คู่มือมาตรฐานห้องสมุดสีเขียว

สารบัญ หนา้ ท่ี 1 มาตรฐานห้องสมดุ สเี ขยี ว 2 2 เรอ่ื ง 3ท่มี าและความสาคญั 4หมวดท่ี 1 ท่ัวไป 5หมวดท่ี 2 โครงสรา้ งพน้ื ฐานทางด้านกายภาพหมวดท่ี 3 การจัดการทรพั ยากรและพลงั งาน 6หมวดท่ี 4 การจัดการของเสยี และมลพษิ 7หมวดที่ 5 การบริหารจัดการและการให้บริการห้องสมดุ 8 เพอ่ื สง่ เสรมิ การอนุรกั ษ์พลงั งานและสิง่ แวดล้อมหมวดที่ 6 บทบาทของบุคลากรหอ้ งสมุดและผมู้ สี ่วนเกี่ยวข้องหมวดที่ 7 เครอื ข่ายและความร่วมมอื ระหวา่ งหอ้ งสมดุหมวดท่ี 8 การประเมนิ คณุ ภาพหอ้ งสมุดสเี ขยี วตามตัวช้วี ัดทีก่ าหนด

1 ห้องสมุดสีเขยี ว ท่ีมาและความสาคัญ หอ้ งสมดุ สีเขียว หมายถึง ห้องสมดุ ทั้งภาครัฐและเอกชนทจี่ ดั ตง้ั เพอื่ เป็นแหล่งการเรียนรู้ใหบ้ ริการทรัพยากรสารสนเทศ ท่ีมกี ารส่งเสริมการเรยี นรู้ดา้ นการอนุรกั ษ์พลงั งานและส่งิ แวดล้อม มีการบริหารจัดการเพื่อการประหยดั พลังงานและรักษาสิ่งแวดล้อม สานักหอสมดุ มหาวิทยาลัยนเรศวรไดเ้ ตรียมความพร้อมเพ่ือขอการรับรอง มาตรฐานห้องสมุดสเี ขียว พ.ศ.2558 ตามประกาศสมาคมหอ้ งสมุดแหง่ ประเทศไทย ในปี พ.ศ.2561 โดยการดาเนนิ งานนั้นเร่ิมจากนโยบายในการบริหารและพฒั นาสานกั หอสมุดระยะ 4 ปี (2559-2563) ดา้ นบริหารจดั การของผอู้ านวยการสานักหอสมดุ ทเี่ ข้ารับตาแหน่งในวันที่ 26 มนี าคม 2559 ในด้านการอนรุ ักษ์พลงั งานซึง่ เช่ือมโยงกบั กรอบแนวคิดตามนโยบายและเช่ือมโยงกับแผนพัฒนามหาวิทยาลัยนเรศวรระยะ 10 ปี (2560-2569) ในกลยทุ ธ์ที่ 3การพฒั นามหาวิทยาลัยไปสู่มหาวิทยาลัยสเี ขยี ว (green and clean university) ในมาตรการที่ 5พัฒนาด้านกายภาพ ส่งิ แวดล้อม ภูมิทศั น์ แหลง่ เรียนรภู้ ายในมหาวิทยาลัยให้มีระบบท่เี อือ้ ต่อการเรียนการสอน การวจิ ยั การปฏิบัตงิ านอยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ (The best place to live, to work and tostudy) สานักหอสมุดจงึ ได้กาหนดไว้ในยุทธศาสตรท์ ี่ 1 การพฒั นาคุณภาพมาตรฐานการดาเนินงานห้องสมุด มาตรการท่ี 9 มีระบบบรหิ ารจดั การสานกั งานสีเขียวของสานกั หอสมุด ของแผนยทุ ธศาสตร์สานกั หอสมุด มหาวิทยาลยั นเรศวร ชว่ งแผนการพัฒนาการศกึ ษาระดับอุดมศึกษา ฉบับท่ี 12(พ.ศ.2560-2564) สานักหอสมดุ มหาวิทยาลัยนเรศวรไดเ้ ขา้ รว่ มพิธลี งนามความรว่ มมอื ทางวิชาการดา้ นการพฒั นาเครอื ข่ายห้องสมดุ สีเขียว ( 1 พฤศจิกายน 2559 – 24 มถิ นุ ายน 2562) ในวันท่ี 2 พ.ย. 2559ณ สานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ และได้เสนอแผนพัฒนาหอ้ งสมดุ สีเขยี ว ประจาปีงบประมาณ 2560 หลังจากน้นั ผ้บู ริหารและบุคลากรไดเ้ ขา้ รับการฝึกอบรมมาตรฐานและเกณฑ์การพัฒนาหอ้ งสมุดสีเขยี ว แนวทางปฏบิ ัติและวธิ ีการตรวจประเมินตามขอ้ กาหนดของมาตรฐานห้องสมุดสีเขียว ตลอดจนการศึกษาดูงานเพ่ือนาความรู้ที่ไดร้ บั มาวางแผน กาหนดแนวทางการดาเนินงาน และการติดตามประเมนิ ผล การดาเนินงานเพอื่ พัฒนาห้องสมดุ สเี ขียว ต้องส่งเสรมิ การเรียนรดู้ า้ นการอนรุ กั ษพ์ ลงั งานและส่งิ แวดลอ้ มและลงมอื ปฏิบัติให้เกดิ ผลลัพธท์ างด้านการลดการใช้พลงั งานและรกั ษาสิง่ แวดล้อม ให้สอดคล้องกบั ข้อกาหนดมาตรฐานห้องสมดุ สเี ขยี ว ที่ประกอบไปด้วย 8 หมวด

