2 ใบความรู้ เรื่อง การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศอย่างปลอดภัย

ใบความรู้ เร่อื ง การใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศอยา่ งปลอดภัย เทคโนโลยี (Technology) ตามพจนานุกรมราชบัณฑิตยสถาน คือ วิทยาการที่นำเอาความรู้ทาง วทิ ยาศาสตร์มาใช้ให้เกดิ ประโยชนใ์ นทางปฏิบตั ิ เชน่ อตุ สาหกรรม เปน็ ต้น สารสนเทศ (Information) ตามพจนานกุ รมราชบัณฑติ ยสถาน คอื การแสดงหรอื ช้แี จงขา่ วสารข้อมลู ต่าง ๆ เทคโนโลยีสารสนเทศ (IT : Information Technology) หมายถึง การนำวิทยาการท่ีก้าวหน้าทางด้าน คอมพิวเตอร์และ การส่ือสารมาสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสารสนเทศ ทำให้สารสนเทศ มีประโยชน์และใช้งานได้ กวา้ งขวางมากข้ึน ในปัจจุบันเทคโนโลยีมีบทบาทในชีวิตประจำวันของเราทุกคน เราจึงจำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจ ใน การใช้เทคโนโลยีใหถ้ กู ตอ้ งปลอดภยั ท้งั กบั ตนเองและผอู้ น่ื ภัยคกุ คามจากการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการปอ้ งกัน ปัจจุบนั อนิ เทอร์เนต็ เขา้ มามีบทบาทในการใชช้ วี ติ ประจำวนั ไม่ว่าจะเปน็ ด้านการศึกษา การดำรงชีวติ การ ส่ือสาร การศึกษา และอื่น ๆ อีกมากมาย เม่ือมีความสะดวกสบายมากเท่าใด ความปลอดภัยของข้อมูลที่เรา จะนำเข้าในระบบยิ่งเป็นส่ิงท่ีสำคัญ การเผยแพร่ การนำเข้าข้อมูลต่าง ๆ ก็เช่นกัน ดังนั้นจึงมีความจำเป็นที่ จะต้องเรียนรแู้ ละทำความเข้าใจ 1. วธิ คี ุกคามทางเทคโนโลยี 1.1 การคกุ คามโดยใชห้ ลักจิตวิทยา เปน็ การคุกคามทใี่ ช้การหลอกลวงเพ่อื ใหไ้ ดข้ อ้ มูลทีต่ ้องการโดยไม่ ตอ้ งใช้ความชำนาญดา้ นไอที เช่น การใชก้ ลวธิ กี ารตา่ ง ๆ เพอ่ื ให้ได้รหัสผ่านหรือส่งข้อมูลทส่ี ำคญั ให้ โดยหลอก ว่าจะได้รับรางวัลแต่ต้องทำตามเง่ือนไขที่กำหนด ซึ่งส่ิงที่เกิดข้ึนอาจป้องกันได้ยากเพราะเกิดจากความเชื่อใจ แต่ป้องกันได้โดยให้นกั เรียนระมดั ระวังในการใหข้ อ้ มลู สว่ นตัวกบั บคุ คลอ่ืน วิทยาการคำนวณ: ถกู ตอ้ งปลอดภัยและมคี วามรับผดิ ชอบ หนา้ 12 จาก 22

