ปรัชญาตะวันออก บทที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับปรัชญา

ปรชั ญาตะวนั ออก(Eastern Philosophy) โดย... พรหมพสิ ฐิ พนั ธจ์ นั ทร์

ความรเู้ บอื้ งต้นเก่ียวกับปรชั ญาความหมายของปรัชญาลักษณะของปรชั ญาความเป็นมาและวัฒนาการของปรชั ญาขอบขา่ ยปรัชญา

ความหมายของปรัชญา (Philosophy)คาว่า ปรัชญา หรือ ในภาษาองั กฤษเรียกว่า Philosophy มีความหมายแตกตา่ งกันคาวา่ ปรัชญา มาจาก 2 คา คอื ปรฺ + ชญฺ าปรฺ แปลวา่ ทวั่ ยิ่ง ประเสรฐิชฺญา แปลวา่ ความรู้ดังน้นั ปรชั ญา จงึ แปลวา่ ความรอู้ ันประเสรฐิพระเจา้ วรวงศ์เธอกรมหมนื่ นราธิปพงศ์ประพันธ์(องคว์ รรณไวทยากร) เปน็ ผูแ้ ปลและบัญญัตศิ ัพท์ขึ้นมาจากคาภาษาองั กฤษ คอื Philosophy

ความหมายของปรัชญา (Philosophy)คาว่า Philosophy ในภาษาอังกฤษ มาจากคาว่าPhilosophia ในภาษากรกีคาว่า Philosophia มาจาก 2 คา คอื Philos + SophiaPhilos แปลวา่ ความรกั (Love)Sophia แปลว่า ปญั ญา ความรู้ (Wisdom)ดังนั้น Philosophia (Philosophy) จึงแปลว่า ความรักในความรู้ (Love of wisdom) หรอื ความสนใจในการแสวงหาความรู้

ความหมายของปรัชญา (Philosophy)ดังน้ัน คาว่า ปรัชญา และ Philosophy จึงมีความหมายที่แตกต่างกันPhilosophy ถือว่าอยู่ในข้ันแสวงหาความรู้ ซ่ึงยังมีความสงสัยทใ่ี หค้ ดิ คน้ หามากมายสว่ นปรชั ญา ถอื ว่าอยใู่ นข้ันบรรลหุ รอื สาเร็จแลว้ ซึ่งถอื ว่าหมดความสงสัยในสง่ิ ท่ตี อ้ งการค้นหาแลว้ดังน้นั Philosophy จึงเป็นเบอ้ื งต้นของปรชั ญา และปรชั ญากเ็ ปน็ เบื้องปลายของ Philosophy

ปรชั ญาคอื อะไรเพลโต: ปรัชญา คือความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติของสรรพส่ิงที่เป็นนริ นั ดรและเป็นสารตั ถะจริงๆออกุสต์ กองต์: ปรัชญา คือศาสตร์ของบรรดาศาสตร์ต่างๆทั้งหลายทง้ั ปวงพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525: ปรัชญา คือวชิ าท่วี า่ ด้วยหลักแห่งความรู้ และความจริง

ลกั ษณะของปรชั ญา1. มลี ักษณะที่เป็นจริงและสงู สุดในมติ ทิ างปรัชญาตะวันออกสิง่ ท่เี ปน็ จริงแท้และสงู สดุ คอื พรหมนั โมกษะ นพิ พาน เป็นต้น2. มลี กั ษณะทเ่ี ป็นข้อคิดข้นั พืน้ ฐานในมติ ทิ างปรัชญาตะวนั ออกท่ีพยายามข้อคิดขั้นพ้นื ฐานมาปรบั ใช้ในชีวิตประจาวนั

ลกั ษณะของปรัชญา3. มีลักษณะท่ีท้าทายต่อผูแ้ สวงหาหรอื มีลกั ษณะที่ต้องเรียนรู้ในมิตทิ ้งั ปรชั ญาตะวนั ออกและตะวันตก ซึ่งกระตุ้นให้ผู้มีความสงสัยได้แสวงหา เชน่ เจ้าชายสิทธัตถะ ธาเลส เปน็ ต้น4. มลี กั ษณะทีไ่ ม่มีทส่ี นิ้ สดุในมิติทางปรัชญาตะวันตก ซ่ึงต้องพยายามสงสัยในทุกอย่างและพยายามหาคาตอบใหไ้ ด้ เม่ือได้แลว้ กต็ อ้ งพยายามสงสัยในเร่อื งต่อไปเร่อื ยๆ

