E-book การจำแนกพืช

การจำแนกพืช Plant classification

คำนำ หนั งสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book) เล่มนี้ คณะผู้จัดทำได้จัดทำขึ้นเพื่อเป็น นวัตกรรมส่งเสริมการศึกษาเรื่อง การจำแนกพืช และส่งเสริมให้นั กเรียนเกิดความ สนใจและรั กในธรรมชาติมากยิ่งขึ้น พืชเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีความสำคัญต่อคนและสัตว์เป็นอย่างมาก เพราะ เป็นแหล่ง อาหารและอากาศซึ่งจำเป็ นต่อการดำรงชีวิตของคนและสั ตว์และยั งช่วยสร้างสมดุล ให้แก่ธรรมชาติ ซึ่งพืชสามารถจำแนกได้โดยใช้เกณฑ์ต่างๆในการจำแนก โดยผู้จัด ทำได้นำมาสร้างในรูปแบบของหนั งสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book) เพื่อให้เกิดความ สะดวกในการนำมาใช้สอน ตลอดจนนั กเรียนและผู้ที่สนใจสามารถเข้ามาทำการ ศึกษาหาความรู้ คณะผู้จัดทำ ขอขอบพระคุณผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกท่านในการจัดทำหนั งสือ อิเล็กทรอนิกส์ (E-book) เล่มนี้ ให้สำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี และหวังว่าจะเป็น ประโยชน์ต่อการเรียนการสอน ตลอดจนเกิดประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจการจำแนกพืช สืบไป หากเกิดข้อผิดพลาดปนะการใดขออภั ยมา ณ ที่นี้ ด้วย คณะผู้จั ดทำ

สารบั ญ หน้ า เรื่ อง 1 3 การจำแนกพืช 7 ประเภทของพืชที่จำแนกจากดอก 13 ประเภทของพืชที่จำแนกจากใบเลี้ยง 15 17 ตั วอย่างพืชดอก 18 ตั วอย่างพืชไม่มีดอก 19 ตั วอย่างพืชใบเลี้ยงเดี่ยว 20 ตั วอย่างพืชใบเลี้ยงคู่ 22 แบบฝึ กหัดทบทวนความรู้ 23 แบบทดสอบ 24 เฉลยแบบฝึ กหัดทบทวนความรู้ เฉลยแบบทดสอบ อ้างอิง

1 การจำแนกพืช พืช คือ สิ่งมีชีวิตที่สามารถสร้างอาหารเองได้ การสร้างอาหาร ของพืช โดยการสังเคราะห์แสงเกิดขึ้นเฉพาะเวลาที่มีแสง โดย เฉพาะ ช่วงกลางวัน ซึ่งจําเป็นต้องอาศัยปั จจัยต่างๆ ดังนี้ 1. คลอโรฟิลล์ทําหน้าที่ดึงดูดพลังงานแสงเข้ามาปรุงอาหารเปรียบ เสมือนพอครั ว 2. คาร์บอนไดออกไซด์ 3. น้ำ 4. แสง

2 พืชที่พบเห็นอยู่รอบๆ ตัวเรามีอยู่มากมายหลายชนิด นั กวิทยาศาสตร์ จึงจำแนกพืชไว้เป็นกลุ่มๆ เพื่อให้สะดวกในการ ศึกษาพืชจำแนกออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ ประเภทของพืช จำแนกจากดอกและจากใบเลี้ยงของพืช

3 1. ประเภทของพืชจำแนกจากดอก พืชดอกและพืชไม่มีดอก พืชดอกยังจำแนกเป็นพืชใบ เลี้ยงเดี่ยวและพืชใบเลี้ยงคู่ โดยใช้ลักษณะภายนอกเป็นเกณฑ์ เช่น ลักษณะของราก ลำต้น เส้นใบ 1.1 พืชมีดอก คือ พืชที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้ว จะออกดอกเพื่อใช้ในการสืบพั นธุ์สามารถจำแนกชนิ ดของดอก โดยพิจารณาจากจำนวนดอกบนหนึ่งก้าน สามารถแบ่งออกได้ เป็นดอกเดี่ยว ดอกช่อ และดอกรวม ดอกเดี่ยว ( single folwer) คือ ดอกไม้ที่มี ดอกอยู่เพียงดอกเดียวบนก้านชูดอกเพียงก้านเดียว เช่น ดอกบัว ดอกจำปี ดอกมะเขือ ดอกชบา

