้ เอาข ีผ้ ึง้ ไปฟ ัน่ เป น็ เทยี นน�ำ ไปถวายพระภกิ ษุ เอาเทยี นเลม่ เลก็ ๆ หลาย ๆ เลม่ มามดั รวมกนั เป น็ ล�ำ ตน้ คลา้ ยกบั ตน้ กลว้ ย หร อื ล�ำ ไม้ไผ่ แลว้ น�ำ ไปตดิ กบั ฐาน ซ ึง่ การมดั รวมกนั แบบน ี้ เป น็ สาเหตหุ น ึง่ ท ีน่ ยิ มเร ยี กวา่ ตน้ เทยี น หร อื ตน้ เทยี นพรรษา

6 ตน้ เทยี นพรรษาประเภทแรก คอื “มดั รวมตดิ ลาย” เป น็ การ เอาเทยี นเลม่ เลก็ ๆ มามดั รวมกนั บนแกนไม้ไผ่ใหเ้ ป น็ ตน้ เทยี น ขนาดใหญ่ แลว้ ตดั กระดาษเง นิ กระดาษทองเป น็ ลายตา่ ง ๆ ตดิ ประดบั โดยรอบตน้ เทยี น ตอ่ มาม กี ารคดิ ท�ำ ตน้ เทยี นเป น็ ตน้ เด ีย่ ว เพ ือ่ ใชจ้ ดุ ให้ไดน้ าน โดย การใชล้ �ำ ไม้ไผท่ ีท่ ะลปุ ลอ้ งเป น็ แบบ หลอ่ เม ือ่ หลอ่ เทยี นเป น็ ตน้ เสรจ็ แลว้ จงึ น�ำ มาตดิ ท ีฐ่ าน และจดั ขบวนแหเ่ ทยี นไปถวายพระท ีว่ ดั การตกแตง่ ตน้ เทยี น เร ิม่ ม ขี ึน้ โดยภ มู ปิ ญั ญาชาวบา้ น ใช ้ ข ีผ้ ึง้ ลนไฟหร อื ตากแดดใหอ้ อ่ น แลว้ ป ัน้ เป น็ รปู ดอกล�ำ ดวนตดิ ตน้ เทยี น หร อื เอาข ีผ้ ึง้ ไปตม้ ใหล้ ะลาย แลว้ ใชผ้ ลมะละกอ หร อื ผล ฟกั ทองน�ำ มาแกะเป น็ ลวดลาย ใช ้ไมเ้ ส ยี บน�ำ ไปจมุ่ ในน้�ำ ข ีผ้ ึง้ แลว้ น�ำ ไปจมุ่ ในน้�ำ เยน็ แกะข ีผ้ ึง้ ออก จากแบบ ตดั และตกแตง่ ให้ สวยงามน�ำ ไปตดิ ท ีต่ น้ เทยี น

การตกแตง่ ตน้ เทยี น เร ิม่ ม ขี ึน้ โดยภ มู ปิ ญั ญาชาวบา้ น ใชข้ ีผ้ ึง้ ลนไฟ 7 หร อื ตากแดดใหอ้ อ่ น แลว้ ป ัน้ เป น็ รปู ดอกล�ำ ดวนตดิ ตน้ เทยี น หร อื เอาข ีผ้ ึง้ ไปตม้ ใหล้ ะลาย แลว้ ใชผ้ ลมะละกอ หร อื ผล ฟกั ทองน�ำ มา แกะเป น็ ลวดลาย ใช ้ไมเ้ ส ยี บน�ำ ไปจมุ่ ในน้�ำ ข ีผ้ ึง้ แลว้ น�ำ ไปจมุ่ ในน้�ำ เยน็ แกะข ีผ้ ึง้ ออก จากแบบ ตดั และตกแตง่ ใหส้ วยงามน�ำ ไปตดิ ท ี่ ตน้ เทยี น พ.ศ. 2482 ม ชี า่ งทองช ือ่ นายโพธ ิ์ สง่ ศร ี เร ิม่ ท�ำ ลายไทย ไปประดบั บนเทยี น โดยม ี การท�ำ แบบพ มิ พล์ งในแผน่ ปนู ซ เี มนตซ์ ึง่ ถอื วา่ เป น็ แบบพ มิ พ์ หร อื แมพ่ มิ พ์ แลว้ เอาข ีผ้ ึง้ ท ีอ่ อ่ นตวั ไปกดลง บนแมพ่ มิ พจ์ ะไดข้ ีผ้ ึง้ เป น็ ลายไทย น�ำ ไปตดิ กบั ล�ำ ตน้ เทยี น

8 ตอ่ มา นายสวน คณู ผล ไดค้ ดิ ท�ำ ลายใหน้ นู และสลบั ส ี จนเหน็ ไดช้ ดั เม ือ่ สง่ เทยี นเขา้ ประกวดจงึ ไดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ และในป ี พ.ศ. 2497 นายประดบั กอ้ นแกว้ คดิ ประดษิ ฐท์ �ำ หนุ่ เป น็ เร ือ่ งราวพทุ ธ ประวตั ิ และเอาลวดลายข ีผ้ ึง้ ตดิ เขา้ ไปท ีห่ นุ่ ท�ำ ใหม้ ลี กั ษณะแปลก ออกไป จงึ ท�ำ ให้ เทยี นพรรษาไดร้ บั รางวลั ชนะเลศิ และชนะเลศิ มา ทกุ ป ี ในเทยี นพรรษาประเภทตดิ พ มิ พ์ ป ี พ.ศ. 2502 ม ชี า่ งแกะสลกั ลงในเทยี นพรรษาคนแรก คอื นายค�ำ หมา แสงงาม และ คณะกรรมการตดั ส นิ ใหช้ นะการประกวด ท�ำ ให้ เกดิ การประทว้ งคณะกรรมการตดั ส นิ ท�ำ ให้ในป ี ตอ่ ๆ มาม กี าร แยกประเภทตน้ เทยี นออกเป น็ 2 ประเภทชดั เจนคอื 1. ประเภทตดิ พ มิ พ์ (ตามแบบเดมิ ) 2. ประเภทแกะสลกั

