TRİGEMİNAL NEVRALJİ DEMO

Trigeminal Nevralji Editörler Prof. Dr. Adem YILMAZ Op. Dr. Balkan ŞAHİN US Akademi

Trigeminal Nevralji Editör: Prof. Dr. Adem Yılmaz, Op. Dr. Balkan Şahin Copyright 2022 Bu kitabın ve içeriğinin hakları yazarına, basım, yayın, dağıtım ve satış hakları US Akade- mi’ye aittir. Anılan kişi ve kurumların yazılı izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kağıt ve/veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, hiçbir yol ve yöntemle dağıtılamaz. ISBN: 978-625-8072-02-0 DOI: 10.52511/usakademi.21.012 Bu kitapta verilen bilgiler sürekli değişen ve yenilenen tıp biliminin son verilerini sunmayı amaçlamaktadır. Ancak bu kitap editörleri ve yayıncısı olarak bunların kalıcı doğrular ola- mayacağını, insan hataları içerebileceğini ve her bölümde verilen bilgilerin, o bölümün yazarın/yazarların ve uygulamayı yapan hekimin mesleki-bilimsel bilgi ve tecrübelerini aktarma amaçlı olduğunu, ancak her hasta için en iyi tedavi şeklini, tanı konulmasını ve yapılacak tedavi/uygulamaları belirlemenin tedavi ve uygulamayı yapan hekimin sorum- luluğunda olduğunu vurgulamak istiyoruz. US Akademi US Akademi Basım Yayın Dağıtım Yayın Koordinatörü: Dr. Hüseyin Özkan Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Proje Koordinatörü: E. Armağan Karaağaçlıoğlu İnternet Sitesi: www.usakademi.com Tasarım: US Akademi Grafik Atölyesi -İZMİR e-posta: [email protected] Basım ve Yayın: US Akademi Müşteri Hizmetleri: 0850 885 07 35-0533 440 66 21 Sertifika No: 47314 Dağıtım: INTERTIP www.intertipyayinevi.com Bu kitabın yayına hazır hale getirilmesi ve baskısı US Akademi tarafından gerçekleştirilmiştir.

Yazarlar Prof. Dr. Adem Yılmaz SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Op. Dr. Ahmet Kayhan SBÜ Haseki E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Uzm. Dr. Ali Sahillioğlu SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, İstanbul Op. Dr. Balkan Şahin SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Doç. Dr. Beril Doğu SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, İstanbul Op. Dr. Burak Özdemir SBÜ Sancaktepe İlhan Varank Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Doç. Dr. Burcu Göker SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Op. Dr. Cem Akgün SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Doç. Dr. Ender Uysal SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Radyoloji Kliniği, İstanbul Op. Dr. Enes Akkaya SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Prof. Dr. Figen Yılmaz SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, İstanbul Prof. Dr. Füsun Şahin Pamukkale Üniversitesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD., Denizli Doç. Dr. Gencer Genç SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Nöroloji Kliniği, İstanbul Prof. Dr. Gülsüm Ak İstanbul Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi AD., İstanbul

Prof. Dr. İbrahim Tekdemir Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi Anatomi AD., Ankara Op. Dr. Kadir Altaş Akademi Konya Hastanesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, Konya Dr. Kerime Akdur Bezmi Alem Üniversitesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi AD., İstanbul Op. Dr. Kürşat Karadağ Erzurum Üniversitesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, Erzurum Op. Dr. Levent Aydın SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Dr. Mehmet Yılmaz Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Anatomi AD., Ankara Prof. Dr. Mustafa Aziz Hatiboğlu Bezmi Alem Üniversitesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi AD., İstanbul Doç. Dr. Mustafa Kılıç SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Dr. Mustafa Mert Açıkgöz İstanbul Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi AD., İstanbul Dr. Mustafa Şahin SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Prof. Dr. Nurettin Lüleci Özel Muayenehane, Anestezi ve Reanimasyon, Algoloji, İstanbul Op. Dr. Ömer Batu Hergünsel SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Uzm. Dr. Özlem Aral Arpat Başkent Üniversitesi, Nöroloji AD., İstanbul Op. Dr. Saime Ayça Şahin SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Op. Dr. Şevket Evran SBÜ Haseki E.A.H, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, İstanbul Doç. Dr. Tülay Şahin SBÜ Şişli Hamidiye Etfal E.A.H, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, Algoloji, İstanbul

İçindekiler 1. Trigeminal Nevralji Giriş 1 Cem Akgün, Mustafa Şahin 9 27 2. Trigeminal Sinir Anatomisi 37 İbrahim Tekdemir, Mehmet Yılmaz 43 51 3. Trigeminal Nevralji Etyopatolojisi 61 Enes Akkaya, Levent Aydın 69 83 4. Trigeminal Nevraljide Klinik ve Tanı 97 Balkan Şahin, Kadir Altaş 119 139 5. Trigeminal Nevraljide Ayırıcı Tanı 149 Kadir Altaş 155 6. Trigeminal Nevralji ve Diş Hekimliği Mustafa Mert Açıkgöz, Gülsüm Ak 7. Trigeminal Nevralji Radyolojisi Ender Uysal, Ömer Batu Hergünsel 8. Trigeminal Nevraljinin Medikal Tedavisi Ahmet Kayhan, Şevket Evran 9. Trigeminal Nevralji Tedavisinde Periferik Sinir Blokları Özlem Aral Arpat 10. Trigeminal Nevralji Tedavisinde Minimal İnvaziv Girişimler Nurettin Lüleci 11. Trigeminal Nevraljide Mikrovasküler Dekompresyon Adem Yılmaz, Ömer Batu Hergünsel 12. Trigeminal Nevraljide Gamma Knife Radyocerrahi Tedavisi Mustafa Aziz Hatiboğlu, Kerime Akdur 13. Trigeminal Nevralji Kriyoterapi Figen Yılmaz, Ali Sahillioğlu 14. Trigeminal Nevraljide Nöromodülasyon Mustafa Kılıç, Burak Özdemir

