หน่วยที่ 1 สัญญาจ้างงาน

กฎหมายแรงงาน ครังที ๑ การเกิดขึนของสัญญาจา้ งแรงงาน และหลกั ประกนั การทาํ งาน นายอสิ รา วรรณสวาท แนวคิดพนื ฐานของกฎหมายแรงงานไทยตามหลกั REBALANCE OF SOCIAL JUSTICE ๑.กฎหมายแรงงานเป็นกฎหมายกาํ หนดมาตรฐานขนั ตาํ ในการทาํ งานหรอื ความผกู พนั ทางแรงงาน จงึ เป็นกฎหมาย เกียวกบั ความสงบเรียบรอ้ ย ซงึ มีโทษทางอาญาบงั คบั ไว้ ๒. คมุ้ ครอง ม.๑๔ กาํ หนดใหน้ ายจา้ งปฏิบตั ติ อ่ ลกู จา้ งใหถ้ กู ตอ้ งตาม ป.พ.พ.จา้ งแรงงาน จงึ มีผลให้ ป.พ.พ. จา้ ง แรงงานเกียวกบั ความสงบดว้ ย ๓.กฎหมายเกียวกบั ความสงบหา้ มคสู่ ญั ญาดาํ เนนิ การเองโดยไมม่ ีรฐั เป็นฝ่ายทีสาม แตห่ ากรฐั ไดร้ ่วมพิจารณาแลว้ สามารถยกเวน้ ได้ ๔.สญั ญาจา้ งแรงงานใชบ้ งั คบั ทงั การทาํ งานภาคเอกชน ภาครฐั ภาครฐั วสิ าหกิจ แตก่ ฎหมายคมุ้ ครองแรงงานและ แรงงานสมั พนั ธม์ ีกฎหมายแยกระหวา่ งภาคเอกชน กบั ภาครฐั และภาครฐั วสิ าหกิจ ๕.กฎหมายแรงงานใชก้ บั การทาํ งานเชิงเศรษฐกจิ ดงั นนั จึงไม่ใชก้ บั การทาํ งานในสถาบนั ศกึ ษา ราชทณั ฑ์ การฝีก งาน การทาํ งานบา้ น งานทีมิไดแ้ สวงกาํ ไรทางเศรษฐกิจ 1

การเกิดขึนของสญั ญาจา้ งแรงงาน ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ มาตรา ๕๗๕ “อนั วา่ จา้ งแรงงานนนั คอื สญั ญาซงึ บคุ คลคนหนงึ เรยี กวา่ ลกู จา้ ง ตกลงจะทาํ งานใหแ้ ก่บคุ คลอีกคนหนงึ เรยี กวา่ นายจา้ ง และนายจา้ งตกลงจะใหส้ นิ จา้ ง ตลอดเวลาทที าํ งานให”้ พ.ร.บ.คุม้ ครองแรงงาน พ.ศ. ๒๕๔๑ มาตรา ๕ “สญั ญาจา้ ง” หมายความวา่ สญั ญาไมว่ า่ จะเป็นหนงั สอื หรือดว้ ยวาจาระบชุ ดั เจน หรอื เป็นทเี ขา้ ใจโดยปรยิ ายซงึ บคุ คลหนงึ เรยี กว่าลกู จา้ งตกลงจะทาํ งานใหแ้ ก่บคุ ค ลกี คนหนงึ เรยี กวา่ นายจา้ ง และนายจา้ งตกลงจะใหค้ า่ จา้ งตลอดเวลาทที าํ งานให้ ลกั ษณะของสญั ญาจา้ งแรงงาน ๑. เป็ นสญั ญาต่างตอบแทนระหว่างนายจ้างกบั ลกู จ้าง (MUTUALITY OF OBLIGATION) ๑.๑ นายจ้าง ไม่ว่าจะเป็ นบุคคลธรรมดาหรอื นิติบุคคลจะตอ้ งเป็ น ก.ผซู้ งึ ตกลงรบั ลกู จา้ งเขา้ ทาํ งานโดยจา่ ยคา่ จา้ งให้ หรอื ข.ผซู้ งึ ไดร้ บั มอบหมายใหท้ าํ งานแทนนายจา้ ง ค.ถา้ นายจา้ งเป็นนิติบคุ คล ใหร้ วมถึง -ผมู้ อี าํ นาจกระทาํ การแทนนิติบคุ คล -ผซู้ งึ ไดร้ บั มอบหมายจากผมู้ ีอาํ นาจกระทาํ การแทนนิตบิ คุ คลใหท้ าํ การแทน 2

๑.๑ นายจา้ ง ฎ.๕๒๐๘-๕๒๑๑/๔๘ บรษิ ัท ท. ผเู้ ช่ากิจการของโจทกม์ าดาํ เนนิ การ ไดเ้ ชา่ แรงงานจากการทาํ งานของลกู จา้ งโจทกด์ ว้ ย การ บงั คบั บญั ชา การจา่ ยคา่ จา้ ง และการจา่ ยเงนิ สมทบกองทนุ ประกนั สงั คมและเงนิ ทดแทน บรษิ ัท ท. เป็นผดู้ าํ เนินการจ่ายแทนโจทก์ ถือวา่ บรษิ ัท ท. เป็นผซู้ งึ ไดร้ บั มอบหมายใหท้ าํ งานแทนนายจา้ ง และเมือโจทกม์ ิไดเ้ ลกิ จา้ งหรือโอนตวั ลกู จา้ งใหบ้ รษิ ัท ท. ย่อมถือว่าโจทกย์ งั คง เป็นนายจา้ งอยู่ ฎ.