เทคโนโลยีสารสนเทศกับการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม

กศเทบัิลคโปกนวาโลรฒั ยทสี นำ� านธรสรบุ นร�ำเมทรศุง

หนังสือองค์ความรู้ เร่ือง เทคโนโลยีสารสนเทศกับการ ท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรม เป็นการถ่ายทอดองค์ความรู้ของ ผู้เขียนท่ีได้มีการประยุกต์ใช้เทคโนโลยี เพ่ือแก้ปัญหางาน ด้านศิลปวัฒนธรรม โดยการศึกษาถึงปัญหาที่เกิดข้ึนจริง ได้แก่ ปัญหาเกี่ยวกับการเข้าชมพิพิธภัณฑ์ ของผู้มีความ บกพร่องทางการเคลื่อนไหว ซ่ึงไม่สามารถเข้าชมได้อย่าง สะดวก อีกท้ังผู้พิการท่ีไม่สามารถเดินทางมาเยี่ยมชม พิพิธภัณฑ์ได้ ซ่ึงในพิพิธภัณฑ์คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ มหาอินทร์ จงั หวดั เชยี งใหม่ มสี ภาพเปน็ เรอื นไทย 2 ชนั้ ทำ� ให้ไม่สะดวก ต่อการเดินขึ้นหรือการเข้าชมได้อย่างท่ัวถึง อีกปัญหาที่ ผเู้ ขยี นไดท้ ำ� การพฒั นาดา้ นเทคโนโลยไี ดแ้ ก่ ปญั หาการบรู ณะ โบราณสถานเกา่ แก่ อนิมิสเจดยี ์ วัดเจ็ดยอดพระอารามหลวง จงั หวดั เชยี งใหม่ ปจั จบุ นั อยใู่ นสภาพทไี่ มส่ มบรู ณเ์ นอ่ื งจากการ ทรดุ โทรมตามกาลเวลา ซง่ึ ตอ้ งใชร้ ะยะเวลานานในการบรู ณะ ด้วยงบประมาณท่ีสูง ท�ำให้ผู้ที่มาเยี่ยมชมโบราณสถานไม่ สามารถจินตนาการภาพในอดีตได้ และผู้ท่ีสนใจศึกษางาน ด้านพุทธศิลปกรรมของโบราณสถานดังกล่าวไม่สามารถเห็น ภาพในอดตี ทีม่ ีความเหมาะสมได้ ดังนั้นหนังสือองค์ความรู้เล่มนี้ จะกล่าวถึงการน�ำ เทคโนโลยี 2 เทคโนโลยไี ด้แก่ เทคโนโลยคี วามเป็นจรงิ เสมือน (Virtual Reality Technology : VR) และ เทคโนโลยคี วามเปน็ จริงเสริมหรือความเป็นจริงแต่งเติม (Augmented Reality Technology : AR) ผ่านกระบวนการวัฎจักรการพัฒนาระบบ งาน (System development Life Cycle : SDLC) เพอ่ื ให้ ผู้อ่านได้เห็นถึงการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในการ ท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรม ซึ่งองค์ความรู้ดังกล่าวสามารถน�ำ ไปประยกุ ตใ์ ชไ้ ดก้ บั การแกป้ ญั หาดา้ นศลิ ปวฒั นธรรม โบราณ สถานในสถานที่อน่ื ๆได้ตอ่ ไป



สารบัญ 07 บทน�ำ 08 ขสคอาวรางสมเทนหคเมทโนาศยโลยี

10 34 เทคโนโลยคี วามเปน็ จริง บทสรุปและแนวทาง เสมอื นกบั การแก้ปัญหาใน การประยุกต์ใช้ การเยย่ี มชมพพิ ิธภัณฑ์ 23 39 เทคโนโลยีความเปน็ จรงิ ประวตั ิผ้เู ขียน เสรมิ เพ่อื การทำ�นบุ ำ�รงุ โบราณสถาน

บทน�ำ เทคโนโลยีสารสนเทศ กับศิลปวัฒนธรรม ดู เ ห มื อ น ว ่ า จ ะ จั ด อ ยู ่ ใ น ทิ ศ ท า ง ที่ ต ร ง ข ้ า ม กั น เ พ ร า ะ เ ท ค โ น โ ล ยี ส า ร ส น เ ท ศ มี ค ว า ม เกี่ยวข้องกับการอ�ำนวยความสะดวกให้แก่ มนุษย์เพื่อให้มนุษย์ มีขีดความสามารถ ในการใช้ชีวิตท่ีตอบสนองความต้องการเพ่ิม มากข้ึน แต่ศิลปวัฒนธรรม และศาสนาล้วน เป็นส่ิงท่ีเก่ียวข้องกับคุณธรรม การฝึกจิตใจ การ ปฏิบัติตนให้หลุดพ้นจากความต้องการเพื่อมุ่งสู่ ความสงบและการเจรญิ งอกงามทางดา้ นจติ ใจเปน็ สำ� คญั แตท่ งั้ สองสง่ิ มคี วามเกยี่ วขอ้ งกบั ชวี ติ มนษุ ย์ ในปัจจบุ ันอย่างหลีกเลี่ยงไมไ่ ด้

เทคโนโลยีสารสนเทศมีส่วนช่วยส่งเสริม และความงดงามท่ีแท้จริง ซึ่งถือเป็นส่ิงส�ำคัญ พัฒนาทางด้านศิลปวัฒนธรรมให้มีความก้าวหน้า ผู้พัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศกับการท�ำนุบ�ำรุง ท�ำให้ผู้คนในปัจจุบันท่ียากต่อการเข้าถึง ศลิ ปวฒั นธรรม จงึ ตอ้ งคำ� นึงถงึ จุดแหง่ ความพอดี ศิลปวัฒนธรรม สามารถเข้าถึงได้ง่าย เพ่ือใหเ้ กดิ ความสมดลุ ต่อทง้ั 2 ดา้ น กล่าวคอื การ ด้วยการใช้เทคโนโลยี โดยเทคโนโลยีสามารถ พัฒนางานจะต้องเคารพต่อต้นแบบที่น�ำมาสร้าง ช่วยลดต้นทุน ลดระยะเวลาในการพัฒนางาน ให้เกียรติต่องานหรือบุคคลที่ผู้พัฒนาเทคโนโลยี รวมถึงการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมได้เป็นอย่าง สารสนเทศ ได้น�ำรูปแบบทางศิลปวัฒนธรรม ดี แต่ถึงอย่างไรนั้นการน�ำเทคโนโลยีสารสนเทศ มาพัฒนาต่อ เพ่ือไม่ให้เกิดการท�ำลาย มาปรับใช้ในการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมต้อง ความงามของศิลปวัฒนธรรมอันดีงามในอดีต ค�ำนึงถึงความพอดี เน่ืองจากมีจุดประสงค์ของ ดังนั้นการน�ำเทคโนโลยีต่างๆ เข้ามาส่งเสริม การสร้างสรรค์ท่ีแตกต่างกันต้ังแต่แรก เน่ืองจาก งานด้านการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมไม่จ�ำเป็น ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม ต ้ อ ง ใ ช ้ ก ร ะ บ ว น ก า ร จะต้องน�ำเทคโนโลยีเข้ามามีส่วนช่วยในการ ท่ี สื บ ท อ ด ต ่ อ กั น ม า ตั้ ง แ ต ่ อ ดี ต ก า ล สรา้ งสรรคส์ ง่ิ ใหมท่ งั้ หมด หรอื เปลยี่ นแปลงของเดมิ เพอื่ ใหเ้ กดิ ความงามทางดา้ นจติ ใจ ซง่ึ เปน็ การรกั ษา ทม่ี อี ยจู่ นทำ� ใหง้ านขาดคณุ คา่ จากรปู แบบเดมิ การ รูปแบบวิธีการปฏิบัติต่อตนเองและผู้อื่นเป็นส�ำคัญ พฒั นางานตามแนวทางของความสมดลุ อยา่ งพอดี แต่การใช้เทคโนโลยีในการสร้างสรรค์งานหรือการ จงึ จะกอ่ ใหเ้ กดิ ประโยชนส์ งู สดุ ชว่ ยสบื สานงานศลิ ป เผยแพรง่ าน ทางดา้ นศลิ ปวฒั นธรรมยงั ขาดคณุ คา่ วฒั นธรรม ประเพณี และทำ� ใหเ้ กดิ คณุ คา่ ความงาม ทเ่ี ปน็ เอกลกั ษณข์ องชาติได้อย่างเหมาะสม