การท�ำ เทยี นพรรษาประเภทตดิ พ มิ พ์ 9 การท�ำ เทยี นพรรษาประเภทตดิ พ มิ พ์ในระยะแรกเกดิ จากการแกะสลกั ตน้ กลว้ ย มะละกอ ฟกั ไมต้ น้ ฝรั ง่ ท�ำ เป น็ แมพ่ มิ พส์ �ำ หรบั ชบุ ข ีผ้ ึง้ ท ีต่ ม้ ใหล้ ะลาย และถอดแบบออกเป น็ ลวดลายไทยแบบงา่ ย ๆ เชน่ ลายประจ�ำ ยาม กระจงั ตาออ้ ย บวั คว่�ำ บวั หงาย น�ำ ไปประดบั ตดิ พ มิ พล์ งบนตน้ เทยี น ตอ่ มาม กี ารสรา้ งสรรคท์ �ำ ฐานตน้ เทยี นประดบั ดว้ ยรปู ป ัน้ สตั วแ์ ละ ลายฉล ุ ซ ึง่ เป น็ ตน้ แบบของการท�ำ องคป์ ระกอบตน้ เทยี นพรรษาในปจั จบุ นั อปุ กรณท์ �ำ เทยี นพรรษาประเภทตดิ พ มิ พ์ 1.ข ีผ้ ึง้ แท้ เป น็ ข ีผ้ ึง้ ท ี่ไดม้ าจากรงั ผ ึง้ แท้ น�ำ มาสบั เป น็ กอ้ นเลก็ ๆ เพ ือ่ ใหล้ ะลายเรว็ ข ึน้ การท�ำ ตน้ เทยี นประเภทตดิ พ มิ พจ์ ะใชข้ ีผ้ ึง้ แทเ้ ป น็ สว่ น ใหญ่ เพราะมคี วามเหนยี วไมแ่ ตกเปราะงา่ ยขณะพ มิ พเ์ ป น็ ดอกผ ึง้ หร อื ตดิ บนตน้ เทยี นและหนุ่ องคป์ ระกอบ 2.หมอ้ ตม้ หร อื ป บี ๊ ใชส้ �ำ หรบั ตม้ หลอมข ีผ้ ึง้ ใหเ้ หลว โดยในขณะตม้ จะ ผสมน้�ำ ลงไปเลก็ นอ้ ย น้�ำ จะเป น็ ตวั ชว่ ยดงึ ฝ ่นุ ละอองท ีต่ ดิ มากบั ผ ึง้ ท�ำ ให้ ข ีผ้ ึง้ สะอาดข ึน้ ในระหวา่ งการตม้ ข ีผ้ ึง้ ตอ้ งหมั น่ คนหร อื กวน ปอ้ งกนั การไหม ้ 3.เตาถา่ น เป น็ แหลง่ ความรอ้ นส�ำ หรบั ตม้ ข ีผ้ ึง้ ใหห้ ลอมละลาย

104. ผา้ กรอง ใชส้ �ำ หรบั กรองข ีผ้ ึง้ ท ีห่ ลอมละลายแลว้ ใหส้ ะอาด 5. ชามหร อื กะลงั มงั ขนาดเลก็ ใชส้ �ำ หรบั บรรจขุ ีผ้ ึง้ เหลวท ีผ่ า่ นการก รองแลว้ โดยกอ่ นกรองข ีผ้ ึง้ ลงจะรองน้�ำ ไว้ในชามเลก็ นอ้ ย เศษฝนุ่ ละอองจะตกลงไปอย ู่ในช ั น้ น้�ำ ท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ สะอาดย ิง่ ข ึน้ 6. น้�ำ สบ หู่ ร อื น้�ำ ผสมผงซกั ฟอก ใชส้ �ำ หรบั ทาบนแมพ่ มิ พก์ อ่ นพ มิ พข์ ี้ ผ ึง้ ลงไป ท�ำ ใหก้ ารลอกแผน่ ผ ึง้ หร อื ดอกผ ึง้ ออกจากแมพ่ มิ พท์ �ำ ไดง้ า่ ย ข ึน้ 7. แบบพ มิ พห์ ร อื ห นิ แมพ่ มิ พ์ ส�ำ หรบั ท�ำ ดอกผ ึง้ หร อื ดอกลาย นยิ ม แกะสลกั มาจากห นิ สบ ู่ ห นิ ออ่ น หร อื ห นิ ลบั มดี โดยเซาะใหเ้ ป น็ รอ่ ง เกดิ เป น็ ลวดลายตา่ ง ๆ 8. ขวดแกว้ ทรงกลม ใชส้ �ำ หรบั กดและคลงึ ข ีผ้ ึง้ ใหล้ งไปท ีแ่ บบพ มิ พ์ ชว่ ยท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ แทรกซ มึ ลงทกุ เสน้ สายและรายละเอยี ดของแบบพ มิ พ์ ลวดลายมคี วามคมชดั และผ วิ หนา้ ของดอกผ ึง้ มคี วามราบเร ยี บ 9. แผน่ กระจก ใชส้ �ำ หรบั รองแผน่ ผ ึง้ ท ีพ่ มิ พล์ ายแลว้ เพ ือ่ ตดั แผน่ ผ ึง้ สว่ นเกนิ ออกจากดอกผ ึง้ ตามลวดลายท ีก่ �ำ หนด 10.มดี และเหลก็ ตดั ใชส้ �ำ หรบั ตดั ลายผ ึง้ แผน่ ท ีพ่ มิ พล์ ายแลว้ ให้ ไดด้ อกผ ึง้ ตามขนาดและลวดลายท ีต่ อ้ งการ และชว่ ยในการตดิ ดอก ผ ึง้ ลงบนตน้ เทยี นหร อื หนุ่ องคป์ ระกอบ ตดั สว่ นเกนิ ออกใหด้ อกหร อื ลวดลายมคี วามสมบรู ณท์ ีส่ ดุ เหลก็ ตดั สว่ นใหญจ่ ะดดั แปลงโดยน�ำ ซ ี่ จกั รยานมาตดั ใหย้ าวขนาดพอดมี อื และเจยี รใหป้ ลายขา้ งหน ึง่ แหลมคม