4 ดอกช่อ ( inflorescence flower ) คือ ดอกที่ ประกอบด้วยดอกย่อยหลายๆ ดอกอยู่บนหนึ่งก้านดอก แต่ละดอก มีดอกย่อย มีก้านดอกย่อย ที่โคนก้านดอกย่อยมีใบประดับรองรั บ ด้วยก้านดอกย่อยอยู่บนช่อดอก ช่อดอกของพืชแต่ละชนิดรูปร่าง ลักษณะแตกต่างกัน นั กพฤกษศาสตร์ได้จำแนกช่อดอกออกเป็น 2 พวก ใหญ่ๆ คือ 1. ช่อดอกที่มีดอกช่อเกิดตามแกนกลาง ช่อ ดอกนี้ เจริญออกไปได้เรื่อยๆ ทำให้ช่อดอกยาวขึ้น ดอกที่เกิดก่อน อยู่ด้านล่างจะบานก่อน 2. ช่อดอกที่ดอกย่อยแตกออกจากแกนกลาง หรือไม่แตกออกจากแกนกลางก็ได้ ลักษณะที่สำคัญคือ ดอกย่อย ที่อยู่บนสุดจะแก่หรือบานก่อนดอกย่อยอื่นๆ ที่อยู่ถัดออกมาด้าน ข้าง

5 ดอกรวม (composite flower) เป็นดอกช่อ ชนิดหนึ่ง (แบบhead ) ซึ่งจะประกอบด้วยดอกย่อยเล็กๆ จำนวน มากรวมอยู่บนฐานรองดอก มีก้านชูดอกอันเดียวกันมองดูคล้าย ดอกเดี่ยว เช่น ดอกบานชื่น 1.2 พืชไร้ดอก เป็นพืชที่มีส่วนประกอบไม่ครบทำ ให้ไม่มีดอกแม้ว่าจะเจริญเติบโตอย่างเต็มที่แล้วก็ตาม พืชพวกนี้ ไม่มีดอกสำหรั บใช้ในการสืบพันธุ์ จึงจัดเป็นพืชชั้นต่ำ แต่สืบพันธุ์ ด้วยการสร้างสปอร์ (Spore) ซึ่งงอกเป็นต้นใหม่ได้ เช่น มอส เฟิร์น สน ปรง ชายผ้าสีดา ผักกูด ผักแว่น เป็นต้น

6 พืชไร้ดอกบางชนิ ดมีสีเขียว เช่น เฟิร์น มอส ตะไคร่น้ำ สาหร่ายบางชนิด พืชไร้ดอกบางชนิ ดไม่มีสีเขียว มีการสืบพันธุ์ แบบไม่อาศัยเพศ โดยการแบ่งเซลล์ แตกหน่อ และการใช้สปอร์ แทน เช่น มอส เฟิร์น สาหร่าย ตะไคร่น้ำ เป็นต้น

7 2. ประเภทของพืชจำแนกจากใบเลี้ยง 2.1 พืชใบเลี้ยงเดี่ยว (Monocotyledon) พืชใบเลี้ยงเดี่ยว คือ พืชที่เมื่อใบแรกแทงออกมาจาก เมล็ด มีใบเดียว และเมื่อเติบโตขึ้นจะเห็นลำต้นเป็นข้อปล้อง อย่างชัดเจน ได้แก่ พืชจำพวกหญ้า ข้าว ข้าวโพด อ้อย ไผ่ พืช เหล่านี้ จะมีใบเรียงตัวเป็นเลขคี่หรือใบเดียว เส้นบนใบจะเรียง ตัวแบบขนานไปตามแนวยาวของใบ ลำต้นมักเรียว และเป็น พืชล้มลุกเป็นส่วนมาก พืชในกลุ่มนี้ มีระบบรากฝอย แน่นอน ว่าพวกมันมีดอก และจำนวนกลีบดอกของพืชกลุ่มนี้ จะมี 3 กลีบ

8 ซึ่งพืชใบเลี้ยงเดี่ยวมีมัดท่อลำเลียงแบบกระจัดกระจาย นั่น แปลว่า หากนำต้นพืชมาตัดขวางจะเห็นท่อลำเลียงกระจาย ไปทั่ว ที่สำคัญคือ พืชใบเลี้ยงเดี่ยวไม่มีการเจริญออกด้าน ข้าง กล่าวคือ ไม่มีกิ่งก้านสาขาออกด้านข้าง อายุของพืชกลุ่ม นี้ จะสั้นอาจมีอายุเพียง 1 ปี หรือมากกว่านั้นเล็กน้อย อย่างไร ก็ดี พืชกลุ่มนี้ โตได้ไวกว่าพืชใบเลี้ยงคู่มาก หากเป็นพืชกลุ่ม การเกษตรก็จะเป็นกลุ่มที่ให้ผลผลิตได้รวดเร็ว เช่น อ้อย ข้าวโพด ข้าว ซึ่งใช้เวลาไม่ถึง 1 ปี ก็สามารถเก็บเกี่ยว ผลผลิตได้แล้ว