01 คเทวคาโมนหโลมยาสียาขรอสงนเทศ 8

เม่ือเรากล่าวถึงเทคโนโลยีสารสนเทศ ส�ำหรับ การแบ่งเช่นนี้ท�ำให้เห็นว่าศาสตร์ทางด้าน บุคคลท่ัวไปนั้นย่อมมีผู้คนส่วนมากพูดถึงระบบ เทคโนโลยีสารสนเทศน้ัน มีการเรียนการสอนที่ คอมพวิ เตอร์ หรอื สง่ิ ทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั คอมพวิ เตอรเ์ ปน็ หลกั หลากหลายมาก แต่เมื่อเข้าไปศึกษาในรายละเอียด แต่ในความหมายท่ีแท้จริงแล้ว เทคโนโลยีสารสนเทศ เพม่ิ เตมิ ของเนอ้ื หาแลว้ จะมสี งิ่ ทค่ี ลา้ ยกนั คอื การจดั การ นั้นครอบคลุม เรื่องที่ไม่เก่ียวข้องกับการใช้ระบบ เกี่ยวกับข้อมูลหรือการจัดการที่เก่ียวข้องกับ คอมพวิ เตอร์ด้วย เช่น การจดั การเอกสารในส�ำนักงาน กระบวนการน�ำเข้าข้อมูล ประมวลผลข้อมูล และน�ำ การรวบรวมข้อมูลเพ่ือท�ำเป็นรายงาน การจัดหนังสือ เสนอขอ้ มลู เปน็ หลกั ของทกุ ศาสตรท์ างดา้ นเทคโนโลยี เข้าช้ันหนังสือของห้องสมุด รวมถึงการจัดการ สารสนเทศ ดังน้ันเมื่อผู้ที่สนใจศึกษาด้านเทคโนโลยี เกย่ี วกับภาพถา่ ยและรปู ถ่าย ซง่ึ เทคโนโลยีสารสนเทศ สารสนเทศไม่ว่าจะศึกษาทางด้านใดก็ตาม มักจะน�ำ น้ันสามารถแยกออกเป็นหลายศาสตร์ ได้ดังจะเห็น องค์ควมรู้ไปปรับประยุกต์ใช้กับงานที่เก่ียวข้องกับ จากการเรยี นการสอนในระดบั มหาวทิ ยาลยั จะมกี ารแบง่ ธรุ กิจเป็นหลัก ซึง่ ในประเทศไทยน้นั การน�ำเทคโนโลยี การเรียนการสอนออกเป็นภาควิชาต่างๆโดยส่วนมาก สารสนเทศมาประยุกต์ใช้กับงานด้านการท�ำนุบ�ำรุง จะมกี ารแบง่ ออกตามมาตรฐานคณุ วฒุ ริ ะดบั อดุ มศกึ ษา ศลิ ปวัฒนธรรมจงึ มีไม่มากนกั เนอื่ งจากแนวความคิด ดา้ นคอมพวิ เตอร์ (มคอ.1 คอมพวิ เตอร)์ ซึ่งสามารถ เดิมของผู้ท่ีเกี่ยวข้องกับการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรม แบ่งไดด้ ังน้ี น้ัน ย่อมไปในทิศทางตรงกันข้ามกับการใช้เทคโนโลยี 1. วทิ ยาการคอมพวิ เตอร์ ดังจะเหน็ ไดจ้ ากงานด้านการทำ� นุบ�ำรุงศลิ ปวฒั นธรรม 2. เทคโนโลยสี ารสนเทศ จะเนน้ หนกั ไปในรปู ของพิธีกรรม การสืบสานประเพณี 3. วศิ วกรรมคอมพิวเตอร์ การบูรณะโบราณสถานและโบราณวัตถุ การศึกษา 4. วิศวกรรมซอฟต์แวร์ ด้านประวัติศาสตร์ และงานที่เก่ียวข้องทางด้าน เ ทคโนโล5ย.ีสคาอรสมนพเทวิ เศตกอบั รก์ธารุ รกทิจ�ำ/นรุบะำ�บรบงุ สศาิลรปสวนฒั เทนศธรรม สถาปตั ยกรรม 9

02 จเพปทรญัิพคงิ โเธิหนสภามโใลัณนือยกนฑีคาก์วรับาเยกม่ียาเปรม็นแชกม้ Virtual reality หรือ VR คือการจ�ำลองสภาพ แวดลอ้ มจรงิ เพอ่ื ใหม้ นษุ ยส์ ามารถ มองเหน็ รบั รู้ ขอ้ มลู ทงั้ ทเ่ี ปน็ รปู ภาพและขอ้ มลู ทเี่ ปน็ เสยี ง โดยจะมลี กั ษณะ ส�ำคัญคือต้องตัดขาดจากสภาพแวดล้อมจริงเพื่อให้ เสมือนว่าอยู่ในโลกที่จ�ำลองข้ึน ดังตัวอย่างที่ใช้ใน ปัจจบุ นั ซึ่งพบเหน็ ไดใ้ นอุตสาหกรรมเกมสท์ กุ รูปแบบ 10

ภาพท่ี 1 ภาพการจ�ำลองสภาพแวดลอ้ มเสมอื นจริงโดยใช้มุมมองผ่านตัวบุคคล ภาพที่ 2 ภาพจำ� ลองสภาพแวดลอ้ มเสมือนจรงิ โดยใช้บรรยากาศจ�ำลอง 11 เทคโนโลยีสารสนเทศกบั การท�ำนบุ �ำรงุ ศลิ ปวฒั นธรรม

ภาพท่ี 3 ภาพคุม้ เจา้ บุรีรตั น์ บรเิ วณดา้ นหน้า ภาพ: https://thailandtourismdirectory. จากการด�ำเนินงาน บริการวิชาการและ go.th/th/info/attraction/detail/itemid/3311 งานวิจัยของผู้เขียนเกี่ยวกับการแก้ปัญหา ด้านการเข้าเย่ียมชมพิพิธภัณฑ์พบว่า ใน ส่วนของการเยี่ยมชมนั้นถูกจ�ำกัดไว้ด้วย ลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ ท�ำให้ ผู ้ มี ค ว า ม บ ก พ ร ่ อ ง ท า ง ก า ร เ ค ล่ื อ น ไ ห ว ผู้พิการ ผู้สูงอายุรวมถึงผู้ที่อยู่ห่างไกล ไม่สามารถเข้าเย่ียมชมสถานที่ได้อย่างสะดวก ดงั นนั้ ผเู้ ขยี นจงึ จดั ทำ� โครงการ “สอ่ื มลั ตมิ เี ดยี 3 มติ ิ แบบมปี ฏสิ มั พนั ธเ์ พอ่ื การศกึ ษางานสถาปตั ยกรรม ลา้ นนา คมุ้ เจา้ บรุ รี ตั น์ มหาอนิ ทร”์ มวี ตั ถปุ ระสงค์ ส�ำคัญเพื่อการศึกษาแนวทางการน�ำเทคโนโลยี สารสนเทศไปใช้กับผู้มีความบกพร่องทางการ เคล่ือนไหวเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ในงานการ พฒั นาสอ่ื มลั ตมิ เี ดยี เพอ่ื ใหผ้ อู้ า่ นไดเ้ หน็ ถงึ แนวทาง การประยุกต์ใช้เทคโนโลยีความเป็นจริงเสมือน ซึ่งในหนังสอื เลม่ นจ้ี ะเรยี กแทนวา่ เทคโนโลยี VR 12

ดว้ ยลกั ษณะพนื้ ทข่ี องศนู ยส์ ถาปตั ยกรรมลา้ นนา คมุ้ เจา้ บรุ รี ตั น(์ มหาอนิ ทร)์ เปน็ ลกั ษณะเรอื นสองชน้ั และเมอื่ มผี สู้ งู อายหุ รอื ผทู้ มี่ คี วามบกพรอ่ งทางการเคลอื่ นไหวมาใชบ้ รกิ าร จะสง่ ผลทำ� ใหเ้ กดิ ความลำ� บาก ในการเขา้ ชมให้ครบถว้ นท่วั ทงั้ พืน้ ที่ภายในศนู ยส์ ถาปัตยกรรมลา้ นนา และภายในตวั ศูนย์สถาปตั ยกรรม ล้านนานนั้ ในบางส่วนจะมกี ารปดิ กน้ั พ้นื ท่ีไว้จึงทำ� ใหไ้ ม่สามารถท่ีจะเข้าชมในสว่ นน้ันได้ ในบางพน้ื ท่ีจะ มีการจัดแสดงข้อมูลเกี่ยวกับคุ้มอ่ืนๆ ท่ีมีความเกี่ยวข้องกัน ซ่ึงสถานท่ีจัดแสดงข้อมูลน้ัน มีขนาดเล็ก ไมเ่ หมาะส�ำหรับการเยย่ี มชมของนักทอ่ งเท่ียวจ�ำนวนมาก จงึ ท�ำใหเ้ กิดปัญหาเม่อื มผี ูส้ นใจข้อมลู นน้ั เป็น จ�ำนวนมาก ภาพท่ี 4 ภาพคุ้มเจา้ บรุ ีรัตน์ ฝัง่ ตะวนั ตก ภาพที่ 5 ภาพโรงครวั ค้มุ เจ้าบรุ รี ตั น์ เทคโนโลยสี ารสนเทศกบั การท�ำนุบำ� รุงศลิ ปวฒั นธรรม 13