11 ขั น้ ตอนและวธิ กี ารท�ำ เทยี นพรรษาประเภทตดิ พ มิ พ์ ประกอบดว้ ยขั น้ ตอนตา่ ง ๆ ดงั น ี้ การออกแบบเทยี นพรรษา โดยการรา่ งแบบท ีจ่ ะจดั ท�ำ ลงบนกระดาษ แลว้ น�ำ ดอกผ ึง้ ไปตดิ ตามโครงสรา้ ง ของตน้ เทยี น ชา่ งเทยี นจะเป น็ ผ ูก้ �ำ หนดวา่ ดอกผ ึง้ ลายใดจะใชก้ บั สว่ นใดของตน้ เทยี น การตม้ ข ีผ้ ึง้ ท�ำ เทยี นพรรษา น�ำ ข ีผ้ ึง้ แทม้ าสบั เป น็ กอ้ นเลก็ ๆ ตม้ ในชามขนาดใหญห่ ร อื ป บี ๊ ใสน่ ้�ำ ลงไปเลก็ นอ้ ยเพ ือ่ ปอ้ งกนั การไหมแ้ ละท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ สะอาดข ึน้ ระหวา่ งตม้ หมั น่ คนเพ ือ่ ให้ เทยี นละลายเรว็ เม ือ่ ละลายดแี ลว้ ยกลง ใชก้ ระบวยกรองข ีผ้ ึง้ ลงในชามขนาด เลก็ โดยใสน่ ้�ำ เลก็ นอ้ ย เศษฝนุ่ ละอองท ปี่ ะปนจะตกตะกอนลงในน้�ำ ท ิง้ ใหข้ ีผ้ ึง้ แขง็ ตวั พอหมาด ๆ จงึ น�ำ ไปพ มิ พด์ อกผ ึง้ การหลอ่ ตน้ เทยี นพรรษา การหลอ่ ล�ำ ตน้ และยอดของตน้ เทยี นจะใชส้ งั กะส แี ผน่ เร ยี บท�ำ เป น็ แมพ่ มิ พข์ ึน้ รปู ทรงกลม เสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลางกวา้ งและความยาวตามตอ้ งการ น�ำ เหลก็ มาท�ำ แกนกลาง จากนั น้ เทแบบดว้ ยข ีผ้ ึง้ ท ีต่ ม้ ละลายแลว้ ลงในแบบพ มิ พจ์ นเตม็ ปลอ่ ย ท ิง้ ไวจ้ นเยน็ จะตอ้ งใชเ้ วลาประมาณ 5-8 วนั แลว้ แตส่ ภาพอากาศ จงึ จะแกะ แบบพ มิ พอ์ อก การกลงึ ตน้ เทยี นพรรษา การกลงึ ตน้ เทยี นให้ไดด้ เี ป น็ หนา้ ท ีข่ องชา่ งกลงึ เหลก็ หร อื ไม้ เป น็ ขั น้ ตอนท ีจ่ ะ ท�ำ ใหต้ น้ เทยี นกลมเกล ีย้ ง เม ือ่ กลงึ เสรจ็ แลว้ ขนาดของตน้ เทยี นตดิ พ มิ พจ์ ะตอ้ ง เลก็ กวา่ ท ีต่ อ้ งการเลก็ นอ้ ย ทั ง้ น ีเ้ พราะตอ้ งม กี ารตดิ พ มิ พด์ อกผ ึง้ เพ ิม่ เขา้ ไปอกี

12 การพ มิ พด์ อกผ ึง้ เทยี นพรรษา จะเร ิม่ จากน�ำ แมพ่ มิ พแ์ ชน่ ้�ำ ใหอ้ ิม่ ตวั ใชช้ อ้ นข ดู ผ วิ หนา้ ข ีผ้ ึง้ ท ีก่ รอง ท ิง้ ไว้ใหแ้ ขง็ ตวั ข ดู มาใชข้ นาดเทา่ ไข่ไกแ่ ลว้ นวดใหเ้ ป น็ เน ือ้ เดยี วกนั วกั น้�ำ สบหู่ ร อื น้�ำ ละลายผงซกั ฟอกหยอดลงในแบบพ มิ พแ์ ละลบู ท ีข่ วด แกว้ น�ำ ข ีผ้ ึง้ ท ีน่ วดแลว้ วางและกดลงในรอ่ งลายของแบบพ มิ พ์ แลว้ ใชข้ วดกดและคลงึ ข ึผ้ ึง้ ใหแ้ ทรกเขา้ ไปทกุ เสน้ ลายของแบบพ มิ พ์ คลงึ ขวดไปมาจนผ วิ หนา้ ของข ีผ้ ึง้ แบนราบ จงึ แกะแผน่ ผ ึง้ ออกมาวางรวม กนั ในถาด ท�ำ ไปทลี ะแผน่ จนไดจ้ �ำ นวนตามท ีต่ อ้ งการ การตดั ลายดอกผ ึง้ น�ำ แผน่ ผ ึง้ ท ีพ่ มิ พล์ ายไวแ้ ลว้ ไปวางบนแผน่ กระจก ใชเ้ หลก็ ตดั หร อื มดี ตดั ลายโคง้ งอตามแบบ ขณะตดั ควรจมุ่ ปลายเหลก็ ตดั ดว้ ยน้�ำ มนั พ ชื เลก็ นอ้ ย จะท�ำ ใหต้ ดั ไดง้ า่ ยข ึน้ เศษของข ีผ้ ึง้ ท ีต่ ดั ออกจะเกบ็ ไว้ เพ ือ่ น�ำ ไปหลอมละลายใหมเ่ พ ือ่ ใชท้ �ำ แผน่ ผ ึง้ ส�ำ หรบั งานซอ่ มแซมตอ่ ไป แยกดอกผ ึง้ ลายตา่ ง ๆ ไวค้ นละถาด เพ ือ่ ใหง้ า่ ยและสะดวกในการ หย บิ ไปใช ้ การตดิ ดอกผ ึง้ เป น็ การน�ำ ดอกผ ึง้ ท ีต่ ดั เร ยี บรอ้ ยแลว้ ไปตดิ ตามฐาน ล�ำ ตน้ ยอดของ ตน้ เทยี นและหนุ่ องคป์ ระกอบตา่ ง ๆ ของตน้ เทยี น ตามการออกแบบ ของชา่ งเทยี น การตดิ ดอกผ ึง้ จะตอ้ งอาศยั ความช�ำ นาญของชา่ ง เทยี น เพ ือ่ ใหล้ วดลายมคี วามตอ่ เน ือ่ ง ม จี งั หวะท ีส่ วยงามลงตวั

