ระบบต่อมไร้ท่อ

ระบบต่อมไรท้ ่อ ( Endocrine System )

ต่อมไรท้ ่อ (Endocrine Gland) หมายถึง ต่อมทีไมม่ ที ่อ ประกอบดว้ ยกล่มุ เซลล์ ที สร้างและหลังสารเคมีทีเรียกว่า ฮอร์โมน (hormone) แล้วส่งออกนอกตัว เซลล์โดยผ่านทางกระแสเลือดหรือนําเหลือง ไปควบคุมหรือดัดแปลง สมรรถภาพของเซลล์ ของอวัยวะเปาหมาย (target organ) ทีอยู่ไกล ออกไปหรืออยู่ใกล้เคียงกันมีลักษณะการทํางานค่อนข้างช้า แต่ได้ผลการ ทํางานทีนาน ซึงฮอร์โมนมีความสําคัญต่อร่างกายและมีอิทธิพลต่อ พ ฤ ติ ก ร ร ม ข อ ง ค น เ ร า โ ด ย ฮ อ ร ์โ ม น แ ต่ ล่ ะ ช นิ ด จ ะ ทํ า ง า น ไ ป พ ร ้อ ม ๆ กั น เ พื อ รักษาสมดุลของร่างกายให้คงทีอยู่เสมอ

โครงสรา้ งและหนา้ ทีของระบบต่อมไรท้ ่อ 1.ต่อมเพศ (Gonads) ต่อมเพศในเพศผหู้ ญงิ ต่อมเพศในเพศผชู้ าย รงั ไข่ ( ovary ) ในเพศหญงิ โดยทีรงั ไขท่ ํา อัณฑะ ( testis ) ในเพศชาย อัณฑะ หนา้ ที ผลิตเซลล์สบื พนั ธุค์ ือ ไขแ่ ละผลิต ทําหนา้ ทีสรา้ งตัวอสจุ แิ ละสรา้ ง ฮอรโ์ มนเพศหญงิ คือฮอรโ์ มนเอสโตเจนกับ ฮอรโ์ มนเพศชาย คือ ฮอรโ์ มนเทส ฮอรโ์ มนโปรเจสเทอโรน เปนฮอรโ์ มน ทอสเทอโรน เพอื ควบคมุ ลักษณะ ควบคมุ เกียวกับลักษณะต่าง ๆ ของเพศ ต่าง ๆ ของเพศชาย เชน่ มเี สยี ง หญงิ เชน่ มเี สยี งเล็กแหลม สะโพกผาย การ แตกหา้ ว ลกู กระเดอื กแหลม ขยายใหญข่ องอวยั วะเพศและเต้านม

2.ต่อมใต้สมองหรอื ต่อมพทิ อู ิทารี ( pituitary gland ) เปนต่อมทีมขี นาดเล็ก รปู รา่ งกลม อยูใ่ ต้สมองแบง่ เปน 2 สว่ น คือ ต่อมใต้สมองสว่ นหนา้ ( anterior pituitary หรอื adenohypophysis ) และ ต่อมใต้สมองสว่ นหลัง ( posterior pituitary หรอื neurohypophysis ) เปน ศูนยค์ วบคมุ ใหญข่ องรา่ งกาย มหี นา้ ทีสาํ คัญหลายอยา่ ง เชน่ สรา้ ง ฮอรโ์ มนควบคมุ การเจรญิ เติบโตของรา่ งกายและกระดกู และสรา้ ง ฮอรโ์ มนทีทําใหค้ วามดนั เลือดสงู ขนึ ทําใหป้ สสาวะเปนปกติ และกระต้นุ ใหเ้ กิดการบบี ตัวของมดลกู ในเพศหญงิ ขณะคลอดบุตรดว้ ย นอกจาก นยี งั ทําหนา้ ทีควบคมุ การทํางานของต่อมไรท้ ่ออืน ๆ เชน่ ต่อม ไทรอยด์ ต่อมหมวกไต ต่อมพาราไทรอยด์ รวมไปถึงควบคมุ การ ทํางานของระบบสบื พนั ธข์ องเรา

3.ต่อมไพเนยี ล ( pineal Gland) เปนต่อมเล็กๆ ทีอยูบ่ รเิ วณกึงกลางสมอง สว่ นเซรบี รมั พูซา้ ย และพูขวา สรา้ งฮอรโ์ มน ชอื เมลาโทนนิ (Melatonin) มอี วยั วะเปาหมาย คือ อวยั วะเพศและ เซลเมลาโนไซดท์ ําหนา้ ที ยบั ยงั การเจรญิ เติบโตของต่อมเพศในชว่ ง ระยะก่อนเขา้ สชู่ ว่ งวยั รนุ่