15. Trigeminal Nevraljide Botilinium Toksin Tedavisi 163 Beril Doğu, Kürşat Karadağ 171 187 16. Trigeminal Nevralji Tedavisinde Nöral Terapi 195 Füsun Şahin 209 219 17. Trigeminal Nevraljide Geleneksel ve Tamamlayıcı Tedaviler Tülay Şahin 18. Trigeminal Nevralji ve Multipl Skleroz Gencer Genç 19. Trigeminal Nevraljinin Tedavi Geleceği Burcu Göker, Saime Ayça Şahin İndeks

Önsöz Trigeminal nevralji girişimleri, nöroşirurji pratiğinde kendine has özellikleri olan uygulamalardır. Bu konu ile özel ilgilenmeye başlayınca gördüm ki, çok ciddi bir toplumsal sağlık problemi imiş. Hastanın kendisi ve çevresi ile ilgili ciddi psikolojik sıkıntı yapması da bu hastalığın ayrı bir boyutu. Hasta ve çevresinin her an bir ağrı ızdırabı ile karşılaşma anksiyetesi, sosyal yaşamla- rını bozan bir durum. Bu sebeple ‘çıldırtan hastalık’, ‘delirten hastalık’ gibi isimler ile adlandırılmaları da bana hiç sürpriz olmadı. Uyguladığım çok sayıdaki mikrovasküler dekompresyon ameliyatlardan sonra gördüğüm şu ki, sabır ve iyi anatomi bilgisi ile bu hastalık ile baş et- mek çok da zor değil. Tabii ki ‘önce zarar verme’ temeline dayalı genel tıbbi kural burada daha fazla önem kazanmaktadır. Bu kitapta sadece cerrahi uygulamalar değil, nörolojik ve dental ayırıcı tanı ile ilgili bilgiler, perkütan uygulamalar, geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygu- lamaları, fizik tedavi uygulamaları gibi birçok alanda bilgiler bulacaksınız… Figen, Elif Naz ve Ece’ye sevgiler… Prof. Dr. Adem YILMAZ

İNCELEDİĞİNİZ BU KİTAP; SADECE GİRİŞ VE BÖLÜMLERİN İLK SAYFALARINI İÇEREN DEMO KİTAPTIR TÜM KİTABI SATIN AL & İNCELE

Trigeminal Nevralji 1 1 TRİGEMİNAL NEVRALJİ GİRİŞ Cem AKGÜN, Mustafa ŞAHİN DOI: 10.52511/usakademi.21.012.1 Özet Yüz ağrısı, yüz bölgesinde ağrının ortak klinik özelliğine sahip heterojen bir klinik ve etiyolojik olarak farklı durum grubunu ifade eder. Trigeminal nevralji beşinci kranial sinirin bir veya daha fazla dalının yayılım alanında hissedilen tekrarlayıcı delici keskin ağrıdır. İnsidansı bir milyonda yaklaşık 40-50 vakadır ve prevalans milyon nüfus başına yaklaşık 100-200 olarak tahmin edilmek- tedir. 35-65 yaş aralığındaki hastalar en sık etkilenir. TGN'nin etiyolojisi uzun bir süre bilinememiş ve diş çürüklerinden, ağız hijyenine ve ruhsal durumlara kadar çeşitli faktörler etyolojide öne sürülmüştür. Charles Bell bu ağrı send- romunu trigeminal sinire lokalize etti ve daha sonra bu durum “Trigeminal Nevralji” olarak adlanmaya başlandı. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, insidans, tedavi Abstract Facial pain refers to a heterogeneous group of clinical and etiologically dif- ferent conditions with the common clinical feature of pain in the facial re- gion. Trigeminal neuralgia is repetitive penetrating sharp pain felt in the area of spread of one or more branches of the fifth cranial nerve. its incidence is about 40-50 cases per million and the prevalence is estimated at about 100- 200 per million population. Patients aged 35-65 years are most commonly affected. The etiology of TGN was not known for a long time and various

Trigeminal Nevralji 9 2 TRİGEMİNAL SİNİR ANATOMİSİ İbrahim TEKDEMİR, Mehmet YILMAZ DOI: 10.52511/usakademi.21.012.2 Özet N.trigeminus en kalın ve en kompleks kafa çiftidir. Somatosensitif ve somato- motor lifler içermektedir. N. trigeminusun 4 adet çekirdeğinden biri motor di- ğeri üçü ise duyu çekirdeğidir. Bu çekirdekler; nucleus mesencephalicus nervi trigemini nucleus sensory principhalis nervi trigemini, nucleus motorius nervi trigemini, nucleus spinalis nervi trigeminidir Trigeminal sinirin, n.ophtalmi- cus, n.maxillaris ve n.mandibularis olarak 3 ana dalı vardır. Bu bölümde trige- minal sinir anatomisi; beyin sapı, cisternal segment, ganglion trigeminale ve periferik dalları olmak üzere 4 kısma ayrılarak anlatılmıştır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, trigeminal sinir, anatomi Abstract N. trigeminus is the thickest and most complex cranial nerve. It contains somatosensitive and somatomotor fibers. One of the four nuclei of N. tri- geminus is motor and the other three are sensory nuclei. These nucleis are; nucleus mesencephalicus nervi trigemini, nucleus sensory principhalis nervi trigemini, nucleus motorius nervi trigemini and the nucleus spinalis nervi tri- gemini. Trigeminal nerve has 3 main branches; n.ophtalmicus, n.maxillaris and n.mandibularis. In this section, the anatomy of the trigeminal nerve is explained by dividing it into 4 parts. This parts are: brainstem, cisternal seg- ment, ganglion trigeminale and peripheral branches. Keywords: Trigeminal neuralgia, trigeminal nerve, anatomy

