ใบความรู้ประกอบการสอน เรื่อง บทอาขยาน

ใบความรู้เร่ือง บทอาขยาน หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี ๑ แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี ๒ เร่อื งบทอาขยาน รายวิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ ภาคเรียนท่ี ๑ ช้นั มัธยมศึกษาปีที่ ๑ ๑. บทอาขยาน ๑.๑ ความหมายและประเภทของบทอาขยาน พจนานกุ รมฉบับราชบณั ฑิตสถาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ ให้นิยามคา “อาขยาน” ไวว้ ่า บท ท่องจา การบอกเล่า การบอกการสวด เรื่อง นิทาน “อาขยาน” อ่านออกเสียงได้ ๒ อย่าง คือ อา – ขะ – หยาน หรือ อา – ขะ – ยาน บทอาขยานท่ีให้นักเรียนท่องจานั้น แบ่งออกเป็น ๓ ประเภท คือ บทอาขยานที่เป็นบทหลัก บทรอง และบทเลอื กอสิ ระ บทหลัก หมายถึง บทอาขยานที่กระทรวงศึกษาธิการเป็นผู้กาหนดให้นักเรียนนาไปท่องจา เพอื่ ความเป็นอนั หนง่ึ อันเดยี วกนั ทั่วประเทศ บทรอง หมายถึง บทอาขยานท่ีครูผู้สอนหรือสถานศึกษาเป็นผู้ท่ีกาหนดให้นักเรียนท่องจา เสริมจากบทอาขยานท่ีกระทรวงศึกษาธิการกาหนด (บทหลกั ) เป็นบทร้อยกรองท่มี ลี กั ษณะตรงตามหลกั เกณฑ์ การคดั เลือกบทอาขยาน อาจเปน็ บทร้อยกรองทีแ่ สดงภูมิปัญญาท้องถิน่ เช่น เพลงพืน้ บา้ น เพลงกลอ่ มเด็ก คา่ วซอพญา เพลงชาน้อง เพลงเรือ บทกวรี ว่ มสมยั ท่มี คี ุณคา่ บทเลือกอสิ ระ หมายถงึ บทอาขยานที่นักเรยี นแต่ละคนเลือกสรรมาท่องจาเองดว้ ย ความ สมัครใจ หรือด้วยความชื่นชอบ อาจเป็นบทร้อยกรองท่ีมีผู้แต่งไว้ หรือเป็นบทร้อยกรองท่ีนักเรียนแต่ง ขึ้นเอง หรือผปู้ กครองเปน็ ผแู้ ตง่ ขึน้ ก็ได้ แต่ตอ้ งบอกไดว้ า่ มีเหตุผลอย่างไรจงึ เลือกบทร้อยกรองนั้น ๆ มา ท่องจาเป็น บทอาขยานของตนเอง โดยความเหน็ ชอบของครูผสู้ อนหรือสถานศกึ ษา บทรอ้ ยกรองทจี่ ะคดั เลือกให้เปน็ บทรองและบทเลือกอิสระ ควรมีลกั ษณะดังน้ี ๑. มเี น้ือหา ความยากง่ายเหมาะสมกบั วัย ๒. มีความยาวพอเหมาะ พอควร ๓. มคี ุณธรรม คติธรรม ใหแ้ นวทางการดาเนินชีวิตทีด่ ีงาม ๔. มสี ุนทรียภาพทางภาษา ๕. มีความถกู ตอ้ งตามฉนั ทลักษณ์ ๖. มรี ปู แบบท่หี ลากหลาย ๑.๒ หลกั การทอ่ งบทอาขยาน การท่องอาขยานทาได้ ๒ แบบ คือ การอ่านบทอาขยานตามหลักทั่วไป หรือออกเสียงแบบ ร้อยแกว้ และการอา่ นแบบทานองเสนาะ ดงั น้ี ๑.๒.๑ การทอ่ งบทอาขยานตามหลักการท่วั ไป การท่องบทอาขยานส่วนใหญ่เป็นการท่องออกเสียง คือ ผู้ท่องเปล่งเสียงออกมาดัง ๆ ในขณะท่ีใชส้ ายตากวาดไปตามตวั อักษรยดึ หลักการออกเสียงเหมือนหลักการอ่านท่ัวไป เพ่อื ให้การออกเสียงมี ประสทิ ธภิ าพ ควรฝกึ ฝนดังน้ี

