กลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลกระบี่ ; ดร.อรุณรัตน์ สรรเพ็ชร

๑

๒

๓

๔

๕ กลุ่มชาตพิ นั ธ์ุชาวเลจังหวดั กระบ่ี

๖

๗ กลุ่มชาตพิ นั ธ์ุชาวเลจงั หวดั กระบ่ี ดร.อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร ผู้เรียบเรียง สถาบนั ภาษาไทย ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๖๔

๘ กล่มุ ชาติพนั ธ์ุชาวเลจังหวดั กระบี่ ผู้เรียบเรียง ดร.อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร ผู้ช่วยผู้เรียบเรียง ผศ.ดร.รุ่งรัตน์ ทองสกลุ ภาพ ผศ.สมหมาย ป่ิ นพทุ ธศลิ ป์ นางสาวฉนั ทช์ นิต สรรเพช็ ร นางสาวชรินทร์ทิพย์ โขงรัมย์ สนับสนุน สานกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั กระบี่ ศิลปกรรมปก ซีรีน ตนคลงั : ภูเกต็ วทิ ยาลยั พมิ พ์ คร้ังแรก อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร. (๒๕๖๔). กล่มุ ชาตพิ นั ธ์ุชาวเลจังหวดั กระบ่ี. กระบ่ี : สานกั งานวฒั นธรรม จงั หวดั กระบ่ี. ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๖๔, ๒๑๓ หนา้ .

๙ คานา เอกสารเร่ือง “กลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลจังหวดั กระบ่ี” ฉบับน้ี จดั ทาข้ึนเพื่อแสดงให้เห็นถึง พฒั นาการหรือวิวฒั นาการในด้านต่าง ๆ ของชาวเลในเรื่องของประวตั ิความเป็ นมา ท่ีต้งั แหล่งท่ีอยู่ อาศยั พ้ืนที่ทากิน พ้ืนที่ทางจิตวิญญาณ ประชากร ภาษา วฒั นธรรม การแต่งกาย ประเพณี เทศกาล พิธีกรรม คติความเชื่อตานาน ศิลปะการแสดง ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น การละเล่น วิถีการประกอบอาชีพ อาหารทอ้ งถ่ิน และสภาพปัญหาอุปสรรคในแตล่ ะพ้นื ท่ี สานกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั กระบี่ ขอขอบคุณผูแ้ ทนชาวเล ผูน้ าชุมชน ผทู้ ี่มีส่วนเกี่ยวขอ้ งทุก ท่านที่มีส่วนร่วมในการให้ขอ้ มูล และร่วมทาให้เอกสารฉบบั น้ีสาเร็จไดด้ ว้ ยดี และหวงั เป็ นอยา่ งย่ิงวา่ เอกสารฉบบั น้ีจะเป็นประโยนชน์สาหรับบุคคลที่สนใจในการศึกษาเร่ืองกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลตอ่ ไป กลุ่มยทุ ธศาสตร์และเฝ้าระวงั ทางวฒั นธรรม สานกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั กระบี่ พฤศจิกายน ๒๕๖๔ สถาบนั ภาษาไทย : ๐ ๘๑๓๒ ๖๒๕๔ ๙

๑๐ สารบญั หน้า คานา ........................................................................................................................................................ก สารบญั ....................................................................................................................................................ข บทท่ี ๑ บทนา ...............................................................................................................................................๑ ภูมหิ ลงั .......................................................................................................................................๑ ๒ เอกสารและงานวจิ ัยทเ่ี กย่ี วข้อง ......................................................................................................๔ ประวตั คิ วามเป็ นมาของชาวเล..................................................................................................๔ ชาติพนั ธ์ุ ...................................................................................................................................๔ ชาวเลอุรักลาโว้ย........................................................................................................................ ๖ ชาวเลมอแกน......................................................................................................................... ๑๗ ชาวเลมอแกลน...................................................................................................................... ๒๒ สภาพทว่ั ไปของจังหวดั กระบ่ี............................................................................................... ๒๗ ๓ วธิ ีดาเนินการศึกษาค้นคว้า ...........................................................................................................๓๑ แหล่งข้อมูลและกลุ่มตัวอย่าง .................................................................................................๓๒ เครื่องมือและอุปกรณ์ทใี่ ช้ในการเกบ็ รวบรวมข้อมูล ..............................................................๓๒ วธิ ีดาเนินการเกบ็ รวบรวมข้อมูล............................................................................................๓๓ การวเิ คราะห์ข้อมูล.................................................................................................................๓๓ การเขยี นรายงานผลการศึกษา ...............................................................................................๓๔ ๔ กล่มุ ชาตพิ นั ธ์ุชาวเลจังหวดั กระบ่ี ..............................................................................................๓๕ ประวตั คิ วามเป็ นมาของกลุ่มชาติพนั ธ์ุชาวเลจังหวดั กระบี่....................................................๓๕ ทตี่ ้งั แหล่งทอี่ ย่อู าศัย .............................................................................................................. ๓๖ ชาวเลอุรักลาโว้ย ชุมชนโต๊ะบาหลวิ ........................................................................................๓๘ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์.......................................................................๔๐ ที่ต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั ..................................................................................................๔๐

๑๑ สารบญั (ต่อ) หน้า พ้ืนท่ีทากิน ................................................................................................................๔๐ พ้ืนท่ีทางจิตวญิ ญาณ..................................................................................................๔๑ จานวนประชากร ......................................................................................................๔๒ ภาษา.........................................................................................................................๔๒ วฒั นธรรม ................................................................................................................๔๒ คติ ความเช่ือ ตานาน ................................................................................................๔๗ ศิลปะการแสดง .......................................................................................................๔๘ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น .....................................................................................................๔๘ การละเล่น ................................................................................................................ ๔๙ วถิ ีชีวติ ...................................................................................................................... ๕๐ การประกอบอาชีพ .................................................................................................. ๕๒ สภาพปัญหาอุปสรรค...............................................................................................๕๓ ชาวเลอุรักลาโว้ยบ้านในไร่ .....................................................................................................๕๕ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์......................................................................๕๗ ที่ต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั .................................................................................................๕๗ พ้ืนท่ีทากิน ...............................................................................................................๕๗ พ้นื ท่ีทางจิตวญิ ญาณ.................................................................................................๕๗ จานวนประชากร ......................................................................................................๕๘ ภาษา.........................................................................................................................๕๘ วฒั นธรรม ................................................................................................................๔๒ คติ ความเช่ือ ตานาน ................................................................................................๖๒ ศิลปะการแสดง .......................................................................................................๖๒ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ..................................................................................................... ๖๔ การละเล่น ................................................................................................................ ๖๔

๑๒ สารบัญ (ต่อ) หน้า วถิ ีชีวติ ...................................................................................................................... ๖๕ การประกอบอาชีพ ....................................................................................................๖๖ สภาพปัญหาอุปสรรค............................................................................................... ๖๗ ชาวเลอุรักลาโว้ยบ้านคลองดาว.............................................................................................. ๖๘ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์...................................................................... ๗๐ ที่ต้งั แหล่งท่ีอยอู่ าศยั ................................................................................................. ๗๐ พ้นื ท่ีทากิน ............................................................................................................... ๗๐ พ้นื ที่ทางจิตวญิ ญาณ................................................................................................. ๗๐ จานวนประชากร ...................................................................................................... ๗๐ ภาษา......................................................................................................................... ๗๑ วฒั นธรรม ................................................................................................................ ๗๑ คติ ความเช่ือ ตานาน ................................................................................................๗๕ ศิลปะการแสดง .......................................................................................................๗๕ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ..................................................................................................... ๗๖ การละเล่น ................................................................................................................ ๗๖ วถิ ีชีวติ ......................................................................................................................๗๗ การประกอบอาชีพ ...................................................................................................๗๘ สภาพปัญหาอุปสรรค............................................................................................... ๗๙ ชาวเลอุรักลาโว้ยบ้านหัวแหลม ...............................................................................................๘๐ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์......................................................................๘๒ ท่ีต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั .................................................................................................๘๒ พ้ืนท่ีทากิน ...............................................................................................................๘๒ พ้นื ท่ีทางจิตวิญญาณ.................................................................................................๘๒ จานวนประชากร ......................................................................................................๘๓ ภาษา.........................................................................................................................๘๓