Trigeminal Nevralji 13 çıkmayıp 2 veya 3 dal şeklinde çıkabilmektedir.10 Ponsa gelirken radix sen- soriadaki 3 sinirin somatotopik dizilimi n.ophtalmicus en altta n.maxillaris ortada n. mandibularis ise en üsttedir.4,7 Buradan öne ilerleyerek fossa cranii mediaya geçer, petroz apexin medial tarafında uzanır ve ggl. trigeminaleye gelir. Buraya gelirken 180 derece dönerek gelir ve somatotopik dizilimi de- ğiştirmiş olur.7 Bu geçiş bölgesi klinik olarak idiopatik trigeminal nevraljideki balon dekompresyon ve seçici gamma knife ablasyon tedavisi için önemli bir bölgedir.7,11,12 Pia mater ve arachnoid mater sinirin çevresinde devamlılık gösterir. Arachnoid mater trigeminal ganglionun konveks tarafına kadar de- vamlılık göstermektedir.13 Cisternal bölgede komşuluk olarak a. vertebralis ve dallarını görmekteyiz. Kök basısı a.vertebralisin dalları olan arteria inferior anterior cerebelli (aica), arteria inferior posterior cerebelli (pica) ve arteria pontinusun genelde sinirin üstte bulunan motor dalına direk teması ile görül- mektedir.10,12,14 Persistan olarak en sık görülen arteria vertebro-basileris basısı da görülebilmektedir.11,15 Resim 1- N. Trigeminusun cisternal bölümden geçerek porus trigeminaleye girişi. N. Tri- geminus yıldız ile gösterilmiş. Sarı ok n. opticus, kırmızı ok a. carotis interna, yeşil ok n. oculomotorius, mavi ok n. trochlearis. N. oculomotorius ve n. trochlearisin cavernöz sinüs lateral duvarına girişlerine dikkat ediniz.

Trigeminal Nevralji 27 3 TRİGEMİNAL NEVRALJİ ETYOPATOLOJİSİ Enes AKKAYA, Levent AYDIN DOI: 10.52511/usakademi.21.012.3 Özet Trigeminal nevralji, trigeminal sinirin bir veya daha fazla dalının etkilendiği şiddetli yansıyan ağrı kliniğidir. Tanı, labaratuvar bulgularından ziyade sub- jektif ağrı algısına dayanır. Etyolojik olarak primer/idyopatik ve sekonder ola- rak sınıflandırılır. Primer TGN'de belirgin bir sebep yoktur. Sekonder TGN'de ise tümör, MS, nörovasküler bası gibi sebepler vardır. Lakin nörovasküler bası olan olgular geleneksel bir şekilde ilk gruba dahil edilirler. Semptomatik sı- nıflamaya göre tipik ve atipik TN olarak ayrılır. Tipik TN sadece paroksismal ağrıları içerir. Atipik TN ise paroksismal ve sürekli ağrıları içerir. Basıyı kal- dırmanın semptomları büyük oranda rahatlatması primer, basıyı kaldırmakla intraoperatif sinir kayıtlarının iyileşmesi sekonder, duyusal fonksiyonların da iyileşebilmesi üçüncül destektir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, etyoloji, etyopatogenez Abstract Trigeminal neuralgia is a clinical manifestation of severe referred pain in which one or more branches of the trigeminal nerve are affected. Diagno- sis is based on subjective perception of pain rather than laboratory findings. Etiologically, it is classified as primary/idiopathic and secondary. There is no obvious cause in primary TGN. In secondary TGN, there are causes such as tumor, MS, neurovascular compression. However, cases with neurovascular compression are traditionally included in the first group. According to the

Trigeminal Nevralji 37 4 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE KLİNİK VE TANI Balkan ŞAHİN, Kadir ALTAŞ DOI: 10.52511/usakademi.21.012.4 Özet Trigeminal nevralji (TGN), Uluslararası Ağrı Araştırmaları Derneği (IASP) tara- fından ani bir başlangıç ve sonlandırma ile kısa süreli elektrik şokuna benzer duyum ile karakterize ve trigeminal sinirin bir veya daha fazla duyusal kom- ponenti ile sınırlı olan tek taraflı ağrılı oro-fasiyal durum olarak tanımlanır. TGN tanısı için klinik kriterler önerilmektedir. TGN, ani başlangıçlı, şiddetli, şok benzeri, tekrarlayan, trigeminal sinirin bir ya da daha fazla dalına yayılan paroksismal atakları ile karakterize edilen tıbbi bir durumdur. Anahtar Kelimeler: Trigeminal sinir, ani, şiddetli, ağrı, semptomlar, tanı Abstract Trigeminal neuralgia (TGN) is defined by the International Association for the Study of Pain (IASP) as a unilateral painful oro-facial condition characterized by a short-term electric shock-like sensation with an abrupt onset and ter- mination and limited to one or more sensory components of the trigeminal nerve. Clinical criteria are recommended for the diagnosis of TGN. TGN is a medical condition characterized by sudden onset, severe, shock-like, recur- rent paroxysmal attacks that spread to one or more branches of the trigemi- nal nerve. Keywords: Trigeminal nerve, sudden, severe, pain, symptoms, diagnosis