1.2 การคุกคามดว้ ยเนอื้ หาท่ีไม่เหมาะสม ข้อมูลและเนอื้ หาทีม่ ีอยูใ่ นแหล่งต่างๆ บนอินเทอร์เนต็ มีเป็น จำนวนมากเพราะสามารถสร้างและเผยแพร่ได้ง่าย ทำให้ข้อมูลอาจไม่ได้รับการตรวจสอบความถูกต้องและ ความเหมาะสม ดังนน้ั ขอ้ มลู บางสว่ นอาจกอ่ ใหเ้ กดิ ปญั หากบั นักเรยี นได้ แหล่งขอ้ มูลท่ีมีเน้ือหาไม่เหมาะสม ไดแ้ ก่ แหล่งข้อมูลที่เก่ียวขอ้ งกับความรุนแรง การยุยงใหเ้ กิดความ แตกแยก วุ่นวายในสังคม การพนัน สื่อลามกอนาจาร เน้ือหาท่ีเป็นการหม่ินประมาท และการกระทำท่ี เก่ยี วขอ้ งกับส่ิงที่ผดิ ต่อกฎหมายและจรยิ ธรรม 1.3 การคกุ คามโดยใชโ้ ปรแกรม เปน็ การคุกคามโดยใช้โปรแกรมเปน็ เครอ่ื งมือสำหรบั ก่อปัญหาดา้ นไอ ที โปรแกรมดังกล่าวเรียกว่า มัลแวร์ (malicious software: malware) ซึ่งมีหลายประเภท เช่น ไวรัส คอมพิวเตอร์ (Computer Virus), เวิร์ม (Worm), ม้าโทรจัน (Trojan Horse Virus) สปายแวร์ (Spyware) โปรแกรมโฆษณา (Advertising Supported Software: Adware) และ โปรแกรมเรยี กคา่ ไถ่ (Ransomware) สามารถศกึ ษาขอ้ มลู การคกุ คามโดยใชโ้ ปรแกรมเพ่ิมเตมิ ได้ที่วีดทิ ศั น์ “ภยั คุกคามทางคอมพวิ เตอร”์ (URL: https://www.youtube.com/watch?v=nkRjJMRSWCw) 2. การปอ้ งกนั ภยั คกุ คาม การป้องกันภัยคุกคามด้านเทคโนโลยี เราสามารถทำได้โดย การตรวจสอบและยืนยันตัวตนของตัว ผู้ใช้งานก่อนเริ่มใช้งาน ซ่ึงมดี ้วยกนั 3 รปู แบบคือ 2.1 ตรวจสอบจากส่ิงที่ผู้ใช้รู้ เช่น ช่ือผู้ใช้และรหัสผ่าน (Username & password) วิธีนี้ได้รับความ นยิ มสูงสดุ 2.2 ตรวจสอบจากสิ่งที่ผู้ใช้มี เป็นการตรวจสอบตัวตนจากอุปกรณ์ท่ีผู้ใช้งานต้องมี เช่น บัตร สมารต์ การด์ 2.3 ตรวจสอบจากสิ่งท่ีเป็นส่วนหนึ่งของผู้ใช้ เป็นการตรวจสอบข้อมูลชีวมาตร เช่น ลายนิ้วมือ ม่าน ตา ใบหนา้ เสยี ง 3. การต้ังรหสั ผ่าน รหัสผ่านถือเป็นส่ิงสำคัญในยุคของเทคโนโลยี การเข้าใชง้ านระบบต่าง ๆ บนอินเทอรเ์ น็ต จำเป็นตอ้ ง มีช่ือผู้ใช้และรหัสผ่านเพ่ือเข้าใช้งาน การตั้งรหัสผ่าน จำเป็นต้องมีความปลอดภัยกับเจ้าของ เพื่อป้องกันการ รั่วไหลของข้อมูล หรือ การใช้แอคเคาน์ ไปในทางท่ีผิด ดังน้ันในการต้ังรหัสผ่านให้มีความปลอดภัยสามารถ ปฏบิ ตั ไิ ด้ดงั น้ี วทิ ยาการคำนวณ: ถกู ต้องปลอดภยั และมคี วามรับผิดชอบ หน้า 13 จาก 22