๒๕๒/๔๗ ผทู้ าํ แผนฟื นฟกู ิจการตามกฎหมายลม้ ละลายเป็นนายจา้ ง ฎ.๘๙๒๓-๘๙๒๗/๕๑ เจา้ พนกั งานพทิ กั ษท์ รพั ยเ์ ป็นนายจา้ ง ฎ.๓๓๒๓/๓๕ ผจู้ ดั การบรษิ ัท มีอาํ นาจแตง่ ตงั พนกั งานและทาํ การแทนบรษิ ัทได้ จงึ เป็นผไู้ ดร้ บั มอบหมายใหท้ าํ งานแทน กรรมการบรษิ ัท จงึ ถือว่าผจู้ ดั การบรษิ ัทเป็นนายจา้ งดว้ ย ฎ.๗๒๒/๒๔ หนุ้ สว่ นผจู้ ดั การของหา้ งหนุ้ สว่ นจาํ กดั เป็นนายจา้ งตอ้ งรบั ผดิ เป็นสว่ นตวั ฎ.๕๔๙๓/๔๑ กรรมการผมู้ ีอาํ นาจกระทาํ การแทนบรษิ ัท แมจ้ ะเป็นนายจา้ งแตไ่ ม่ตอ้ งรบั ผดิ เป็นสว่ นตวั ฎ.๗๘๕๕/๒๕๕๑ มอบหมาย รูเ้ หน็ ยอมรบั การทาํ งานของลกู จา้ ง เป็นพฤตกิ ารณท์ ีนายจา้ งเชิดใหล้ กู จา้ งทาํ หนา้ ทีแทน นายจา้ ง ๑.๒ ลูกจา้ ง ๑.๒ “ลกู จา้ ง” หมายความวา่ ผซู้ ึงตกลงทาํ งานใหน้ ายจา้ งโดยรบั ค่าจา้ งไม่วา่ จะเรยี กชอื อยา่ งไร ตอ้ งพิจารณาการ ทาํ งานภายใตบ้ ังคับบญั ชาของนายจา้ งประกอบเสมอ ฎ.๖๗๘๓/๔๘ โจทกม์ ีอาํ นาจเตม็ ในการบรหิ ารกิจการ ไมอ่ ยใู่ นอาํ นาจบงั คบั บญั ชาของบรษิ ทั โจทกบ์ รหิ ารไปตามทเี หน็ สมควร เพียงแตร่ ายงานผลการทาํ งานใหก้ รรมการอนื ทราบเดือนละครงั แมโ้ จทก์ จะทาํ งานใหบ้ รษิ ัทโดยไดร้ บั คา่ ตอบแทนเดอื นละ ๕๐,๐๐๐ บาท ก็ไมใ่ ชล่ กู จา้ ง ฎ.๑๗๐๗/๒๕ การปฏิบตั ิงานของ ล. ไมเ่ ป็นกิจจะลกั ษณะ ไปบา้ งไมไ่ ปบา้ ง สดุ แตจ่ ะมีสขุ ภาพดี หรอื ไม่ ไมม่ หี ลกั เกณฑก์ ารทาํ งานทีแนน่ อน แมเ้ งินเดือนนอ้ ยก็พอใจเพราะถา้ ไมม่ เี งินก็ขอเอาจากประธาน กรรมการได้ ล.จึงเป็นกรรมการผจู้ ดั การเพียงในนาม ไมใ่ ชล่ กู จา้ ง ฎ.๗๔-๗๕/๒๕ พนกั งานรฐั วสิ าหกิจ แมจ้ ะเป็นเจา้ พนกั งานตามป.อาญา หรอื ไม่ ก็เป็นลกู จา้ ง 3

๑.๓ มีหนีต่างตอบแทนซึงกนั และกนั ลูกจา้ งทาํ งาน นายจา้ งจ่ายค่าจา้ งให้ เลกิ จา้ งวันใดจา่ ยถงึ วันนัน ฎ.๗๗๖๖/๔๓ นายจา้ งบอกเลิกสญั ญาจา้ งวนั ที ๒๐ มกราคม ๒๕๔๒ แลว้ ใหล้ กู จา้ งหยดุ งานตงั แตว่ นั ที ๒๑ มกราคม ๒๕๔๒ นายจา้ งจงึ มีหนา้ ทีจา่ ยคา่ จา้ งเพียงถงึ วนั ที ๒๐ เทา่ นนั ลกู จา้ งมีมีสิทธิเรยี กคา่ จา้ งระหวา่ งวนั ที ๒๑ ถงึ วนั ที ๓๑ มกราคม ๒๕๔๒ แตอ่ ย่างใด ลกู จา้ งรายวนั ได้รับค่าจา้ งเฉพาะวนั ทาํ งาน ฎ.๖๘๓๑/๔๓ ลกู จา้ งรายวนั มีสิทธิไดร้ บั คา่ จา้ งเฉพาะวนั ทีมาทาํ งาน แมส้ ญั ญาจา้ งแรงงานยงั ไม่สินสดุ แตล่ กู จา้ งไม่ไดท้ าํ งานใหน้ ายจา้ ง นายจา้ งก็ไมม่ ีหนา้ ทีตอ้ งจา่ ยคา่ จา้ งให้ ลกู จ้างรายเดอื นไดร้ ับค่าจา้ งเหมาทังเดอื น ฎ.๕๗๘๑/๔๑ ลกู จา้ งรายเดือนมีสทิ ธิไดร้ บั คา่ จา้ งรายเดือน แมจ้ ะขาดงานหรอื ทาํ งานไมค่ รบเวลาในเดือน นายจา้ งก็ไม่มีสิทธิหกั คา่ จา้ งในวนั ทีขาดงานได้ ๑.๓ มีหนีต่างตอบแทนซึงกนั และกนั ลกู จา้ งทาํ งาน นายจา้ งจา่ ยค่าจา้ งให้ นายจ้างไมม่ อบงานกต็ อ้ งจ่ายแมจ้ ะเกดิ เหตจุ าํ เป็ นแก่นายจ้าง ฎ.