การท�ำ เทยี นพรรษาประเภทแกะสลกั 13 การท�ำ เทยี นพรรษาประเภทแกะสลกั เป น็ รปู แบบหน ึง่ ของการท�ำ ตน้ เทยี น ในประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษาของจงั หวดั อบุ ลราชธาน ี โดยใชว้ ธิ กี ารแกะสลกั ลวดลายตา่ ง ๆ ลงบนข ีผ้ ึง้ ท ีห่ ลอ่ เป น็ ตน้ เทยี นและหนุ่ องคป์ ระกอบตา่ ง ๆ ตน้ เทยี นประเภทแกะสลกั นั น้ เป น็ รปู แบบประยกุ ตท์ ีเ่ กดิ ข ึน้ หลงั จากท ีม่ ี ตน้ เทยี นประเภทตดิ พ มิ พแ์ ลว้ อปุ กรณท์ �ำ เทยี นพรรษาประเภทแกะสลกั

14. ข ีผ้ ึง้ แท้ : เป น็ ข ีผ้ ึง้ ท ี่ไดม้ าจากรงั ผ ึง้ ส ขี าวอมเหลอื ง ม กี ล ิน่ หอมออ่ น ๆ มคี วาม เหนยี วไมเ่ ปราะแตกงา่ ย ๆ เพราะม แี รงย ดึ เหน ีย่ วกนั สงู 2. ข ีผ้ ึง้ เทยี ม : หร อื ข ีผ้ ึง้ วทิ ยาศาสตร์ มกั ท�ำ เป น็ รปู ถว้ ยเลก็ ๆ มสี เี หลอื งสด เน ือ้ เปราะแตกงา่ ย ไมม่ กี ล ิน่ หอม เป น็ ผลติ ภณั ฑจ์ ากป โิ ตรเลยี มหร อื พาราฟ นิ 3. ถงั น้�ำ มนั : ใชส้ �ำ หรบั ตม้ ข ีผ้ ึง้ ในปร มิ าณมาก ๆ 4. ป บี ๊ : ใชส้ �ำ หรบั ตม้ ข ีผ้ ึง้ ในปร มิ าณท ี่ไมม่ าก หร อื บรรจขุ ีผ้ ึง้ เหลวท ีผ่ า่ นการกรอง แลว้ เพ ือ่ ความสะดวกในการขนยา้ ยหร อื เทในขั น้ ตอนการท�ำ ข ีผ้ ึง้ แผน่ 5. ผา้ กรอง : นยิ มใชผ้ า้ ดา้ ยดบิ หร อื ผา้ มงุ้ ชว่ ยกรองท�ำ ความสะอาดเอาเศษฝนุ่ ละออง ท ีต่ ดิ มากบั ข ีผ้ ึง้ ออก ท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ สะอาดส สี วยเนยี นเป น็ เน ือ้ เดยี วกนั 6. ถงั บรรจนุ ้�ำ เปลา่ : ใชร้ องรบั ข ีผ้ ึง้ เหลวท ีเ่ ทกรองผา่ นผา้ กรองแลว้ ลงไปในน้�ำ เป น็ ขั น้ ตอนการท�ำ ความสะอาดข ีผ้ ึง้ เพ ือ่ ท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ ส สี วยเนยี นเป น็ เน ือ้ เดยี วกนั กอ่ นน�ำ ไปตม้ หลอมเพ ือ่ เทเป น็ ข ีผ้ ึง้ แผน่ ตอ่ ไป 7. เตาและถา่ น : เป น็ แหลง่ ใหค้ วามรอ้ นส�ำ หรบั ตม้ ข ีผ้ ึง้ และใชส้ �ำ หรบั เผาอปุ กรณก์ าร แกะสลกั ตน้ เทยี น เชน่ เหลก็ ทาบ เหลก็ ข ดู เพ ือ่ ท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ ออ่ นตวั 8. ส ิว่ : ใชส้ �ำ หรบั เจาะ เซาะข ีผ้ ึง้ หร อื ตน้ เทยี นท�ำ ใหเ้ กดิ ลวดลาย ม หี ลายรปู แบบ เชน่ ปลายตดั ตรง ปลายตดั โคง้ ปลายตดั เฉยี ง 9. มดี : ใชส้ �ำ หรบั ตดั เจาะ ขดี หร อื แกะสลกั ข ีผ้ ึง้ หร อื ตน้ เทยี นใหเ้ กดิ ลวดลาย ม ี หลายขนาด 10. ตะขอเหลก็ : ใชส้ �ำ หรบั เจาะ ข ดู ข ีผ้ ึง้ หร อื ตน้ เทยี น 11. เหลด็ ข ดู : ใชส้ �ำ หรบั ข ดู ผ วิ ข ีผ้ ึง้ หร อื ตน้ เทยี นใหเ้ ร ยี บ 12. เหลก็ ทาบ : ใชส้ �ำ หรบั ท�ำ ใหข้ ีผ้ ึง้ ออ่ นตวั โดยจะน�ำ เหลก็ ทาบไปเผาไฟใหร้ อ้ นกอ่ น แลว้ น�ำ ไปทาบกบั ข ีผ้ ึง้ ชว่ ยใหข้ ีผ้ ึง้ ประสานตดิ กนั เป น็ เน ือ้ เดยี ว 13. แปรง : ใชส้ �ำ หรบั ปดั ฝนุ่ หร อื เศษข ีผ้ ึง้ ท ีแ่ กะสลกั ออกจากตน้ เทยี นหร อื หนุ่ องค์ ประกอบ 14. ไฟสปอรต์ ไลท์ : ใชส้ �ำ หรบั สอ่ งสวา่ งและใหค้ วามรอ้ นขณะแกะสลกั ข ีผ้ ึง้ หร อื ตน้ เทยี น ความรอ้ นจะชว่ ยใหข้ ีผ้ ึง้ ออ่ นตวั แกะสลกั ไดง้ า่ ยข ึน้