2 หมวดที่ 1 ทัว่ ไปแนวทางเชงิ ปฏิบตั ิ 1.1 กาหนดวสิ ยั ทศั น์ พันธกิจ เป้าหมาย และยุทธศาสตร์ 1.2 วเิ คราะหป์ ระเดน็ ปญั หา ดา้ นพลงั งานและส่ิงแวดล้อม เพ่ือกาหนดเป้าหมายและยุทธศาสตร์ 1.3 กาหนดขอบเขตการดาเนนิ งานตามมาตรฐาน หมวดท่ี 2 โครงสรา้ งพื้นฐานทางด้านกายภาพ และเทคโนโลยีที่เป็นมติ รกบั สิ่งแวดลอ้ มแนวทางเชงิ ปฏิบตั ิ 2.1 ศึกษาปัญหาและสภาพอาคารทเ่ี ปน็ อปุ สรรคตอ่ การอนรุ กั ษพ์ ลงั งานและ สง่ิ แวดลอ้ ม 2.2 มีแผนงานปรับปรุงโครงสร้างและวสั ดุประกอบอาคารใหเ้ อ้อื ต่อการอนรุ กั ษ์ พลังงานและสิ่งแวดลอ้ ม

3 หมวดที่ 3 การจัดการทรัพยากรและพลงั งานแนวทางเชงิ ปฏิบัติ 3.1 กาหนดให้มีแผนงานและดาเนนิ การตามมาตรการประหยัดไฟฟา้ น้าและทรัพยากร 3.2 กาหนดให้มแี ผนงานและดาเนนิ การลดปรมิ าณของเสยี 3.3 กาหนดใหม้ ขี ้อกาหนดและเงอื่ นไขการว่าจ้าง (TOR ) เพอ่ื ควบคมุ หน่วยงาน ภายนอกท่ีเข้ามาใช้พื้นท่ภี ายในห้องสมดุ ให้ปฏิบตั ิตามขอ้ กาหนดดา้ นการอนรุ ักษ์ พลังงานและสิ่งแวดล้อม 3.4 กาหนดใหม้ กี ารสือ่ สารและรณรงค์ให้ผรู้ ับบริการและบุคลากร ประหยดั ไฟฟา้ ประหยดั น้า และทรพั ยากร ตามแผนงานทก่ี าหนด 3.5 มกี ารกาหนดแผนงานและดาเนนิ การจัดซ้อื /จัดจา้ ง สินค้าและบริการที่เปน็ มติ ร กับส่ิงแวดลอ้ ม 3.6 กาหนดใหม้ ีแผนงานและดาเนนิ การบารงุ รกั ษาระบบตา่ งๆและดาเนนิ การอยา่ ง ตอ่ เน่ือง 3.7 กาหนดให้มแี ผนงานและดาเนนิ การรวบรวมและบนั ทึกขอ้ มลู ปรมิ าณการใชไ้ ฟฟา้ เช้อื เพลิง นา้ กระดาษ และอนื่ ๆ โดยมีการรายงานผล พร้อมเปรียบเทียบขอ้ มลู ยอ้ นหลังประจาทกุ ปี 3.8 กาหนดให้มีแผนงาน และดาเนนิ การดา้ นการส่งเอกสาร และเดนิ ทางระบบรถร่วม หรอื ใชจ้ ดหมายอเิ ล็กทรอนิกส์ (e-Mail) การประชมุ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ (e-meeting) 3.9 กาหนดใหม้ ีแผนงานและการประเมินปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจก กจิ กรรมการปรบั ปรุงวางแผนและมาตรการลดปรมิ าณการปล่อยกา๊ ซเรือนกระจก และ/หรอื การทากจิ กรรมชดเชยคารบ์ อน