๑๔๗๙/๒๖ นายจา้ งหยดุ กิจการเพือซอ่ มแซมโรงงานทีถกู เพลงิ ไหม้ยงั ไมพ่ น้ วสิ ยั ทจี ะจ่ายคา่ จา้ ง ฎ.๑๒๗๗-๑๒๗๘/๒๙ แมโ้ รงงานถกู เพลงิ ไหมจ้ นไมส่ ามารถประกอบกิจการได้ เมือยงั มิไดเ้ ลกิ จา้ ง การจา้ งยงั ไมร่ ะงบั ฎ.๑๑๙/๒๕ นาํ ทว่ มบรเิ วณโรงงานแตม่ ไิ ดท้ ว่ มตวั โรงงาน ยงั ไมพ่ น้ วิสยั ทจี ะจ่ายคา่ จา้ ง ระหว่างพกั งานกต็ อ้ งจ่าย ฎ.๑๓๖/๓๖ นายจา้ งพกั งานเพือรอฟังผลคดีอาญา เมือผลคดลี กู จา้ งไมผ่ ดิ ตอ้ งจา่ ยคา่ จา้ งในช่วงพกั งาน ระหวา่ งใช้สิทธิตามกฎหมายแรงงานสัมพนั ธไ์ มต่ อ้ งจ่ายตามหลัก NO WORK NO PAY ฎ.๓๙๙๖/๒๔ เมือลกู จา้ งนดั หยดุ งานและนายจา้ งปิดงานเป็นการตอบโตก้ นั โดยสมคั รใจและถกู ตอ้ งตามขนั ตอนของกฎหมาย แลว้ จงึ เรยี กรอ้ งสทิ ธิตามสญั ญาจา้ งแรงงานตอ่ กนั ไม่ได้ ลกู จา้ งไม่มีสทิ ธิไดร้ บั คา่ จา้ งในระหวา่ งนดั หยดุ งาน ฎ.๒๙๑๖-๒๙๑๘ /๒๖ เมือนายจา้ งไม่จา่ ยคา่ จา้ งหลายงวด ลกู จา้ งพรอ้ มกนั หยดุ งานได้นายจา้ งไม่มีสทิ ธิเรยี กคา่ เสียหายจาก ลกู จา้ ง 4

ลกั ษณะของสญั ญาจา้ งแรงงาน ๒. เป็ นสัญญาเกิดจากการตกลงกนั โดยชดั แจง้ (EXPRESS) หรือโดยปริยาย (IMPLY) หลักประสทิ ธิภาพของงาน (BUSINESS EFFICACY) ฎ.๗๑๗๙/๔๕ ลกู จา้ งระดบั ผบู้ ริหารแตเ่ ขา้ กบั เพือนรว่ มงานไมไ่ ด้ แมจ้ ะยา้ ยไปสว่ นงานอืนก็ยงั มี ปัญหาลกั ษณะเดียวกนั เป็นการขาดมนษุ ยส์ มั พนั ธท์ ดี ี ไมส่ ามารถประสานงานกบั บคุ ลากรอนื ทาํ ใหเ้ กิดความ ขดั ขอ้ งในการบรหิ ารจดั การของนายจา้ งขาดประสทิ ธิภาพ มเี หตเุ ลกิ จา้ งไดไ้ มใ่ ช่การเลกิ จา้ งไมเ่ ป็นธรรม หลักประเพณีปฏิบัตใิ นงานนัน (CUSTOM AND PRACTICE) ฎ.๙๗๖/๕๐ ลกู จา้ งลดราคาคา่ บรกิ ารภายใตธ้ รรมเนียมปฏบิ ตั งิ านทีเคยดาํ เนนิ การกนั มาโดย นายจา้ งยอมรบั ใหล้ กู จา้ งปฏิบตั ิมาโดยตลอด จงึ ไมเ่ ป็นความผดิ ฎ.๓๘๒๓/๓๑ นายจา้ งจะถือเอาการปฏิบตั อิ นั เป็นประเพณีมาลงโทษลกู จา้ งมไิ ด้ ลกั ษณะของสัญญาจา้ งแรงงาน ๒. เป็ นสัญญาเกดิ จากการตกลงกัน โดยชัดแจ้ง (EXPRESS) หรือโดยปริยาย (IMPLY) หลักการกระทาํ หลังสัญญาเกดิ ขึน (CONDUCT AFTER THE CONTRACT IS MADE) ฎ.๑๒๐๘๘/๔๗ นายจา้ งประกาศฝ่ายเดียวเรอื งจา่ ยคา่ เทยี วแก่ลกู จา้ งขบั รถหวั ลาก แลว้ ถือปฏิบตั เิ รอื ยมาจงึ กลายเป็นขอ้ ตกลง เกียวกบั สภาพการจา้ งโดยปรยิ าย ฎ.๙๔๐๓/๓๘ นายจา้ งเคยจ่ายเงินพเิ ศษแกล่ กู จา้ งปีละ ๑๕ วนั แลว้ ไดเ้ ปลียนมาจา่ ยคปู องอาหารเดือนละ ๑๙๐ บาท แทน โดย ลกู จา้ งมไิ ดท้ กั ทว้ งโตแ้ ยง้ คดั คา้ น ตรงกนั ขา้ มกลบั รบั เอาผลการเปลียนแปลงตลอดมา จงึ มีผลผกู พนั นายจา้ งและลกู จา้ ง หลักกฎหมายทวั ไปนาํ มาใช้ในคดีแรงงาน (CHARACTERISTIC TERMS) ฎ.