๑๓ สารบัญ (ต่อ) หน้า วฒั นธรรม ................................................................................................................๘๓ คติ ความเช่ือ ตานาน ................................................................................................๘๗ ศิลปะการแสดง .......................................................................................................๘๘ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ......................................................................................................๘๙ การละเล่น .................................................................................................................๘๙ วถิ ีชีวติ ....................................................................................................................... ๙๐ การประกอบอาชีพ .................................................................................................... ๙๑ สภาพปัญหาอุปสรรค............................................................................................... ๙๒ ชาวเลอุรักลาโว้ยบ้านสังกาอู้ ...................................................................................................๙๓ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์...................................................................... ๙๕ ท่ีต้งั แหล่งท่ีอยอู่ าศยั ..................................................................................................๙๖ พ้นื ที่ทากิน ................................................................................................................๙๖ พ้ืนท่ีทางจิตวญิ ญาณ..................................................................................................๙๖ จานวนประชากร ...................................................................................................... ๙๗ ภาษา......................................................................................................................... ๙๗ วฒั นธรรม ................................................................................................................ ๙๗ คติ ความเช่ือ ตานาน ..............................................................................................๑๐๒ ศิลปะการแสดง .....................................................................................................๑๐๓ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ...................................................................................................๑๐๓ การละเล่น ..............................................................................................................๑๐๔ วถิ ีชีวติ ....................................................................................................................๑๐๔ การประกอบอาชีพ ..................................................................................................๑๐๖ สภาพปัญหาอุปสรรค............................................................................................. ๑๐๘ ชาวเลอรุ ักลาโว้ยชุมชนโต๊ะบุหรง .........................................................................................๑๐๙ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์.....................................................................๑๑๑

๑๔ สารบัญ (ต่อ) หน้า ที่ต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั ................................................................................................๑๑๑ พ้ืนท่ีทากิน ..............................................................................................................๑๑๑ พ้ืนท่ีทางจิตวิญญาณ...............................................................................................๑๑๒ จานวนประชากร ....................................................................................................๑๑๒ ภาษา.......................................................................................................................๑๑๒ วฒั นธรรม ..............................................................................................................๑๑๓ คติ ความเชื่อ ตานาน ...............................................................................................๑๑๖ ศิลปะการแสดง .....................................................................................................๑๑๗ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ....................................................................................................๑๑๙ การละเล่น ...............................................................................................................๑๑๙ วถิ ีชีวติ .....................................................................................................................๑๑๙ การประกอบอาชีพ .................................................................................................๑๒๑ สภาพปัญหาอุปสรรค............................................................................................๑๒๒ ชาวเลอุรักลาโว้ยชุมชนมูตู .................................................................................................. ๑๒๓ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์...................................................................๑๒๕ ที่ต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั ..............................................................................................๑๒๕ พ้ืนท่ีทากิน ............................................................................................................๑๒๕ พ้นื ที่ทางจิตวิญญาณ..............................................................................................๑๒๕ จานวนประชากร ....................................................................................................๑๒๖ ภาษา.......................................................................................................................๑๒๖ วฒั นธรรม ..............................................................................................................๑๒๖ คติ ความเช่ือ ตานาน ..............................................................................................๑๓๐ ศิลปะการแสดง .....................................................................................................๑๓๑ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ...................................................................................................๑๓๑ การละเล่น .............................................................................................................๑๓๒

๑๕ สารบัญ (ต่อ) หน้า วถิ ีชีวติ ...................................................................................................................๑๓๒ การประกอบอาชีพ ................................................................................................ ๑๓๔ สภาพปัญหาอุปสรรค............................................................................................ ๑๓๔ ชาวเลอรุ ักลาโว้ยชุมชนกลาโหม.......................................................................................... ๑๓๕ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์................................................................... ๑๓๗ ท่ีต้งั แหล่งท่ีอยอู่ าศยั .............................................................................................. ๑๓๗ พ้นื ท่ีทากิน ............................................................................................................ ๑๓๗ พ้ืนท่ีทางจิตวิญญาณ.............................................................................................. ๑๓๘ จานวนประชากร ................................................................................................... ๑๓๘ ภาษา...................................................................................................................... ๑๓๘ วฒั นธรรม ............................................................................................................. ๑๓๘ คติ ความเชื่อ ตานาน ..............................................................................................๑๔๑ ศิลปะการแสดง ....................................................................................................๑๔๒ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน .................................................................................................. ๑๔๓ การละเล่น ............................................................................................................. ๑๔๔ วถิ ีชีวติ ................................................................................................................... ๑๔๔ การประกอบอาชีพ .................................................................................................๑๔๖ สภาพปัญหาอุปสรรค.............................................................................................๑๔๖ ชาวเลอุรักลาโว้ยชุมชนบ้านกลาง........................................................................................ ๑๔๗ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์....................................................................๑๔๙ ที่ต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั ...............................................................................................๑๔๙ พ้นื ที่ทากิน .............................................................................................................๑๔๙ พ้ืนท่ีทางจิตวญิ ญาณ...............................................................................................๑๔๙ จานวนประชากร ....................................................................................................๑๕๐ ภาษา....................................................................................................................... ๑๕๐

๑๖ สารบัญ (ต่อ) หน้า วฒั นธรรม ..............................................................................................................๑๕๑ คติ ความเชื่อ ตานาน ............................................................................................. ๑๕๔ ศิลปะการแสดง .................................................................................................... ๑๕๕ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ...................................................................................................๑๕๖ การละเล่น ............................................................................................................. ๑๕๗ วถิ ีชีวติ ................................................................................................................... ๑๕๘ การประกอบอาชีพ .................................................................................................๑๕๙ สภาพปัญหาอุปสรรค..............................................................................................๑๖๐ ชาวเลอรุ ักลาโว้ยชุมชนบ้านติงไหร.......................................................................................๑๖๑ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์....................................................................๑๖๓ ท่ีต้งั แหล่งท่ีอยอู่ าศยั ...............................................................................................๑๖๓ พ้ืนท่ีทากิน .............................................................................................................๑๖๓ พ้ืนท่ีทางจิตวิญญาณ...............................................................................................๑๖๓ จานวนประชากร ....................................................................................................๑๖๔ ภาษา.......................................................................................................................๑๖๔ วฒั นธรรม ..............................................................................................................๑๖๔ คติ ความเชื่อ ตานาน ..............................................................................................๑๖๗ ศิลปะการแสดง .....................................................................................................๑๖๗ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ...................................................................................................๑๖๘ การละเล่น ...............................................................................................................๑๖๙ วถิ ีชีวติ .....................................................................................................................๑๖๙ การประกอบอาชีพ .................................................................................................๑๗๑ สภาพปัญหาอุปสรรค.............................................................................................๑๗๑ ชาวเลบ้านแหลมตง............................................................................................................. ๑๗๓ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์................................................................... ๑๗๕

๑๗ สารบญั (ต่อ) หน้า ท่ีต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั .............................................................................................. ๑๗๘ พ้ืนที่ทากิน ............................................................................................................ ๑๗๘ พ้ืนที่ทางจิตวิญญาณ.............................................................................................. ๑๗๘ จานวนประชากร ....................................................................................................๑๗๙ ภาษา.......................................................................................................................๑๗๙ วฒั นธรรม ..............................................................................................................๑๗๙ คติ ความเชื่อ ตานาน ............................................................................................. ๑๘๒ ศิลปะการแสดง .................................................................................................... ๑๘๓ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น .................................................................................................. ๑๘๓ การละเล่น ............................................................................................................. ๑๘๕ วถิ ีชีวติ ................................................................................................................... ๑๘๕ การประกอบอาชีพ ..................................................................................................๑๙๑ สภาพปัญหาอุปสรรค.............................................................................................๑๙๒ ภาคผนวก .......................................................................................................................................... ๑๙๓ บรรณานุกรม .................................................................................................................................... ๒๐๓ นามานุกรม........................................................................................................................................๒๐๙ คณะผ้จู ัดทา......................................................................................................................................๒๑๓