9 2.2 พืชใบเลี้ยงคู่ (Dicotyledon) พืชใบเลี้ยงคู่จะงอกออกจากเมล็ดพร้อมกั บใบ เลี้ยง 2 ใบ และเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้วจะเห็นข้อและปล้อง ในส่วนของลำต้นไม่ชัดเจน เนื่ องจากมันมักจะมีเปลือกแข็ง ห่อหุ้ม และยังมีการเจริญเติบโตออกด้านข้าง มีกิ่งก้านสาขา แผ่ทุกทิศทางเพื่อเก็บเกี่ยวแสงแดดได้มากกว่า รากของพืชใบ เลี้ยงคู่เป็นระบบรากแก้ว และนั่นทำให้ต้นของพืชใบเลี้ยงคู่มี ความมั่นคงมากกว่า

10 ทั้งยังมีอายุยาวนานกว่าพืชใบเลี้ยงเดี่ยวด้วย แกนกลาง ของลำต้นพืชกลุ่มนี้ จะไม่มีท่อลำเลียง แต่จะเป็นเนื้ อไม้ซึ่งมี ความแข็งแรงคงทน ส่วนท่อลำเลียงจะจัดเรียงเป็นวงอย่างมี ระเบียบอยู่รอบลำต้น ส่วนใบของพืชกลุ่มนี้ มีลักษณะกว้าง มี การแตกแขนงเป็นร่างแหออกจากแกนกลางของใบ จำนวน ของกลีบดอกจะมี 4 - 5 กลีบ หรือทวีคูณของ 4 - 5 หาก ปลูกพืชใบเลี้ยงคู่เพื่อเก็บเกี่ยวผลผลิต ส่วนใหญ่มักต้องใช้ เวลา นานกว่าพืชใบเลี้ยงเดี่ยวถึงจะเก็บเกี่ยวผลผลิตได้

11 ทั้งนี้ ยังมีความแตกต่างกันอีกมากระหว่างพืชใบเลี้ยง เดี่ยวและใบเลี้ยงคู่ อย่างเช่น ลักษณะโครงสร้างของเกสร หรือปากใบ (Stomata) แต่มันยากที่จะสังเกตเห็นชัดด้วยตา เปล่า นอกจากใบเลี้ยงและใบแท้ที่กล่าวไปในข้างต้น พืชยัง มีใบชนิดอื่นๆ ที่เกิดขึ้นตามหน้าที่และตำแหน่งจำเพาะของ มัน ใบแท้เองก็สามารถแบ่งได้อีก 2 แบบด้วยกัน คือ ใบ เดี่ยว (Simple leaf) ซึ่งเป็นใบที่ติดกับก้านใบเดี่ยวๆ โดย งอกออกมาจากลำต้น และใบประกอบ (Compound leaf) ซึ่งประกอบด้วยใบมากกว่า 2 ใบขึ้นไปและมักเข้าคู่กันอย่าง สมมาตร

12 หากไม่นั บใบที่ปลายก้านใบ ใบทั้งหมดนี้ จะติดอยู่กับก้าน ใบเพียงก้านเดียว ใบบางประเภทก็มีการปรั บเปลี่ยนให้ทำ หน้าที่อื่นๆ เช่น เพื่อการสะสมอาหาร เรียกว่า Storage leaf และใบเลี้ยงเองก็จัดอยู่ในกลุ่มนี้ ใบดอก ซึ่งเป็นใบที่ได้รั บ สิทธิพิเศษในการเปลี่ยนสีเพื่อประโยชน์ในการดึงดูดแมลง เพื่อมาผสมพันธุ์ เนื่ องจากกลีบดอกอาจจะมีขนาดเล็กไม่ สะดุดตา พืชจึงปรั บมาใช้ใบเข้าช่วย เช่น เฟื่ องฟ้ า หรืออาจ เปลี่ยนเป็นเกราะป้ องกันอย่างต้นเหงือกปลาหมอซึ่งเปลี่ยน ใบกลายเป็นหนาม เป็นต้น

13 ตั วอย่าง กุหลาบ ดาวกระจาย เข็ม ชบา ราชพฤกษ์ https://www.pinterest.com/

พืชดอก 14 กล้วยไม้ บานชื่น บั ว ลิลลี่ ดาวเรือง https://www.pinterest.com/

15 ตั วอย่าง มอส ข้าหลวงหลังลาย ช้องนางคลี่ เฟิ ร์น ชายผ้าสีดา https://www.pinterest.com/

พืชไม่มีดอก 16 ผั กกูด สาหร่าย ปรง หวายทะนอย หญ้าถอดปล้อง https://www.pinterest.com/