๒๕๔๖/๕๒ ลกู จา้ งใชส้ ทิ ธิฟ้องนายจา้ งโดยไมส่ จุ รติ จงึ ไม่มีอาํ นาจฟอ้ ง หลักการนาํ กฎหมายแรงงานมาเป็ นสว่ นหนึงของสัญญา (TERMS IMPLIED BY STATUTE) ฎ.๓๕๙๙/๓๗ ลกู จา้ งมีหนา้ ทีตอ้ งปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายและศลี ธรรมอนั ดีในขณะปฏิบตั หิ นา้ ที แมน้ ายจา้ งไม่มีคาํ สงั ขอ้ บงั คบั หรือ ระเบียบหา้ มไว้ ถา้ ลกู จา้ งฝ่าฝืนกฎหมายหรอื ศลี ธรรมอนั ดี ตอ้ งถือวา่ ลกู จา้ งฝ่าฝืนระเบียบขอ้ บงั คบั ของนายจา้ ง 5

ลกั ษณะของสญั ญาจา้ งแรงงาน ๓. เป็ นสญั ญาเกิดจากการตกลงกนั ไมม่ ีแบบ และปรับเปลียนไดต้ ลอดเวลา เกดิ จากการตกลงกัน ฎ.๒๙๒๒/๒๓ สญั ญาจา้ งแรงงานจะเกิดขนึ เมือคกู่ รณีไดต้ กลงกนั จาํ เลยเป็นผจู้ า่ ยคา่ จา้ งใหโ้ จทกแ์ ละโจทกท์ าํ งานให้ จาํ เลย จะนบั วา่ จาํ เลยเป็นนายจา้ งโจทกย์ งั ไมไ่ ด้ เมอื ฟ. เป็นผตู้ กลงรบั โจทกท์ าํ งาน โจทกจ์ งึ เป็นลกู จา้ งของ ฟ. แม้ ฟ. จะสง่ โจทก์ มาทาํ งานกบั จาํ เลยซงึ เป็นสาขาของ ฟ. โจทกก์ ็ไมใ่ ชล่ กู จา้ งของ ฟ. ไมม่ ีแบบ ฎ.๑๕๑๘๖-๑๕๑๙๒/๕๗ แมส้ ญั ญาจา้ งลกู จา้ งจะไมไ่ ดป้ ระทบั ตราสาํ คญั ของบรษิ ัท แตก่ ฎหมายมิไดบ้ งั คบั ใหส้ ญั ญา จา้ งแรงงานตอ้ งทาํ เป็นหนงั สอื หรอื มีหลกั ฐานเป็นหนงั สือ เมอื มกี ารเขา้ ทาํ งานแลว้ ยอ่ มแสดงวา่ บรษิ ัทรบั เอาผลงานของลกู จา้ งที เขา้ ทาํ งาน พฤตกิ ารณด์ งั กลา่ วถือไดว้ า่ สญั ญาจา้ งทาํ โดยตวั แทนของบรษิ ัท บรษิ ัทยอ่ มเป็นผซู้ งึ ตกลงรบั ลกู จา้ งเขา้ ทาํ งานโดย จา่ ยคา่ จา้ งใหอ้ นั เป็นนายจา้ ง ลกั ษณะของสัญญาจา้ งแรงงาน ๓. เป็ นสญั ญาเกดิ จากการตกลงกนั ไม่มแี บบ และปรับเปลียนไดต้ ลอดเวลา ไม่เครง่ ครดั ในชอื ของสญั ญาหรอื การเรยี กคสู่ ัญญา ฎ. ๖๙๖๐/๕๐ แมต้ ามสญั ญาขนสง่ นาํ มนั จะเรยี กโจทกว์ า่ “ผรู้ บั จา้ ง” และเรยี กจาํ เลยวา่ “ผวู้ า่ จา้ ง” ก็ไมม่ ผี ล เปลียนแปลงความสมั พนั ธใ์ นฐานะนายจา้ งและลกู จา้ งตามกฎหมายได้ ปรบั เปลียนไดต้ ลอดเวลา ฎ.๕๑๐๒/๕๐ นายจา้ งแกไ้ ขขอ้ บงั คบั เกียวกบั การทาํ งานมาหลายครงั มกี ารกาํ หนดเรอื งการเกษียณอายทุ ี ๕๕ ปี ทกุ ฉบบั ลกู จา้ งลงชือยนิ ยอมปฏิบตั ติ ามไว้ และเคยมพี นกั งานเกษียณอายตุ ามขอ้ บงั คบั มาแลว้ การเปลยี นแปลงดงั กลา่ วจงึ มี ผลผกู พนั ลกู จา้ ง 6

ลกั ษณะของสัญญาจา้ งแรงงาน ๔.นายจ้างมอี าํ นาจบงั คับบญั ชาการทาํ งานของลูกจา้ ง ฎ.๖๙๔๒/๕๐ การจะเป็นนายจา้ งหรือลกู จา้ งกนั นนั จะตอ้ งปรากฏดว้ ยวา่ ลกู จา้ งไดป้ ฏิบตั ิงานภายใตข้ อ้ บงั คบั ระเบยี บ หรอื คาํ สงั อนั ชอบ ดว้ ยกฎหมายอนั เป็นอาํ นาจบงั คบั บญั ชาของนายจา้ งตาม ป.พ.พ. มาตรา ๕๘๓ และ พ.ร.บ.คมุ้ ครองแรงงาน ฯ มาตรา ๑๑๙ อีกดว้ ย ๔.๑ อาํ นาจบงั คบั บญั ชาก่อให้เกิด VICARIOUS LIABILITY ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๕๒๕ ฎ.