๑ บทท่ี ๑ บทนา ภูมหิ ลงั ประเทศไทยมีความหลากหลายทางประวตั ิศาสตร์ ภาษาและวฒั นธรรมของประชาชนในชาติ นอกจากประชากรไทยทวั่ ไปแลว้ ยงั มีกลุ่มชาติพนั ธุ์ท่ีหลากหลายกระจายอยใู่ นภูมิภาคต่าง ๆ มีภาษา วฒั นธรรมและประเพณีท่ีแตกต่างกนั ไปจากชนกลุ่มใหญ่ เป็ นกลุ่มชาติพนั ธุ์ที่มีวฒั นธรรมประเพณี เป็ นอตั ลกั ษณ์ของตนเอง ต้งั ถิ่นฐานกระจายอยู่ตามภูมิภาคต่าง ๆ ใน ๖๗ จงั หวดั จานวน ๕๖ กลุ่ม มี ประชากร รวมประมาณ ๖,๑๐๐,๐๐๐ คน หรือร้อยละ ๙.๖๘ ของประชากรประเทศ จาแนกพ้ืนท่ี ตาม ลกั ษณะการต้งั ถิ่นฐานได้ ๔ กลุ่ม คือ กลุ่มท่ีต้งั ถิ่นฐานบนพ้ืนที่สูงหรือชนชาวเขา กลุ่มที่ต้งั ถ่ินฐานบน พ้ืนท่ีราบ กลุ่มชาวเล และกลุ่มอาศยั ในป่ า “กลุ่มชาติพนั ธุ์บนพ้ืนท่ีสูง” ต้งั ถ่ินฐานตามแนวเทือกเขาบน พ้ืนที่สูงทางภาคเหนือ เป็นสังคมเกษตรกรรมท่ีอาศยั ป่ าเป็นหลกั “กลุ่มชาติพนั ธุ์บนพ้ืนท่ีราบ” เป็ นกลุ่ม ชาติพนั ธุ์กลุ่มใหญ่ท่ีมีวถิ ีการดารงชีวิตคลา้ ยคลึงกบั คนไทยทว่ั ไป มีอาชีพเกษตรกรรมเป็ นหลกั “กลุ่ม ชาติพนั ธุ์ท่ีต้งั ถิ่นฐานตามหมู่เกาะหรือชายฝ่ังทะเล” เรียกวา่ “ชาวเล” มีวิถีชีวิตอยูท่ ้งั บนเกาะและใน ทะเล มีอาชีพประมง เป็นหลกั นอกจากน้ียงั มีกลุ่มชาติพนั ธุ์กลุ่มเล็กที่อาศยั ในป่ า ดารงชีวติ ดว้ ย การล่า สัตวแ์ ละเก็บของป่ า (กลุ่มชาติพนั ธุ์พ้นื ท่ีในจงั หวดั ลาปาง ๒๕๖๓, หนา้ ๙) ภาคใตข้ องประเทศไทย มีกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลที่มีอตั ลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ภาษา วถิ ีชีวติ ภูมิ ปัญญา ความเช่ือ และประเพณีเป็ นของตวั เอง กระจายกนั ต้งั หลกั แหล่งถิ่นฐาน ดงั ท่ี กนก ชูลกั ษณ์ (๒๕๓๑, หนา้ ๘๒ – ๘๘) กล่าวถึงการต้งั หลกั แหล่งของชาวเลในภาคใตข้ องประเทศไทย สรุปไดว้ า่ ชาวเลเขา้ มาต้งั หลกั แหล่งตามชายฝ่ังทะเล และหมู่เกาะต่าง ๆ ของฝ่ังทะเลตะวนั ตกเมื่อใดน้ันไม่มี หลกั ฐานท่ีแน่ชัด รู้เพียงว่าชาวเลเขา้ มาอยู่ในประเทศไทยเป็ นเวลามากกว่าร้อยปี สันนิษฐานจาก หลกั ฐานท่ียงั เหลืออยูใ่ นปัจจุบนั คือ สถานท่ีต่าง ๆ ท่ีชาวเลอาศยั และเคยอาศยั เรียกเป็ นภาษาชาวเล เกือบท้งั สิ้นจึงสันนิษฐานว่าชาวเลน่าจะเป็ นคนพ้ืนเมืองด้งั เดิมของเกาะ ส่วน เขมชาติ เทพไชย และวิ สิฎฐ์ มะยะเฉียว (๒๕๒๘, หนา้ ๕๔ – ๖๓) กล่าวถึงการกระจายตวั ของชาวเลในภาคใต้ สรุปไดว้ ่า ชาวเลกระจายอยูต่ ามจงั หวดั ต่าง ๆ ดงั น้ี จงั หวดั ภูเก็ต จงั หวดั กระบี่ จงั หวดั พงั งา จงั หวดั ระนอง และ จงั หวดั สตูล

๒ นฤมล อรุโณทยั และคณะ. (๒๕๕๗, หนา้ ๒๙) ไดแ้ บ่งกลุ่มชาวเลในเมืองไทยไว้ ๓ กลุ่ม ดงั น้ี อูรักลาโวย้ (UrakLawoi) มอแกลน (Moklen) และมอแกน (Moken) ชาวเลอุรักลาโวย้ เป็นหน่ึงในสามชาติพนั ธุ์ชาวเลในประเทศไทยที่มีอตั ลกั ษณ์ทางภาษา สังคม วฒั นธรรม ประเพณี การแต่งกาย ท่ีโดดเด่นแตกต่างจากกลุ่มชาติพนั ธุ์อื่น อาศยั ต้งั ถ่ินฐานบนเกาะแก่ง หรือชายฝั่ง มีวิถีชีวติ ผกู พนั กบั ทอ้ งทะเล เป็ นคนรักสงบ ชอบสนุกสนาน มีการติดต่อสัมพนั ธ์ และ แต่งงานด้วยกนั ระหว่างกลุ่ม มีความสามคั คี และเคารพนับถือผูอ้ าวุโสอย่างเคร่งครัด ลักษณะ ครอบครัวของชาวเล ส่วนมากเป็ นครอบครัวเดี่ยว เพราะบา้ นมีขนาดเล็ก ลูกที่แต่งงานแลว้ จะปลูก บา้ นใกล้ ๆ กบั บา้ นของพอ่ แม่ ผูช้ ายออกไปทางานหาเล้ียงครอบครัว ผหู้ ญิงจะทาหนา้ ท่ีแม่บา้ น ดูแล บา้ น และเล้ียงลูก ในชุมชนชาวเล ผหู้ ญิงจะเป็ นใหญ่ในการตดั สินใจเร่ืองต่าง ๆ ของครอบครัว การ ดาเนินชีวิต ชาวเล จะมีเอกลกั ษณ์เป็ นของตวั เอง ในแบบท่ีชาวเลเป็ น มีความรู้ความเช่ียวชาญในเร่ือง การทาประมง หาหอย หาปู ตกหมึก ตกปลา ตามฤดูต่าง ๆ เชี่ยวชาญดา้ นการไหลเช่ียวของกระแสน้า ทะเลสามารถบอกตาแหน่งของกระแสน้าวนไดช้ าวเลส่วนใหญ่ดารงชีพด้วยการทาประมงเป็ นหลกั เช่น ตกเบ็ด วางลอบ ออกอวน ดาน้าหาของทะเล เช่น ปะการัง กลั ปังหา เปลือกหอย ปลาสวยงาม และรับจา้ งเจา้ ของกิจการที่มีเรืออวนออกอวน เป็นตน้ ผชู้ ายชาวเลมีความชานาญในการดาน้า และต่อ เรือ ส่วนเดก็ และผหู้ ญิงจะมีความชานาญการตกเบด็ และหาหอย ชาวเลส่วนใหญม่ ีความเช่ือเรื่องผเี หนียวแน่นมาก ชาวเลเช่ือวา่ การเจบ็ ป่ วยเกิดจาก “ผีกิน” ซ่ึง ชาวเลจะมีผอี ยู่ ๒ ประเภท คือ ผบี รรพบุรุษ เรียกวา่ “ดาโต๊ะ” และผจี ากธรรมชาติ เรียกวา่ “ผชี ิน” ทุกชุมชนของชาวเลจะมี “ศาลประจาชุมชน” ชาวเลนบั ถือผีสางเทวดา และวิญญาณบรรพบุรุษ มี ความเช่ือทางไสยศาสตร์ โชคลาง เช่น การทาเสน่ห์ การขอท่ีขอทาง การขบั ไล่ภูติผีปี ศาจ เป็ นตน้ ซ่ึงชาวเลจดั เป็ นกลุ่มชาติพนั ธุ์ของไทยที่ดารงชีวิตแบบด้งั เดิม มีวิถีชีวิตผูกพนั กบั ธรรมชาติและส่ิง เหนือธรรมชาติอย่างเหนียวแน่น และชาวเลยงั เช่ือวา่ นก เป็ นสัญลกั ษณ์ของสิ่งนาโชค หรือผูป้ กป้อง คุม้ ครอง (ประสิทธ์ิ เอ้ือตระกูลวทิ ย์ ๒๕๓๔,หนา้ ๑๐๗) จงั หวดั กระบ่ี เป็ นหน่ึงในจงั หวดั ฝ่ังอนั ดามนั ที่มีชาวเลกลุ่มอุรักลาโวย้ อาศยั อยู่มานาน จาก รายงานกระจายอยตู่ ามพ้นื ท่ีตา่ ง ๆ ดงั น้ี อาเภอเมืองกระบ่ี ท่ีแหลมตง เกาะพีพี อาเภอเกาะลนั ตามีชุมชน ชาวเลกระจายอยตู่ ามบริเวณต่าง ๆ ไดแ้ ก่ บา้ นศาลาด่าน บา้ นคลองดาว บา้ นในไร่ บา้ นหวั แหลม และ บา้ นสังกะอู้ อาเภอเหนือคลอง ท่ีเกาะจา กระจายอยูใ่ นชุมชนบา้ นเกาะจา ชุมชนบา้ นกลาโหม ชุมชน บา้ นกลาง และชุมชนบา้ นติงไหร มีจานวนประชากร ๑,๔๙๑ คน ๔๘๖ ครัวเรือน (สานกั งานวฒั นธรรม จงั หวดั กระบี่ ๒๕๖๓, หนา้ ๑๑) ซ่ึงชาวเลมีวถิ ีชีวติ ด้งั เดิมผกู พนั กบั ทะเล มีความเป็นอยอู่ ยา่ งสงบสุข