ลกั ษณะของปรชั ญา5. มลี ักษณะวิพากษ์ในมิติทางปรัชญาตะวันตก ท่ีต้องคิดวิเคราะห์ ซักถาม โต้แย้งด้วยเหตผุ ลหาความจรงิ ในส่งิ ที่เปน็ ประสบการณใ์ หไ้ ด้6. ปัญหาปรชั ญามีลักษณะเปน็ ปัญหาขนั้ พืน้ ฐานในมิติท้ังปรัชญาตะวันออกและตะวันตก ซ่ึงเป็นปัญหาขั้นพน้ื ฐานจรงิ ๆ ของชีวติ เช่น ความจริงของชีวติ คืออะไรอะไรคือเป้าหมายสูงสุดของมนุษย์ เป็นต้น

วิวัฒนาการของปรชั ญาปรชั ญาเกิดข้นึ มาพรอ้ มๆ กบั การท่มี นุษย์รจู้ กั คดิส่วนวิชาปรัชญาเกิดข้ึนราว 3,000 ปีมาแล้ว จากหลักฐานคือคัมภรี ์พระเวทววิ ัฒนาการปรัชญา สามารถแบง่ ออกไดเ้ ป็น 5 ยุคด้วยกนั คือ1. ยคุ ดึกดาบรรพ์หรือยุคก่อนประวตั ิศาสตร์เนื่องจากปรัชญาเกิดมาจากความสงสัย ในยุคน้ีแม้ไม่มีหลักฐานแน่ชัดแต่ความสงสัยของมนษุ ยก์ ส็ ามารถทาใหเ้ กิดความเชื่อคอื -วญิ ญาณนิยม (Animism) -เทวนยิ ม (Theism)

วิวฒั นาการของปรัชญา2. ยคุ ประวตั ิศาสตรห์ รอื ยคุ กรีกโบราณปรัชญาตะวันตกเกิดคร้ังที่ประเทศกรีกราว 600 ปี ก่อน ค.ศ. โดยเรียกว่า ยคุ กรกี โบราณ ซง่ึ สามารถแบง่ ออกได้เปน็ 3 ยุค คอื 1) กรกี ยุคแรก ยุ ค นี้ จ ะ ส ง สั ย แ ล ะ ส น ใ จ เ ร่ื อ ง ข อ ง ธ ร ร ม ช า ติ ข อ ง ส ร ร พ ส่ิ งโดยเฉพาะปฐมธาตุของโลกวา่ คืออะไร ซึ่งก็คดิ เห็นแตกต่างกัน เชน่ -ธาเลส บอกว่า น้า และโลกนแ้ี บนกลมโดยลอยอยบู่ นนา้ -อะแนกซมิ านเดอร์ บอกวา่ สสารไร้รูป -อแนกซมิ ินสิ บอกว่า อากาศ -เฮราคลติ สุ บอกวา่ ไฟ

วิวฒั นาการของปรัชญา -เอมพโี ดเคลส บอกวา่ ดิน น้า ลม ไฟ -ไพธากอรัส บอกวา่ ตัวเลขหรอื จานวน -เดโมคลติ ุส บอกวา่ ปรมาณู (Atom) 2) กรีกยคุ รุง่ เรือง ยุคน้ีสนใจเรื่องญาณวิทยาและจริยศาสตร์เป็นสาคัญ มีนักปรัชญาท่สี าคญั 3 คน คือ -โสเครตีส มองวา่ ความดีเป็นสากล มมี าตรการแนน่ อนตายตวั คาพูดทโ่ี ดดเดน่ คือ “ความรู้คือคุณธรรม”



วิวฒั นาการของปรชั ญา -เพลโต มองวา่ ความจรงิ และความดมี ีมาตรการแน่นอนตายตัว บ่อเกิดความร้มู ี 2 คอื จากประสบการณแ์ ละเหนอื ประสบการณ์ โลกมี 2 คือ โลกแห่งประสบการณ์ และโลกแห่งแบบ จิตมี 3 ภาค คือ จติ ภาคตณั หา ภาคน้าใจ และภาคปัญญา -อริสโตเติล มองว่า โลกแห่งประสบการณ์และโลกแห่งแบบไม่ได้แยกกนั อยู่ แตแ่ ฝงอยู่รว่ มกันในโลกน้นี ้ีเอง สสารของพระเจา้ คือแบบทปี่ รากฏ ความดคี ือความสุข ซ่งึ ความสขุ ท่นี ี้คอื กจิ กรรมทางศลี ธรรม เป็นคนแรกท่ีคิดพิสจู น์สง่ิ ต่างๆ ดว้ ยตรรกวิทยาแบบอุปนัย

