หนังสือการออกกำลังกายแบบช่วยทำการเคลื่อนไหว 08

หนังสอื การออกกาลงั กาย แบบชว่ ยทาการเคลือ่ นไหวขอ้ ต่อ ในเด็กท่ีมีความบกพร่องทางร่างกาย หรือการเคล่ือนไหว หรอื สขุ ภาพ ศูนย์การศกึ ษาพิเศษ เขตการศึกษา 8 จงั หวดั เชยี งใหม่

คานา หนงั สืออิเล็กทรอนิกส์เล่มนี ้ ได้จัดทาขึน้ เพื่อใช้เป็ นสื่อประกอบการจัดกิจกรรมการ เรียนการสอนในทกั ษะกล้ามเนือ้ มดั ใหญ่ ซึง่ มีเนือ้ หาเก่ียวกบั การออกกาลงั กายแบบช่วยทาการ เคล่ือนไหวข้อตอ่ ในเด็กที่มีความบกพร่องทางร่างกาย หรือการเคล่ือนไหว หรือสขุ ภาพ ประกอบ ไปด้วย ประโยชน์ของการออกกาลงั กาย ข้อควรปฏิบตั ิในการออกกาลงั กาย ข้อควรระวงั ในการ ออกกาลงั กาย และวิธีการออกกาลงั กาย ผ้จู ดั ทาคาดหวงั เป็ นอยา่ งย่ิงว่าการจดั ทาหนงั สืออิเล็กทรอนิกส์เลม่ นีจ้ ะมีข้อมลู ท่ีเป็ น ประโยชน์ตอ่ ผ้ทู สี่ นใจศกึ ษา หากผิดพลาดประการใด ผ้จู ดั ทาขออภยั มา ณ ทนี่ ีด้ ้วย เมธาพร เณรหนู 2

วัตถปุ ระสงค์ เพ่ือให้ผ้ปู กครองหรือผ้ดู แู ลเดก็ ที่มีความบกพร่อง ทางร่างกาย หรือการเคลือ่ นไหว หรือสขุ ภาพ มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการออกกาลงั กาย แบบชว่ ยทาการเคลือ่ นไหวข้อตอ่ สามารถทาการ ออกกาลังกายให้ แก่เด็กที่มีความบกพร่ องทาง ร่างกายได้อยา่ งถกู ต้อง 3

สารบัญ 5 6 การออกกาลงั กายแบบช่วยทาการเคล่อื นไหวข้อต่อ 7 ความหมาย 8 ประโยชน์ 9 ข้อควรปฏิบตั ิ 10 ข้อควรระวงั 18 วิธีการออกกาลงั กาย 23 • สว่ นแขน • สว่ นขา สรุป 4

การออกกาลังกายแบบช่วยทาการเคลื่อนไหวข้อต่อ (Passive movement exercise) คอื การใช้แรงกระทาจากภายนอกในการชว่ ยทาการเคลื่อนไหวข้อตอ่ ตา่ ง ๆ ในชว่ งองศาการเคล่อื นไหวปกติ แรงกระทาจากภายนอก เชน่ แรงจากคน แรงจากเคร่ืองมือ รวมถึงแรงโน้มถ่วงของโลก โดยจะใช้ในบุคคลท่ีไม่ สามารถทาการเคลื่อนไหวข้อตอ่ ตา่ ง ๆ ได้ด้วยตนเอง 5

ประโยชน์ของการออกกาลงั กาย แบบชว่ ยทาการเคลอื่ นไหวขอ้ ต่อ 123 ลดภาวะหดรัง้ ของ ป้ องกนั การยดึ ติด กล้ามเนือ้ เย่อื ห้มุ ข้อ ช่วยคงสภาพความยืดหย่นุ ของข้อตอ่ ของกล้ามเนือ้ เส้นเอน็ ข้อตอ่ 456 ช่วยส่งเสริมการรับความรู้สกึ ชว่ ยสง่ เสริมและคงสภาพ บริเวณข้อตอ่ ท่ีทาการเคลื่อนไหว ช่วยลดอาการปวด การไหลเวียนโลหิตบริเวณ ข้อตอ่ ทท่ี าการเคลอ่ื นไหว 6