๓ ปัจจุบนั กลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบ่ีมีปัญหาเหมือนกลุ่มชาติพนั ธุ์เผา่ อื่น ๆ ในประเทศ ไทยท่ีไดร้ ับผลกระทบจากการพฒั นาสมยั ใหม่ การขยายตวั ของเศรษฐกิจเชิงพาณิชย์ การขยายตวั ของ อานาจรัฐและธุรกิจท่องเที่ยวอนั ทาใหร้ ะบบเศรษฐกิจแบบยงั ชีพภายในชุมชนเปลี่ยนไปเป็ นระบบการ ผลิตเพื่อการคา้ ทาให้สังคม เศรษฐกิจ และวฒั นธรรมเปล่ียนแปลง เกิดอาชีพที่หลากหลายในชุมชน เช่น อาชีพรับจ้างทางานในรีสอร์ท อาชีพที่เก่ียวขอ้ งกบั การท่องเท่ียว อาชีพค้าขาย เป็ นตน้ ด้าน การเมืองการปกครอง ชาวเลมีส่วนร่วมในการพฒั นาหมู่บา้ นมากข้ึน หนา้ ที่ของผูน้ าชุมชนในอดีตคือ \"โตะ๊ หมอ\" ถูกลดบทบาทลง มีการรับเอาวฒั นธรรมภายนอกเขา้ มาปฏิบตั ิ วฒั นธรรมประเพณีบางอยา่ ง คนในชุมชนเขา้ ร่วมน้อยลง แต่ดว้ ยพ้ืนฐานความเป็ นกลุ่มชาติพนั ธุ์ท่ีมีบรรพบุรุษร่วมกนั ความเป็ น เครือญาติในชุมชน ทาให้ชาวเลรักษาอตั ลกั ษณ์ทางชาติพนั ธุ์ผ่านความเชื่อ ประเพณี พิธีกรรม ภาษา และวถิ ีการดารงชีวติ ไม่เขม้ ขน้ เหมือนในอดีต (เยาวลกั ษณ์ ศรีสุกใส ๒๕๔๕, บทคดั ยอ่ ) จากขอ้ มูลดงั กล่าวแสดงให้เห็นว่ากลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเล ซ่ึงเป็ นกลุ่มชาติพนั ธุ์ด้งั เดิม มีวิถีชีวิต วฒั นธรรมท่ีเป็นอตั ลกั ษณ์ กาลงั ประสบปัญหาจากหลายปัจจยั ท่ีเสี่ยงต่อการสูญหาย จึงเป็ นสาเหตุหลกั ในการเก็บรวบรวมขอ้ มูลประวตั ิความเป็ นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบ่ี ที่ต้งั แหล่งท่ีอยู่ อาศยั พ้นื ที่ทากิน พ้ืนท่ีทางจิตวิญญาณ จานวนประชากร ภาษา วฒั นธรรม ประเพณี เทศกาล พิธีกรรม คติ ความเช่ือ ตานาน ศิลปะการแสดง ศิลปิ น ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน การละเล่น วถิ ีชีวติ ที่อยอู่ าศยั การแต่ง กาย การรักษาโรค อาหาร การประกอบอาชีพ และสภาพปัญหาอุปสรรคในแต่ละพ้ืนท่ี อนั จะเป็ น ประโยชน์ต่อการศึกษาและสืบค้นทางวิชาการต่อไป หน่วยงานราชการและเอกชนสามารถใช้ผล การศึกษาเป็ นขอ้ มูลประกอบการพฒั นาคุณภาพชีวิตของชาวเลให้สอดคลอ้ งและเหมาะสมกบั สภาพ ปัญหาและวิถีชีวิตในปัจจุบนั เป็ นประโยชน์ในทางวชิ าการท่ีจะใชเ้ ป็ นเอกสารอา้ งอิงและเป็ นแนวทาง ในศึกษาเรื่องทานองเดียวกนั หรือในประเดน็ อ่ืนกบั กลุ่มชาติพนั ธุ์อ่ืน ๆ ตอ่ ไป

๔ บทที่ ๒ เอกสารและงานวจิ ยั ทเ่ี กยี่ วข้อง ประวตั ิความเป็ นมาของชาวเล นกั วชิ าการหลายคนไดศ้ ึกษาเก่ียวกบั ชาวเลไว้ ซ่ึงพอจะประมวลไดด้ งั น้ี ชาติพนั ธ์ุ ชาวเลเป็ นช่ือเรียกของกลุ่มชาติพนั ธุ์กลุ่มหน่ึงซ่ึงเป็ นกลุ่มชนพ้ืนเมืองด้งั เดิมของชาติมลายูที่ หลงเหลืออยู่ ชาวมลายูเรียกชาวเลว่า “โอรัง ละอุต” แปลว่า “คนทะเล” (ราชบณั ฑิตยสถาน.๒๕๑, หนา้ ๖๒๒๕) ชนกลุ่มน้ีมีวฒั นธรรม ภาษาพูดและประเพณีเป็นของตนเอง มีความเป็นอยเู่ รียบง่าย ชีวติ ผกู พนั กบั ทะเล มีความรักพวกพอ้ ง อาศยั รวมกลุ่มอยูด่ ว้ ยกนั ยดึ ถือวฒั นธรรมประเพณีของกลุ่ม มีความถนดั ในการประกอบอาชีพประมง ชาวเลในประเทศไทยอาศยั อยูบ่ ริเวณชายหาดเกาะ หรือตามแนวชายฝั่ง ทะเลฝ่ังตะวนั ตกทางภาคใต้ บริเวณทะเลอนั ดามนั นอกจากในประเทศไทยแลว้ ยงั มีชาวเลอาศยั อยใู่ น ประเทศมาเลเซีย สิงคโปร์ อินโดนีเซีย และพม่า ประทีป ชุมพล (๒๕๒๔, หนา้ ๒๔)อุทยั หิรัญโต (๒๕๑๖, หนา้ ๔๗ - ๕๐)และประเทือง เครือหงส์ (๒๕๓๙, หนา้ ๕๒) กล่าวถึงเผ่าพนั ธุ์ของชาวเลสอดคลอ้ งกนั สรุปไดว้ า่ ชาวเลมีลกั ษณะคลา้ ยมอง โกล มีส่วนสูงใกลเ้ คียงกบั คนไทย ผิวกร้านดา มีส่วนคลา้ ยคลึงกบั ชาวมลายูมาก สันนิษฐานว่าชาวเล เป็ นเช้ือชาติมองโกลเช่นเดียวกบั พวกอินเดียแดง จีน พม่าไทย มลายู อินโดนีเซีย และซาไก ในทาง ชาติพนั ธุ์วิทยาชาวเลจดั อยู่ในกลุ่มพวกเมเลนีเซี่ยนซ่ึงมีถ่ินฐานอยู่ในแถบหมู่เกาะทะเลใต้ของ มหาสมุทรแปซิฟิ ก เรียกชาวเลวา่ ซียิปซี (SEA GYPSY) เน่ืองจากเป็ นพวกที่อพยพเร่ร่อนทามาหากิน ไม่เป็ นหลกั แหล่ง มีการอพยพเคล่ือนยา้ ยโดยอาศยั เรือเป็ นพาหนะไม่มีถ่ินท่ีอยู่อาศยั เป็ นของตนเอง แน่นอน ฉนั ทสั ทองช่วย (๒๕๒๘, หนา้ ๒๕๕) กล่าวถึงชาวเล สรุปไดว้ า่ ชาวเลเรียกตนเองวา่ โมเคน็ (Moken) หรือเมาเค็น (MAWKEN) สิงคโปร์เรียกโอรังเลาต์ (ORANG LAUT) หรือรายตั (RAYAT) หรือยูรู (YURU) ในสุมาตราเรียกรายตั (RAYAT) หรือ กวั ลา (KUALA) ชาวพม่าเรียกว่า เซลงั (SELANG)เซลอง (SELONG) หรือเซลอน (SELON) และในขอ้ เขียนของย.ี อี. เยรินี(ย.ี อี.เยรินี. (๒๕๓๓, หนา้ ๕) เรียกวา่ ชาวน้า เจน จรจดั (๒๕๒๕, หนา้ ๔๗ - ๔๘) กล่าวถึงชาวเลที่เกาะบอร์เนียว เรียกวา่ ดยคั ทะเล (SEA DYAK)