4 หมวดท่ี 4 การจดั การของเสยี และมลพษิแนวทางเชงิ ปฏบิ ตั ิ 4.1 กาหนดใหม้ ีแผนงานและดาเนนิ การจัดการขยะ โดยเลอื กวธิ ีการจดั การท่เี หมาะสม ลดปริมาณขยะ (reduce) การใชซ้ ้า (reuse) การนากลับมาใชใ้ หม่ (recycle) ความถูกต้องของการคัดแยกขยะ 4.2 กาหนดใหม้ ีแผนงานและดาเนนิ การจดั การนา้ เสยี วิเคราะหค์ ณุ ภาพน้าเสยี ใชน้ ้ายาทาความสะอาดทเี่ ป็นมิตรกบั สิง่ แวดลอ้ ม รวมทงั้ ลดปรมิ าณการใช้น้า หรอื ใช้นา้ อย่างมีประสิทธิภาพ 4.3 กาหนดให้มีแผนงานและดาเนนิ การจดั การมลพิษทางอากาศ เชน่ ฝนุ่ ละออง ไรฝ่นุ เชื้อรา เชือ้ แบคทเี รยี สารเคมี ควนั บหุ รี่ เขตปลอดบหุ ร่ี การจดั พ้นื ท่ใี หอ้ ากาศ หมนุ เวยี นและถ่ายเทไดส้ ะดวก ตลอดจนการจดั การเพอ่ื ควบคมุ เสยี ง 4.4 มกี ารดาเนนิ กจิ กรรม 5 ส. อยา่ งสม่าเสมอ เพอ่ื จัดพ้นื ทบ่ี ริการและพนื้ ทีส่ านกั งาน ให้สะอาดและเป็นระเบียบเรียบร้อย 4.5 กาหนดใหม้ แี ผนงานและดาเนนิ การเตรยี มความพรอ้ มต่อภาวะฉกุ เฉิน เพอ่ื ป้องกัน ปัญหาสง่ิ แวดลอ้ ม ระงบั เหตุฉกุ เฉิน เชน่ อคั คีภัย อทุ กภัย และวาตภัย

5 หมวดที่ 5 การบริหารจัดการและการให้บริการห้องสมดุ เพ่ือสง่ เสรมิ การอนรุ ักษ์พลังงานและส่งิ แวดล้อมแนวทางเชงิ ปฏบิ ัติ 5.1 กาหนดให้มนี โยบายการพัฒนาหอ้ งสมุดสเี ขียว มกี ารจดั สรรงบประมาณ แต่งตั้ง คณะกรรมการดาเนนิ งาน เพอื่ กาหนดแผนงาน ตดิ ตามประเมนิ ผลและรายงาน ผลไมต่ า่ กว่าปลี ะ 2 ครั้ง 5.2 กาหนดใหม้ แี ผนงานและการจดั กิจกรรมใหบ้ ุคลากรห้องสมุด ผรู้ บั บริการ ผปู้ ระกอบการและผเู้ กี่ยวขอ้ งมีส่วนร่วมและมสี ่วนในการแสดงความคดิ เหน็ 5.3 กาหนดให้มแี ผนงานและดาเนนิ การจัดหาทรัพยากรสารสนเทศดา้ นพลังงานและ สง่ิ แวดล้อม ที่มคี วามทันสมัยและหลากหลายรปู แบบอย่างตอ่ เนอ่ื ง จานวนไม่ น้อยกว่ารอ้ ยละ 5 ของรายชือ่ ทรัพยากรสารสนเทศท้งั หมด 5.4 กาหนดใหม้ กี ารบริการสืบคน้ สารสนเทศ การสอนการรูส้ ารสนเทศ และการ ส่งเสริมการใชส้ ารสนเทศ รวมทง้ั บรกิ ารยืมระหวา่ งหอ้ งสมดุ ดา้ นการอนุรกั ษ์ พลงั งานและสิง่ แวดลอ้ ม 5.5 กาหนดใหม้ ีแผนงานและกิจกรรมสง่ เสรมิ การอา่ น กจิ กรรมส่งเสรมิ การเรียนรู้ ดา้ นอนรุ ักษ์พลงั งานและสิ่งแวดล้อมที่มรี ูปแบบหลากหลายสอดคลอ้ งกบั กล่มุ เปา้ หมาย 5.6 กาหนดให้มแี ผนงานและจัดการฝึกอบรม หรอื การพัฒนาบคุ ลากรห้องสมดุ ใหม้ ี ความรูด้ า้ นการอนรุ กั ษพ์ ลงั งานและส่ิงแวดลอ้ ม เป็นประจาทกุ ปี 5.7 กาหนดให้มแี ผนงานและดาเนนิ จัดกิจกรรมประหยดั พลงั งาน และการรกั ษา ส่งิ แวดล้อมอยา่ งตอ่ เนอื่ งตลอดปี