17 ตัวอย่างพืชใบเลี้ยงเดี่ยว อ้อย ข้าวโพด ตะไคร้ ข้าว ไผ่ https://www.pinterest.com/

18 ตัวอย่างพืชใบเลี้ยงคู่ มะม่วง พริก จำปี มะเขือ ถั่ว https://www.pinterest.com/

19 แบบฝึ กหั ดทบทวนความรู้ คำชี้แจง: จงเขียนเครื่องหมาย หน้าข้อความที่ถูกต้องหรือเขียน เครื่องหมาย X หน้าข้อความที่ผิด ……….1. ดอกเป็นส่วนที่ทาหน้าที่ในการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ ……….2. กลีบดอกบางชนิดมีกลิ่นหอมเพื่อช่วยล่อแมลงมาผสมเกสร ……….3. ส่วนประกอบของดอกประกอบเป็นชั้นๆอยู่บนก้านดอก ……….4. กลีบเลี้ยงทาหน้าที่หาอาหารให้กับดอก ……….5. กลีบดอกมีสีสันสวยงามทาหน้าที่ช่วยล่อแมลงเพื่อช่วยใน การผสมพั นธ์

แบบทดสอบ 20 คำชี้แจง: ข้อสอบเป็นแบบปรนั ยมีทั้งหมด 5 ข้อ 5 คะแนน จงทำเครื่องหมาย (x) ลงในกระดาษคาตอบข้อที่ถูกต้องที่สุดเพียง ข้อเดียว 1. พืชดอกมีลักษณะสำคัญอย่างไร ก. มีรากฝอย ข. เส้นใบเป็นร่างแห ค. มีดอกใช้ในการสืบพันธุ์ ง. กลีบดอกแบ่งเป็นชุด ชุดละ 4-5 กลีบ 2. กลุ่มของพืชดอก คือข้อใด ก. กุหลาบ เฟื่ องฟ้ า มะลิ ข. กุหลาบ มอส เฟิร์น ค. มอส เฟิร์น ผักกูด ง. มอส มะลิ สน

21 แบบทดสอบ(ต่อ) 3. กลุ่มของพืชไม่มีดอก คือข้อใด ก. ปรง ผักกูด จอก ข. เฟิร์น ไผ่ ผักแว่น ค. มอส เฟิร์น ผักกูด ง. มอส สน ผักตบชวา 4. ลักษณะสำคัญของพืชไม่มีดอก คืออะไร ก. มีระบบรากแก้ว ข. สืบพันธุ์ด้วยสปอร์ ค. ลำต้นเป็นข้อปล้องชัดเจน ง. สร้างเมล็ดจากดอกที่ผสมพันธุ์แล้ว 5. ข้อใดไม่เกี่ยวข้องกับพืชดอก ก. รั งไข่ ข. สปอร์ ค. เกสร ง. ละอองเรณู

22 เฉลยแบบฝึ กหั ดทบทวนความรู้ ( )...1. ดอกเป็นส่วนที่ทาหน้าที่ในการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ ( )...2. กลีบดอกบางชนิดมีกลิ่นหอมเพื่อช่วยล่อแมลงมาผสมเกสร ( )...3. ส่วนประกอบของดอกประกอบเป็นชั้นๆอยู่บนก้านดอก ( )...4. กลีบเลี้ยงทาหน้าที่หาอาหารให้กับดอก ( )…5. กลีบดอกมีสีสันสวยงามทาหน้าที่ช่วยล่อแมลงเพื่อช่วยใน การผสมพั นธ์

23 เฉลยแบบทดสอบ 1. ค มีดอกใช้ในการสืบพันธุ์ 2. ก กุหลาบ เฟื่ องฟ้ า มะลิ 3. ค มอส เฟิร์น ผักกูด 4. ข สืบพันธุ์ด้วยสปอร์ 5. ข รั งไข่

24 อ้ างอิ ง https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/63521/-scibio-sci https://sites.google.com/site/amonratwongkat/5-hnwy-kar-reiyn-ru-thi-4? fbclid=IwAR1mh7tW4G8WIv7kJvL2s_Sj03rGyy2SZpGrvwa5B7o2K_c M47kKUnrzYI4

คณะผู้จั ดทำ นางสาวเครือลัดดา ศรีทอง นางสาวปารณีย์ มัฎฐารั กษ์ นางสาวอภิญญา บุญแก้ว รหัสนั กศึกษา: 6110941205 รหัสนั กศึกษา: 6110941215 รหัสนั กศึกษา: 6110941226 นั กศึกษาสาขาวิชาวิทยาศาสตร์ทั่วไป (ว.61) คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภั ฏภูเก็ต