๕ เดวิดโฮเกน ( David Hogan ๑๙๗๐, หนา้ ๒๐๕ – ๒๓๕) กล่าวถึงประวตั ิความเป็ นมาของ ชาวเล สรุปไดว้ า่ ชาวเลเป็นเผา่ พนั ธุ์ที่มีในราวศตวรรษท่ี ๑๗ เรียกวา่ “ Orang Selat” หมายถึง ชนผู้ อาศยั อยูต่ ามช่องแคบ ซ่ึงเป็ นพวกเดียวกบั พวกมอเก็นในปัจจุบนั เป็ นพวกเร่ร่อนอยูใ่ นทะเลตามเกาะ ตา่ งๆ ส่วน ประพนธ์ เรืองณรงค์ (๒๕๑๗, หนา้ ๓๒ – ๓๘) กล่าวถึงชาวเลสรุปไดว้ า่ ชาวเลน่าจะเป็ น บรรพบุรุษของชนชาติมลายผู สมกบั ชาติอื่น ๆ ในระหวา่ งเกาะชวา เกาะสุมาตรา ส่วนอีกขอ้ สันนิษฐาน หน่ึงกล่าววา่ ชาวเลน่าจะอพยพมาจากบริเวณประเทศมาเลเซีย จากการศึกษาประวตั ิความเป็ นมาของ ชาวเลโดยอาศยั การเปรียบเทียบรูปร่าง ลกั ษณะทางกายภาพ เพื่อต้งั ขอ้ สันนิษฐาน เกี่ยวกบั เช้ือชาติ ชาวเล ถูกจดั ใหอ้ ยใู่ นกลุ่มมาลาโย-โปลีนีเซียน หรือกลุ่มชนพวกเมลานีเซียน (ประสิทธ์ิ เอ้ือตระกูลวทิ ย์ ๒๕๓๔, หนา้ ๑๙ – ๒๐) นฤมลอรุโณทยั และคณะ. (๒๕๕๗,หนา้ ๒๗) กล่าวถึงชาวเล สรุปไดว้ า่ ชาวเล หมายถึงกลุ่ม ชาติพนั ธุ์หรือชนพ้ืนเมืองท่ีมีภาษาและวฒั นธรรมเฉพาะที่ผกู พนั กบั ทะเลและวถิ ีชีวติ ชายฝั่ง ทศั นะของนกั วชิ าการดงั กล่าว สรุปไดว้ า่ ชาวเล หมายถึงกลุ่มชาติพนั ธุ์หรือชนพ้ืนเมืองด้งั เดิม ท่ีอาศยั อยตู่ ามริมฝั่งทะเลและหมู่เกาะตา่ ง ๆ มีวฒั นธรรมและภาษาเฉพาะของตนเอง มีวถิ ีชีวติ ท่ีผกู พนั กบั ทอ้ งทะเล ชาวเลในประเทศไทยแบ่งออกเป็ นกลุ่ม ไดด้ งั น้ี อาภรณ์ อุกฤษณ์ (๒๕๓๒, หน้า ๑๕ – ๑๖) แบ่งกลุ่มชาวเลในประเทศไทยออกเป็ น ๒ กลุ่ม ตามแนวคติชนวทิ ยา โดยอาศยั ตานานและคาบอกเล่าของชาวเลเป็นหลกั ดงั น้ี ๑.ชาวเลกลุ่มมอแกน (Moken) แบ่งเป็น ๒ กลุ่มยอ่ ย ไดแ้ ก่ ๑.๑ มอแกนปูเลา (MokenPulau) หมายถึง มอแกนเกาะหรือที่เรียกกนั วา่ สิงห์ทะเล ๑.๒ มอแกนตามบั (Mokentamub) หมายถึง มอแกนบกหรือท่ีเรียกกนั วา่ มอแกนขละ หรือสิงห์บก มอแกนท้ังสองกลุ่มน้ี ใช้ภาษามอแกนเป็ นภาษาพูด โดยมีภาษามอแกนปูเลาเป็ น ภาษากลาง ส่วนภาษามอแกนตามบั เป็นภาษาทอ้ งถ่ิน ๒.ชาวเลกลุ่มอูรักลาโวย้ (Uraklawoi) ชาวเลกลุ่มน้ีใชภ้ าษาอูรักลาโวย้ เป็ นภาษาพูดไม่มีภาษา เขียน นฤมล อรุโณทยั และคณะ. (๒๕๕๗, หนา้ ๒๙ )ไดแ้ บ่งกลุ่มชาวเลในเมืองไทยไว้ ๓ กลุ่ม ดงั น้ี ๑. อูรักลาโวย้ (UrakLawoi) ๒. มอแกลน (Moklen) ๓. มอแกน (Moken)

๖ อภินนั ท์ บวั หภกั ดี (๒๕๓๑, หนา้ ๙๒ - ๑๐๕) กล่าวถึงชาวเลในประเทศไทย สรุปไดว้ า่ ชาวเล แบ่งออกเป็น ๓ กลุ่มใหญ่ ๆ ดงั น้ี ๑.กลุ่มอุรังลาโวย้ หรืออูรัก ลาโวย้ ๒.กลุ่มมอเกลน็ ๓.กลุ่มมอแกน (มอเก็น) หรือสิงห์ หรือมาซิง ประพนธ์ เรืองณรงค์ (๒๕๑๗, หนา้ ๓๒ – ๓๘) กล่าวถึงชาวเลสรุปไดว้ า่ แบง่ ออกเป็น ๓ พวก ไดแ้ ก่ พวกมะละกา พวกลิงคา และพวกมาซิงหรือพวกสิงห์ ทศั นะของนกั วชิ าการดงั กล่าว สรุปไดว้ า่ ชาวเลแบ่งออกได้ เป็น ๓ กลุ่ม ดงั น้ี กลุ่มอุรักลาโวย้ กลุ่มมอแกน และกลุ่มมอแกลน ชาวเลอรุ ักลาโว้ย เป็ นกลุ่มชาติพนั ธุ์ท่ีอพยพโยกยา้ ยบ่อย เปล่ียนถิ่นท่ีอยู่ไปเร่ือย ๆ จากเกาะในอินโดนีเซีย มาเลเซีย เรื่อยมาจนถึงเมืองไทย เดิมชาวอูรักลาโวย้ อาศยั อยูใ่ นทะเล ดารงชีวติ ดว้ ยการหาปลาตามเกาะ แก่งตา่ ง ๆ มีนิสัยกลวั คนแปลกหนา้ “อูรักลาโวย้ ” มีรากศพั ทจ์ ากภาษามลายู แปลวา่ “ คนทะเล” ภาษา ราชการไทยเรียกวา่ “ชาวไทยใหม่” นฤมล ขนุ วชี ่วย และมานะ ขนุ วชี ่วย (๒๕๕๓, หนา้ ๑๒) กล่าวถึงความเป็ นมาของชาวเลอุรัก ลาโวย้ สรุปไดว้ า่ อุรักลาโวย้ เป็นเผา่ พนั ธุ์ด้งั เดิมกลุ่มหน่ึงของคาบสมุทรอนั ดามนั เดิมอาศยั อยูแ่ ถบช่อง แคบมะละกา ประเทศมาเลเซีย ต่อมาบรรพบุรุษไดอ้ พยพมาสร้างหลกั ปักฐานทีเกาะลนั ตา ชาวอุรักลา โวย้ เรียกเกาะน้ีว่า ปาตยั ซาตกั หรือปูเลาตอขา้ หมายถึง เกาะท่ีมีหาดทรายเป็ นแนวยาว และเกาะน้ี เหมาะแก่การหลบลมมรสุม ต่อมาชาวเลไดอ้ พยพไปต้งั ถิ่นฐานในที่อ่ืน ๆ เช่น เกาะจา เกาะพีพี เกาะสิ เหร่ หาดราไวย์ เกาะอาดงั และเกาะลิเป๊ ะ ชาวเลจึงถือวา่ เกาะลนั ตาคือเมืองหลวงที่เป็ นศูนยก์ ลางของ ชาวเลอุรักลาโวย้ จากการศึกษาของนกั วชิ าการหลายท่านเก่ียวกบั แหล่งที่มาและเช้ือชาติของชาวเล สนั นิษฐานวา่ ชาวเลอุรักลาโวย้ น่าจะมีความเกี่ยวพนั กบั ดินแดนแถบประเทศมาเลเซีย ซ่ึงเป็ นถิ่นกาเนิดของบรรพ บุรุษชาวเลหรือเป็ นดินแดนส่วนหน่ึงของเส้นทางการอพยพของชาวเลเพราะจากความเช่ือของกลุ่ม ชาวเลมีตานานและคาบอกเล่าโดยเฉพาะตานานเทือกเขา “ฆูนุงฌึรัย” ซ่ึงชาวเลอูรักลาโวย้ ถือว่าเป็ น ดินแดนศกั ด์ิสิทธ์ิที่บรรพบุรุษอาศยั อยู่ คือ ภูเขาเคดาห์ ในรัฐไทรบุรี ประเทศมาเลเซีย