๑๖๒๘-๑๖๓๐/๙๔ เมอื ผรู้ บั จา้ งเป็นลกู จา้ งจาํ เลยที ๑ และไดไ้ ปจา้ งจาํ เลยที ๒ มาเป็นคนประจาํ รถดว้ ยความยนิ ยอมของจาํ เลยที ๑ ตอ้ งถือวา่ จาํ เลยที ๒ เป็นลกู จา้ งของจาํ เลยที ๑ ดว้ ย จาํ เลยที ๑ ตอ้ งรบั ผิดในผลแหง่ การละเมิดทีผมู้ ีชือกระทาํ ในทางการทีจา้ งเชน่ ใด จาํ เลยที ๑ ก็ตอ้ ง รบั ผิดรว่ มกบั จาํ เลยที ๒ ในผลแห่งละเมดิ ทีจาํ เลยที ๒ กระทาํ ไปในทางการทีจา้ งดว้ ยเชน่ กนั ๔.๒ อาํ นาจบังคบั บัญชาอาจมอบใหผ้ ู้อนื ใช้แทนได้ ฎ.๔๙๗๐/๕๒ บรษิ ัทจาํ เลยรบั จา้ งเป็นทีปรกึ ษาโครงการทอ่ สง่ ก๊าซ สง่ ลกู จา้ งไปทาํ งานในบริษัทลกู คา้ เพือทาํ งานออกแบบใหเ้ สรจ็ ระหวา่ ง นนั ตอ้ งทาํ งานตามคาํ สงั บงั คบั บญั ชาของลกู คา้ เป็นกรณีจาํ เลยมอบอาํ นาจบงั คบั บญั ชาบางสว่ นใหล้ กู คา้ ใชแ้ ทน หาทาํ ใหจ้ าํ เลยไมม่ ีอาํ นาจบงั คบั บญั ชาลกู จา้ งไม่ นิติสมั พนั ธร์ ะหวา่ งจาํ เลยกบั ลกู จา้ งไมเ่ ปลยี นไป ลกั ษณะของสญั ญาจา้ งแรงงาน ๔.นายจา้ งมีอาํ นาจบงั คับบัญชาการทาํ งานของลูกจา้ ง ๔.๓. อาํ นาจบังคบั บญั ชาอาจใช้ประกอบหลกั การอืนได้ - THE INTEGRATION TEST ใชก้ บั วิชาชีพชนั สงู พจิ ารณางานหลกั งานรอง ฎ.๕๓๔๕/๔๙ แพทยใ์ ชส้ ถานทีของโจทกต์ รวจรกั ษา ไมม่ วี นั เวลาทาํ งานปกติ โจทกร์ บั ค่ารกั ษาจากคนไขแ้ ลว้ หกั สว่ นหนงึ ไวเ้ ป็นค่าเชา่ สถานทีตามสญั ญาใหใ้ ชส้ ถานทีในการประกอบวิชาชีพเวชกรรม แลว้ จ่ายสว่ นทีเหลอื ใหโ้ จทก์ เงินค่าตรวจรกั ษาจึงไมใ่ ช่ค่าจา้ ง อธช.๔๓๕๓/๖๑ แพทยต์ อ้ งทาํ งานตามกาํ หนดวนั เวลาหากลาตอ้ งขออนญุ าต ตอ้ งรกั ษาตามทีจาํ เลยกาํ หนด เมือจาํ เลยกาํ หนดคา่ แพทย์ การนั ตีให้ จงึ เป็นคา่ จา้ ง - THE ECONOMIC REALITY TEST พจิ ารณาการรว่ มลงทนุ ความเสียงในกาํ ไรขาดทนุ ฎ.๘๗๘๕/๕๐ ผเู้ รมิ กอ่ การตงั บริษทั และเป็นผถู้ ือหนุ้ อนั ดบั หนึง ไมต่ อ้ งอยใ่ ตข้ อ้ บงั คบั แมร้ บั เงินเดือนก็ไมใ่ ชล่ กู จา้ ง ฎ.๑๖๒๘-๑๖๓๐/๙๔ จาํ เลยจา้ งผรู้ บั จา้ งมาเป็นคนขบั รถยนตแ์ ละจดั การเดินรถยนตใ์ ห้ ผรู้ บั จา้ งตอ้ งอยภู่ ายใตก้ ารควบคมุ ของจาํ เลย สว่ นค่าใชจ้ ่าย กาํ ไรขาดทนุ เป็นของจาํ เลย ผรู้ บั จา้ งเพียงแตร่ บั ค่าจา้ งเป็นกอ้ นไปเท่านนั ดงั นียอ่ มเป็นสญั ญาจา้ งแรงงาน 7

ลกั ษณะของสญั ญาจา้ งแรงงาน ๔.นายจา้ งมีอาํ นาจบังคบั บญั ชาการทาํ งานของลูกจา้ ง ๔.๓. อาํ นาจบงั คับบญั ชาอาจใช้ประกอบหลกั การอืนได้ - THE MULTIPLE FACTOR TEST พิจารณาทกุ องคป์ ระกอบโดยเฉพาะการมหี นีตา่ งตอบแทน ฎ.๒๔๗๐/๕๖ แมส้ ญั ญาจา้ งหาโฆษณาระหวา่ งโจทกจ์ าํ เลยจะมงุ่ ผลสาํ เรจ็ ของการหาโฆษณาใหไ้ ดต้ ามเป้า แต่ ทางปฏิบตั เิ มอื โจทกไ์ มส่ ามารถหาโฆษณาไดต้ ามเป้า จาํ เลยก็ผ่อนผนั ใหท้ งั ยงั จา่ ยเงินเดือนและนายหนา้ ใหต้ ามสญั ญา เมือ ครบกาํ หนดสญั ญายงั จา้ งตอ่ แสดงใหเ้ หน็ เจตนาวา่ ไมไ่ ดม้ งุ่ ผลสาํ เรจ็ ของงานเป็นสาํ คญั ทงั โจทกม์ ตี าํ แหน่งทีสามารถลงโทษ ตกั เตือนลกู จา้ งแทนจาํ เลยได้ จงึ เป็นสญั ญาจา้ งแรงงาน ฎ.