เม่ือได้ศึกษาปัญหาที่พบดังกล่าวผู้เขียนและคณะท�ำงาน จึงได้จัดท�ำรูปแบบ และวิธีการขั้นตอนการด�ำเนินโครงการ ตามวัฎจักรการพัฒนาระบบงาน (System development Life Cycle : SDLC) โดยการออกแบบส่ือแอนิเมช่ันด้วยเทคโนโลยี VR ซ่ึงมีความคาดหวังว่าจะสามารถช่วยจัดการปัญหาในด้านการเย่ียมชมพื้นท่ี ส่วนต่างๆของพิพิธภัณฑ์ส�ำหรับผู้มีปัญหาเก่ียวกับการเคล่ือนไหว และเพ่ิมทางเลือก ในการศึกษาข้อมูลให้อยู่ในรูปแบบส่ือแอมิเมช่ันโดยการจ�ำลองสถานท่ีและน�ำ เสนอผ่านการใช้งานคอมพิวเตอร์ในรูปแบบการจ�ำลองสภาพแวดล้อมจริง เพ่ือ ให้บุคคลที่มีความสนใจสามารถเข้าชมได้ง่ายข้ึน ซ่ึงการจ�ำลองสภาพแวดล้อม จริงจัดท�ำข้ึนเป็นส่ือแอนิเมช่ัน โดยที่จะน�ำข้อมูลของวัตถุแต่ละชิ้นมาอยู่ใน ส่ือท่ีมีความเหมาะสม โดยการพัฒนาคร้ังนี้ได้เลือกใช้โปรแกรม Unreal Engine 4 ซึ่งเปน็ โปรแกรมสำ� เรจ็ รปู ทใ่ี ช้ในอุตสาหกรรมเกมส์เปน็ หลกั น�ำมาประยุกต์ใชเ้ พ่อื เป็น เครอ่ื งมือในการออกแบบหน้าจอเพอ่ื ทีจ่ ะใหเ้ กิดปฏิสัมพันธก์ บั ผูใ้ ช้งาน ภาพท่ี 6 ภาพแสดงการทำ� งานของโปรแกรม Unreal Engine4 (ทม่ี า: www.unrealengine.com, 2561) 14

เหตุผลในการเลือกใช้ โปรแกรมดงั กลา่ วเนือ่ งจาก ในขณะทผ่ี ูเ้ ขยี นและผู้ร่วมสรา้ งสรรคผ์ ลงาน ได้ พัฒนาระบบงานขึ้น โปรแกรม Unreal Engine4 เปน็ ระบบปฏบิ ัตกิ ารท่เี ปิดใหง้ านโดยสามารถใช้งานได้ โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายใดๆ ท�ำให้สามารถลดต้นทุนในการสร้างผลงานได้ อีกทั้งยังมีเคร่ืองมือที่ครบถ้วน ส�ำหรับการพัฒนา แต่อาจมีข้อเสียบางประการเช่น ต้องมีเครื่องคอมพิวเตอร์ประสิทธิภาพสูงในการใช้ งานโปรแกรม ในสว่ นการออกแบบโครงสรา้ งของวตั ถนุ น้ั ผเู้ ขยี นและผรู้ ว่ มสรา้ งสรรคผ์ ลงานไดเ้ รม่ิ จากการออกแบบ วัตถุในกระดาษซึ่งอ้างอิงกับวัตถุจริง โดยการวาดแบบได้ใช้วิธีการสังเกต และวาดตามแบบที่ต้ังใจไว้ โดยคงสภาพรูปแบบเดิมให้มากท่ีสุด แต่ปัญหาท่ีพบคือผู้พัฒนาไม่สามารถจ�ำลองแบบได้เหมือนจริง ทุกประการ จึงใช้การร่างแบบโดยคร่าว เพื่อให้ผู้ท่ีน�ำไปพัฒนาต่อ สามารถมองเห็นวัตถุที่จะน�ำมาใช้ ในโปรแกรมได้อยา่ งเหมาะสม การออกแบบแผนผังคุ้มเจ้าบุรีรัตน์(เจ้าน้อย มหาอินทร ณ เชียงใหม่) จะเร่ิมจากการศึกษา ภาพถ่ายเสมอื นจรงิ และขอ้ มลู เอกสารที่เก่ยี วข้อง แล้วเพื่อก�ำหนดต�ำแหน่งของวัตถุต่างๆแยกออก ตามหมายเลขดงั น้ี 1. ป้ายรางวัล 2. บอ่ นำ้� 3. ทางเดนิ 4. คุม้ เจา้ บรุ รี ตั น์ (เจา้ นอ้ ยมหาอินทร์ ณ เชยี งใหม)่ 5. ปมั้ โยก 6. โรงครวั ภาพที่ 7 ภาพการออกแบบแผนผงั คมุ้ เจา้ บรุ รี ตั น์ (เจา้ นอ้ ยมหาอนิ ทร์ ณ เชยี งใหม)่ ภาพที่ 8 ภาพการออกแบบหอ้ ง จัดแสดงประวตั ิ เทคโนโลยสี ารสนเทศกบั การท�ำนบุ �ำรงุ ศิลปวัฒนธรรม 15

การออกแบบภาพหอ้ งจัดแสดงประวตั ิมขี ้ันตอนและรายละเอยี ดดังนี้ 1. การออกแบบโมเดลในห้องแสดงประวัติจะสร้างโดยก�ำหนดรูปทรงส่ีเหล่ียมหลายๆรูป น�ำมา ต่อกัน จากน้ันจึงปรับขนาดและความลาดเอียง จนได้รูปทรงขึ้นมา ในส่วนของรายละเอียดจะมีการ ออกแบบลวดลาย และลงลายดว้ ยพ้นื ผิวสีขาว โดยก�ำหนดไว้ ดงั นี้ ( R:255 G:255 B:255 หรอื #ffffff) 2 . การออกแบบโมเดลฐานสรา้ งโดยเร่มิ จากรูปทรงส่ีเหล่ียม จากนั้นน�ำไปปรบั ขนาดจนได้รปู ทรงฐานขน้ึ มา ในส่วนของรายละเอียดจะลงลายด้วยพืน้ ผิวสขี าว โดยกำ� หนดไว้ ดงั น้ี ( R:255 G:255 B:255 หรือ #ffffff) 3. ในสว่ นของรายละเอยี ดโมเดลคมุ้ จะใช้ วตั ถรุ ปู ทรงตา่ งๆมาประกอบกนั สว่ นสจี ะใชส้ นี ำ้� ตาลในการ ลงสี โดยกำ� หนดไวด้ ังน้ี (R:231 , G:174 , B:10 หรอื #e7ae6a) 4. การออกแบบโมเดลบอร์ดแสดงขอ้ มูล รา่ งแบบโดยการสร้างส่เี หลี่ยมและปรับขนาดให้มีลกั ษณะ เปน็ นนู สูงในแนวต้งั โดยมลี ักษณะโทนสขี าว (R:255 G:255 B:255 หรือ #ffffff) รายละเอียดของการร่างแบบน้ันจะต้องร่างแบบให้ครบถ้วนทุกส่วน ซึ่งต้องใช้ระยะเวลาในการเก็บ รายละเอียด หากผอู้ า่ นตอ้ งการน�ำไปพฒั นาตอ่ ในโครงการอื่นๆในส่วนการร่างแบบ ผู้เขยี นแนะน�ำให้ใช้ การถา่ ยภาพจะสะดวกและรวดเร็วกวา่ การรา่ งแบบได้ หลงั จากการร่างแบบวตั ถุทง้ั ในส่วนอาคารสถานท่ี และองค์ประกอบโดยรวมครบถ้วนแลว้ ผเู้ ขยี นได้ นำ� รูปแบบดังกล่าวมาพฒั นาตอ่ โดยใชโ้ ปรแกรมจ�ำลองแบบ 3 มติ ิ โดยไดเ้ ลือกโปรแกรม 3DS MAX ซ่ึง เปน็ เครื่องมอื ในการออกแบบวตั ถุ เนื่องจากวัตถุจำ� ลองที่สรา้ งด้วยโปรแกรม 3DS MAX สามารถน�ำมาใช้ ตอ่ ไดเ้ ปน็ อยา่ งดใี นโปรแกรม Unreal Engine4 แตม่ ขี อ้ จำ� กดั ของโปรแกรมคอื มรี าคาทสี่ งู พอสมควรในการ ใช้งานเชิงพาณิชย์ ซ่ึงในปัจจุบันผู้พัฒนาอาจใช้โปรแกรมประเภทการจ�ำลองวัตถุอื่นได้ เช่น โปรแกรม SketchUp ซ่งึ มรี าคาทีถ่ กู กวา่ ภาพท่ี 9 ภาพแผนผังคุม้ เจ้าบรุ รี ัตน์ ทไี่ ดจ้ ากการออกแบบดว้ ยโปรแกรม 3DS MAX 16