Trigeminal Nevralji 43 5 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE AYIRICI TANI Kadir ALTAŞ DOI: 10.52511/usakademi.21.012.5 Özet TGN tanısı ağırlıklı olarak hastalardan alınan klinik öyküye bağımlıdır. Ayrın- tılı yapılan fasyal ve ağız çevresi muayenesi, fasyal ağrının diğer nedenlerin dışlanmasına yardımcı olur. Trigeminal nevraljide bir ya da birden falza trige- minal sinir dalı tutulumu vardır, en sık maxillar dal en az oftalmik dal tutulur. Tanı genellikle klinikle konulur, dolayısıyla bu hastaların değerlendirilmesi için öykü çok önemlidir. Ağız içi muayene, belirgin dental patolojilera için sert dokuları ve dişleri içerir. Oral mukoza yumuşak doku lezyonları açısından in- celenmelidir. Ayırıcı tanı, ağrının süresi ve keskinliğine dayanır. Tek taraflı kısa süreli fasyal ağrısı olan hastanın tüm önemli yönleriniyle değerlendirilmesi- ni kapsayan detaylı öykü alınması çok önemlidir. Hastanın cinsiyeti, ağrının şiddeti, yeri ve ağrının süresi, yoğunluğu, doğal otonom semptom öyküsü, inatçılığı ve tedaviye yanıtı gibi destekleyici klinik özellikler koşulları ayırt etmeye yardımcı olabilir. TGN'yi fasyal ağrısı olan diğer patolojilerden ayırt etmek teşhis koymada hassasiyet ve tedavinin yönetimi için önemlidir. Diş problemleri gibi fasyal ağrı nedeni olabilecek diğer olası klinik tablolardan, temporomandibular bozukluklardan, sinüzit, multipl skleroz, nevralji ve tri- geminal otonom sefaljiden ayırt etmek için farkındalık gereklidir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, trigeminal sinir, ayırıcı tanı, tanı

Trigeminal Nevralji 51 6 TRİGEMİNAL NEVRALJİ VE DİŞ HEKİMLİĞİ Mustafa Mert AÇIKGÖZ, Gülsüm AK DOI: 10.52511/usakademi.21.012.6 Özet Trigeminal Nevralji (TGN), International Headache Society (IHS) tarafından, tek taraflı, kısa süreli, elektrik çarpmasına benzeyen, ani olarak başlayan ve sonlanan, zararsız uyaranlar tarafından tetiklenen, trigeminal sinirin bir veya daha fazla bölümünün etkilendiği rahatsızlık olarak tanımlanmıştır. TGN has- talarının ilk başvurduğu hekim grubu genellikle diş hekimleri ve çene cerra- hisi uzmanları olmaktadır. Orofasiyal ağrı şikâyeti ile gelen hastalarda anam- nez, doğru teşhisin konulması açısından kritiktir. Çünkü teşhis neredeyse her zaman anamnez ve klinik muayene ile konulmaktadır. Laboratuvar testleri veya ileri görüntüleme yöntemleri atipik TGN ve ayırıcı tanılarda önem kazan- maktadır. Sonuç olarak diş hekimleri ve çene cerrahisi uzmanlarının, hastala- rına erken tanı konulabilmesi, uygulanabilecek gereksiz ve yanlış tedavilerin önlenebilmesi açısından TGN konusunda daha detaylı bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, trigeminal sinir, ayırıcıtanı, diş hekimi Abstract Trigeminal Neuralgia (TGN) has been defined by the International Headache Society (IHS) as a unilateral, short-term, electric shock-like disorder that starts and ends abruptly, triggered by harmless stimuli, affecting one or more

Trigeminal Nevralji 61 7 TRİGEMİNAL NEVRALJİ RADYOLOJİSİ Ender UYSAL, Ömer Batu HERGÜNSEL DOI: 10.52511/usakademi.21.012.7 Özet Trigeminal nevralji, tipik olarak tek taraflı trigeminal sinir trasesi boyunca hissedilen ani başlangıçlı, saniyeler ya da birkaç dakika kadar kısa süren; an- cak şiddetli ağrı ataklarıyla seyreden bir patolojidir. Trigeminal nevralji tanısı anamnez ve klinik muayene ile kolayca konulur. Radyolojik görüntüleme ana tanıyı doğrulamaktan çok olası sekonder nedenleri ekarte etme ve operasyon öncesi planlama için gereklidir. Trigeminal sinirin görüntülenmesinde tercih edilecek yöntem MRG olacaktır. CISS (Constructive Interface in Steady State) sekansı hızlı gradyan eko sekanslarından biri olup anatomik yapıların göste- rilmesinde konvansiyonel MRG sekanslarına göre daha yüksek uzaysal çözü- nürlük ve kontrast sağlaması nedeniyle daha üstün bir sekanstır (6). Özellikle günümüzde 3D tekniklerin de kullanılması ile birlikte nörovasküler kompres- yonun hangi segmentte ve ne derecede olduğu kolaylıkla tespit edilebilmek- tedir. Eğer nörovasküler kompresyondan şüpheleniyorsa 3 boyutlu Time of Flight (TOF) MR angiografik sekanslar ile vasküler yapılar daha iyi değerlendi- rilebilir. Kitle lezyon ya da inflammatuar bi patoloji düşünülüyorsa mutlaka IV kontrast madde verilmesi sonrası tüm beyin parankiminin T1A post-kontrast görüntülerinin alınması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, radyoloji, tanı