6 หมวดท่ี 6 บทบาทของบคุ ลากรห้องสมุดและผมู้ ีส่วนเกี่ยวขอ้ งแนวทางเชิงปฏิบตั ิ 6.1 กาหนดใหม้ แี ผนงานการพัฒนาห้องสมดุ สเี ขยี ว โดยผ้บู ริหารหอ้ งสมดุ รวมทั้งรบั ฟังความเหน็ จากบคุ ลากรและผรู้ บั บรกิ าร เสนอใหผ้ บู้ รหิ ารระดบั เหนอื ชั้นขน้ึ ไปทราบ และชแี้ จงบทบาทด้านการอนรุ กั ษ์พลังงานและสง่ิ แวดลอ้ ม ให้ผเู้ ก่ยี วข้อง บุคลากร ผู้รบั บริการ และผ้ปู ระกอบการรบั ทราบ 6.2 กาหนดใหม้ ีแผนงานพฒั นาความรู้ใหก้ บั บุคลากร โดยต้องเขา้ รว่ มการฝกึ อบรม ประชุม สมั มนา หรอื ศึกษาหาความรเู้ พมิ่ เตมิ และกาหนดภาระงานใหบ้ ุคลากรมี สว่ นร่วมดาเนนิ งานในการจดั กิจกรรมและ/หรือการใหบ้ ริการสารสนเทศ ท่ีเกีย่ วข้องกับการอนรุ กั ษ์พลงั งานและส่งิ แวดล้อม 6.3 กาหนดให้มีแผนงานและดาเนนิ การขอความรว่ มมอื กับผ้ปู ระกอบการ ท่ีดาเนินการในอาคารห้องสมุดหรอื ผูป้ ระกอบการท่ีเก่ียวขอ้ ง ดาเนนิ การให้ สอดคล้องกับนโยบายด้านการอนุรกั ษพ์ ลังงานและส่งิ แวดลอ้ ม และให้ความ รว่ มมอื ตามขอ้ กาหนดและเงอื่ นไขการว่าจ้าง 6.4 กาหนดให้มแี ผนงานและดาเนนิ การแจง้ ให้ผู้รับบรกิ ารรบั ทราบนโยบายและ ขอความรว่ มมอื ในการอนุรักษ์พลงั งานและสิง่ แวดล้อม

7 หมวดท่ี 7 เครอื ข่ายและความรว่ มมือระหวา่ งห้องสมุดแนวทางเชงิ ปฏบิ ัติ การเขา้ ร่วมเครอื ข่ายความร่วมมอื หอ้ งสมดุ สีเขียว หรือเครือข่ายอนื่ ๆ ในการจดั การความรหู้ รือแลกเปลีย่ นเรียนรู้รว่ มกัน เชน่ การจัดการประชุม สมั มนา และ/หรือการเขา้ ร่วมประชมุ สมั มนา ด้านการอนรุ กั ษพ์ ลังงานและสงิ่ แวดลอ้ ม

8 หมวดที่ 8 การประเมนิ คุณภาพหอ้ งสมุดสเี ขยี วตามตวั ช้ีวัดทก่ี าหนด อย่างน้อยปีละ 1 ครั้งแนวทางเชงิ ปฏิบัติ 8.1 การประเมนิ ประสทิ ธิภาพการใชพ้ ลังงานไฟฟา้ ที่เหมาะสม เช่น Energy Utilization Index (EUI) 8.2 ประเมนิ ประสิทธภิ าพการจดั การขยะ เช่น ปริมาณขยะลดลง รอ้ ยละของปรมิ าณขยะทีน่ ามา reuse, recycle เพิ่มข้นึ 8.3 การประเมนิ ประสทิ ธิภาพการจัดการนา้ เสีย 8.4 การประเมนิ ประสิทธภิ าพการจัดการมลพษิ ทางอากาศ เชน่ ไม่มเี รอื่ งรอ้ งเรียนจากผรู้ ับบรกิ ารเกีย่ วกับสภาพอากาศและสภาพแวดล้อม ภายในอาคาร จานวนคร้งั ของการล้างระบบปรบั อากาศตอ่ ปี 8.5 การประเมนิ ประสิทธภิ าพการจดั การก๊าซเรอื นกระจก เช่น ร้อยละของการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก คา่ คาร์บอนฟรตุ พรนิ้ ท์องค์กร ตอ่ จานวนผมู้ ารับบริการ