๗ ทตี่ ้ังแหล่งทอี่ ย่อู าศัย กนกชูลกั ษณ์ (๒๕๓๑, หนา้ ๘๒ – ๘๘) กล่าวถึงการต้งั หลกั แหล่งของชาวเลในภาคใตข้ อง ประเทศไทย สรุปไดว้ า่ ชาวเลเขา้ มาต้งั หลกั แหล่งตามชายฝ่ังทะเล และหมู่เกาะต่าง ๆ ของฝั่งทะเล ตะวนั ตกเม่ือใดน้นั ไมม่ ีหลกั ฐานท่ีแน่ชดั รู้เพยี งวา่ ชาวเลเขา้ มาอยใู่ นประเทศไทยเป็นเวลามากกวา่ ร้อยปี สันนิษฐานจากหลกั ฐานท่ียงั เหลืออยใู่ นปัจจุบนั คือ สถานที่ต่าง ๆ ที่ชาวเลอาศยั และเคยอาศยั เรียกเป็ น ภาษาชาวเลเกือบท้งั สิ้น จึงสันนิษฐานวา่ ชาวเลน่าจะเป็นคนพ้นื เมืองด้งั เดิมของเกาะ เขมชาติ เทพไชย และวิสิฎฐ์ มะยะเฉียว (๒๕๒๘, หนา้ ๕๔ – ๖๓) กล่าวถึงการกระจายตวั ของชาวเลในภาคใต้ สรุปได้ว่า จงั หวดั ภูเก็ตในเขตอาเภอเมืองภูเก็ต มีกลุ่มชาวเลที่บา้ นราไวย์ เป็ น ชาวเลกลุ่มอูรักลาโวย้ (UrakLawoi) และกลุ่มสิงห์หรือมาซิงหรือมอเก็น (มอแกน) เกาะสิเหร่ หรือ แหลมตุ๊กแก และสะปา เป็ นชาวเลกลุ่มอุรักลาโวย้ ในเขตอาเภอถลาง ที่บา้ นเหนือ (บา้ นหินลูกเดียว) และบา้ นแหลมหลา (ทา่ ฉตั รไชย) เป็นชาวเลกลุ่มมอเกล็น จงั หวดั กระบี่มีกลุ่มชาวเลที่เกาะพีพี เกาะลนั ตา ซ่ึงมีชุมชนชาวเลกระจายอยูต่ ามบริเวณต่างๆ ไดแ้ ก่ บา้ นศาลาด่าน บา้ นคลองดาว บา้ นในไร่ บา้ น หัวแหลม และบา้ นสังกะอูส้ ่วนจงั หวดั พงั งา มีกลุ่มชาวเลท่ี หมู่เกาะพระทอง เกาะย่านเชือก หมู่เกาะ สุรินทร์ ในอาเภอคุระบุรี บา้ นน้าเคม็ บา้ นบางขยะ และบา้ นบางสัก ในอาเภอตะกว่ั ป่ า บา้ นลาปี ใน อาเภอทา้ ยเหมือง เป็ นชาวเลกลุ่มมอเกล็น (Moklen) ในจงั หวดั ระนองมีชาวเลอาศยั อยู่ท่ี เกาะสินไห่ เกาะลูกลดั และเกาะเหลา เป็ นชาวเลกลุ่มมอเก็น (Moken) ส่วนจงั หวดั สตูล มีชาวเลอาศยั อยูท่ ี่ ๒ เกาะ หลกั คือ เกาะลิเป๊ ะ และหมู่เกาะบุโหลน พืน้ ทที่ ากิน แหล่งทากินของชาวเลอุรักลาโวย้ ไดแ้ ก่ ทอ้ งทะเล เกาะแก่งต่าง ๆ และหนา้ หาด (มูลนิธิชุมชน ไทย ๒๕๕๕, หนา้ ๑๙) สอดคลอ้ งกบั นฤมล อรุโณทยั พลาเดช ณ ป้อมเพชร และจิระวรรณ์ บรรเทา ทุกข์ (๒๕๔๙, หนา้ ๒) ท่ีกล่าววา่ ชาวเลเดินทางไปทากินตามเกาะและชายฝั่งทะเล เคล่ือนยา้ ยบ่อยคร้ัง จึงมีแหล่งที่พกั ชว่ั คราว เรียกวา่ “บาฆดั ” พืน้ ทท่ี างจิตวญิ ญาณ ชาวเลอุรักลาโวย้ ราไวย์ จะมีบาลยั หรือหลาโต๊ะ ซ่ึงเปรียบเสมือนศาลเพียงตา ท่ีใชส้ ักการะสิ่ง ศกั ด์ิสิทธ์ิของชุมชน คือ โต๊ะแดง (อรุณรัตน์ สรรเพ็ชร ๒๕๖๒,หน้า ๔๖) สอดคล้องกับ นฤมล อรุโณทยั พลาเดช ณ ป้อมเพชร และจีราวรรณ์ บรรเทาทุกข์ (๒๕๔๙, หนา้ ๕๘) กล่าวถึงสิ่งศกั ด์ิสิทธ์ิท่ี ปกป้องคุม้ ครองชุมชนแหลมตุ๊กแก คือ โต๊ะตาม่ีและโต๊ะปิ ราห์ ท่ีมีศาลอยู่บนเนินขา้ งหมู่บา้ น ส่วน