ขั น้ ตอนและวธิ กี ารท�ำ เทยี นพรรษาประเภทแกะสลกั 15 การตม้ ข ีผ้ ึง้ ท�ำ เทยี นพรรษา เร ิม่ จากการทบุ หร อื สบั ข ีผ้ ึง้ แท้ใหม้ ขี นาดเลก็ น�ำ ไปตม้ ผสมกบั ข ีผ้ ึง้ เทยี มใน ป บี ๊ หร อื ถงั น้�ำ มนั การตม้ เทยี นใชอ้ ตั ราสว่ น ข ีผ้ ึง้ แท้ 3 สว่ น : ขผ้ ึง้ เทยี ม 10 สว่ น การตม้ เทยี นส�ำ หรบั ท�ำ ท�ำ ฐานหร อื องคป์ ระกอบใชอ้ ตั ราสว่ น ข ีผ้ ึง้ แท้ 1 สว่ น : ข ีผ้ ึง้ เทยี ม 3 สว่ น การหลอ่ ตน้ เทยี นพรรษา เป น็ การเทข ีผ้ ึง้ ท ีต่ ม้ แลว้ ลงในแบบพ มิ พ์ หร อื เบา้ หลอม หร อื โฮง ท ีท่ �ำ มาจาก สงั กะส แี ผน่ เร ยี บโคง้ งอ ให้ไดข้ นาดและรปู รา่ งของตน้ เทยี นตามท ีต่ อ้ งการ โดย ปกตแิ ลว้ หลอ่ ตน้ เทยี นเป น็ รปู ทรงกระบอก ความสงู ข ึน้ อยกู่ บั ประเภทตน้ เทยี น ท ีต่ อ้ งการสง่ เขา้ ประกวด ม ี 3 ขนาด ไดแ้ ก่ ขนาดใหญ่ ตน้ เทยี นตอ้ งมคี วามสงู ตั ง้ แต่ 2.50-3 เมตร เม ือ่ วดั จากฐาน ของตน้ เทยี นถงึ ยอดของตน้ เทยี น และตอ้ งม ขี นาดเสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางไมต่ ่�ำ กวา่ 30 เซนตเิ มตร และวดั จากพ ืน้ ดนิ ถงึ ยอดตน้ เทยี นสงู ไมเ่ กนิ กวา่ 5 เมตร ขนาดกลาง ตน้ เทยี นตอ้ งมคี วามสงู ตั ง้ แต่ 1 เมตรข ึน้ ไปแต่ไมเ่ กนิ 2.50 เมตร เม ือ่ วดั จากฐานของตน้ เทยี นถงึ ยอดของตน้ เทยี น และตอ้ งม ขี นาดเสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางไมน่ อ้ ยกวา่ 20 เซนตเิ มตร และวดั จากพ ืน้ ดนิ ถงึ ยอดตน้ เทยี น สงู ไมเ่ กนิ กวา่ 5 เมตร ขนาดเลก็ ตน้ เทยี นตอ้ งมคี วามสงู ตั ง้ แต่ 1 เมตรข ึน้ ไปแต่ไมเ่ กนิ 2.50 เมตร เม ือ่ วดั จากฐานของตน้ เทยี นถงึ ยอดของตน้ เทยี น และตอ้ งม ขี นาดเสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางไมน่ อ้ ยกวา่ 20 เซนตเิ มตร และวดั จากพ ืน้ ดนิ ถงึ ยอดตน้ เทยี น สงู ไมเ่ กนิ กวา่ 5 เมตร