๒๓๖๔/๒๔ จาํ เลยตอ้ งการปลกู บา้ นจงึ ตดิ ตอ่ ใหโ้ จทกป์ ลกู ตามแบบทจี าํ เลยกาํ หนด จาํ เลยเป็นฝ่ ายหาวสั ดุ กอ่ สรา้ ง โจทกเ์ ป็นผหู้ าคนงานและเครอื งมือ แตจ่ ะใหผ้ ใู้ ดมาทาํ งานตอ้ งใหจ้ าํ เลยยนิ ยอมดว้ ย โจทกค์ ิดคา่ จา้ งสาํ หรบั โจทกก์ บั พวกเป็นรายวนั แมจ้ ะตกลงวา่ จะทาํ งานจนกวา่ จะปลกู บา้ นเสรจ็ ก็ไมป่ รากฏวา่ ถือเอาผลสาํ เรจ็ ของงานเป็นเงือนไขในการจา่ ย คา่ จา้ ง เป็นสญั ญาจา้ งแรงงาน ลกั ษณะของสัญญาจา้ งแรงงาน ๕.เป็ นสญั ญาทีถือตัวคสู่ ัญญาเป็ นสาระสาํ คัญ ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ มาตรา ๕๗๗ ลูกจ้างจะใหบ้ ุคคลภายนอกทาํ งานแทนตนตอ้ งให้นายจ้างยินยอม มาตรา ๕๘๔ หากการจ้างแรงงานมสี าระสาํ คัญทตี ัวนายจ้าง หากนายจ้างตายสัญญาจ้างแรงงานระงบั ฎ.๕๔๓๒/๔๙ ว.จา้ งโจทกท์ าํ งานในหน่วยวคิ ตอรขี องบรษิ ัท แมต้ อ่ มา ว.ถงึ แก่ความตาย แตห่ น่วยวคิ ตอรยี งั ดาํ รงอยแู่ ละ บรกิ ารลกู คา้ ตอ่ ไปได้ สญั ญาจา้ งไมร่ ะงบั ประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ มาตรา ๕๗๗ ถ้าลูกจ้างรับรองโดยแสดงออกชัดหรือโดยปรยิ ายวา่ ตนเป็ นผู้มฝี ี มอื พเิ ศษ หากปรากฏวา่ ไร้ฝี มอื นายจ้างเลิกสัญญาได้ ฎ.๖๐๗๕/๔๙ จาํ เลยรบั โจทกท์ าํ งานเพราะโจทกม์ ีความรูป้ ระสบการณส์ ามารถทาํ หนา้ ทบี รหิ ารงานทรพั ยส์ นิ ทางปัญญาอนั เป็นสาระสาํ คญั ของสญั ญาจา้ งแรงงานได้ การเป็นเนตบิ ณั ฑติ แคลฟิ อรเ์ นียหาใช่สาระสาํ คญั ของสญั ญาจา้ งแรงงานไม่ เพียงแตท่ าํ ให้ โจทกด์ มู ีคณุ สมบตั เิ ดน่ เป็นพิเศษเทา่ นนั สญั ญาจา้ งจงึ ไมเ่ ป็นโมฆียกรรม 8

ลกั ษณะของสัญญาจา้ งแรงงาน ๖.สญั ญาจา้ งแรงงานรวมถงึ สัญญาอืนทีเกียวเนืองด้วย -สิทธิประโยชนต์ ามหนงั สอื ยกเลิกสญั ญาจา้ ง (ฎ.๙๘๓๒-๙๘๓๖/๕๕) -สทิ ธิและหนา้ ทีตามขอ้ ตกลงเรืองอนญุ าโตตลุ าการ (ฎ.๓๕๓๐/๔๙) -ขอ้ ตกลงสละสทิ ธิตามสญั ญาประนีประนอม -ขอ้ ตกลงสละสทิ ธิกอ่ นการทาํ งาน บงั คบั ไมไ่ ด้ (ฎ.๘๒๑๑/๔๗) -สละสทิ ธิหลงั ถกู เลกิ จา้ งและพน้ สภาพลกู จา้ งแลว้ บงั คบั ได้ (ฎ.๑๒๐๓๙-๑๒๐๔๒/๕๓) -สละสทิ ธิเมือทราบวา่ ถกู เลกิ จา้ งแมจ้ ะยงั ไมส่ นิ สดุ สญั ญาจา้ ง บงั คบั ได้ (ฎ.๕๒๖๗/๔๘) -สละสทิ ธิหลงั ลกู จา้ งแสดงเจตนาลาออก บงั คบั ได้ (ฎ.๓๖๗/๔๗) -สญั ญาหา้ มเปิดเผยความลบั หรือหา้ มคา้ แขง่ (ฎ.๘๓๗๔/๕๙) -สญั ญาประกนั การทาํ งาน (ฎ.๘๖๖๐/๔๗) -สญั ญาเกษียณอายกุ อ่ นกาํ หนด (ฎ.๖๓๑-๖๓๕/๔๗) -นายจา้ งฟอ้ งไลเ่ บยี จากกรณีลกู จา้ งทาํ ละเมดิ ต่อบคุ คลภายนอก (ฎ.๖๘๕/๓๐) หลกั ประกนั การทาํ งานตามสัญญาจ้างแรงงาน พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน พ.