๘ ชาวเลบา้ นสะปา จะมีหลาโต๊ะปิ ราห์ โต๊ะตูงง โต๊ะตาม่ี โต๊ะอีตา โต๊ะจีตาบูมี โต๊ะสิตีอาวา โต๊ะซีบูมา เป็ นพ้ืนท่ีทางจิตวญิ ญาณ (พวงผกา เชาวน์ไวย์ ๒๕๕๙, หนา้ ๒๑) ชุมชนชาวเลบา้ นในไร่ จะมีศาลเจา้ โต๊ะบาหลิว เป็ นพ้ืนท่ีประกอบพิธีกรรม และบา้ นหัวแหลม พ้ืนท่ีประกอบพิธีกรรมจะอยู่ท่ีบ้าน หวั แหลมกลาง (นฤมล ขนุ ชูช่วย และวีระ ขนุ ชูช่วย ๒๕๕๓, หนา้ ๕๑) ส่วนชาวเลท่ีเกาะหลีเป๊ ะ จะมี ศาลเจา้ โตะ๊ ฆีรี ต้งั อยบู่ ริเวณหวั เกาะ (พิไลวรรณ ประฤติ ๒๕๕๘, หนา้ ๑๐๓) และพ้ืนท่ีสุสาน (ฌีไร้) ก็ เป็นพ้ืนท่ีทางจิตวญิ ญาณที่มีความสาคญั มากของชาวเลเช่นเดียวกนั จานวนประชากร ชาวเลบา้ นราไวย์ มีประชากร ๙๐๐ คน ชาวเลบา้ นแหลมตุ๊กแก มีจานวนประชากร ๓,๐๖๔ คน ชาวเลบา้ นสะปามีประชากร ๒๓๗ คน รวมชาวเลอุรักลาโวย้ ในจงั หวดั ภูเกต็ ๓,๒๐๑ คน (จารุวฒั น์ นวลใย ๒๕๖๔, หนา้ ๒๘) จงั หวดั กระบ่ี มีจานวนประชากร ๑,๔๙๑ คน (สานกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั กระบ่ี ๒๕๖๓, หนา้ ๑๑) และชาวเลสตูล ๓ ชุมชน มีจานวน ๑,๓๕๕ คน (มูลนิธิชุมชนไทย๒๕๖๓, งานนาเสนอ) ภาษา ฉนั ทสั ทองช่วย (๒๕๒๘, หน้า ๒๕๘) ให้ขอ้ สรุปในดา้ นภาษาว่า ชาวเล เป็ นชาติพนั ธุ์ที่มี ภาษาพูด แต่ไม่มีภาษาเขียน ภาษาชาวเลเป็ นภาษาหน่ึงในภาษาตระกูลออสโตรนีเซี ยน (Austronesian)หรือภาษามลาโย-โปลีเนเซียน(Malayo- Polynesian) ซ่ึงมีพวกชวา บาหลี มาดูรีส มกั กะสัน บูกสั ตามเกาะตา่ ง ๆ ใชภ้ าษาของชาวเลมีสาเนียงคลา้ ยภาษามลายแู ละอินโดนีเซีย คาพูดบาง คาคลา้ ยภาษามลายู ภาษาที่ใชพ้ ดู กม็ ีคาศพั ทน์ อ้ ย เป็นคาศพั ทท์ ี่สร้างข้ึนมาเพื่อใชใ้ นชีวติ ประจาวนั และ อาชีพการงาน ซ่ึงสอดคลอ้ งกบั อาภรณ์ อุกฤษณ์ (๒๕๓๑, หนา้ ๑๗) ท่ีกล่าวถึงภาษาชาวเล สรุปไดว้ า่ ชาวเลไม่มีการจดบนั ทึก การถ่ายทอดเร่ืองราวเกี่ยวกบั บรรพบุรุษให้ลูกหลานรับรู้จึงใช้นิทาน หรือ ตานานโดยเล่าจากปากต่อปาก ตวั อยา่ งคาในภาษาอุรักลาโวย้ เช่น เกอตบั แปลวา่ ปู, อีกดั แปลวา่ ปลา, กากี แปลวา่ เทา้ , บูบู้ อีกดั แปลวา่ ไซดกั ปลา, บางา แปลวา่ หมอ้ , บีตกั แปลวา่ ดาว, ซรัย แปลวา่ ตะไคร้ เป็นตน้

๙ วฒั นธรรม ชาวเลอุรักลาโวย้ มีสงั คม วฒั นธรรม ไดแ้ ก่ การแตง่ กาย ประเพณี เทศกาล พิธีกรรม คติความ เช่ือตานาน ศิลปะการแสดง ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน การละเล่น วถิ ีชีวติ การประกอบอาหารทอ้ งถิ่นสรุปได้ ดงั น้ี เขมชาติ เทพไชย พูลศรีรัตนหิรัญ และรวยรื่น รัตนพงศ์ (๒๕๒๙, หนา้ ๙๖๓ – ๙๗๓)กล่าวถึง สังคมและวฒั นธรรมของชาวเล สรุปไดว้ า่ ความสัมพนั ธ์กับสังคมภายนอก ชาวเลติดต่อสัมพนั ธ์กับสังคมภายนอกมานานโดยการ แลกเปล่ียนสินคา้ และอาหาร และชาวเลหลายกลุ่มมีการแต่งงานกบั คนในทอ้ งถิ่นในชุมชนของชาวเล ทุกกลุ่มจะมีผูน้ าในชุมชนเพ่ือคอยประสานงานกบั หน่วยงานของรัฐ เช่น ผูใ้ หญ่บา้ น ผชู้ ่วยผูใ้ หญ่บา้ น กรรมการหมู่บา้ น สมาชิก อบต. เป็ นตน้ และมีผนู้ าตามธรรมชาติ คือ“โต๊ะ” หรือหมอน้ามนตป์ ระจา ชุมชน ซ่ึงมีหน้าที่ประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ และมีบทบาทในการรักษาพยาบาล กลุ่มที่มีอิทธิพลต่อ ความเป็นอยขู่ องชาวเล อีกกลุ่มคือ กลุ่มนายทุน เจา้ ของท่ีดิน และพอ่ คา้ ความสัมพนั ธ์ในครอบครัว สามีและภรรยาจะช่วยเหลือกนั ภรรยาจะเป็ นผูด้ ูแลเงินท้งั หมดที่ สามีหามาไดแ้ ละจะเป็นผตู้ ดั สินใจในการใชจ้ า่ ยเงินของครอบครัว สังคมชาวเลจะใหค้ วามเคารพพ่อแม่ ป่ ูยา่ ตายาย และญาติผูใ้ หญ่ เพ่ือนบา้ นจะอยู่กนั เหมือนเครื่อญาติ มีความผูกพนั ฉันทญ์ าติ (นฤมล ขนุ วี ช่วย และมานะ ขนุ วชี ่วย (๒๕๕๓, หนา้ ๕๓) ประเพณี ชาวเลมีประเพณีที่สาคญั ในชุมชนไดแ้ ก่ ประเพณีลอยเรือ ภาษาอูรักลาโวย้ เรียกวา่ “ปื อลาจ้กั ”เป็ นงานประเพณีประจาปี ที่สาคญั ที่สุด ของชาวอูรักลาโวย้ จดั ข้ึนในช่วงคืนวนั เพญ็ เดือน ๖ และเดือน ๑๑ ของทุกปี ซ่ึงเป็ นช่วงเปลี่ยนผา่ น ของฤดูกาล พิธีลอยเรือมีระยะเวลา ๓ วนั ๓ คืน เพ่ือขจดั ปัดเป่ าส่ิงช่วั ร้ายในครอบครัวและชุมชน รายละเอียดของพิธีในแต่ละชุมชนจะแตกต่างกนั บา้ ง บางชุมชนไม่มีพิธีลอยเรือแต่มีพิธีอ่ืน เช่น ท่ีหาด ราไวย์ จงั หวดั ภูเกต็ มีพธิ ีอาบน้ามนต์ เป็นตน้ ประเพณอี าบนา้ มนต์ หมู่บา้ นชาวเลราไวย์ อ.เมือง จ.ภูเก็ต จดั ข้ึนในช่วงเวลาเดียวกบั ประเพณี ลอย เช่ือกนั วา่ จะช่วยชาระสิ่งที่ไมด่ ีใหห้ ลุดพน้ ไปจากตวั เอง ครอบครัว และชุมชน ประเพณแี ต่งงาน ชาวเลนิยมแต่งงาน เม่ืออายยุ งั นอ้ ย หนุ่มสาวจะมีอิสระในการเลือกคู่การใช้ ชีวิตคู่อยู่ในลักษณะผวั เดียวเมียเดียว การหย่าร้างจะมีน้อยมาก ชาวเลนิยมแต่งงานกับคนในกลุ่ม เดียวกนั หรือแต่งงานกบั ชาวเลต่างถิ่นท่ีบรรพบุรุษเป็ นญาติกนั หรือเคยอาศยั อยูด่ ว้ ยกนั มาก่อน(นฤมล ขุนวีช่วย และมานะ ขุนวีช่วย (๒๕๕๓, หนา้ ๕๓) ส่วนนฤมล อรุโณทยั และคณะ (๒๕๕๗, หนา้ ๒๒๗ – ๒๒๘ ) กล่าวถึง ประเพณีแต่งงานของชาวอุรักลาโวย้ ไวว้ ่า เมื่อชายหญิงชอบพอกนั และ