Trigeminal Nevralji 69 8 TRİGEMİNAL NEVRALJİNİN MEDİKAL TEDAVİSİ Ahmet KAYHAN, Şevket EVRAN DOI: 10.52511/usakademi.21.012.8 Özet Yüz bölgesini tutan bir nöropatik ağrı türü olan ve “tic douloureux” olarak da bilinen trigeminal nevraljinin medikal tedavisinde kullanılabilecek çok sayıda ajan bulunmaktadır. Tedavi seçeneği belirlenmeden önce sınıflandırma yapıl- malıdır. Yapılacak sınıflandırmaya göre verilecek tedavi rejimi belirlenir. Kla- sik TN’de birinci basamak, ikinci basamak ve üçüncü basamak olmak üzere 3 farklı rejim bulunmakta, kullanılan ilaçlar buna göre gruplandırılmaktadır. Medikal tedavilerin etkinlikleri üzerine tartışmalar halen sürmektedir. Dolayı- sıyla efektif tedavi için doğru teşhis ve tedavinin öncelikli olduğu hasta bazlı yaklaşım uygun olacaktır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, medikal, tedavi Abstract There are many agents that can be used in the medical treatment of tri- geminal neuralgia, also known as \"tic douloureux\", which is a type of neuro- pathic pain involving the face region. Classification should be made before the treatment option is selected. The treatment regimen to be given is de- termined according to the classification to be made. In classical TN, there are 3 different regimens as first-line, second-line and third-line regimens, and the drugs used are grouped accordingly. Discussions on the effectiveness of

Trigeminal Nevralji 83 9 TRİGEMİNAL NEVRALJİ TEDAVİSİNDE PERİFERİK SİNİR BLOKLARI Özlem ARAL ARPAT DOI: 10.52511/usakademi.21.012.9 Özet Trigeminal nevralji (TGN), temel olarak hastanın yüzünde trigeminal sinir tra- sesine uyan bölgede ataklar halinde gelen şiddetli ve hayat kalitesini ciddi şekilde bozan bir ağrı sendromudur. TGN’nin tedavisinde etkinlikleri belirlen- miş farklı yöntemler vardır. Medikal tedavi seçeneğinin ortadan kalktığı du- rumlarda başvurulan çeşitli girişimsel ve cerrahi yöntemlerden bir tanesi de trigeminal sinir bloğudur. Trigeminal sinirin periferik dallarının destrüksiyonu ile ağrı kontrolü ilk olarak 1730 yılında Marechal tarafından uygulanmıştır. Non destrüktif sinir blokları lokal anestezik maddeler yahut kortikosteroid kullanılarak uygulanırken destrüktif sinir blokları nörolitik ajanlar tabir edilen alkol, fenol ve gliserol kullanımı ile uygulanır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, periferik sinir bloğu, tedavi Abstract Trigeminal neuralgia (TGN) is a severe pain syndrome that comes in attacks, mainly on the face of the patient, in the region matching the trigeminal nerve trace, and seriously impairs the quality of life. There are different methods whose efficacy has been determined in the treatment of TGN. Trigeminal nerve block is one of the various interventional and surgical methods used in cases where the medical treatment option is eliminated. Pain control by

90 Trigeminal Nevralji Tedavisinde Periferik Sinir Blokları 1. Maksiller ve Mandibular Sinir Blokları Hasta supin pozisyonda yatırılır. Koronoid çentiği belirlemek amacı ile ağzını açıp kapaması istenir böylelikle koronoid çentik external akustik meatusun hemen önü ve aşağısında palpe edilir. Eğer palpasyon tekniği ile anatomik lokalizayon belirlenmemiş ise floroskopik yöntem ile koronoid çıkıntının kon- türü ve ptergoid plate’in lateral kenarı belirlenir.9,4 Şekil 2- Floroskopi dışında ultrasonografi kullanılarak da sinir bloğu uygulaması ya- pılabilir. Koronid çentik palpe edildikten sonra üzerine yüksek frekanslı lineer usg probu transvers planda yerleştirilir. Mandibular kondilin ve mandibular boynun akustik gölgesi görüntünün arka kısmında belirginleşir ve tempo- romandibular eklemin pozisyonunu gösterir, bu şekilde ptergopalatin fossa görüntülenerek maxiller ve mandibuler sinirler bulunur, temporomandibular eklemin poziyonuna göre iğne girişi gerçekleştirilir. Floroskopi ve ultrasonografi dışında computarize tomografi de sinir bloğu uy- gulamalarında yol gösterici olarak kullanılabilirr.13 Koronid çentik belirlendikten sonra hastadan ağzını nötral pozisyonda tut- ması istenir. Cilt temizliğinin ardından 22 G 8-10 cm’lik spinal iğne ile zigo- matik arkın altından koronoid çentiğin ortasından dik olarak 3-5 cm kadar girilir. İğne lateral pterigoid plate’e değdikten sonra hafifçe geri çekilir ve iğnenin yönü anteriora doğru eğimlenecek şekilde ilerletilir.