ขอ้ ควรปฏิบัติ • ป้ องกนั ข้อตอ่ โดยประคองข้อตอ่ ขณะทท่ี าการออกกาลงั กาย • ขยบั ข้อตอ่ ด้วยความน่มุ นวล และทาอยา่ งช้า ๆ โดยเฉพาะ ในเดก็ ทีม่ ีอาการเกร็ง หรือข้อติดมาก • ไมค่ วรเคลอ่ื นไหวข้อตอ่ จนเดก็ เกิดอาการเจบ็ ให้ยืดทลี ะน้อยจนรู้สกึ ตงึ • ในเดก็ บางคนท่มี ีอาการออ่ นแรงของกล้ามเนือ้ ไม่ควรเคล่อื นไหวข้อตอ่ จนเกินชว่ งการเคล่ือนไหวปกติ 7

ขอ้ ควรระวัง 8 • หากเดก็ มีอาการป่ วย มีไข้ ไม่สบาย ไมค่ วรทาการออกกาลงั กาย เน่ืองจาก อาจกระต้นุ ให้ไข้สงู ขนึ ้ ได้ • ขณะทาการออกกาลังกาย หากพบว่ามีอาการผิดปกติ เช่น มีอาการปวด บวมมากขนึ ้ ควรหยดุ การออกกาลงั กายทนั ที และปรึกษาแพทย์โดยเร็วทส่ี ดุ • หลีกเลี่ยงการออกกาลังกายในส่วนที่มีกระดกู หกั และ/หรืออย่ใู นช่วงแรก ของการเชื่อมตอ่ กระดกู • เดก็ ทีม่ ีความผิดปกตขิ องการรับความรู้สกึ ของข้อตอ่ สว่ นท่ีทาการเคล่ือนไหว ควรทาการเคลื่อนไหวด้วยความระมัดระวังโดยเฉพาะช่วงสดุ ท้ายของการ เคลื่อนไหว • ผ้ทู ที่ าการออกกาลงั กายให้เดก็ ควรอยใู่ นทา่ ยนื ที่ถนดั หลงั ตรง ไม่เอยี ้ วตวั ให้ใช้การขยบั ขาแทน เพื่อป้ องกนั การบาดเจบ็ ของตนเอง

วิธกี ารออกกาลงั กาย แบบชว่ ยทาการเคลื่อนไหวขอ้ ตอ่ • จานวนครัง้ ในการออกกาลงั กาย ทาทา่ ละ 10 ครัง้ วนั ละ 1-3 รอบ เป็นประจาตอ่ เน่ืองทกุ วนั • จดั ท่าเดก็ ให้อยใู่ นทา่ นอนหงาย 9

แขน 1.ทา่ ยกแขนขนึ้ และลง ใช้มือประคองบริเวณข้อไหลแ่ ละข้อศอกของเดก็ แล้วยกแขนขนึ ้ และลง 10

แขน 2.ทา่ กางและหบุ แขน ใช้มอื ประคองบริเวณข้อไหลแ่ ละข้อมือของเดก็ แล้วกางแขนขนึ ้ และลง 11

แขน 3.ทา่ หมนุ ขอ้ ไหล่ ตงั้ ข้อศอกแนบข้างลาตวั แล้วกางแขนออกไปด้านข้างให้ข้อศอกตงั้ ฉาก จากนนั้ จบั ข้อมือของเดก็ หมนุ มาทางด้านหน้าและด้านหลงั 12

แขน 4.ท่างอและเหยียดข้อศอก ใช้มือประคองบริเวณข้อไหลแ่ ละข้อมอื ของเดก็ แล้วงอข้อศอกเข้าและเหยียดออก 13

แขน 5.ทา่ คว่าและหงายมือ ใช้มือประคองบริเวณต้นแขนและข้อมอื ของเดก็ แล้วหมนุ แขนให้มอื ควา่ และหงาย 14

แขน 6.ทา่ กระดกขอ้ มอื ข้ึนและลง ใช้มือประคองบริเวณข้อมือของเดก็ แล้วดนั ข้อมือเดก็ ให้กระดกขนึ ้ และลง 15