16 การกลงึ ตน้ เทยี นพรรษา เป น็ วธิ กี ารท�ำ ใหต้ น้ เทยี นท ีห่ ลอ่ แลว้ มคี วามกลมและเกล ีย้ งข ึน้ โดยใชเ้ พลาชว่ ยหมนุ ตน้ เทยี น และใชเ้ หลก็ กลงึ กลงึ ตน้ เทยี นใหเ้ ร ยี บ การท�ำ ผ ึง้ แผน่ เทยี นพรรษา เป น็ การหลอ่ หร อื เทข ีผ้ ึง้ ใหเ้ ป น็ แผน่ ๆ เพ ือ่ ใชต้ กแตง่ ซอ่ มแซม หร อื ป ดิ สว่ นตา่ ง ๆ ของตน้ เทยี นและตดิ ท ีห่ นุ่ องคป์ ระกอบ เชน่ ฐาน ล�ำ ตน้ ยอด หร อื องคป์ ระกอบ การท�ำ ผ ึง้ แผน่ จะเทข ี้ ผ ึง้ ท ีห่ ลอมละลายแลว้ ลงในแบบพ มิ พส์ ีเ่ หล ีย่ ม วดั ขนาดความหนาของแผน่ ผ ึง้ ตามความตอ้ งการ และปรบั ผ วิ หนา้ ใหอ้ ย ู่ในระนาบเดยี วกนั ทั ง้ แผน่ จากนั น้ ปลอ่ ยใหข้ ีผ้ ึง้ เยน็ และแขง็ ตวั จงึ ลอก แผน่ ผ ึง้ ออกจากแบบพ มิ พ์โดยใชม้ ดี ชว่ ยในการเซาะหร อื งดั ออก จากนั น้ จงึ น�ำ ผ ึง้ แผน่ ไปใชง้ าน ตอ่ ไป การป ัน้ หนุ่ องคป์ ระกอบเทยี นพรรษา วสั ดอุ ปุ กรณท์ ี่ใช ้ในการป ัน้ หนุ่ ประกอบดว้ ย ใยมะพรา้ ว เหลก็ ปนู ปลาสเตอร ์ น้�ำ ถงั และไมอ้ ดั โดยกอ่ นการป ัน้ หนุ่ จะเร ิม่ ตน้ ดว้ ยการเขยี นแบบลงบนไมอ้ ดั สรา้ งโครง เหลก็ แลว้ มดั ใยมะพรา้ วลงบนโครงเหลก็ จากนั น้ ผสมปนู ปลาสเตอร์ ในสดั สว่ น น้�ำ 1 สว่ น ตอ่ ปนู ปลาสเตอร ์ 2 สว่ น น�ำ ปนู ปลาสเตอร์ ไปหมุ้ บนใยมะพรา้ วให้ไดร้ ปู รา่ งตามท ีก่ �ำ หนด เกล ีย่ ผ วิ ปนู ใหเ้ ร ยี บ เม ือ่ ปนู ปลาสเตอรแ์ หง้ กจ็ ะน�ำ ข ีผ้ ึง้ แผน่ เขา้ ตดิ บนตวั หนุ่ และแกะสลกั ตอ่ ไป การออกแบบเทยี นพรรษา เป น็ การรา่ งแบบหร อื ลวดลายลงบนกระดาษ หร อื ตน้ เทยี นกอ่ นท�ำ การแกะสลกั เพ ือ่ ให้ได้ ลวดลายท ีถ่ กู ตอ้ ง สวยงามและสอดคลอ้ งกลมกลนื กนั การแกะสลกั เทยี นพรรษา เป น็ การใชเ้ คร ือ่ งม อื ตา่ ง ๆ แกะสลกั ลงบนตน้ เทยี นหร อื สว่ นประกอบ โดยใชว้ ธิ เี ซาะ เจาะ ขดี ขดุ และข ดู ใหเ้ ป น็ รปู สามมติ ิ ท ีม่ คี วามกวา้ ง ความยาว และความลกึ ใหม้ รี ปู รา่ งตาม จนิ ตนาการ หร อื เหม อื นของจร งิ การตกแตง่ เทยี นพรรษา เป น็ การเกบ็ รายละเอยี ด ตรวจสอบหาความบกพรอ่ งตา่ ง ๆ ของตน้ เทยี นและองคป์ ระกอบ เชน่ ความละเอยี ด ความคมชดั ของลาย ตลอดจนการท�ำ ความสะอาดตน้ เทยี น หากพบความบกพรอ่ ง จะตอ้ งด�ำ เน นิ การแก้ไขใหต้ น้ เทยี นเร ยี บรอ้ ยและมคี วามสมบรู ณม์ ากท ีส่ ดุ

งานประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษา 17 ประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษานั น้ เน ือ่ งจากสมยั กอ่ นพระภกิ ษสุ งฆ์ ไมม่ ี ไฟฟา้ ใช ้ ชาวบา้ นจงึ หลอ่ เทยี นตน้ ใหญข่ ึน้ เพ ือ่ ถวายพระภกิ ษสุ งฆจ์ ดุ ใหแ้ สงสวา่ งในการปฏบิ ตั กิ จิ วตั รตา่ งๆ เป น็ พทุ ธบชู าตลอดเวลา 3 เดอื น การน�ำ เทยี นไปถวายชาวบา้ นมกั จดั ขบวนแหก่ นั อยา่ งเอกิ เกร กิ สนกุ สนาน และปฏบิ ตั สิ บื ทอดกนั มาจนกลายเป น็ ประเพณ ี งานประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษา เป น็ งานประเพณ ที ีร่ วมความผกู พนั ของ ชมุ ชนทอ้ งถ ิน่ โดยเร ิม่ ตั ง้ แตก่ ารท ีช่ าวบา้ นรว่ มบร จิ าคเทยี นเอามา หลอม หลอ่ เป น็ เทยี นเลม่ ใหญเ่ ลม่ เดยี วกนั เป น็ การแสดงออกถงึ ความ สามคั คกี ลมเกลยี วในหมคู่ ณะไปในตวั การสรรหาภ มู ปิ ญั ญาชาวบา้ น ท ี่ มฝี มี อื ทางชา่ ง มคี วามร ู้ ความช�ำ นาญในเร ือ่ ง การท�ำ ลวดลายไทย การแกะสลกั ลวดลายลงบน ตน้ เทยี น การท�ำ เทยี นใหเ้ ป น็ ลายไทย แลว้ น�ำ ไปตดิ บนตน้ เทยี น การประดบั ดว้ ยผา้ ฝา้ ย ผา้ ไหม ดอกไมส้ ด ลว้ น แลว้ แตเ่ ป น็ ฝ มี อื ของชา่ งในทอ้ งถ ิน่ สว่ นการจดั ขวนแหก่ ล็ ว้ นแต่ใชข้ อง พ ืน้ เม อื ง เชน่ เคร ือ่ งแตง่ กายขอขบวนฟอ้ น จะใชผ้ า้ พ ืน้ เม อื งเป น็ หลกั การฟอ้ นร�ำ จะใชท้ า่ ร�ำ ท ีด่ ดั แปลงมาจาก วถิ ชี วี ติ การท�ำ มาหากนิ ของ ชาวบา้ น เป น็ ทา่ ร�ำ ในรปู แบบของศ ลิ ปะท ีง่ ดงาม ดนตร ปี ระกอบกเ็ ป น็ เคร ือ่ งดนตร ปี ระจ�ำ ถ ิน่ ผสมเขา้ กบั การขบั รอ้ งท ีส่ นกุ สนานเรา้ ใจ ท�ำ ให้ งานประเพณ นี ีย้ ิง่ ใหญ่ ประชาชนตา่ งเฝา้ รอคอย