เมื่อได้องค์ประกอบของวัตถุท่ีต้องใช้อย่างครบถ้วนแล้ว ข้ันตอนต่อมาคือการน�ำวัตถุไปใช้ในการ ประกอบเป็นโครงสร้างโดยรวมโดยใช้โปรแกรม Unreal Engine4 ซึ่งในส่วนการท�ำงานด้านเทคนิคนั้น ผอู้ า่ นทต่ี อ้ งการพฒั นางานสามารถหาไดใ้ นสอื่ การใชง้ านทว่ั ไป โดยมขี นั้ ตอนและวธิ กี ารเรมิ่ ตน้ ทคี่ อ่ นขา้ ง มาก ไมส่ ามารถบรรยายขน้ั ตอนไดห้ มด แตผ่ เู้ ขยี นแนะนำ� ใหห้ าขอ้ มลู โดยอา่ นเอกสารของเวบ็ ไซต์ Unreal Engine4 โดยเขา้ ไปในส่วนเอกสาร docs.unrealengine.com ไดโ้ ดยตรง และอีกกรณีหน่งึ สามารถหา ขอ้ มลู ได้ใน เวบ็ ไซต์ www.youtube.com ซงึ่ ไดม้ ีผจู้ ัดทำ� วีดโี อขน้ั ตอนการใช้งานไวเ้ ป็นจ�ำนวนมากแต่ ในขณะทผี่ เู้ ขียนได้พฒั นาน้นั ยังเป็นรูปแบบภาษาตา่ งประเทศเปน็ สว่ นใหญ่ ภาพท่ี 10 ภาพแสดงหน้าแรกของโปรแกรม ภาพท่ี 11 ภาพหอ้ งจัดแสดงประวตั ิ 17 ท่ีน�ำมาพัฒนาตอ่ ในโปรแกรม Unreal Engine4 เทคโนโลยีสารสนเทศกบั การท�ำนุบำ� รงุ ศิลปวฒั นธรรม

ภาพท่ี 12 ภาพทางเดินชั้น 1 ท่นี �ำมาพัฒนาตอ่ ในโปรแกรม Unreal Engine4 ภาพท่ี 13 ภาพบ่อนำ�้ ภายนอกอาคาร ท่ีนำ� มาพัฒนาต่อในโปรแกรม Unreal Engine4 18

จะเห็นว่าการท�ำงานของส่ือมัลติมีเดียท่ีต้องมีปฏิสัมพันธ์กับผู้ใช้ได้น้ัน ผู้พัฒนาจะต้องแทนที่ มมุ มองการเคลอ่ื นไหวโดยใชบ้ คุ คล เพอื่ จำ� ลองเสมอื นการเดนิ เขา้ ไปในพพิ ธิ ภณั ฑ์ ผทู้ เ่ี คยใชค้ อมพวิ เตอร์ เป็นประจ�ำหรือเคยเล่นเกมส์ ย่อมไม่มีปัญหาในการใช้งานแต่หากเป็นผู้สูงอายุหรือผู้ท่ีบกพร่องในการ เคล่ือนไหวไม่สามารถใช้มือในการควบคุมได้ ผู้เขียนจึงได้ออกแบบส่วนของการรับชมมัลติมีเดียแบบ อัตโนมัติ โดยไมต่ ้องบังคบั เองหรือท่เี รยี กวา่ Auto Pilot ซ่ึงจะต้องก�ำหนดว่า ระบบจะไปแสดงขอ้ มูลที่ ใดกอ่ น หรือควรไปยงั จดุ ของขอ้ มูลใด ซึ่งต้องค�ำนงึ ถึงความครบถ้วนสมบูรณ์ หรือต้องจัดทำ� ให้เสมอื น รับชมภาพยนต์ เพ่อื ให้ผูท้ ไ่ี ม่ค้นุ เคยกบั การใชร้ ะบบคอมพวิ เตอรส์ ามารถใช้งานได้ ภาพท่ี 14 ภาพแสดงการเคล่ือนไหวรูปแบบการเดิน จากภาพท่ี14 จะมกี ารออกแบบการเคลอ่ื นทโ่ี ดยใช้ เมาสป์ ระกอบกบั แปน้ พมิ พค์ ยี บ์ อรด์ ไดแ้ กป่ มุ่ WASD ตามรปู แบบมาตรฐานของการเล่นเกมส์ท่ัวไปเพือ่ ใหผ้ ใู้ ชป้ รับตวั และเรียนรูไ้ ด้ง่ายข้ึน เทคโนโลยสี ารสนเทศกบั การท�ำนบุ ำ� รงุ ศิลปวัฒนธรรม 19

ภาพที่ 15 ภาพแสดงภาพการเลือกระบบในการใช้งาน การเลือกระบบจะมีให้เลอื ก 2 ระบบ ไดแ้ กก่ ารควบคมุ ด้วยตัวบุคคล ControlByYourSelfและแบบการแสดงผลแบบอตั โนมตั ิAutoPlaySystem หลงั จากทเี่ ขา้ สรู่ ะบบหากเปน็ แบบ AutoPlaySystem โปรแกรมกจ็ ะเรม่ิ ตน้ ทำ� งานเองทง้ั หมด แตถ่ า้ หากเขา้ สรู่ ะบบแบบControlByYourSelf จะมีตวั ละครใหค้ วบคุมการเคลอ่ื นไหวไปชมจดุ ต่างๆภายในค้มุ เจา้ บุรรี ตั น์ ภาพท่ี 17 ภาพการหยดุ ในระบบเลน่ อัตโนมตั ิ Auto Play System 20

จากภาพท่ี 17 ผลจากการออกแบบการหยุด ใหส้ ามารถนำ� เสนองานไดอ้ ยา่ งเหมาะสม ทง้ั นตี้ อ้ ง ในระบบเล่นอัตโนมัติจะเกิดข้ึนเม่ือผู้ใช้เลือกรูป อาศัยผู้เชี่ยวชาญในการทดสอบ หรือการทดลอง แบบการเลน่ ระบบอตั โนมตั แิ ละมกี ารปฏสิ มั พนั ธก์ บั ใช้งานจากสถานที่จริงด้วย โดยในการพัฒนาครั้ง ผใู้ ชผ้ า่ นรปู แบบคำ� สงั่ ปมุ่ P จะสง่ ผลใหเ้ กดิ การหยดุ นี้ หลังจากการพัฒนาโครงการสื่อมัลติมีเดียเสร็จ ของระบบการเลน่ อัตโนมัตแิ ละสามารถกด P เมื่อ สิ้นได้มีการทดสอบระบบโดย การน�ำไปทดสอบ ตอ้ งการใหร้ ะบบด�ำเนินการต่อ กบั กลมุ่ ตวั อยา่ ง ทเี่ หมาะสมซง่ึ ทางผเู้ ขยี นไดจ้ ดั ทำ� หลังจากการพัฒนาระบบโดยรวมทั้งหมด แบบสอบถามเกย่ี วกบั การประเมนิ นความพงึ พอใจ เสร็จสิ้นนั้นจะต้องมีการทดสอบระบบโดยการ ของระบบ และทำ� การศกึ ษาโดยการนำ� ไปทดลองใช้ พัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศท่ีเกี่ยวข้องกับ กบั ผมู้ คี วามบกพรอ่ งทางการเคลอื่ นไหว ผเู้ ขยี นได้ ศิลปวัฒนธรรม ผู้พัฒนาจึงควรศึกษาเรื่องที่ เลอื กนักเรยี นโรงเรยี นศรสี ังวาลย์ จงั หวดั เชียงใหม่ เก่ียวข้องโดยละเอียดเช่น รูปแบบข้อมูลทาง เป็นกลุ่มตัวอย่างโดยวัดระดับการใช้งานออกเป็น ประวตั ศิ าสตร์ รปู แบบโครงสรา้ งทางสถาปตั ยกรรม ด้านต่างๆ ไดแ้ ก่ ดา้ นเนื้อหาของระบบ ดา้ นการ และ รปู แบบความถกู ตอ้ งดา้ นศลิ ปวฒั นธรรม เพอ่ื ออกแบบระบบ และ ความคิดเห็นและข้อเสนอ แนะหรือสง่ิ ที่ควรปรบั ปรุงแก้ไขอื่นๆ ดังภาพท่ี 17 ภาพที่ 18 ภาพตวั อยา่ งการเกบ็ ขอ้ มลู เพอ่ื นำ� มาปรบั ปรงุ การพฒั นางาน 21 เทคโนโลยสี ารสนเทศกับการทำ� นบุ ำ� รุงศิลปวฒั นธรรม