Trigeminal Nevralji 97 10 TRİGEMİNAL NEVRALJİ TEDAVİSİNDE MİNİMAL İNVAZİV GİRİŞİMLER Nurettin LÜLECİ DOI: 10.52511/usakademi.21.012.10 Özet Trigeminal nevralji ağrısı yüzyıllar boyu bilinen bir yüz ağrısıdır. Ancak ilk kli- nik semptomlar Nicolous Andre tarafından 1756 yılında Tik doloroza (tic dou- loureux) olarak tanımlanmıştır. Perkütan Minimal İnvaziv lezyon oluşturma girişimleri: gliserol rizotomi (GR), radyofrekans rizotomi ve balonla sıkıştırma, medikal veya cerrahiye tedaviye karşı etkili bir alternatif oluşturmaktadır. Bu bölümde trigeminal nevralji ve tedavisinde minimal invaziv girişimler ince- lenmiştir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, gliserol rizotomi, radyofrekans rizo- tomi, tedavi Abstract Trigeminal Trigeminal neuralgia pain is a facial pain known for centuries. However, the first clinical symptoms were described by Nicolous Andre in 1756 as Tik dolorosa (tic douloureux). Percutaneous Minimally Invasive Le- sion Creation Attempts: glycerol rhizotomy (GR), radiofrequency rhizotomy, and balloon compression are an effective alternative to medical or surgical treatment. In this section, minimally invasive interventions in trigeminal neu- ralgia and its treatment are reviewed. Keywords: Trigeminal neuralgia, glycerol rhizotomy, radiofrequency rhizo- tomy, treatment

Trigeminal Nevralji 119 11 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE MİKROVASKÜLER DEKOMPRESYON Adem YILMAZ, Ömer Batu HERGÜNSEL DOI: 10.52511/usakademi.21.012.11 Özet 1900’lerin ilk yarısında trigeminal nevraljinin tedavisi için ağırlıklı olarak destrüktif cerrahi girişimlerin uygulandığı bilinmektedir. 1960’larda Peter Ja- netta’nın nörovasküler kompresyon teorisini ileri sürmesi ve buradan yola çı- karak mikrovasküler dekompresyon operasyonunu tanımlaması ile trigeminal nevralji ve hemifasyal spazm tedavisinde önemli bir devrim gerçekleşmiştir. Cerrahi deneyimin artması, teknik gelişmeler ve anatomik çalışmalar ile yıl- lar içinde daha rafine hale gelen mikrovasküler dekompresyon tekniği, gü- nümüzde medikal tedaviye dirençli trigeminal nevralji tedavisinde kullanılan temel cerrahi yöntem olmayı sürdürmektedir. Mikrovasküler dekompresyon, perkütan girişimlerle karşılaştırıldığında trigeminal sinire hasar vermeyen ve daha uzun süre ağrı kontrolü sağlayan bir yöntemdir. Özellikle tipik trigemi- nal nevraljisi olan, görüntüleme yöntemleri ile saptanmış nörovasküler kom- presyonu olan ve görece kısa süre önce başlamış yakınmaları olan hastalarda başarı oranları çok yüksektir ve deneyimli merkezlerde düşük komplikasyon oranları ile uygulanmaktadır. Bu bölümde trigeminal nevralji için uygulanan cerrahi tedavilerin tarihçesi, hasta seçim kriterleri ve cerrahi tekniğin temel prensiplerinden bahsedilecek, komplikasyonlardan korunmak için ipuçları ve püf noktaları sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, mikrovasküler dekompresyon, mik- rocerrahi teknik

Trigeminal Nevralji 139 12 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE GAMMA KNIFE RADYOCERRAHİ TEDAVİSİ Mustafa Aziz HATİBOĞLU, Kerime AKDUR DOI: 10.52511/usakademi.21.012.12 Özet Trigeminal nevralji (TGN), temel olarak hastanın yüzünde trigeminal sinir tra- sesine uyan bölgede ataklar halinde gelen şiddetli ve hayat kalitesini ciddi şekilde bozan bir ağrı sendromudur. TGN’nin tedavisinde etkinlikleri belirlen- miş farklı yöntemler vardır. Mikrovasküler dekomprasyon, bu işlem posterior fossaya cerrahi girişimi gerektirmekte ve ciddi morbidite mortaliyete neden olabilmektedir. Gamma Knife Rayocerrahi, TGN’de etkin bir tedavi seçeneği- dir. Özellikle mikrovasküler dekompresyona alternatif olup, yaşlı hastalarda, cerrahi komorbiditesi olan, multiple sklerozlu ve cerrahi dekompresyondan fayda görmeyen hastalarda GKR ilk tedavi seçeneği olarak kullanılabilir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, Gamma Knife radyocerrahi, tedavi Abstract Trigeminal neuralgia (TGN) is a severe pain syndrome that comes in attacks, mainly on the face of the patient, in the region matching the trigeminal nerve trace, and seriously impairs the quality of life. There are different methods whose efficacy has been determined in the treatment of TGN. Microvascular decompression, this procedure requires surgical intervention to the posterior fossa and can cause serious morbidity and mortality. Gamma Knife Rayosur- gery is an effective treatment option in TGN. Especially, it is an alternative to microvascular decompression and can be used as the first treatment option

Trigeminal Nevralji 149 13 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE KRİYOTERAPİ Figen YILMAZ, Ali SAHİLLİOĞLU DOI: 10.52511/usakademi.21.012.13 Özet Tedavi amacıyla dokuları yerel soğutma yöntemine kriyoterapi denir. Te- rapötik soğuk uygulama, tıpta 4 farklı amaçla kullanılır: kanamayı durdur- mak veya yavaşlatmak, hipotermi oluşturmak, spastisiteyi azaltmak ve ağrıyı iyileştirmek soğuk tedavisi ağrının azaltılmasında iki yönden etkili olmak- tadır. Birincisi yangısal reaksiyon veya travmadan ileri gelen ödem, şişlik ve kas spazmının ortadan kalkmasıyla dolaylı olarak ağrının azalması; ikincisi de periferik sinirlerin iletim özelliklerini değiştirerek doğrudan etkili olmasıdır Yüzeyel soğuk uygulamanın gangliona baskı yapan damarda vazokonstriksi- yon etkisi ve/veya sinir iletiminde yavaşlama etkisi ile trigeminal nevraljide kullanılabileceği düşünülebilir. Nevraljide kriyoterapi sinir hücrelerini dondu- rarak ve böylece ağrının transmisyonunu engelleyerek çalışır. Sıfırın altında sıcaklıklar üretmek için kullanılan yaygın maddeler sıvı azot, azot oksit ve karbondioksittir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, tedavi, kriyoterapi Abstract The method of local cooling of tissues for treatment is called cryotherapy. Therapeutic cold application is used in medicine for 4 different purposes: to stop or slow down bleeding, to create hypothermia, to reduce spasticity and to improve pain Cold therapy is effective in reducing pain in two ways. First,