18 ศ ลิ ปะการฟอ้ นร�ำ ท ีน่ ยิ มน�ำ มาประกอบการแสดงในขบวนแห่ คอื การร�ำ เซ ิง้ ตา่ งๆ เชน่ เซ ิง้ กระลอ เซ ิง้ กระตบิ เซ ิง้ สวงิ เซ ิง้ แหย่ไขม่ ดแดง ซ ึง่ ดดั แปลงมาจากการประกอบอาช พี ในวถิ ชี วี ติ ประจ�ำ วนั ทั ง้ ส ิน้ งานแหเ่ ทยี นพรรษา เป น็ งานท ีท่ �ำ ใหค้ นวยั รนุ่ หนมุ่ สาว ไดม้ ีโอกาสได้ใกล้ ช ดิ และสมั ผสั กบั ศ ลิ ปวฒั นธรรมอยา่ งใกลช้ ดิ นบั ตั ง้ แตก่ ารเขา้ เป น็ อาสา สมคั รชว่ ยเหลอื เป น็ ล กู ม อื ชา่ งของทางวดั ในการแกะสลกั ท�ำ ลวดลาย ตน้ เทยี น คน้ ควา้ หาวธิ กี ารท�ำ เพยี รพรรษาใหว้ จิ ติ รพศิ ดาร งดงาม แต่ ประหยดั การเขา้ รว่ มในขบวนแหจ่ ะเป น็ การผสมผสานระหวา่ งคนรนุ่ เกา่ กบั คนรนุ่ ใหม่ เชน่ การเลน่ ดนตร พี ืน้ บา้ น โปงลาง หร อื เปา่ แคน จะม ที ั ง้ ผ ู้ สงู อายแุ ละคนหนมุ่ สาว สว่ นขบวนฟอ้ นร�ำ จะใชเ้ ดก็ ๆ รนุ่ เยาว์ ถงึ วยั หนมุ่ สาวมากกวา่ คนสงู วยั ซ ึง่ คาดหวงั ไดว้ า่ ประเพณ วี ฒั นธรรมทอ้ งถ ิน่ จะ ส บื ทอดตอ่ ไปอกี ยาวไกล

19 ประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษาของจงั หวดั อบุ ลราชธาน ี มคี วามเป น็ มา ท ีย่ าวนานราวหน ึง่ ศตวรรษมาแลว้ ซ ึง่ เร ยี กไดว้ า่ เทยี นพรรษาและ งานแหเ่ ทยี นพรรษาเป น็ สญั ลกั ษณ(์ Symbol ) ท ีผ่ กู พนั กบั ช วี ติ วฒั นธรรม ( Bio-Cultral ) ของชาวจงั หวดั อบุ ลราชธาน ี บนพ ืน้ ฐาน ความเช ือ่ ท ีม่ าจากหลกั แนวคดิ ของพระพทุ ธศาสนา โดยวฒั นธรรม ท�ำ หนา้ ท ีเ่ ป น็ เคร ือ่ งหมาย หร อื สญั ลกั ษณ์ ท ีแ่ สดงใหเ้ หน็ ถงึ วถิ ชี วี ติ ของคนอสี าน และสญั ลกั ษณท์ ีส่ ง่ ผลตอ่ คณุ คา่ ทางจติ ใจ เพราะเทยี นไมเ่ พยี งแต่ใหแ้ สงสวา่ ง แตย่ งั เป น็ สญั ลกั ษณข์ องความ สวา่ งไสว ความเจร ญิ รงุ่ เร อื ง นอกจากน ีว้ ฒั นธรรมยงั ม หี นา้ ท ี่ใน การตอบสนองความตอ้ งการดา้ นตา่ ง ๆ ซ ึง่ ประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษา ในบทบาทของวฒั นธรรมกเ็ ป น็ ส ิง่ ๆ หน ึง่ ท ีก่ ลมุ่ คนในสงั คมคดิ ข ึน้ เพ ือ่ ตอบสนองความตอ้ งการทางดา้ นจติ ใจ และสญั ลกั ษณแ์ ทน ความเช ือ่ ในทางพระพทุ ธศาสนา และยงั ม หี นา้ ท ี่ในการสรา้ งความ สามคั คขี องคนในชมุ ชน เสร มิ สรา้ งความเป น็ น้�ำ หน ึง่ ใจเดยี วกนั ใน การจดั งานประเพณ แี หเ่ ทยี น