ภาพท่ี 19 ภาพการอธิบายรปู แบบการท�ำงานและ ภาพท่ี 20 ภาพการใช้ระบบของผ้มู คี วามบกพร่อง วิธีการทดสอบกับผู้ใช้จริง ทางการเคลือ่ นไหว เมื่อกระบวนการทดสอบเสร็จส้ิน หากพบ จะเห็นได้ว่า ขั้นตอนการใช้เทคโนโลยี ข้อควรปรับปรุง ผู้พัฒนาและผู้สร้างสรรค์ผลงาน สารสนเทศกับการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมนั้น อาจน�ำมาพัฒนาปรับปรุงต่อได้ แต่ต้องค�ำนึงถึง มีกระบวนการท่ีค่อนข้างมาก ดังน้ันผู้ท่ีจะน�ำไป เป้าหมายการพัฒนาเป็นส�ำคัญ ซึ่งเป้าหมายคือ พัฒนาต่อยอดจึงควรศึกษาด้านเทคนิคมากพอ การเผยแพร่สู่สาธารณชนให้ได้เห็นผลงานและ สมควร อีกท้ังอาจจะต้องเตรียมเทคโนโลยี เช่น น�ำไปใช้ประโยชน์ จึงไม่ต้องพัฒนาให้สมบูรณ์ เคร่ืองคอมพิวเตอร์ประสิทธิภาพสูง แต่อย่างไร แบบตั้งแต่คร้ังแรกควรน�ำไปใช้จริงให้รวดเร็วท่ีสุด ก็ตามเนื่องจากเทคโนโลยีในปัจจุบัน ราคาไม่สูง ภาพได้คุณภาพงานท่ีเหมาะสม เนื่องจากการ มากนักอีกทั้งมีโปรแกรมส�ำเร็จรูปใหม่ๆที่เปิด พัฒนาระบบต่างๆน้ันไม่มีระบบใดสมบูรณ์แบบ โอกาสให้ใช้งานได้โดยไม่มีค่าใช้จ่ายใดๆ จึง ตั้งแต่การพัฒนาครั้งแรก จึงต้องพัฒนาปรับปรุง เป็นโอกาสของผู้พัฒนาต่อยอดในอนาคตได้ ส่ือให้ตรงตามความต้องการของผู้ใช้โดยปรับปรุง ซึ่งข้ันตอนท่ีผู้เขียนได้น�ำเสนอไปนั้น เป็นเพียง กระบวนการหรอื รูปแบบใหม่โดยใชร้ ะบบ Version แนวคดิ หนง่ึ ในการใชเ้ ทคโนโลยีVR กบั การทำ� นบุ ำ� รงุ Control ก�ำกับการท�ำจะท�ำให้ผู้พัฒนาสามารถ ศิลปวัฒนธรรมเท่านั้นอาจมีข้อบกพร่องหรือข้อ เห็นข้อบกพร่องจากการใช้งานจริงได้มากกว่า สงสัยบางประการ ซ่ึงผู้พัฒนาต่อยอดสามารถ การทดสอบโดยกลุ่มตัวอย่าง และเม่ือการพัฒนา ประยกุ ตใ์ ชโ้ ปรแกรมอน่ื ๆมาแทนการใชเ้ ทคโนโลยี เสร็จสิ้นต้องท�ำการส่งมอบระบบเน่ืองจากส่ิงที่ดี ทีผ่ เู้ ขยี นนำ� เสนอได้ ที่สุดส�ำหรับกระบวนการพัฒนาระบบต่างๆตาม กระบวนการSDLC นน้ั คอื ระบบตอ้ งสามารถใชง้ าน ไดจ้ รงิ และมกี ารปรบั ปรงุ ขน้ั ตอนกระบวนการเสมอ 22

03 โทเเคสทบ�ำวรครนามิาโบมุ นเณพ�ำเโปรลอ่ืสนง็ุ ยกถจาี ารรงนิ

Augmented reality หรอื AR คือ การรวม สภาพแวดล้อมจริง กับ วัตถุเสมือน เข้าด้วย กันในเวลาเดียวกัน เป็นการพัฒนาเทคโนโลยี ท่ี ผสานเอาโลกแห่งความจริงและความเสมือน จริงเข้าด้วยกัน ผ่านซอฟต์แวร์และอุปกรณ์ เชอ่ื มตอ่ ตา่ งๆ เชน่ เวบ็ แคมคอมพวิ เตอร์ สมารท์ โฟน หรือแท็บเล็ต เป็นการสื่อสารสมัยใหม่รูปแบบ หนง่ึ ทเี่ ปน็ รูปแบบ 2 มติ แิ ละ 3 มิติ โดยสามารถ ส่องผ่านกล้องมือถือและมีการประมวลผลที่ สามารถน�ำวัตถุมาทับซ้อนเข้ามาเป็นภาพเดียวกัน จึงเป็นที่น่าสนใจในการน�ำมาพัฒนางานท�ำนุบ�ำรุงโบราณสถานที่มีสภาพทรุดโทรมได้อย่างเหมาะสม การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศกับการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมนั้นเป็นเรื่องใหม่ส�ำหรับการสร้างสรรค์ ผลงาน เนอ่ื งจากเทคโนโลยสี ารสนเทศจะเกยี่ วขอ้ งกบั การทำ� งานดา้ นธรุ กจิ และการทำ� งานดา้ นเทคโนโลยี เป็นหลัก ในประเทศไทยยังมีการน�ำเทคโนโลยีมาใช้ในการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมไม่มากนัก ดังน้ัน ผเู้ ขยี นจงึ มแี นวคดิ ในการนำ� เทคโนโลยสี ารสนเทศมาประยกุ ตใ์ ชเ้ พอ่ื การพฒั นาทมี่ คี วามเกย่ี วขอ้ งทางดา้ น ศิลปวฒั นธรรมไทย ปญั หาทพ่ี บเกยี่ วกบั การทำ� นบุ ำ� รงุ โบราณสถานนนั้ มปี ญั หาสำ� คญั ประการหนง่ึ คอื การบรู ณะซอ่ มแซม โบราณสถานให้อย่ใู นสภาพทส่ี มบูรณ์ตอ้ งใช้ระยะเวลาและงบประมาณทม่ี าก เป็นอปุ สรรค์ตอ่ การศกึ ษา งานด้านพทุ ธศลิ ป์ อกี ทัง้ นักทอ่ งเทีย่ วทีม่ าเยี่ยมชมโบราณสถานไมส่ ามารถจนิ ตนาการภาพโบราณสถาน ในอดีตทสี่ มบูรณไ์ ด้ 24

ภาพที่ 22 ภาพปัจจบุ นั ทางขึ้นอนมิ ิสเจดยี ์ วดั เจ็ดยอด ภาพที่ 23 ภาพปจั จุบันดา้ นหนา้ ของอนิมิสเจดยี ์ วดั เจด็ ยอด ภาพท่ี 21 ภาพรูปแบบเทคโนโลยคี วามเป็นจริงเสริม จากปญั หาดงั กลา่ วผเู้ ขยี นจงึ มแี นวคดิ ในการใชเ้ ทคโนโลยคี วามเปน็ จรงิ เสรมิ (Augmented Reality) หรือ ที่เรียกว่าเทคโนโลยี AR มาใช้ในการจ�ำลองโบราณสถาน อนิมิสเจดีย์ วัดเจ็ดยอด ในรูปแบบ ทสี่ มบรู ณ์ ซึง่ ในปัจจุบนั อนิมสิ เจดยี ม์ ีสภาพที่ช�ำรดุ เสยี หายเปน็ อย่างมาก และส่วนยอดเจดยี ์นั้นไดห้ กั ลง ดังน้ันการน�ำเทคโนโลยี AR มาจ�ำลองแบบในอดีตจึงมีความเหมาะสมอย่างยิ่งเพื่อก่อให้เกิดประโยชน์ แกผ่ ู้ตอ้ งการศกึ ษาทางด้านพุทธศลิ ป์ และนกั ทอ่ งเทย่ี ว สามารถมองเห็นอนิมิสเจดยี ์ ในสภาพสมบูรณ์ ผ่านทางโมบายแอพพลิเคช่ันของตนเองได้ เทคโนโลยีสารสนเทศกบั การท�ำนบุ �ำรงุ ศลิ ปวฒั นธรรม 25

ภาพท่ี 24 ภาพแผน่ ปา้ ยข้อมลู ในรปู แบบเดมิ ภาพท่ี 25 ภาพการใชเ้ ทคโนโลยี AR จากโมบายแอพพลเิ คชัน่ ในการศกึ ษาข้อมูล การพัฒนาระบบ ผู้เขียนมีแนวทางการพัฒนาโดยการเริ่มต้นจากการ ขน้ึ รูปในกระดาษซึง่ มโี ครงสรา้ งจากแผนผังสถานทจี่ ริง และศึกษาประวัติของ อนมิ สิ เจดยี ์ โดยจดั ทำ� เปน็ ภาพโครงสรา้ ง อนมิ สิ เจดยี ์ ตามสดั สว่ นทเ่ี หมาะสม โดยอ้างอิงจากผู้เช่ียวชาญด้านพุทธศิลปกรรม ช่วยในการออกแบบเพ่ือให้ รายละเอยี ดมคี วามถกู ตอ้ งมากทสี่ ดุ เนอื่ งจากไมม่ ผี ใู้ ดทราบถงึ รปู แบบทแ่ี ทจ้ รงิ ในอดตี ดังนัน้ จึงต้องใชว้ ิธกี ารเทียบเคยี งตามข้อมูลประวตั ิศาสตร์ 26

การออกแบบโครงสร้างอนิมิสเจดีย์ วัดเจ็ดยอด เชียงใหม่ จะเร่ิมจากการศึกษาสถานท่ีจริงและ ศกึ ษาจากแบบจำ� ลองความนา่ จะเปน็ ในลกั ษณะโครงสรา้ งในอดตี ของงานพทุ ธศลิ ปใ์ นสมยั อดตี จากนนั้ จงึ จดั ทำ� เปน็ ภาพโครงสรา้ ง เพอ่ื นำ� ไปสรา้ งโมเดลดว้ ยโปรแกรมคอมพวิ เตอร์ โดยวธิ กี ารทางสถาปตั ยกรรม ในอัตราส่วน 1:50 โดยท�ำการสรา้ งในโปรแกรม Sketch Up ในการพฒั นาโมเดลเร่ิมจากการศกึ ษารูป ทไี่ ดอ้ อกแบบไว้ โดยนำ� ภาพถา่ ยจรงิ มาประกอบการออกแบบ หลังจากน้นั เมอื่ ทำ� การสร้างโมเดลทั้งหมด เสร็จสิ้น วัตถุทุกอย่างจะถูกน�ำมารวบรวมไว้ท่ีโปรแกรม Unity เพื่อจัดท�ำระบบและฟังก์ช่ันต่างๆลงไป ซ่ึงในการพัฒนาครั้งน้ีการออกแบบแอพพลิเคชั่นจะท�ำให้ดูเรียบง่ายและใช้งานง่ายเพื่อที่จะอ�ำนวยความ สะดวกให้แก่ผู้ใช้งานแอพพลิเคช่นั มากทสี่ ุด เทคโนโลยสี ารสนเทศกับการท�ำนุบำ� รุงศลิ ปวัฒนธรรม 27