Trigeminal Nevralji 155 14 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE NÖROMODÜLASYON Mustafa KILIÇ, Burak ÖZDEMİR DOI: 10.52511/usakademi.21.012.14 Özet Kraniyofasiyal bölgenin en yaygın nöropatik ağrılı hastalığı olan trigeminal nevralji (TGN), trigeminal sinirin bir veya daha fazla dalının dağılımına uyan bölgede, genellikle tek taraflı, ani, kısa süreli, tekrarlayan bıçaklanma tar- zında nöropatik ağrı ile karakterizedir. Tedavilere rağmen hastalarda direnç- li ağrı varlığında nöromodülasyon yöntemleri umut verici tedavi seçeneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Nöromodülasyonda sinir sistemine uygulanan çeşitli uyarılarla fonksiyonu düzenlenmeye çalışılır. TN’de nöromodülasyon yöntemleri periferik veya santral sinir sisteminine yönelik olabilmektedir. kra- niofasyal ağrı patofizyolojisini kavramadaki ilerlemeler teknolojik gelişimlerle de desteklenirse, nöromodülasyon teknikleri TGN ızıdırabını hafifletmek için gelecekte bir çok umut barındıracaklardır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, nöromodülasyon, etyopatogenez, tedavi Abstract Trigeminal neuralgia (TGN), the most common neuropathic painful disease of the craniofacial region, is characterized by usually unilateral, sudden, short-term, repetitive stabbing neuropathic pain in the region matching the distribution of one or more branches of the trigeminal nerve. Neuromodula- tion methods appear as a promising treatment option in the presence of

Trigeminal Nevralji 163 15 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE BOTULİNUM TOKSİN TEDAVİSİ Beril DOĞU, Kürşat KARADAĞ DOI: 10.52511/usakademi.21.012.15 Özet Baş ağrısı Bozukluklarının Uluslararası Sınıflaması'na göre (The International Classification of Hedeache Disorders) Trigeminal Nevralji (TN) unilateral, kısa süreli, ani başlayan ve ani sonlanan, trigeminal sinirin bir veya daha çok diviz- yonunun dağılımı ile sınırlı, stimülasyon ile tetiklenen ağrı ile karakterizedir. Mevcut tedavilere yanıtsızlık olması nedeniyle, son dönemlerde Botulinum Toksin Tip A (BTX-A) enjeksiyonu kullanılmakta ve etkinliğini araştırılmakta- dır. Bolinium toksin tip A edavisi erişkin TGN'de sistemik yan etki azlığı, hızlı etki etmesi ve iyi tolere edilebilir olmasıyla risk-yarar oranına bakıldığında uygun bir tedavi seçeneği gibi görünmektedir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, botulinum toksin, tedavi, minimal invaziv Abstract According to The International Classification of Hedeache Disorders, Trigem- inal Neuralgia (TN) is characterized by unilateral, short-lived, abrupt onset and abrupt ending, limited to the distribution of one or more divisions of the trigeminal nerve, triggered by stimulation. Due to the lack of response to current treatments, Botulinum Toxin Type A (BTX-A) injection has been used recently and its effectiveness is being investigated. Bolinium toxin type A treatment seems to be an appropriate treatment option in adult TGN, con-

Trigeminal Nevralji 171 16 TRİGEMİNAL NEVRALJİ TEDAVİSİNDE NÖRAL TERAPİ Füsun ŞAHİN DOI: 10.52511/usakademi.21.012.16 Özet Nöral terapi, bozulan beden fonksiyonlarının kısa etkili lokal anestezik ilaçlar kullanılarak otonom sinir sisteminin uyarılması sonucu organizmanın regü- lasyonunun sağlanması esasına dayanan bütüncül bir tanı ve tedavi yöntemi- dir. Kronik repetitif nosiseptif stimuluslar periferal ve santral sensitizasyona öncülük eder. Özellikle sempatik lifler bu pozitif geribildirimlerin devamında ve duyarlılaşma prosesinin artmasında majör rol oynarlar. TGN’de ve diğer nevraljik ağrılarda bir diğer önemli husus ağrının sebep olduğu kronik stresin yarattığı hipotalamo-hipofizer-adrenal (HPA) aksta hiperaktivite olmasıdır. HPA aktivitesi ile nöropatik ağrı şiddeti arasında pozitif korelasyon vardır. Nö- ral terapi, özellikle sempatik sinir sisteminde sağladığı regülatif etki sebebiy- le tüm nöropatik ağrılarda olduğu gibi trigeminal nevraljide de oldukça etkili ve kolay uygulanabilen, güvenli bir tedavi şeklidir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, tedavi, nöral terapi Abstract Neural therapy is a holistic diagnosis and treatment method based on the principle of ensuring the regulation of the organism as a result of stimu- lating the autonomic nervous system by using short-acting local anesthetic drugs. Chronic repetitive nociceptive stimuli lead to peripheral and central sensitization. In particular, sympathetic fibers play a major role in maintain-