- บัญชีรายช่ือผู้ใช้แต่ละระบบ ควรใช้รหัสผ่านท่ีแตกต่างกัน โดยเฉพาะบัญชีท่ีใช้เข้าถึงข้อมูลที่มี ความสำคัญ เช่น รหัสผ่านที่ใช้ในการเข้าถึง ข้อมูลท่ีมีความสำคัญ เช่น รหัสผ่านของบัตรเอทีเอ็ม หลายใบให้ใชร้ หัสผา่ นต่างกัน - หลีกเลี่ยงการใช้รหัสผ่านโดยใช้วัน เดือน ปีเกิด ช่ือผู้ใช้ ช่ือจังหวัด ชื่อตัวละคร ช่ือส่ิงของต่าง ๆ ที่ เกยี่ วข้อง หรอื คำที่มอี ยใู่ นพจนานุกรม - รหัสผ่านที่มีความยาว 10 ตัวอักษรน้ันเดายากกว่ารหัสผ่าน 8 ตัวอักษรถึง 4 พันเท่า ถ้าเดารหัสผ่าน 8 ตัวอักษรใช้เวลา 1 วัน เดารหัสผ่าน 10 ตัวอักษรก็ต้องใช้เวลา 4000 วัน เว็บไซต์ในทุกวันน้ีมักจะ ต้องการรหัสผ่านความยาว 8 ตัวอักษรเป็นขั้นต่ำอยู่แล้ว แต่ถ้าต้องการความปลอดภัยจริง ๆ 10 ตัวอักษรจะดีกวา่ - ผสมผสานทง้ั ตัวเลข เครือ่ งหมาย ตัวอกั ษรใหญ่ และตวั อักษรเล็ก เม่อื เราใชต้ ัวอกั ษรใหญ่ เลก็ ตัวเลข และเครอื่ งหมายต่าง ๆ ลงในรหัสผ่าน โอกาสท่จี ะเดารหสั ผ่านถกู จะมีแค่ 1 ในหลายแสนลา้ น - ไม่บันทึกรหัสผ่านแบบอัตโนมัติบนโปรแกรม Browser โดยเฉพาะหากเครื่องคอมพิวเตอร์น้ันเป็น เครอ่ื งท่ใี ชร้ ว่ มกบั ผอู้ ่นื - หลีกเลี่ยงการบันทึกรหัสผ่านลงในกระดาษ รวมทั้งอุปกรณ์อเิ ล็กทรอนิกส์ดว้ ย หากจำเป็นต้องบันทึก ก็ควรจดั เกบ็ ไวใ้ นทที่ ปี่ ลอดภยั - ไม่บอกรหัสผา่ นของตนเองกบั ผ้อู นื่ ไมว่ ่ากรณใี ด ๆ - หม่นั เปลยี่ นเป็นประจำ อาจกระทำทุก 3 เดือน - ออกจากระบบทกุ ครง้ั ท่เี ลิกใช้บริการตา่ ง ๆ บนอินเทอร์เน็ต การใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศอย่างมีความรบั ผดิ ชอบ 1. แนวทางการปฏบิ ตั เิ ม่อื พบเน้อื หาทีไ่ ม่เหมาะสม - ปฏิเสธการรบั ข้อมูล ทำไดโ้ ดยไมเ่ ปิดดู ไมบ่ นั ทกึ เก็บไว้ และไมก่ ดไลค์ (Like) - ไม่ส่งต่อ ไม่แชร์ ไม่เผยแพร่ เพราะนอกจากจะทำใหผ้ ้อู ่ืนเดอื ดรอ้ นกบั ขอ้ มูลท่ีไม่เป็นความจรงิ แล้ว ยัง อาจจะผิด พ.ร.บ. ว่าด้วยการกระทำผิดเกย่ี วกับคอมพวิ เตอร์ ซึ่งมีโทษท้ังจำทั้งปรับ - แจง้ ครู หรือ ผ้ปู กครอง - แจ้งผู้เกี่ยวข้องท่ีดูแลเว็บไซต์นั้น เช่น Facebook YouTube เพ่ือให้เจ้าของเว็บไซต์ ลบเนื้อหา หรือ ตัดสิทธิ์ (block) หรือจำกัดสิทธก์ิ ารใช้งาน - แจ้งเจา้ หนา้ ทรี่ ฐั หรอื ตำรวจ เพื่อดำเนินการตามกฎหมาย วทิ ยาการคำนวณ: ถูกตอ้ งปลอดภยั และมีความรับผดิ ชอบ หน้า 14 จาก 22