๑) ฝึกเปล่งเสียงให้ดังพอประมาณ ไม่ตะโกน ควรบังคับเสียง เน้นเสียง ปรับระดับ เสยี งสงู – ตา่ ใหส้ อดคล้องกบั จงั หวะลลี า ท่วงทานอง และความหมายของเนอ้ื หาทอ่ี ่าน ๒) ทอ่ งดว้ ยเสียงที่ชดั เจน แจ่มใส ไพเราะ มีกระแสเสยี งเดยี ว ไมแ่ ตกพรา่ เปลง่ เสยี งออกจากลาคอโดยตรงดว้ ยความมน่ั ใจ ๓) ท่อง ออกเสียงให้ถกู อกั ขรวธิ ี และต้องเขา้ ใจเนอื้ หาของบทอาขยานนก้ี ่อน ๔) ออกเสียง ร ล คาควบกลา้ ใหถ้ กู ต้องชัดเจน ๕) ทอ่ งให้ถูกจังหวะ และวรรคตอน ๖) ท่องใหไ้ ดอ้ ารมณแ์ ละความรสู้ กึ ตามเนื้อหา

บทอาขยาน หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี ๒ เร่ืองบทอาขยาน รายวชิ าภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ ภาคเรยี นท่ี ๑ ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๑ นิราศภูเขาทอง มาถึงบางธรณีทวโี ศก ยามวโิ ยคยากใจใหส้ ะอ้ืน โอ้สุธาหนาแนน่ เป็นแผ่นพืน้ ถึงสี่หม่นื สองแสนทงั้ แดนไตร เม่ือเคราะห์รา้ ยกายเราก็เทา่ น้ี ไม่มีทพี่ สธุ าจะอาศยั ลว้ นหนามเหน็บเจ็บแสบคบั แคบใจ เหมอื นนกไร้รังเร่อยู่เอกา ถึงเกรด็ ย่านบ้านมอญแต่กอ่ นเก่า ผหู้ ญงิ เกลา้ มวยงามตามภาษา เดย๋ี วนม้ี อญถอนไรจกุ เหมือนตกุ๊ ตา ท้ังผัดหน้าจบั เขมา่ เหมอื นชาวไทย โอส้ ามญั ผันแปรไมแ่ ทเ้ ที่ยง เหมอื นอยา่ งเยีย่ งชายหญงิ ท้งิ วสิ ัย น่หี รือจติ คดิ หมายมหี ลายใจ ทจ่ี ิตใครจะเปน็ หนึ่งอย่าพงึ คิด ถงึ บางพูดพูดดเี ป็นศรีศักดิ์ มคี นรักรสถ้อยอร่อยจิต แมน้ พูดช่วั ตัวตายทาลายมติ ร จะชอบผดิ ในมนุษย์เพราะพดู จา พระสุนทรโวหาร (ภู่)

โคลงโลกนติ ิ คณนา หยงั่ ได้ พระสมุทรสดุ ลกึ ล้น กาหนด สายด่งิ ทิง้ ทอดมา ยากแท้หยงั่ ถงึ เขาสูงอาจวดั วา ชลธาร จิตมนุษยน์ ไี้ ซร้ ชาติเชอ้ื ควรทราบ ก้านบวั บอกลึกตืน้ บอกร้ายแสลงดิน มารยาทสอ่ สันดาน เขาหนงั โฉดฉลาดเพราะคาขาน อยไู่ ซร้ หยอ่ มหญ้าเหีย่ วแห้งเรื้อ ขารร่าง แต่รา้ ยกับดี โคควายวายชพี ได้ แหนงหนี เปน็ ส่งิ เปน็ อันยงั มากได้ คนเดด็ ดบั สญู สงั - วาอาตม์ เปน็ ช่ือเปน็ เสยี งได้ ยากแทจ้ ักหา เพือ่ นกนิ สนิ้ ทรัพย์แล้ว หาง่าย หลายหม่นื มี เพอ่ื นตาย ถ่ายแทนชี- หายาก ฝากผีไข้ (สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดศิ ร)