20 เหตทุ ปี่ ระเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษาจงั หวดั อบุ ลราชธาน ี มคี วามเลศิ ล้�ำ เลอคา่ มา ยาวนานเหน อื จงั หวดั อ ืน่ ใดนั น้ เน ือ่ งดว้ ยอบุ ลราชธาน เี ป น็ เม อื งแหง่ พทุ ธศาสนาท ีม่ ี วดั มากท ีส่ ดุ ในประเทศไทย ม พี ระสงฆช์ ั น้ สมเดจ็ ถงึ ๔ องค์ และม พี ระอร ยิ สงฆท์ ี่ ม ชี ือ่ เส ยี งทั ง้ ในสายคนั ถธรุ ะ และสายวปิ สั สนากรรมฐาน ชาวอบุ ลราชธาน เี ป น็ ผ มู้ ี ใจเป น็ กศุ ล ใฝธ่ รรม และมคี วามเช ือ่ วา่ การถวายเทยี นพรรษาเป น็ ผลใหบ้ งั เกดิ ความ เฉลยี วฉลาด มปี ญั ญาเฉยี บแหลม กอรปกบั อบุ ลราชธานตี ั ง้ เม อื งท ี่ ดงอผู่ ึง้ ซ ึง่ ม แี หลง่ ทรพั ยากรส�ำ คญั ในการท�ำ เทยี นพรรษา คอื รวงผ ึง้ ท ีอ่ ดุ มสมบรู ณ์ ส�ำ นกั พระราชวงั ไดน้ �ำ ข ีผ้ ึง้ จากจงั หวดั อบุ ลราชธาน ีไปท�ำ เทยี นพระราชทาน นอกจากน ี้ ชาว อบุ ลราชธาน ีใหค้ วามใส่ใจและพ ถิ พี ถิ นั ในการถวายส ิง่ ใด ๆ แดพ่ ระรตั นตรยั จะตอ้ งม ี ความสวย งดงามเป น็ พ เิ ศษ เพราะถอื วา่ เป น็ การขดั เกลาจติ ใจใหส้ ะอาดบร สิ ทุ ธ ิผ์ อ่ งใส ดงั ผญาสภุ าษติ โบราณท ีว่ า่ “แนวไดถ๋ วาย(ถวย)เจา้ หวั ตอ้ งใหง้ าม เฮาส ไิ ดง้ ามน�ำ เผ ิน่ ” หมายความวา่ ส ิง่ ใดท ีถ่ วายใหพ้ ระสงฆ์ ตอ้ งเป น็ ส ิง่ ท ีง่ ามท ีส่ ดุ จะไดง้ ามทั ง้ กายและ ใจและประการส�ำ คญั คอื อบุ ลราชธาน ี ม ชี า่ งฝ มี อื ดา้ นศ ลิ ปะมากมาย ท�ำ ใหส้ ามารถ สรา้ งสรรคผ์ ลงานออกมาไดอ้ ยา่ งวจิ ติ รบรรจง รปู แบบการจดั งานประเพณ แี หเ่ ทยี นพรรษา จงั หวดั อบุ ลราชธาน ี มคี วามย ิง่ ใหญม่ ากข ึน้ ท�ำ ใหม้ นี กั ทอ่ งเท ีย่ วเขา้ มาในชว่ งเทศกาลเป น็ จ�ำ นวนมากมายมหาศาล สง่ ผลใหเ้ ศรษฐกจิ ของจงั หวดั ดขี ึน้ กจิ กรรมหลกั ในงาน คอื การประกวดขบวนแห่ การ ประกวดนางฟา้ ประจ�ำ ตน้ เทยี น และการประกวดตน้ เทยี น ม กี ารก�ำ หนดเกณฑแ์ ละ วธิ กี ารใหค้ ะแนนในการประกวดท ีร่ ดั กมุ และเหมาะสม ก�ำ หนดระยะเวลาในการจดั งาน ๓ วนั วนั แรกเป น็ วนั ข ึน้ ๑๔ – ๑๕ ค่�ำ และแรม ๑ ค่�ำ เดอื น ๘ เป ดิ งาน วนั ท ีส่ อง รวมตน้ เทยี น ประกวดตน้ เทยี น และประกวดนางฟา้ ประจ�ำ ตน้ เทยี น ในชว่ งเวลากลาง คนื และวนั ท ี่ ๓ เป น็ พ ธิ แี หเ่ ทยี นพรรษาและประกวดขบวนแห่ ในการจดั งานท ีผ่ า่ น มาแตล่ ะครั ง้ จงั หวดั อบุ ลราชธาน ีไดพ้ จิ ารณารปู แบบการจดั งานใหม้ คี วามสอดคลอ้ ง กบั งานพ ธิ สี �ำ คญั ของจงั หวดั และของชาต ิ เพ ือ่ ใหเ้ หมาะสมและเป น็ การแสดงออกซ ึง่ ความจงรกั ภกั ดตี อ่ สถาบนั พระมหากษตั ร ยิ ์

งานแหเ่ ทยี นพรรษา เป น็ งานท ีท่ �ำ ใหค้ นวยั รนุ่ หนมุ่ สาว ไดม้ ีโอกาสได้ 21 ใกลช้ ดิ และสมั ผสั กบั ศ ลิ ปวฒั นธรรมอยา่ งใกลช้ ดิ นบั ตั ง้ แตก่ ารเขา้ เป น็ อาสาสมคั รชว่ ยเหลอื เป น็ ล กู ม อื ชา่ งของทางวดั ในการแกะสลกั ท�ำ ลวดลาย ตน้ เทยี น คน้ ควา้ หาวธิ กี ารท�ำ เพยี รพรรษาใหว้ จิ ติ รพศิ ดาร งดงาม แต่ ประหยดั การเขา้ รว่ มในขบวนแหจ่ ะเป น็ การผสมผสานระหวา่ งคนรนุ่ เกา่ กบั คนรนุ่ ใหม่ เชน่ การเลน่ ดนตร พี ืน้ บา้ น โปงลาง หร อื เปา่ แคน จะม ที ั ง้ ผ สู้ งู อายแุ ละคนหนมุ่ สาว สว่ นขบวนฟอ้ นร�ำ จะใชเ้ ดก็ ๆ รนุ่ เยาว์ ถงึ วยั หนมุ่ สาว มากกวา่ คนสงู วยั ซ ึง่ คาดหวงั ไดว้ า่ ประเพณ วี ฒั นธรรมทอ้ งถ ิน่ จะส บื ทอด ตอ่ ไปอกี ยาวไกล

22 อา้ งองิ https://wiki.m-culture.go.th/index.php /แหเ่ ทยี นพรรษา http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/?p=4870 http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/?p=4888 https://www.sites.google.com/site/mnbeee201/home/prapheni-thiy-phakh-tawan-xxk-cheiyng- henux/ prapheni-hae-theiyn-phrrsa https://guru.sanook.com/4198/

23

24