Image Analysis การท�ำงานของท้ังระบบ เริ่มจากข้ันท่ีหน่ึง (Marker Detection) ตรวจจบั และหา Marker ในฐานข้อมูลเพื่อทำ� การ วิเคราะห์ขนาดและรูปแบบ Marker ขั้นท่ีสอง Marker Database Marker Position คำ� นวณคา่ เชงิ สามมติ ิ หลงั จากนัน้ เป็นการคน้ หา in Image รูปภาพสามมิติท่ีเก็บไว้ในฐานข้อมูลและสุดท้าย เป็นการเพ่ิมข้อมูลภาพสามมิติลงบนรูปภาพที่ Pose Estimation ได้จากกล้อง ณ ต�ำแหน่ง Marker ที่ตรวจพบ จากขั้นตอนแรก โดยใช้ค่าต�ำแหน่งเชิง 3 มิติ 3D Model Database 3D Model Database ในการพัฒนาครั้งน้ีผู้เขียนได้มีเป้าหมายส�ำคัญ เพ่ือให้เทคโนโลยีสารสนเทศนั้นส่งเสริมด้านการ 3D Renderina ศึกษางานด้านพุทธศิลปกรรมดังน้ัน จึงมีการ ออกแบบโครงการภายใต้ชื่อ “การพัฒนาส่ือการ เรียนรู้เพ่ือการศึกษางานพุทธศิลป์ อนิมิสเจดีย์ วัดเจ็ดยอด โดยใช้เทคโนโลยีเสมือนจริง” ซ่ึงมี วตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื พฒั นาสอื่ เทคโนโลยเี สมอื นจรงิ ให้ มคี วามสามารถในการนำ� เสนอขอ้ มลู งานพทุ ธศลิ ป์ โดยส่ือเทคโนโลยีเสมือนจริงจะต้อง สามารถ เคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ สามารถแสดงเน้ือหา ขอ้ มูลประวัติ สามารถจำ� ลองวตั ถุให้อยใู่ นรปู แบบ 3 มติ แิ ละสามารถใชป้ มุ่ กดเพอ่ื หมนุ ซา้ ย-ขวาอกี ทง้ั สามารถกดเพื่อขยายและยอ่ ภาพได้ การแสดงผลทไี่ ดจ้ ากการพฒั นาสอื่ เทคโนโลยี เสมือนจริงรูปแบบ 3 มิติ จากส่วนในการ ออกแบบ ในขน้ั ตอนการออกแบบสอื่ แอพพลเิ คชนั่ เพ่ือใช้เป็นแนวทางในการสร้างวัตถุต่างๆ ภายในแอพพลเิ คช่ันไดด้ ังน้ี 28

การแสดงผลท่ไี ดจ้ ากการพฒั นาส่ือเทคโนโลยเี สมือนจรงิ รูปแบบ 3 มิติ จากสว่ นในการออกแบบ ในขั้นตอน การออกแบบสือ่ แอพพลิเคช่นั เพ่ือใช้เปน็ แนวทางในการสร้างวัตถุตา่ งๆ ภายในแอพพลเิ คชน่ั ไดด้ งั นี้ ภาพที่ 28 ภาพการออกแบบอนมิ สิ เจดีย์ ดว้ ยโปรแกรม Sketch Up ภาพที่ 29 ภาพการออกแบบบนั ไดทางข้ึนเจดีย์ 29 เทคโนโลยสี ารสนเทศกับการทำ� นบุ ำ� รุงศิลปวฒั นธรรม

ภาพที่ 30 ภาพฐานเขียง บนั แถลง หน้าบัน ภาพที่ 31 ภาพซมุ้ ประตูหน้าบันและบนั แถลง ภาพท่ี 32 ภาพยอดองคน์ ิมิสเจดีย์ ภาพท่ี 33 ภาพองคเ์ จดยี ์ 30

จากภาพท่ี 34 ผลจากการออกแบบเมื่อเข้าสู่ 31 Application จะมีหน้าแรกปรากฏขึ้นโดยมีปุ่ม ส�ำหรับการเข้าสู่ AR Camera ปุ่มส�ำหรับเข้าสู่ History และปมุ่ ออกจากแอพพลเิ คชัน่ ภาพท่ี 34 ภาพ Application อนมิ ิสเจดีย์ เทคโนโลยีสารสนเทศกบั การท�ำนุบ�ำรงุ ศลิ ปวฒั นธรรม

ภาพท่ี 35 ภาพแสดงการหมุน Model ซา้ ย-ขวา ภาพที่ 36 แสดงการขยาย Model โดยการซูมเข้า-ออก 32

ภาพท่ี 37 ภาพการออกแบบโปสเตอร์ จากภาพที่ 37 การออกแบบโปสเตอร์มาจากการออกแบบทางด้านสถาปตั ยกรรมโดยในรายละเอยี ด โปสเตอร์จะมีข้ันตอนการใช้งานและสัดสว่ นต่างๆของเจดยี ์รวมถึงภาพโครงสรา้ งเจดยี ท์ ี่เป็น Maker AR อีกดว้ ยเพอื่ ใช้ในการตดิ ตั้งในสถานทจี่ ริง จากแนวทางท่ีผเู้ ขยี นได้จัดท�ำขน้ึ นน้ั เป็นการน�ำเสนอรปู แบบของ การนำ� เทคโนโลยี AR มาใชก้ บั การ จ�ำลองแบบโบราณสถาน ซง่ึ จากการท่ผี ู้เขยี นไดจ้ ัดทำ� เสรจ็ สิ้นน้นั พบวา่ ปญั หาส�ำคัญคอื การน�ำไปใชจ้ ริง ในจดุ ทต่ี ั้งของโบราณสถาน ซ่ึงเทคโนโลยนี ีต้ ้องมกี ารโหลด แอพพลิเคชน่ั เพือ่ ตดิ ตง้ั บนโทรศัพท์เคล่ือนที่ พบวา่ ผใู้ ชโ้ ดยสว่ นมากนน้ั ไมต่ อ้ งการโหลดมาไวบ้ นเครอื่ งของตนเอง เทคโนโลยที ผี่ เู้ ขยี นนำ� เสนอนจ้ี งึ ตอ้ ง รอเวลาในอนาคต เพื่อให้กล้องมือถอื ทั่วไปสามารถใช้เทคโนโลยี AR ได้โดยไมต่ ้องตดิ ต้ังระบบใดๆ ทัง้ น้ี ผู้เขียนจึงเสนอเปน็ แนวทางเลอื กใหผ้ ู้อา่ นนำ� ไปต่อยอดและพัฒนางานในอนาคตได้ เทคโนโลยีสารสนเทศกับการท�ำนุบำ� รุงศิลปวัฒนธรรม 33

04 ดังท่ีผู้เขียนได้กล่าวในหนังสือองค์ความรู้เล่ม น้ีไปแล้วนน้ั เกย่ี วกบั เทคโนโลยสี ารสนเทศกบั การ ท�ำนุบำ� รงุ ศิลปวัฒนธรรม จะเหน็ ได้วา่ แนวคิดของ การน�ำมาใช้จะต้องศึกษาและค้นหาเทคโนโลยีท่ี เหมาะสม โดยผู้เขียนจะยกตัวอย่างเทคโนโลยีท่ี ได้ใช้ในงานบริการวิชาการและงานวิจัยท่ีเก่ียวกับ การท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรม โดยเร่ิมจากการใช้ บทสรุปและ เทคโนโลยีเว็บแอพพลิเคชัน (Web Application Technology) การใช้เทคโนโลยีความเป็นจริง เสมอื น (Virtual reality :VR) และเทคโนโลยีความ แนวทางการ เปน็ จริงเสรมิ (Augmented reality :AR) ซ่ึงโดย ส่วนมากแล้วจะพบปัญหาหรืออุปสรรคท่ีใช้แตก ต่างกันออกไป โดยในหัวข้อน้ีจะกล่าวถึงรูปแบบ ประยุกต์ใช้ การน�ำเทคโนโลยีไปใช้ต่อยอดในงานด้านต่างๆ ได้ดงั น้ี เทคโนโลยีเว็บแอพพลิเคชั่น (Web Application Technology) เทคโนโลยีเว็บ หรอื เทคโนโลยรี ะบบเครอื ขา่ ย หมายถึง การสื่อสารกันของข้อมูลผ่านระบบที่ ร้จู กั กันดใี นชื่อ อินเทอรเ์ น็ต (Internet) เปน็ การ ส่ือสารที่รวดเร็วสามารถส่งผ่านข้อมูลได้ทุกที่ทุก เวลา ผ่านโปรแกรมบนเครื่องคอมพิวเตอร์ หรือ สมาร์ทโฟน ในรูปแบบท่ีเรียกว่า เว็บบราวเซอร์ (Web Browser) ในชื่อผลิตภณั ฑ์ของบริษัทตา่ งๆ เช่น Google Chrome, Firefox, Internet Explorer, Safari และโปรแกรมอนื่ ๆอีกเป็นจ�ำนวนมาก ซึ่ง ผู้ใช้งานในปัจจุบันสามารถเข้าถึงได้ และสื่อสาร กันได้โดยสะดวก ดังนั้นการน�ำเทคโนโลยีเว็บ แอพพลเิ คชนั มาใชน้ น้ั จงึ มใี นรปู แบบทหี่ ลากหลาย มาก โดยจะกลา่ วถงึ แนวทางการประยกุ ตใ์ ชไ้ วด้ งั นี้ 34