ววิ ัฒนาการของปรัชญา 3) กรีกยุคเสื่อม ยุคน้ีโรมันเรืองอานาจ แผ่อิทธิพลมาถึงกรีก และอนุญาตให้นับถือศาสนาไดอ้ สิ ระ เริ่มมีการนาปรชั ญาผสมกบั แนวคิดทางศาสนาบา้ ง เน้นสนใจเร่ืองจริยศาสตร์ว่าด้วยจุดหมายปลายทางของชีวิต คือความสุข -ลัทธิสขุ นิยม ถือว่า จงแสวงหาความสขุ ใหเ้ ต็มท่ดี ว้ ยความฉลาด -ลัทธิสโตอิก ถือว่า ความสุขเกิดขึ้นได้เพราะไม่ตกเป็นทาสความอยาก ตัดส่ิงทไี่ ม่จาเป็นในชีวติ ท้ิงเสยี -ลัทธซิ ีนิค ถือว่า ความสขุ อยู่ทกี่ ารตัดทุกสิ่งทกุ อยา่ งแมเ้ สือ้ ผา้ อาหารกม็ แี ละกนิ แต่นอ้ ยๆ และดาเนินชวี ติ เย่ยี งสุนขั

ววิ ฒั นาการของปรัชญา3. ยุคกลางยุคน้ีเกิดราวคริสต์ศตวรรษที่ 5-15 โดยศาสนาคริสต์เรืองอานาจและได้ผสมผสานกับปรัชญากรีก เกิดเป็นปรัชญาศาสนาขึ้น จึงเรียกยุคนี้ได้ว่า “ยุคคาทอลิก” หรือ “ยุคมืด” ก็ได้ เพราะแนวคิดทางปรัชญาต่างๆ ตกอยู่ภายใต้อิทธพิ ลศาสนาคริสต์ ยุคน้ีมีนักปรัชญาทสี่ าคัญ คือ-เซนตอ์ อกัสติน มองวา่ ปรชั ญามีหนา้ ที่ทาให้มนุษยเ์ ข้าใจสิ่งท่ีตนเอง ศรทั ธา หรือชว่ ยเสริมศรทั ธาให้แกร่งขึ้น พระเจ้าคอื ความจรงิ พระองคส์ ร้างโลกจากความว่างเปล่า การทาดคี อื การทาตามทีพ่ ระเจา้ ส่ัง อานาจทางการเมอื งของรัฐมาจากพระเจ้า พยายามผสมปรชั ญาเพลโตเข้ากบั คาสอนคริสต์ใหไ้ ด้





ววิ ฒั นาการของปรัชญา-เซนต์โทมัส อาไควนัส มองวา่ -พระเจ้าสร้างโลกจากความวา่ งเปลา่ ซง่ึ พระองค์จะสร้างหรือไมก่ ็ได้ -มนษุ ย์มีความรู้เรื่องพระเจ้าเฉพาะจากประสบการณ์ แล้วคอยเปรียบเทียบเอา -วิธีการพิสูจน์การมีอยู่ของพระเจ้าจากประสบการณ์คือ พิสูจน์จากการเคล่ือนไหว จากการเป็นสาเหตุ จากความไม่ยง่ั ยืน จากระดบั ความสมบูรณ์และจะต้องอาศยั การสงั เกตถึงจดุ หมายหรือความเป็นระเบียบที่เรียกว่า พิสจู น์จากแบบแผน -ความสขุ ท่ีสงู สดุ และดีสดุ คอื ความสขุ แบบนกั บญุ ท่ีใช้ปัญญาในการแสวงหาพระเจ้า -พยายามผสมปรัชญาอริสโตเติลเข้ากบั คาสอนคริสต์

วิวฒั นาการของปรัชญา4. ยคุ สมยั ใหม่ (นวยคุ )ยคุ น้เี ร่ิมต้นราวคริสต์ศตวรรษท่ี 15-16 ซึ่งสนใจคน้ คว้าหาวิธีคดิ ท่ีถูกต้องด้วยอาศยั หลักทางวิทยาศาสตร์ ไม่เก่ียวขอ้ งกับศาสนา เกดิ ศาสตร์ตา่ งๆ มากมาย -ฟรานซิล เบคอน มองว่า อคติคืออุปสรรคในการคิดที่ถูกต้อง จาเป็นต้องกาจดั อคตใิ ห้ได้ (ถือเป็นบิดาปรัชญาตะวันตกสมยั ใหม่) -เรเน เดการ์ตส์ มองว่า ความรู้เกิดจากการคิดหาเหตุผล มนุษย์มีความรู้ติดตัวมาแตก่ าเนิดเนน้ การคดิ สงสัยเปน็ เบอ้ื งต้นแลว้ ค้นหาความจริงดว้ ยเหตผุ ล -จอร์น ล๊อค มองว่า ความรูท้ ีแ่ ท้จรงิ เกิดจากประสบการณ์มนษุ ยไ์ มม่ ีความรตู้ ิดตวั มาแตก่ าเนดิสร้างทฤษฏสี ญั ญาประชาคมตน้ แบบระบอบประชาธปิ ไตย