ศ. ๒๕๔๑ มาตรา ๕๑ วรรคหนีง “หา้ มมิใหน้ ายจา้ งเรยี กหรอื รบั หลกั ประกนั เพือการใด ๆ จากฝ่ายลกู จา้ งทเี ป็นเดก็ ” มาตรา ๑๐ ภายใตบ้ งั คบั มาตรา ๕๑ วรรคหนงึ หา้ มมิใหน้ ายจา้ งเรยี กหรอื รบั หลกั ประกนั การทาํ งานหรอื หลกั ประกนั ความเสยี หายในการทาํ งาน ไมว่ า่ จะเป็นเงนิ หรอื ทรพั ยส์ นิ อืน หรอื คาํ ประกนั ดว้ ยบคุ คลจากลกู จา้ ง เวน้ แต่ ลกั ษณะหรอื สภาพของงานทที าํ นนั ลกู จา้ งตอ้ งรบั ผิดชอบเกียวกบั การเงินหรอื ทรพั ยส์ นิ ของนายจา้ ง ซงึ อาจกอ่ ใหเ้ กิดความ เสียหายแก่นายจา้ งได้ ทงั นี ลกั ษณะหรอื สภาพของงานทใี หเ้ รยี กหรอื หรอื รบั หลกั ประกนั จากลกู จา้ ง ตลอดจนประเภทของ หลกั ประกนั จาํ นวนมลู คา่ ของหลกั ประกนั และวธิ ีการเก็บรกั ษา ใหเ้ ป็นไปตามหลกั เกณฑแ์ ละวิธีการทีรฐั มนตรกี าํ หนด ในกรณีทนี ายจา้ งเรยี กหรอื รบั หลกั ประกนั หรอื ทาํ สญั ญาประกนั กบั ลกู จา้ งเพอื ชดใชค้ วามเสยี หายทีลกู จา้ งเป็น ผกู้ ระทาํ เมือนายจา้ งเลิกจา้ ง หรอื ลกู จา้ งลาออกหรอื สญั ญาประกนั สนิ อายุ ใหน้ ายจา้ งคนื หลกั ประกนั พรอ้ มดอกเบยี ถา้ มี ใหแ้ ก่ลกู จา้ งภายในเจ็ดวนั นบั แตว่ นั ทนี ายจา้ งเลิกจา้ งหรอื วนั ทีลกู จา้ งลาออก หรอื วนั ทีสญั ญาประกนั สนิ อายุ แลว้ แตก่ รณี 9

หลกั ประกนั การทํางานตามสัญญาจ้างแรงงาน ๑. หา้ มนายจา้ งเรยี กรบั หลกั ประกนั การทาํ งาน / หลกั ประกนั ความเสยี หายในการทาํ งาน ๒. เวน้ แตล่ กั ษณะหรอื สภาพงาน เกียวกบั การเงนิ หรอื ทรพั ยส์ นิ หรอื อาจกอ่ ความเสยี หายแกน่ ายจา้ ง ๓. หลกั ประกนั มี ๓ ประเภท -เงิน ตอ้ งฝากธนาคารหรอื สถาบนั การเงินอนื นายจา้ งตอ้ งแจง้ บญั ชีใหล้ กู จา้ งทราบภายใน ๗ วนั -ทรพั ยส์ ิน มไี ดเ้ ฉพาะสมดุ เงินฝากประจาํ ธนาคาร หรอื หนงั สือคาํ ประกนั ของธนาคาร -บคุ คล ๔. ประกาศกระทรวง ฯ เรอื ง หลกั เกณฑแ์ ละวิธีการเรยี กหรอื รบั หลกั ประกนั การทาํ งานหรอื หลกั ประกนั ความเสยี หายในการ ทาํ งานจากลกู จา้ ง พ.ศ. ๒๕๕๑ ขอ้ ๑๑ ใหร้ วมมลู คา่ หลกั ประกนั ทกุ ประเภทแลว้ ตอ้ งไมเ่ กิน ๖๐ เทา่ ของอตั ราคา่ จา้ งรายวนั โดยเฉลยี ทีลกู จา้ งไดร้ บั ๕.ประกาศฯ ขอ้ ๑๒ ใหน้ ายจา้ งดาํ เนินการใหห้ ลกั ประกนั ทมี ีมลู คา่ เกินตอ้ งลดลงไมเ่ กิน ๖๐ เทา่ ภายในสามสบิ วนั ๖.นายจา้ งตอ้ งคืนหลกั ประกนั พรอ้ มดอกเบยี ใหล้ กู จา้ งภายใน ๗ วนั นบั แตเ่ ลกิ จา้ ง ลาออก หรอื สญั ญาประกนั สนิ อายุ ความรับผดิ ตามสัญญาประกนั การทํางาน หรือความเสียหายในการทํางาน ๑. พจิ ารณาจากวันทกี อ่ ใหเ้ กิดความเสยี หายเป็ นสาํ คัญ ฎ.๑๐๗๔๓/๕๗ เมือลกู จา้ งก่อใหเ้ กดิ ความเสียหายก่อนวนั ทปี ระกาศมีผลใชบ้ งั คบั ตอ้ งบงั คบั ตามสญั ญาทผี ู้ คาํ ประกนั การทาํ งานของลกู จา้ งไดท้ าํ กบั นายจา้ งไว้ ฎ.