2. ผลกระทบการเผยแพร่ข้อมลู ทีไ่ ม่เหมาะสม 2.1 ดา้ นจิตใจ - ตอ่ ผู้เผยแพร่ รู้สึกผิดกบั การกระทำของตนเอง หรือรู้สึกเสียใจเม่ือผู้อน่ื มีพฤติกรรมเลียนแบบการ กระทำทไ่ี ม่เหมาะสม - ต่อผู้อื่น เกิดความเสียใจ ทำให้เกิดความรู้สึกอับอาย ไม่ปลอดภัย กลัว รู้สึกไม่มั่นคง มีบาดแผล ทางจิตใจ ได้รบั ความเกลยี ดชัง สูญเสียการยอมรับจากผอู้ ืน่ 2.2 ด้านสังคม - ต่อผ้เู ผยแพร่ ถกู สงั คมลงโทษ ไดร้ ับการประณาม หรือเกลยี ดชังจากสังคม - ต่อผอู้ ืน่ ได้ผลกระทบด้านการใช้ชีวิตประจำวัน ครอบครวั เดือดรอ้ น ถูกประณามจากสงั คม 2.3 ด้านกฎหมาย - ต่อผู้เผยแพร่ ได้รับโทษ เน่ืองจากข้อมูลเหล่าน้ันอาจผิดระเบียบ กฎเกณฑ์ หรือ กฎหมาย ทำให้ เสียเวลา และเสียค่าใชจ้ า่ ยจากการดำเนนิ คดตี ามกฎหมาย 2.4 การงานและธรุ กจิ - ต่อผู้อน่ื อาจถูกใหอ้ อกจากงานเพราะบริษทั เกดิ ความเข้าใจผดิ จากข้อมูลทไี่ ด้รบั เสยี ผลประโยชน์ ทางธุรกิจ เช่น ผู้แสวงหาผลประโยชน์ หรือคู่แข่งทางธุรกิจ อาจสร้างข่าวลวง โฆษณาชวนเช่ือ เพอ่ื สร้างความเสยี หายให้กบั ธุรกิจคู่แขง่ 3. แนวทางการพจิ ารณาเน้ือหากอ่ นการเผยแพร่ข้อมลู กอ่ นทจี่ ะเผยแพรข่ อ้ มูลลงในอินเทอรเ์ นต็ ต้องพิจารณาสิ่งต่อไปน้ี 3.1 ความเป็นส่วนตัว (privacy) ต้องทราบว่าข้อมูลน้ันเกี่ยวข้องกับใครหรือองค์กรใดบ้าง สามารถ เปดิ เผยตอ่ ผอู้ น่ื ไดห้ รือไม่ 3.2 ความถูกตอ้ ง (accuracy) ขอ้ มูลท่ใี ช้ต้องมคี วามถูกตอ้ ง มคี วามน่าเช่ือถือ 3.3 ทรัพย์สินหรือความเป็นเจ้าของ ต้องรู้ว่าใครเป็นเจ้าของข้อมูล มีความสำคัญหรือมูลค่ามากน้อย เพยี งใด 3.4 การเขา้ ถงึ เปน็ การกำหนดหรือระบุใหบ้ ุคคลหรอื องค์กรใดทม่ี ีสทิ ธ์ใิ นการเขา้ ถึง วทิ ยาการคำนวณ: ถกู ตอ้ งปลอดภยั และมคี วามรับผิดชอบ หน้า 15 จาก 22