ววิ ัฒนาการของปรชั ญา-อิมมานูเอล ค้านท์ พยายามประนีประนอมระหว่างเหตุผลนิยมและประสบการณ์นิยม โดยมองวา่-ความรู้เกิดจากการคดิ หาเหตผุ ลจากประสบการณ์ (ความรู้เดิม+ความรูใ้ หม่)-ความดสี งู สุดคือ การทาตามหน้าที่ซึ่งมาจากเจตจานงที่ดี (Good will)-ความคิดทางจริยศาสตร์จะเน้นที่การกระทา ไมเ่ นน้ ที่ผลของการกระทา

ววิ ัฒนาการของปรชั ญา5. ยุคปจั จุบนั (หลังนวยุค)เร่ิมต้นหลังการสิ้นชีวิตของอิมมานูเอล ค้านท์ โดยพยายามอธิบายวิเคราะห์แนวคดิ ของค้านทเ์ ปน็ สาคญั เกดิ แนวคดิ ปรชั ญาต่างๆ สรปุ ได้ ดงั นี้-อัชฌัตติญาณนิยม มองว่า ความรู้หรือความจริงต้องเกิดจากการฝึกตน และหยั่งรู้ เหน็ แจ้งดว้ ยตนเองเทา่ นั้น-ปฏิบัตินิยม มองว่า ทุกทฤษฏีต้องสามารถปฏิบัติได้และให้ผลเป็นประโยชน์ได้ จึงจะดที ีส่ ดุ-ปฏฐิ านนิยม มองว่า ความรแู้ ละความจริงแทต้ ้องสามารถพิสูจนไ์ ด้ดว้ ยวธิ ที างวทิ ยาศาตรเ์ ท่านั้น-อตั ถิภาวนิยม มองว่า มนุษยท์ กุ คนมีเสรภี าพในตนเองทจี่ ะคดิและทาอะไรก็ได้ ไมเ่ ก่ยี วข้องใดๆ กบั พระเจา้

ขอบข่ายของปรัชญาปรัชญาแบ่งออกไดเ้ ปน็ 2 สาขาใหญ่ คือ1. ปรัชญาบรสิ ุทธ์ิ2. ปรชั ญาประยุกต์ จริยศาสตร์ ตรรกศาสตร์ ศึกษาเรื่องความดี/ ศึกษาเร่ืองการ ญาณวทิ ยา ชวั่ , ความถูก/ผดิ , เกณฑต์ ดั สินจริยะ ใชเ้ หตุผล, ศึกษาเร่ืองความรู้ วธิ ีการตดั สิน เช่น บ่อเกิด, ลกั ษณะ ความจริง , ธรรมชาติ, วธิ ี สุนทรียศาสตร์ แสวงหาความรู้ ฯลฯ ศึกษาเร่ืองความ งามต่างๆ ท้งัอภปิ รัชญา ปรัชญา คุณวทิ ยา ดนตรี ศิลปะ บริสุทธ์ิ ศึกษาเร่ืองโลก พระเจา้จกั รวาล ฯลฯ

ขอบข่ายของปรัชญา ปรัชญา ปรัชญา ปรัชญา ศาสนา ศิลปะ คณิตศาสตร์ ปรัชญา ปรัชญา ปรัชญาจติวทิ ยาศาสตร์ ประยุกต์ปรัชญา ปรัชญาการเมือง สังคม

ขอบคณุ ครบั

เป็ นมนุษย์ เป็ นได้ เพราะใจสูง เหมือนหนึ่งยงู มีดี ท่ีแววขน ถา้ ใจตา่ เป็ นได้ แคเ่ พียงคน ยอ่ มเสียที ท่ีตน ไดเ้ กิดมา ใจสะอาด ใจสว่าง ใจสงบ ถา้ มีครบ ควรเรยี ก มนุสสา เพราะคิดถูก พูดถกู ทุกเวลาเปรมปรดี า ทุกคืนวนั สุขสนั ตจ์ ริงใจสกปรก มืดมวั เพราะรอ้ นเร่า ใครมีเขา้ ควรเรียก ว่าผีสิง เพราะคิดผิด ทาผิด จติ ประวิง แตใ่ นส่ิง นาตวั กล้วั อบาย...