4.ต่อมไทรอยด์ (thyroid gland) เปนต่อมทีมลี ักษณะเปนพู 2 พู เชอื มต่อกัน เปนต่อมทีอยูต่ ิดกับกล่องเสยี งและ หลอดลม ต่อมนจี ะมขี นาดโตขนึ ตามอายุ เพศ และภาวะโภชนาการทําหนา้ ทีหลัง ฮอรโ์ มนทีเรยี กวา่ ไทรอกซนิ ( thyroxin ) ซงึ มคี วามสาํ คัญต่อการเจรญิ เติบโตของ รา่ งกายใหด้ าํ เนนิ ไปอยา่ งเหมาะสม

5.ต่อมพาราไทรอยด์ ( parathyroid gland ) เปนต่อมขนาดเล็กมี 2 คู่ อยูต่ ิด กับต่อมไทรอยด์ ทําหนา้ ทีสรา้ ง ฮอรโ์ มนพาราฮอรโ์ มนทีทําหนา้ ที ควบคมุ ปรมิ าณแคลเซยี มในเลือด และรกั ษาความเปนกรดเปนดา่ งใน รา่ งกายใหอ้ ยูใ่ นระดบั ทีเหมาะสม

6.ต่อมไทมสั ( thymus gland ) เปนต่อมเดยี วทีมลี ักษณะ 2 ติดกัน อยูร่ ะหวา่ งทรวงอกรอบเสน้ เลือด ใหญข่ องหวั ใจ ต่อมนจี ะเจรญิ เต็มที ตังแต่อยูใ่ นครรภ์มารดา และจะค่อย ๆ เล็กลงเมอื เรมิ เขา้ สวู่ ยั ผใู้ หญ่ ทํา หนา้ ทีควบคมุ ระบบภมู คิ ้มุ กันใน รา่ งกาย

7.ตับอ่อน ( Pancreas ) ตับอ่อนทําหนา้ ทีทังเปนต่อมมที ่อ คือการสรา้ งนาํ ยอ่ ยไปทีลําไสเ้ ล็ก และเปนต่อมไรท้ ่อสรา้ งฮอรโ์ มน เซลล์ทีทําหนา้ ทีในการผลิต ฮอรโ์ มนไอเลตสอ์ อฟแลงเกอร์ ฮานส์

8.ต่อมหมวกไต ( adrenal gland ) เปนต่อมทีมรี ปู รา่ งค่อนขา้ งแบนคล้ายหมวกครอบอยูส่ ว่ น บนของไต แบง่ ออกเปน 2 ชนั ชนั ในสรา้ งฮอรโ์ มน อะดรนี าลินซงึ มคี ณุ สมบตั ิเหมอื นสารทีหลังจาปลายประสาท อัตโนวตั ิ โดยจะกระต้นุ รา่ งกายทกุ สว่ นใหเ้ ตรยี มพรอ้ ม สว่ น ชนั นอกสรา้ งฮอรโ์ มนคอทิซอล หนา้ ทีควบคมุ การเผาผลาญ อาหาร ตลอดจนฮอรโ์ มนออลโดสเทอโรนทําหนา้ ทีควบคมุ การดดู ซมึ เกลือทีไต

การสรา้ งเสรมิ และดาํ รงประสทิ ธภิ าพของ การทํางานของระบบต่อมไรท้ ่อ 1. รบั ประทานอาหารให้ 2. ออกกําลังกาย 3. ไมว่ ติ กกังวลเรอื งทียงั ไมเ่ กิด ครบทัง 5 หมู่ โดยเฉพาะ สมาํ เสมอ อยา่ งนอ้ ย ขนึ หรอื ต้องรูว้ ธิ กี ารจดั การกับ ผกั และผลไม้ ทีมวี ติ ามนิ สปั ดาห์ละ 3 ครงั ครงั ละ30 ความเครยี ด เพราะความวติ ก หลากหลายซงึ ชว่ ยให้ นาที เพอื เพมิ ประสทิ ธภิ าพ กังวลและความเครยี ดจะสง่ ผล อวยั วะต่างๆ ทํางานตาม ให้อวยั วะต่างๆ ต่อการเพมิ หรอื ลดปรมิ าณ ปกติ ฮอรโ์ มนได้ และอาจสง่ ผลต่อ ฮอรโ์ มนตัวอืน ทําให้อวยั วะปลาย ทางทํางานผดิ ปกติ