4. มารยาทในการตดิ ตอ่ ส่ือสาร 4.1 มารยาทในการใชอ้ เี มล - ใชภ้ าษาสุภาพ ชดั เจน ตรงประเด็น เหมาะสมกับกาลเทศะหรอื ผทู้ จี่ ะส่ือสารด้วย - ใช้อักษรตัวหนาเฉพาะข้อความท่ีตอ้ งการเนน้ เทา่ นน้ั - ระบหุ วั เรือ่ ง ชื่อผู้ท่จี ะส่ือสาร และระบตุ ัวตนของผู้ส่งให้ชัดเจน - ระบชุ อ่ื หรอื ตำแหน่งของผู้ทีจ่ ะส่อื สารให้ถูกต้องเหมาะสม - ข้อความในอเี มลไม่ควรมีข้อความแสดงถงึ เจตนาในทางเสื่อมเสีย ไม่ใช้ข้อความท่ีกำกวม แสดงถึง การตำหนิ ดถู กู ใส่ร้ายผู้อ่นื ใหไ้ ดร้ บั ความเสียหาย - ไม่ลักลอบสง่ อเี มลโดยการปลอมแปลงชื่อผู้ส่งจนทำใหผ้ รู้ ับเขา้ ใจผิด - ไมส่ ่งต่ออเี มลลกู โซ่ - ไม่ส่งอเี มลขายสนิ คา้ โฆษณา หรือขอ้ ความรบกวนผอู้ ืน่ 4.2 มารยาทในการใชแ้ ชทและเครอื ข่ายสงั คมออนไลน์ เครือข่ายสังคมออนไลน์ หรือ โซเชียลมีเดีย (Social Media) คือได้ว่าเป็นเครือข่ายสังคมออนไลน์ที่ เชื่อมโยงคนหลายคนเข้าไว้ด้วยกันผ่านอินเตอร์เน็ต มีอิทธิพลต่อการดำเนินชีวิตของผู้คนเกือบทุก ๆ ด้าน ซ่ึง เครือข่ายสังคมออนไลน์มีท้ังข้อดี ข้อเสีย ซ่ึงผู้ใช้มีการเผยแพร่ข้อมูลส่วนตัวออกไป และทุกคนสามารถเข้าถึง ข้อมูลของใครก็ได้ ข้อมูลของท่ีเผยแพร่ออกไปจะมีความเสี่ยงที่จะโดนแอบอ้างหรือขโมยความเป็นส่วนตัว หรือขโมยความเป็นตัวตนบนโลกออนไลน์และอาจเป็นอันตรายต่อตัวเรามากกว่าที่คิด ฉะนั้นเราต้องดูแล ตวั เอง ปอ้ งกนั ไมใ่ ห้เราเกดิ ภัยเนอื่ งจากการแชร์ข้อมลู สว่ นตัวบนโลกออนไลน์ ซง่ึ มรี ายละเอยี ดดังนี้ - ไมค่ วรตงั้ โปรไฟลเ์ ปน็ สาธารณะ - ไม่ให้ข้อมูลส่วนตัวมากเกินไป ไม่ว่าจะเป็นวันเดือนปีเกิด เบอร์โทรศัพท์ ที่อยู่ บัตรประจำตัว ประชาชน หรือบัตรเครดิตลงในโซเชียล ไม่ว่าจะอยู่ในรูปแบบข้อความ หรือรูปภาพ คิดให้ รอบคอบกอ่ นโพสต์ขอ้ มลู ใด ๆ - คัดกรองคนที่ขอเป็นเพ่ือน เราควรศึกษาดี ๆ ต้องเช็คให้ดีก่อน ว่าคนนั้นเป็นใครเป็นเพื่อนของ เพื่อนจริงหรือเปล่า และแอดเราเป็นเพื่อนเพื่อวัตถุประสงค์ใด ถ้าไม่เป็นเพ่ือนของเพ่ือนจริงเราก็ ไมข่ อรบั เพอ่ื นดีกวา่ เพราะวา่ เขาอาจมีวัตถปุ ระสงค์อนื่ ในการทีเ่ ข้ามาเปน็ เพอ่ื นกบั เรา - การเช็คอินในสถานท่ีต่าง ๆ เป็นการบอกว่าตอนนี้คุณอยู่ท่ีไหน บางครั้งการโพสรูปของเราว่าไป เที่ยวอยู่จะกลับบ้านวันนั้นวันนี้ถ้าเป็นการแชร์กันระหว่างเพื่อนก็ไม่เป็นไร แต่ว่าถ้าคนอื่นที่ไม่ได้ เปน็ เพือ่ นเราจริง ๆ ก็อาจจะเข้ามาประสงคร์ ้ายได้ วิทยาการคำนวณ: ถกู ตอ้ งปลอดภัยและมคี วามรับผดิ ชอบ หน้า 16 จาก 22