9 ดังนน้ั การเปน็ ห้องสมดุ สีเขียวจะสง่ ผลดีใหแ้ กผ่ รู้ ับบริการทุกคน และเปน็ ประโยชนต์ ่อสงั คมและประเทศชาติ ตลอดจนเป็นวิธที ีส่ าคัญในการลดภาวะโลกร้อน เพือ่ ความสุขของทุกสรรพส่งิ บนโลกใบน้ี อยา่ งไรกต็ ามการเปน็ หอ้ งสมดุ สเี ขยี วไม่สามารถเกดิ ขึ้นไดจ้ ากการบริหารงานของผ้บู รหิ ารและบคุ ลากรของหอ้ งสมดุ เพยี งเทา่ นัน้ แตต่ ้องการความรว่ มมอื จากผรู้ บั บรกิ ารทกุ คน สานกั หอสมุด มหาวทิ ยาลัยนเรศวร ขอเชิญชวน นิสิต บคุ ลากร และประชาชนทว่ั ไปตระหนกั ถงึ ความสาคญั ของการอนุรักษ์พลังงานและสิง่ แวดลอ้ ม เรม่ิ ต้นทจ่ี ติ สานึกของตนเองโดยการกาหนดไว้ในใจของตนอยเู่ สมอให้ประหยดั พลังงาน (ใช้เทา่ ท่ีจาเปน็ เท่าน้ัน) และรกัธรรมชาติ อยากให้คงอยู่ ไม่ต้องการทาลายธรรมชาติ ดงั นัน้ เม่ือเราทาอะไรตอ้ งคดิ กอ่ นเสมอว่าประหยดั พลังงานหรอื ไม่ และธรรมชาตถิ ูกทาลายเพม่ิ ขึ้นหรือไม่ เชน่ ...คิดกอ่ นเสมอ เมือ่ เปิด-ปิดแอร์ ไฟฟา้ แสงสวา่ ง เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้าทกุ ชนิด ...คิดกอ่ นเสมอ เมอื่ ใช้นา้ ดื่มและน้าประปา ...คดิ ก่อนเสมอ เม่อื ใช้ลิฟท์...คดิ ก่อนเสมอ เม่ือใช้กระดาษและวสั ดสุ นิ้ เปลอื งตา่ งๆ ...คดิ ก่อนเสมอ เมอื่ ใช้น้ามนั ขอเชิญชวนต่อด้วยประเด็นการรักษาส่ิงแวดลอ้ ม ด้วยการคดั แยกขยะให้ถกู ตอ้ ง ลดปริมาณขยะ (reduce) การใช้ซา้ (reuse) และการนากลับมาใช้ใหม่ (recycle) ดว้ ยกิจกรรมตา่ งๆของสานกั หอสมุด เช่น ประกวดคาขวัญทสี่ ่งเสริมการอนรุ กั ษพ์ ลังงานและส่ิงแวดลอ้ มประกวดส่งิ ประดิษฐ์จากวสั ดใุ ช้แลว้ การปลูกและดูแลรักษาต้นไมเ้ พอื่ เพิม่ พื้นท่สี ีเขยี วและดดูซับก๊าซเรือนกระจก เป็นต้น ขอใหท้ ุกคนสนบั สนุนและใหค้ วามรว่ มมือกับสานกั หอสมดุ มหาวทิ ยาลัยนเรศวรเพอ่ื โลกของเราและลูกหลานของเราในอนาคตคะ่ เรียบเรียงโดย ดร.ศริ ิวรรณ วิชยั รองผอู้ านวยการฝา่ ยบรหิ าร สานกั หอสมดุ มหาวิทยาลัยนเรศวร

ออกแบบโดย หนว่ ยประชาสัมพนั ธแ์ ละสื่อสารองคก์ ร