1. การสรา้ งเว็บไซตเ์ พอื่ นำ� เสนอขอ้ มูลของวัด 35 และสถานที่ส�ำคัญทางวัฒนธรรม โดยส่วนมาก จะจัดท�ำข้ึนในรูปแบบ เว็บไซต์ให้ข้อมูลเก่ียวกับ การท่องเทย่ี ว และประวตั คิ วามเปน็ มาเปน็ หลกั ซ่งึ หากผสู้ นใจเกย่ี วกบั ขอ้ มลู สถานทขี่ อง แหลง่ เรยี นรู้ ทางวัฒนธรรมต่างๆ สามารถสร้างเว็บไซต์ข้ึนมา เพอ่ื นำ� เสนอขอ้ มลู ไดง้ า่ ยและสะดวก ซง่ึ ในปจั จบุ นั ยงั สามารถใชเ้ ครอื ขา่ ยสงั คมออนไลนใ์ นการนำ� เสนอ ขอ้ มูลซึง่ งา่ ยตอ่ การใช้งานเป็นอยา่ งยิง่ 2. การจัดท�ำเว็บไซต์เก่ียวกับกิจการของ ศาสนา ตวั อยา่ งเชน่ การนมิ นตพ์ ระสงฆใ์ นกจิ กรรม ทางศาสนา ซงึ่ กจิ ของพระสงฆน์ น้ั ยอ่ มมกี ารนมิ นต์ ไปประกอบพธิ กี รรมตา่ งๆ โดยสว่ นมากปญั หาทพี่ บ คือไม่ทราบถึงระยะเวลาหรือวันที่ จะต้องนิมนต์ ในการประกอบพิธีกรรมต่างๆจะต้องมีพระสงฆ์ จำ� นวนหลายรปู ทำ� ใหก้ ารจดั ลำ� ดบั การไปกจิ นมิ นต์ ท�ำได้ยาก ดังน้ันอาจนำ� การใชเ้ วบ็ ไซตเ์ พอื่ การจอง วนั เวลาและตรวจสอบสถานะวนั ทสี่ ามารถประกอบ พิธีกรรมได้ แต่ต้องค�ำนึงถึงเรื่องของปริมาณ การใช้งานเนื่องจากปัจจุบัน ประชาชนยังไม่มี การเปลี่ยนแนวคิดเกี่ยวกับเรื่องการน�ำเทคโนโลยี รปู แบบน้ีไปใชง้ าน 3. การจัดท�ำระบบการ ตรวจสอบความเป็น พระสงฆ์ เนื่องจากในปัจจุบันเราจะเห็นว่ามีการ ปลอมเป็นนักบวชในศาสนาพุทธ เป็นจ�ำนวนมาก ท�ำใหไ้ มส่ ามารถตรวจสอบข้อมลู ท่แี ทจ้ ริงได้ดงั นั้น การจัดท�ำระบบโดยหน่วยงานราชการเพื่อตรวจ สอบสถานะความเปน็ พระสงฆ์ เพอ่ื ยนื ยนั ความถกู ตอ้ งจะทำ� ใหไ้ มเ่ กดิ ปญั หาเกย่ี วกบั การแอบอา้ งหรอื การหลอกลวงบรจิ าคปัจจัยและสง่ิ ของได้ เทคโนโลยีสารสนเทศกบั การทำ� นบุ ำ� รุงศลิ ปวฒั นธรรม

4. การจดั ทำ� ระบบเกี่ยวกับการบรหิ ารจัดการ ภายในวัด ปัญหาท่ีพบเกี่ยวกับวัดที่มีขนาดใหญ่ และมีการจัดการท่ีหลากหลายเช่น การบวชพระ และบวชเณร เป็นจ�ำนวนมากในทุกปี ซึ่งอาจ จะตอ้ งมกี ารจองลำ� ดบั การบวชหรอื จดั การเกยี่ วกบั กุฏิท่ีพักของผู้บวชดังนั้นจึงต้องน�ำเทคโนโลยี อนิ เทอรเ์ นต็ มาใชเ้ พอ่ื ใหส้ ามารถตรวจสอบสถานะ การจองได้ 5. การยืมคืนอุปกรณ์เพื่อใช้ในการประกอบ พิธีต่างๆ ปัญหาที่พบได้แก่วัดทางศาสนาพุทธ จะมีการใหป้ ระชาชนยืมอุปกรณ์ เช่น โต๊ะ เก้าอ้ี ผ้า หรอื สงิ่ ของทใ่ี ช้ในการประกอบพิธที างศาสนา ไปใชไ้ ดแ้ ตจ่ ะเกดิ การสญู หาย และอกี ประการหนงึ่ คอื ไม่ทราบสถานะการมอี ยู่ของสง่ิ ของ ดังนน้ั การ ใชเ้ ทคโนโลยอี นิ เทอรเ์ นต็ จะชว่ ยในเรอื่ งดงั กลา่ วได้ ดงั ทผ่ี เู้ ขยี นไดก้ ลา่ วถงึ แนวทางการประยกุ ตใ์ ช้ เทคโนโลยอี นิ เทอรเ์ นต็ ไปนนั้ ซงึ่ เกดิ จากการศกึ ษา และการบริการวิชาการจาก โครงงานต่างๆท่ีได้ พัฒนาขึ้นซ่ึงปัญหาที่พบมากท่ีสุดในปัจจุบันได้แก่ การน�ำเทคโนโลยีไปใช้ เนื่องจากประชาชนใน ปัจจุบันมีการใช้เทคโนโลยีเพ่ือชีวิตประจ�ำวันเป็น หลัก แต่ไมไ่ ดใ้ ช้เพอื่ การท�ำนบุ �ำรุงศลิ ปวัฒนธรรม ดังนั้นหากเป็นเรื่องเกี่ยวกับวัฒนธรรมและศาสนา แลว้ จะใชว้ ธิ กี ารในการสอื่ สารแบบดง้ั เดมิ เนอ่ื งจาก ประชาชนโดยมากต้องการใกล้ชิดกับศาสนา มากกว่า ความต้องการด้านความสะดวกสบาย ดงั นนั้ แนวทางทผี่ เู้ ขยี นไดน้ ำ� เสนอไปนน้ั หากนำ� ไป พฒั นาตามแนวคิดดังกล่าว ผ้พู ฒั นาจะตอ้ งศึกษา ถึงความเป็นไปได้ในการใช้งานด้วยเป็นส�ำคัญ 36