- ใช้ความระมัดระวังในการคลิกลิงก์ต่าง ๆ ที่มากับการแชร์หรือข้อความ หลีกเล่ียงลิงก์ แปลกปลอม หรอื มาจากคนที่ไมร่ ู้จัก ซึ่งโลกออนไลน์เดีย๋ วน้ไี ม่ค่อยมีการกล่ันกลองข่าวสารท่ีดพี อ เพราะอาจจะไปเจอลิงก์ข่าวปลอม หรืออาจเป็นลิงก์ที่นำไปสู่ไวรัสหรือช่องทางขโมยข้อมูลของ เหล่าแฮกเกอรไ์ ด้ - ไม่ให้เบาะแสของรหสั ผ่านกับคนอนื่ หลายคนอยากจะแชรว์ ่าหมาของเราช่ือว่าอะไร เราชอบกฬี า ประเภทไหน แต่ส่ิงเหล่านี้อาจจะเป็นคำถามเมื่อเราลืมรหัสผ่าน เข้าอีเมลต่าง ๆ ซ่ึงถ้ามีผู้ไม่ ประสงค์ดีเข้ามาคอยติดตามก็อาจจะรู้ว่าเราชอบอะไรมีสัตว์เลี้ยงตัวไหน ชอบกีฬางานอดิเรก อะไร และเขากส็ ามารถเอาไปใชเ้ พือ่ ทจี่ ะได้เอารหัสผา่ นมาได้ - ไม่โพสต์รูปที่ไม่เหมาะสม เช่น โพสต์รูปตวั เองเมา หรือ โพสต์รูปตัวเองกำลังถือปืน หรือโพสต์รูป ทส่ี อ่ื ไปทางอนาจาร หรืออืน่ ๆ เพราะส่งิ เหลา่ นอ้ี าจเปน็ ผลกระทบกับภาพลกั ษณข์ องตวั เอง - เปิดใชง้ าน Do Not Track เพื่อป้องกันการติดตามและการเก็บข้อมูลของผู้ให้บริการ ซึ่งอาจรวม ไปถึงผู้ไมห่ วังดีที่ลกั ลอบเข้ามาขโมยขอ้ มลู ด้วย - ใช้วิจารณญาณอย่างสูงในการรับข่าวสาร และอย่าปักใจเช่ือข้อมูลที่เผยแพร่เข้ามาในทันที รวมทั้งการกล่าวอ้างถึงแหล่งท่ีมาของข้อมูลน้ัน ๆ เพราะอาจมีการสวมรอย หรือสมอ้างจากผู้ไม่ หวังดเี พ่อื สร้างข่าว หรอื สรา้ งความเสอ่ื มเสียต่อแหล่งที่มาน้นั ได้ - ไม่โพสต์เรื่องดรามา่ ตา่ ง ๆ เปน็ เรอ่ื งเกีย่ วกับชีวติ ส่วนตัว เช่น ว่าแฟนนอกใจ ทะเลาะกับเพื่อน ไม่ พอใจเพื่อนร่วมงานอะไรต่าง ๆ การโพสต์แบบนี้จะเป็นการพาดพิงถึงบุคคลท่ีสาม อาจจะทำให้ เกดิ เรือ่ งบานปลายได้ - ยคุ น้เี ปน็ สังคมเสรี มีอสิ ระทางความคิดเห็น แม้ว่าทุกคนจะมีสิทธใิ์ นการแสดงความคดิ เห็น แตท่ ุก คำพูดและการกระทำที่ไม่เหมาะสมก็สามารถเป็นเหตุในการฟ้องร้องได้ และศาลก็อาจจะรับฟัง คำรอ้ งดว้ ย รวมถึงมี พ.ร.บ.