Trigeminal Nevralji 179 Şekil 6- Servikotorasik bölge segment tedavisi Şekil 7- Sinir çıkış alanlarına nöral terapi uygulaması (trigeminal sinir için 1., 2. ve 3. dal uygulamaları)

Trigeminal Nevralji 187 17 TRİGEMİNAL NEVRALJİDE GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TEDAVİLER Tülay ŞAHİN DOI: 10.52511/usakademi.21.012.17 Özet Kranyofasiyal bölgenin en yaygın nöropatik ağrılı hastalığı olan trigeminal nevralji (TGN), trigeminal sinirin bir veya daha fazla dalının dağılımına uyan bölgede, genellikle tek taraflı, ani, kısa süreli, tekrarlayan bıçaklanma tarzın- da nöropatik ağrı ile karakterizedir. TGN tedavisinde uygulanmakta olan bazı geleneksel ve tamamlayıcı tıp (GETAT) yöntemleri bulunmaktadır. Akupun- tur, fitoterapi, homeopati, ozon tedavisi ve hipnoz TGN’de uygulanan baş- lıca GETAT yöntemleri olup, biyofeedback yöntemleri, psikoterapi, yoga ve meditasyon gibi yöntemler de tamamlayıcı olarak uygulanabilir. Hastaların nöropsikolojik faktörler dahil her açıdan çok iyi değerlendirilmesi ve tedavi planlaması yapılmalıdır. Klasik tedavilerin yanında geleneksel ve tamamlayıcı yöntemlerinin de tedavinin bir parçası olarak uygulanabileceği akılda bulun- durulmalıdır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, alternatif tedavi, psikoterapi,ozon, tedavi Abstract Trigeminal neuralgia (TGN), the most common neuropathic painful disease of the craniofacial region, is characterized by usually unilateral, sudden, short-term, repetitive stabbing neuropathic pain in the region matching the distribution of one or more branches of the trigeminal nerve. There are some

Trigeminal Nevralji 195 18 TRİGEMİNAL NEVRALJİ VE MULTİPL SKLEROZ Gençer GENÇ DOI: 10.52511/usakademi.21.012.18 Özet Trigeminal nevralji (TGN), yüzün bir tarafında, trigeminal sinirin duyu alanı- na sınırlı, ani, şiddetli, elektrik çarpar ya da şimşek çakar tazda ortaya çıkan ağrıdır. Bu bölümde “sekonder TGN”nin sık nedenlerinden biri olan MS ele alınacak ve MS ile ilişkili TGN’nin klinik özellikleri, patofizyolojisi, tanısal yak- laşımı ve tedavi yönetimleri ortaya konacaktır. MS’e sekonder TGN tedavisi, karmaşık patogenezinin tam olarak ortaya konamaması nedeniyle zordur. TGN, MS için son derece karakteristiktir ve tanınması gerekmektedir. Trigemi- nal nevraljisi olan genç bir kadın hastada MS tanısı mutlaka düşünülmelidir. TGN’li MS hastalarını aynı klasik ve idiyopatik TGN’lerde kullanılan ilaçlarla tedavi etmek uygun bir yaklaşımdır. Hastaların ilaçlara dirençli hale geldiği veya ilacın yan etkileri nedeniyle intolerans geliştirdikleri durumlarda cerrahi yöntemler seçilebilir. Anahtar Kelimeler: Trigeminal nevralji, multipl skleroz, tanı Abstract Trigeminal neuralgia (TGN) is pain on one side of the face, limited to the sen- sory area of the trigeminal nerve, that occurs suddenly, severely, in the form of electric shock or lightning. In this section, MS, one of the common causes of “secondary TGN”, will be discussed. clinical features, pathophysiology, di- agnostic approach and treatment management will be revealed. Treatment

Trigeminal Nevralji 209 19 TRİGEMİNAL NEVRALJİNİN TEDAVİ GELECEĞİ Burcu GÖKER, Saime Ayça ŞAHİN DOI: 10.52511/usakademi.21.012.19 Özet Trigeminal nevralji yüzde şiddetli ağrı ile seyreden, günlük yaşam aktivitesini bozan, sürekli ağrıya bağlı ruh hali değişimlerine neden olan, ileri durumlarda beslenme ve genel durum bozukluğuna dahi yol açabilen ağır bir hastalık- tır. Perkütan ablatif işlemler, mikrovasküler dekompresyon ve radyocerrahi güncel cerrahi yöntemlerdir. İnternal nöroliz, trigeminal sinir dallarının özel bir bıçak yardımıyla longitidunal olarak ayrılması temeline dayanan bir uy- gulamadır Lazer enerjisi ile periferik sinirde oluşacak minimal yaralanmanın ağrı yolağını bloke etme çabaları vardır. Yine trigeminal nevralji hastalarında kullanılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, ortaya çıkan yeni teknikler, diğer geleneksel uygulamalara yanıt vermeyen trigeminal nevralji hastaları için al- tenatif bir tedavi seçeneği sunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Trigeminal sinir, nöroliz, lazer, ağrı, stimülasyon Abstract Trigeminal neuralgia is a severe disease that progresses with severe facial pain, disrupts daily life activities, causes mood swings due to constant pain, and can even lead to malnutrition and general condition in advanced cases. Percutaneous ablative procedures, microvascular decompression and radio- surgery are current surgical methods. Internal neurolysis is an application based on the longitudinal separation of trigeminal nerve branches with the