เทคโนโลยคี วามเปน็ จรงิ เสมอื น (Virtual reality :VR) เทคโนโลยคี วามเปน็ จรงิ เสมอื น ดงั ไดก้ ลา่ วในหนงั สอื เลม่ นซี้ ง่ึ เรยี กวา่ เทคโนโลยี VR ซงึ่ เทคโนโลยดี งั กลา่ ว หมายถงึ การสรา้ งสงิ่ เสมอื นจรงิ หรอื การจำ� ลองสงิ่ หนง่ึ ขน้ึ มา โดยหลักการส�ำคัญคือการแยกผู้ใช้ออกจากความเป็นจริงโดยท่ัวไปจะเห็นได้จาก เทคโนโลยีของเกมส์เป็นหลัก ดังน้ันผู้ใช้เทคโนโลยี VR จะมุ่งเน้นไปในการสร้าง เกมส์ หรือการใช้ในอุตสาหกรรมเกมส์ ซึ่งการใชเ้ ทคโนโลยี VR ในปจั จบุ ันจะมีการ ใช้ในรปู แบบโปรแกรมประยุกต์ 3มิติ เชน่ โปรแกรม 3DS MAX โปรแกรม Maya โปรแกรม Unity หรือโปรแกรม Unreal Engine4 ซ่ึงโปรแกรมดังกล่าวจะต้องใช้ เครอื่ งคอมพวิ เตอรท์ ม่ี เี ทคโนโลยคี อ่ นขา้ งสงู เนอื่ งจากการทำ� งานเกย่ี วกบั ขอ้ มลู ทเี่ ปน็ ภาพ ซง่ึ การประยกุ ตใ์ ชน้ นั้ ยงั มไี มม่ ากเนอ่ื งจากคา่ ใชจ้ า่ ยในการพฒั นาทคี่ อ่ นขา้ งสงู ดังนั้นผู้เขยี นจะเขยี นแนวทางการใชด้ งั นี้ การใชเ้ ทคโนโลยี VR กับการจำ� ลองสถานท่ีส�ำคญั การจ�ำลองสถานที่ส�ำคัญนั้น โดยสว่ นมากจะจำ� ลองในรูปแบบ เพอ่ื การสง่ เสริมการเรียนร้เู ป็นหลกั เนื่องจากการที่ เดก็ และเยาวชนจะหนั มาสนใจในรอ่ื งเกยี่ วกบั ศาสนาและวฒั นธรรมนน้ั เปน็ เรอ่ื งท่ี ลด นอ้ ยลงทกุ วนั ในสงั คมไทยเนอื่ งจากการเปลย่ี นแปลงทางดา้ นเศรษฐกจิ และสงั คมสมยั ใหม่ ดงั น้นั การพัฒนาเทคโนโลยี VR จึงมีแนวทางในการมุง่ เน้นการนำ� ไปใช้เพ่ือให้ เกิดองค์ความรู้ในการส่งเสริมให้เด็กและเยาวชนเข้าถึงข้อมูลในรูปแบบที่สนุกสนาน เช่นการสร้างเกมส์ในการจ�ำลองสถานท่ีส�ำคัญ การจ�ำลองพิพิธภัณฑ์ การจ�ำลอง ศาสนสถานเพื่อใหผ้ ้ใู ชน้ ั้นไดอ้ งค์ความรเู้ กยี่ วกบั ศลิ ปวัฒนธรรมมากข้ึน เทคโนโลยคี วามเปน็ จรงิ เสรมิ (Augmented reality :AR) เทคโนโลยคี วามเปน็ จรงิ เสรมิ ในหนงั สอื เลม่ นไ้ี ดก้ ลา่ วถงึ เทคโนโลยที รี่ จู้ กั กนั ดใี น ชอื่ เทคโนโลยีAR ซงึ่ หมายถงึ การจำ� ลองวตั ถหุ รอื สถานทปี่ ระกอบสภาพแวดลอ้ มจรงิ ปจั จบุ นั จะพบได้จากการใชง้ านในรปู แบบการน�ำเสนองานทาง สถาปตั ยกรรม เชน่ การจ�ำลองแบบการตกแต่งภายในที่พกั การจำ� ลองโครงสรา้ งสิง่ ปลกู สรา้ ง ก่อนการ สร้างจริงในสถานที่จริง รวมถึงการใช้ในการน�ำเสนองานขององค์กรธุรกิจประกอบ การบรรยาย ซงึ่ ในปจั จบุ นั มโี ปรแกรมประยกุ ตห์ ลากหลาย โดยโปรแกรมทเี่ ปน็ ทน่ี ยิ ม ไดแ้ ก่ โปรแกรม Unity 3D ซงึ่ ใชก้ บั Plugin Vuforia เพื่อใชป้ ระกอบการสรา้ งวตั ถุ เป็นหลกั โดยสามารถประยกุ ตใ์ ช้งานได้ดังน้ี การจำ� ลองโบราณสถานสำ� คญั โดยการสแกนQRCode หรอื การบรรยายเอกสาร พร้อมภาพประกอบแบบ 3 มติ ิ ซึ่งจะทำ� ใหผ้ ูท้ ีต่ ้องการศกึ ษาสถานที่ส�ำคัญทางดา้ น ศิลปวัฒนธรรม เห็นภาพจ�ำลองในอดีตได้ แต่โดยปกติแล้วต้องใช้เทคโนโลยีท่ีทัน สมยั แต่ด้วยการบรู ณะโบราณสถานมีค่าใชจ้ า่ ยท่สี ูงกวา่ ทำ� ให้การใช้เทคโนโลยี AR มีความเหมาะสมในการใชง้ านได้เปน็ อยา่ งดี เทคโนโลยสี ารสนเทศกบั การท�ำนบุ �ำรงุ ศิลปวัฒนธรรม 37

เอกสารอ้างองิ ชาญณรงค์ ศรีสวุ รรณ. (2558). งานสถาปตั ยกรรมล้านนาวัดโพธารามมหาวหิ าร. จลุ สารค้มุ กลางเวียง, (3), สบื คน้ เม่ือ 28 กนั ยายน 2561, จาก : http://www.lanna-arch.net ธานินทร์ ศลิ ป์จารุ. (2557). การวจิ ยั และวิเคราะหข์ อ้ มูลทางสถติ ดิ ้วย SPSS และAMOS. กรงุ เทพมหานคร:บรษิ ัท เอส.สาร.์ พร้นิ ต้ิ แมสโปรดักส์ จำ�กัด นพณฐั วรรณภีร์,ภัทรพงศ์ เจรญิ รวโี รจน์ และพรภวษิ ย์ บุญอนิ เขยี ว. (2560). ส่อื มัลตมิ ีเดยี 3 มติ ิ แบบมปี ฏิสมั พนั ธเ์ พือ่ การศกึ ษางานสถาปัตยกรรมลา้ นนาคุ้มเจา้ บุรรี ัตนม์ หาอินทร์. วารสารงานวิจยั สงิ่ ประดิษฐ์ นวัตกรรมและผลงานสรา้ งสรรค์, 3(3), 42-43. ประกาศกระทรวงศกึ ษาธกิ าร เรอ่ื ง มาตรฐานคุณวฒุ ิระดบั ปริญญาตรี สาขาคอมพวิ เตอร์ พ.ศ. ๒๕๕๒. (2552, 25 พฤศจกิ ายน). ราชกจิ จานเุ บกษา. เล่ม 126 ตอนที่ 171 ง พเิ ศษ. หน้า 14 อฉั ราวุฒิ ศรีประไหมและพจนศ์ ริ ินทร์ ลมิ ปนันท.์ (2560). การพัฒนาเทคโนโลยเี สมือนจรงิ สง่ เสรมิ การท่องเทย่ี ววดั มหาธาตุสโุ ขทัยในรปู แบบโมเดล 3 มิต,ิ สบื ค้นเมอื่ 28 กันยายน 2561, จาก : https://www.researchgate.net/directory/publications Epic Games. Unreal Engine 4. Retrieved August 1, 2018, Website: https://www.unrealengine.com Unreal Engine 4 tutorials. การใชง้ านในสว่ นต่างๆของโปรแกรม Unreal Engine 4. สบื คน้ เม่ือ 15 พฤษภาคม 2559, จาก Unreal engine: https://www.unrealengine.com/blog?category=tutorials. 38

ช่ือ – สกุล นายนพณัฐ วรรณภีร์ ต�ำแหน่งปจั จุบัน อาจารย์ประจำ� หลักสูตรระบบสารสนเทศทางธรุ กจิ คณะบรหิ ารธุรกิจและศิลปศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา การศกึ ษา วทิ ยาศาสตร์มหาบณั ฑิต(วิศวกรรมซอฟต์แวร)์ วท.ม.(วศิ วกรรมซอฟตแ์ วร)์ วิทยาลัยศิลป สื่อ และเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ บริหารธรุ กิจบัณฑติ (การตลาด) บธ.บ.(การตลาด) คณะบรหิ ารธรุ กจิ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา เชียงใหม่ เทคโนโลยีสารสนเทศกบั การท�ำนุบำ� รงุ ศิลปวฒั นธรรม 39

กองบรรณาธิการ เทคโนโลยีสารสนเทศกับการทำ� นุบ�ำรงุ ศลิ ปวัฒนธรรม ISBN : 978-974-625-858-6 (Print) ISBN : 978-974-625-857-9 (Online) ท่ีปรึกษา รองศาสตราจารยศ์ ีลศิริ สง่าจติ ร ดร.สุรพล ใจวงศษ์ า ผเู้ ขยี น นายนพณัฐ วรรณภีร์ กองบรรณาธกิ าร นายภฤศพงศ ์ เพชรบลุ ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ยุทธนา เขาสุเมรุ ผู้ชว่ ยศาสตราจารยเ์ กรยี งไกร ธารพรศรี นายนริศ กำ� แพงแก้ว ว่าที่ ร.ต.รชั ต์พงษ์ หอชยั รัตน์ วา่ ที่ ร.ต.เกรยี งไกร ศรปี ระเสรฐิ นายพษิ ณ ุ พรมพราย นายจกั รรนิ ทร ์ ช่ืนสมบตั ิ นางสาวรัตนาภรณ์ สารภี นางสาวอารีรัตน์ พมิ พน์ วน นายเจษฎา สุภาพรเหมินทร์ นางสาวสธุ าสนิ ี ผู้อยสู่ ุข นางสาวฉัตวณฐั มโนพฤกษ์ นางสาวหน่ึงฤทยั แสงใส นางสาวเสาวลกั ษณ์ จนั ทรพ์ รหม นางสาวทนิ อ่อนนวล นางสาววราภรณ์ ต้นใส นายวรี วิทย ์ ณ วรรณมา จัดท�ำโดย สถาบนั ถ่ายทอดเทคโนโลยสี ู่ชุมชน มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา 98 หมู่ 6 ต�ำบลป่าปอ้ ง อำ� เภอดอยสะเก็ด จังหวดั เชียงใหม่ 50220 โทรศัพท์ : 0 5326 6516 #1032 , โทรสาร : 0 5326 6522 พมิ พ์ท่ี บริษัท สยามพิมพ์นานา จำ� กดั 108 ซอยพงษ์สวุ รรณ ตำ� บลศรีภูมิ อำ� เภอเมือง จังหวดั เชยี งใหม่ 50200 โทร. 0-5321-6962 40