๑๒๖๔๐/๕๗ แมส้ ญั ญาประกนั จะทาํ กอ่ นประกาศ ฯ ใชบ้ งั คบั แตเ่ มือประกาศ ฯ ฉบบั นีมีผลใชบ้ งั คบั แลว้ ความรบั ผดิ ของผปู้ ระกนั ซงึ เกดิ ขนึ ภายหลงั กต็ อ้ งบงั คบั ตามหลกั เกณฑข์ องประกาศ ฯ ๒. การประกนั เป็นสทิ ธิทางแพ่ง ตอ้ งใชก้ ฎหมายและประกาศ ฯ ในขณะเกดิ เหตหุ รอื เกิดความเสยี หาย ฎ.๒๗๘๒/๖๐ สญั ญาประกนั ทีทาํ ขนึ หลงั ประกาศ ฯ ใชบ้ งั คบั แลว้ ไม่ไดป้ รบั เปลียนไปตามหลกั เกณฑข์ อง ประกาศ ฯ เป็นโมฆะ ๒. หลักประกันเป็ นเงนิ สดตอ้ งนาํ ฝากธนาคารหรือสถาบนั การเงนิ อืนโดยมีบัญชเี งนิ ฝากของลูกจ้างแต่และคน ฎ.๓๐๓๔/๔๕ การไมไ่ ดแ้ จง้ ชือธนาคาร ชือและเลขบญั ชีใหล้ กู จา้ งทราบภายใน ๗ วนั ไมม่ ีผลตอ่ การเรียกเกบ็ เงนิ ประกนั ความเสียหายทเี กบ็ โดยชอบแลว้ นายจา้ งจงึ มีสทิ ธินาํ เงนิ ประกนั หกั คา่ เสียหายได้ 10

ความรับผดิ ตามสัญญาประกนั การทาํ งาน หรือความเสียหายในการทํางาน ๓.ลักษณะหรอื สภาพของงานทนี ายจา้ งจะเรียกหรอื รับหลักประกนั ได้ตอ้ งเป็ นไปตามประกาศ ฯ โดยเฉพาะตอ้ ง เกียวขอ้ งกบั เงินหรอื ทรพั ยส์ นิ ของนายจา้ ง ฎ.๖๑๕๗/๔๖ ผจู้ ดั การอาคารชดุ แมจ้ ะมิใช่พนกั งานการเงนิ แตเ่ ป็นผคู้ วบคมุ เงนิ ของนายจา้ ง ฎ.๓๐๓๔/๔๕ ผจู้ ดั การสถานีบรกิ ารนาํ มนั ตอ้ งรบั ผิดชอบรา้ นสะดวกซอื ของนายจา้ ง เรียกประกนั ได้ ฎ.๖๖๘/๔๕ พนกั งานทาํ ความสะอาด ไม่ใช่งานเกียวกบั การเงิน ๔. การตกลงเป็ นอยา่ งอืนนอกจากกฎหมายแม้ลูกจ้างยินยอมก็ไม่ได้ ฎ.๑๒๖๒๐/๕๘ ลกู จา้ งตกลงยอมใหห้ กั หลกั ประกนั การทาํ งานไปชาํ ระค่าประกนั อบุ ตั เิ หตุ ทงั ทีไม่ใชห่ นี คา่ เสียหายจากการทาํ งาน เป็นโมฆะ ฎ.๗๓๓๓/๕๘ ขอ้ ตกลงทวี า่ หากลกู จา้ งทาํ งานไม่ครบ ๑ ปี ยินดีใหน้ ายจา้ งยดึ เงนิ ประกนั เป็นการขดั ตอ่ กฎหมาย เป็นโมฆะ ความรับผดิ ตามสัญญาประกนั การทาํ งาน หรือความเสียหายในการทาํ งาน ๖. การตคี วามสัญญาประกันการทาํ งานต้องเคร่งครัด ไม่ตคี วามขยายใหต้ อ้ งรบั ผิดเกินกรณีทรี ะบใุ นสญั ญา ฎ.๘๓๗๔/๕๙ ไมไ่ ดต้ กลงใหผ้ คู้ าํ ประกนั รบั ผดิ กรณีลกู จา้ งพน้ สภาพแลว้ ไปทาํ งานกบั นายจา้ งอืน ฎ.๑๓๕๘๒/๔๘ ไมต่ ีตวามใหร้ บั ผิดก่อนวนั ทาํ สญั ญาประกนั - ฎ.๑๕๙๐๔/๕๓ หากประกนั ลกู จา้ งตาํ แหนง่ ใด แลว้ ลกู จา้ งยา้ ยไปทาํ หนา้ ทีทีเพมิ ความเสยี งภยั และความรบั ผิดกวา่ ทีระบไุ วใ้ น สญั ญาประกนั ผปู้ ระกนั ไม่ตอ้ งรบั ผดิ ในตาํ แหนง่ ใหม่ ฎ.๘๕๘๗/๔๔ สญั ญาระบใุ หร้ บั ผิดเฉพาะกบั นติ บิ คุ คลใด จะรบั ผดิ เลยไปถงึ นิตบิ คุ คลอืนไมไ่ ด้ ๗. การทาํ สัญญาประนีประนอมทาํ ใหส้ ัญญาประกันเดมิ สินผลไป สัญญาประกันใหม่ไมต่ ้องเป็ นไปตามประกาศ (ฎ.๖๙๘๐/ ๕๙) ๘. จะบังคบั ตามสัญญาได้ต้องปรากฏความเสียหายทเี ป็ นจรงิ (ฎ.๑๒๓๔๒/๕๘) ๙.สัญญาประกันการทาํ งานไมใ่ ช่ข้อสัญญาทไี ม่เป็ นธรรม (ฎ.๖๐๘/๕๐) ๑๐, หากนายจ้างมหี ลักเกณฑก์ ารประกันการทาํ งานทดี กี ว่าประกาศ ฯ ใช้บังคบั ได้ (ฎ.๖๒/๔๓) 11