แขน 7.ทา่ กาและแบมือ งอนิว้ ของเด็กให้กามอื และดนั นิว้ มือของเดก็ ให้เหยียดออก 16

แขน 8.ทา่ กางและหุบนวิ้ โปง้ ใช้มอื ประคองบริเวณข้อมือของเดก็ แล้วงอนิว้ โป้ งเข้าและเหยียดออก 17

ขา 1.ท่ายกขาขึ้นและลง ใช้มือประคองบริเวณต้นขาและข้อเท้าของเดก็ แล้วดนั ขาให้ยกขนึ ้ และลง 18

ขา 2.ท่างอ-เหยียดข้อสะโพกและข้อเข่า ใช้มอื ประคองบริเวณข้อเข่าและส้นเท้าของเดก็ แล้วดนั สะโพกและเขา่ ให้งอเข้าและเหยียดออก 19

ขา 3.ท่ากางและหบุ ขา 20 ใช้มือประคองบริเวณใต้เข่าและข้อเท้าของเดก็ แล้วกางขาออกด้านข้างและหบุ ขาเข้า

ขา 4.ทา่ หมุนขา 21 ใช้มอื จบั บริเวณเหนือเขา่ และข้อเท้าของเดก็ แล้วหมนุ ขาเข้าด้านในและหมนุ ออกด้านนอก

ขา 5.ท่ากระดกข้อเท้าขึน้ และลง ใช้มือประคองบริเวณเหนือข้อเท้าและใต้ส้นเท้าของเดก็ แล้วดนั ส้นเท้าขนึ ้ และลง 22

สรปุ เด็กท่ีมีความบกพร่องทางร่างกาย ส่วนมากจะไม่สามารถ เคลื่อนไหวร่างกายได้ด้วยตนเอง เม่ือแขนขาไม่ได้เคล่ือนไหวมักจะเกิด อาการติดของข้อต่อ ซ่ึงเกิดจากการหดสัน้ ของกล้ามเนือ้ ทาให้การ เคลอ่ื นไหวมีปัญหาตดิ แข็ง ดงั นนั้ จงึ ควรออกกำลังกำยแบบช่วยทำกำรเคลอ่ื นไหว ข้อต่ออยา่ งสม่าเสมอ เพ่ือชว่ ยให้ข้อตอ่ สามารถเคล่ือนไหวได้อยา่ งปกติ และชว่ ยป้ องกนั การเกิดข้อติด การบดิ ผิดรูปของข้อตอ่ ได้ 23

ที่มาของข้อมลู จติ ติมา เจรญิ ลม้ิ ประเสรฐิ . (2555). คู่มอื การออกกาลังกายแบบช่วยทาการเคล่ือนไหวข้อต่อในผ้ปู ่วยอมั พาต (ความรู้เบอ้ื งต้นสาหรับผู้ปว่ ยและผ้ดู ูแล). พิมพ์ครงั้ ที่ 1. กรุงเทพฯ : สานกั พิมพแ์ หง่ จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั . ศิรกิ มล นาวกิ . (2559). การออกกาลงั กายเพ่อื เพ่มิ ชว่ งการเคลอ่ื นไหวในเด็ก. เอกสารประกอบการอบรม พ่ีเลีย้ งเดก็ พกิ าร ศูนย์การศึกษาพิเศษ เขตการศึกษา 8, เชียงใหม่ : ศูนยก์ ารศึกษาพิเศษ เขตการศกึ ษา 8 จังหวัดเชยี งใหม่. ท่มี าของภาพ https://www.nationwidechildrens.org/family-resources-education/health- แขน wellness-and-safety-resources/helping-hands/exercises-upper-extremities- infant https://www.nationwidechildrens.org/family-resources-education/health- ขา wellness-and-safety-resources/helping-hands/exercises-lower-extremities- older-child-passive 24

ผจู้ ัดทา นางสาวเมธาพร เณรหนู ตาแหนง่ ครูผ้ชู ว่ ย (กายภาพบาบดั ) ศนู ย์การศกึ ษาพิเศษ เขตการศกึ ษา 8 จงั หวดั เชยี งใหม่ 25