ทางคอมพวิ เตอร์ดว้ ย - ไม่ใช้ขอ้ ความท่เี ป็นชนวนกอ่ ให้เกดิ ปัญหาระหวา่ งบคุ คลและกลมุ่ - หลีกเลย่ี งการใชอ้ ารมณ์หรอื ความรู้สกึ ทีม่ ากจนเกนิ ไปทง้ั ในการอา่ นหรือแสดงความคดิ เห็น - ไม่สวมรอยหรือแอบอ้างโดยใช้ช่ือบุคคลอ่ืนในการแชท แสดงความคิดเห็น หรือทำให้ผู้อ่ืนได้รับ ความเสยี หาย เพราะเป็นการกระทำท่ีผิดกฎหมาย - ไมใ่ ชถ้ อ้ ยคำทีย่ ัว่ ยุหรือทา้ ทาย เพ่อื แสดงความคิดเห็น หรอื ความคดิ เหน็ ทข่ี ัดแยง้ กับผ้อู ่ืน วทิ ยาการคำนวณ: ถกู ต้องปลอดภัยและมคี วามรับผดิ ชอบ หนา้ 17 จาก 22

วทิ ยาการคำนวณ: ถกู ตอ้ งปลอดภยั และมคี วามรับผดิ ชอบ หนา้ 18 จาก 22

แหล่งอ้างองิ ธงชยั แปลกไธสง (2561). ภยั คกุ คามจากเทคโนโลย.ี สืบคน้ เมอ่ื วนั ที่ 20 พฤศจิกายน 2562, จาก https://sites.google.com/a/sesao8.go.th/kruzam-computing-science/kar-chi- thekhnoloyi-xyang-plxdphay สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี เทคโนโลย(ี วิทยาการคำนวณ) 1 . กรุงเทพฯ : ศูนย์หนงั สือแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั . 2560. สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี เทคโนโลยี(วิทยาการคำนวณ) 2 . กรงุ เทพฯ : ศนู ย์หนงั สอื แห่งจฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย. 2560. สำนกั งานราชบณั ฑติ สภา (2560). พจนานกุ รม ฉบบั ราชบัณฑติ ยสถาน พ.ศ. 2554. สืบค้นเมอ่ื วนั ที่ 20 พฤศจิกายน 2562, จาก http://www.royin.go.th/dictionary/index.php สำนักงานกิจการยตุ ธิ รรม (2560). กฎหมายใหม่ 36.1 : 9 ข้อระวงั ภัย คนใชโ้ ซเชียล. สบื ค้นเมอ่ื วนั ท่ี 22 พฤศจกิ ายน 2562, จาก https://www.facebook.com/weareoja/photos/a.664480593 6377161073741828.533062563446187/1362978923787876/?type=3&permPage=1 A Time Design (2561). 15 ขอ้ ควรระวงั ! ในการใช้ SOCIAL MEDIA ใหป้ ลอดภัย รเู้ ท่าทนั ไม่ตกเป็น เหยอื่ . สบื ค้นเมือ่ วนั ท่ี 22 พฤศจกิ ายน 2562, http://www.atimedesign.com/webdesign/how-to- use-social-media-safety/ วิทยาการคำนวณ: ถกู ต้องปลอดภัยและมีความรับผดิ ชอบ หน้า 19 จาก 22