๑๐ ตดั สินใจที่จะใช้ชีวิตอยูร่ ่วมกนั พ่อแม่ฝ่ ายชายก็ไปสู่ขอฝ่ ายหญิง และตกลงเร่ืองสินสอด ในแต่งงาน เจา้ บ่าวจะนาสินสอดที่ไดต้ กลงกนั ไว้ เช่น ธนบตั ร และเหรียญ สร้อย แหวนทอง เป็นตน้ ประเพณีงานศพเม่ือมีคนตาย ชาวเลทุกครอบครัวจะส่งตวั แทนไปบา้ นคนตาย นาขา้ วสาร น้าตาล หรือสิ่งของอ่ืน ๆ มาช่วยเจา้ ภาพ ส่วนศพจะฝังในวนั ที่ตาย ถา้ ไม่ทนั ก็เก็บไว้ 1 คืน ก่อนนาร่าง ใส่โลงจะอาบน้าผตู้ ายโดยเพศเดียวกนั ช่วงกลางคืนจะมีการเฝ้าศพ ดว้ ยการก่อกองไฟหรือจุดตะเกียงไว้ หน้าศพและต้องไม่ให้แสงไฟดบั รุ่งข้ึนจึงแห่ศพเพ่ือนาไปฝัง บริเวณท่ีฝังจะปลูกตน้ มะพร้าวเป็ น สญั ลกั ษณ์ (อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร ๒๕๖๒, หนา้ ๔๔ – ๔๕) ประเพณปี ื อตัดฌีรัย เป็ นการตกแต่งหลุมศพหรือเปรว และทาความสะอาดหลุมฝังศพ ในวนั ขา้ งข้ึน เดือน ๕ ช่วงเวลาใกลเ้ คียงกบั เทศกาลเชงเมง้ ของธรรมเนียมจีน (อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร ๒๕๖๒, หนา้ ๔๕ – ๔๖) ประเพณีทาบุญเดือนสิบ ชาวเลชุมชนบา้ นสะปา อาเภอเมือง จงั หวดั ภูเก็ต จะเดินทางไปขอ ขา้ วสารจากพนี่ อ้ งชาวเลท่ีจงั หวดั พงั งา เพื่อเอาขา้ วสารน้นั มาไหวใ้ นทะเล เป็ นการทาบุญให้บรรพบุรุษ มารับส่วนบุญ (พวงผกา เชาวนไ์ วย์ ๒๕๕๙, หนา้ ๒๔) ประเพณีกินข้าวกลางบ้าน จดั ข้ึนในวนั ๑๓ ค่า เดือน ๘ ของทุกปี เพ่ือเป็ นการทาบุญใหเ้ จา้ ที่ เจา้ ทางท้งั บนบกและในทะเล โดยชาวบา้ นจะนาอาหารมารับประทานร่วมกนั กลางหมู่บา้ นและเผา ใบไมเ้ พ่ือสะเดาะเคราะห์ (จารุวฒั น์ นวลใย (๒๕๖๔,หนา้ ๑๖) พธิ ีกรรม ชาวเลมีพิธีกรรมที่เก่ียวขอ้ งกบั ชีวติ ประจาวนั ไดแ้ ก่ การเกดิ คนทอ้ งตอ้ งไปฝากครรภ์กบั หมอตาแย โดยนาหมาก ๓ คา พลู ๓ – ๕ ใบ และเงินไม่จากดั จานวนให้กบั หมอตาแย ชาวเลจะนิยมคลอดลูกท่ีบา้ นก่อนคลอดชาวเลจะนาขา้ วสาร ๑กระป๋ องเล็ก ดา้ ยดิบ ๑ไจ เทียน๑ เล่ม หมาก ๕ คา พลู ๕ ใบ และนาเงินแลว้ แต่จะให้ โดยนาของท้งั หมดใส่ลงใน กระสอบราด มอบใหห้ มอตาแย หลงั จากคลอดเดก็ แลว้ จะโกนผมไฟเมื่อเดก็ มีอายคุ รบ ๑ เดือน การกนิ ข้าวล่าง เป็ นพิธีกรรมที่เชื่อว่าสามารถป้องกนั โรค หรือสิ่งอปั มงคลได้ จะทาต่อเมื่อมีเหตุร้ายหรือมี โรคภยั ไขเ้ จ็บ ท่ีเกิดจากหมอประจาหมู่บ้านฝันร้ายว่าจะเกิดเหตุการณ์รุนแรงข้ึนในชุมชน มกั จะ สอดคลอ้ งกบั การเกิดโรคหรือคนในขุมชนลม้ ตาย ซ่ึงเชื่อวา่ เกิดจากมีคนในชุมชนทาผอดผี จึงตอ้ งทา พธิ ีขอขมาลาโทษ

๑๑ การแก้บน (อูฆัยนียจั ) ชาวเลท่ีไดบ้ นบานหรือใหพ้ นั ธะสญั ญาไวก้ บั ส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิ เมื่อสาเร็จตามที่ไดบ้ นบานไว้ ก็ตอ้ ง ทาตามสัญญา เช่น บนบานวา่ ใหห้ ายป่ วยแลว้ จะไปนอนหาดหรือนอนเกาะ ก็ตอ้ งทาตามที่ไดส้ ัญญาไว้ การแกบ้ นของชาวเลราไวยจ์ ะทาในเดือนมีนาคม เป็ นเวลา ๓ วนั และจะนอนเฉพาะวนั ข้ึน ๗ – ๘ - ๙ ค่า (อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร ๒๕๖๒ หนา้ ๔๔)ส่วน พวงผกา เชาวน์ไวย์ (๒๕๕๙ หนา้ ๒๗) กล่าวถึงการ แก้บนของชาวเลบา้ นสะปา จงั หวดั ภูเก็ต ไวว้ ่า เป็ นการบวงสรวงด้วยสิ่งของหรือการละเล่นตามท่ี บรรพบุรุษชอบหรือนบั ถือ เช่น ชอบดูรองเง็ง ชอบกินอาหารประเภทไหน การแกบ้ นดว้ ยดนตรีรูเงก เม่ือประสบผลสาเร็จตามที่ไดบ้ นบานไว้ พิธีกรรมแกบ้ นจะจดั ข้ึนในช่วงข้ึน ๑ ค่า ถึง /ค ค่า ของทุก เดือน ไม่นิยมจดั ขา้ งแรมเพราะเชื่อวา่ เป็ นเดือนดบั ทาอะไรไม่เจริญรุ่งเรือง (จารุวฒั น์ นวลใย เฉลิมศกั ด์ิ พิกลุ ศรี และเรวดี อ้ึงโพธ์ิ ๒๕๖๔, หนา้ ๒๓) พธิ ีตูละบาหลา เป็นพธิ ีสะเดาะเคราะห์ของชาวเล ในกรณีท่ีมีสิ่งไม่ดี สิ่งชว่ั ร้าย ส่ิงร้ายแรงเกิดข้ึนในชุมชน เช่น ในชุมชนมีคนตายมาก พิธีน้ีจะทาในช่วงเดือน ๔ โดยการสร้างเรือกบั หยวกกลว้ ย ตดั ผม ตดั เล็บใส่ไป ในเรือ ของเซ่นไหว้ ไดแ้ ก่ ขา้ วเหนียวเหลือง ขา้ วเหนียว (พวงผกา เชาวนไ์ วย์ ๒๕๕๙, หนา้ ๒๔) พธิ ีไหว้เรือ ของชาวเลอุรักลาโวย้ บา้ นแหลมตุก๊ แกและบา้ นหาดราไวย์ ช่วงวนั ๑ - ๑๕ ค่า เดือน ๓ พิธีไหว้ ทะเล ช่วงวนั ๓ – ๑๕ ค่า เดือน ๔ (จิรวฒั น์ นวลใย ๒๕๖๔, หนา้ ๑๖) คติความเชื่อ ชาวเลมีความคติเชื่อในเรื่องต่อไปน้ี - ความสามารถของโตะ๊ หมอในเรื่องการบาบดั รักษาโรคโดยใชว้ ธิ ีการทางไสยศาสตร์ - หา้ มนาคาถาอาคมที่ใชใ้ นการประกอบพิธีกรรมตา่ ง ๆ มาทอ่ งเล่น เพราะจะทาใหค้ าถาเสื่อม - ไมก้ างเขนที่ใช้ในพิธีลอยเรือซ่ึงชาวเลเช่ือว่า ไมก้ างเขนที่ใช้ในพิธีลอยเรือสามารถเป็ น กาแพงป้องกนั ไมใ่ หผ้ ที ่ีลอยไปกบั เรือกลบั มาข้ึนฝั่งไดอ้ ีก - เรื่องผี ชาวเลเชื่อวา่ ผีมี ๒ ประเภท คือ “กราโม” ซ่ึงเป็ นผีท่ีช่วยคุม้ ครองดูแล และช่วยให้มี ความสงบสุขในชุมชน ส่วน “ปิ ลาเกล” เป็นผญี าติพนี่ อ้ งท่ีคอยช่วยเหลือเช่นเดียวกบั กราโม - การเกิดชาวเลเชื่อวา่ ทุกคนเกิดจากน้าอสุจิ ถา้ บุคคลภายนอกเรียกวา่ ชาวน้าชาวเลจะไม่พอใจ ดงั ท่ี พวงผกา เชาวน์ไวย์ (๒๕๕๙,หน้า ๒๕ – ๒๖) กล่าวถึง ความเชื่อเรื่องการเกิดของของ ชาวเลสะปาไวว้ า่ หญิงชาวเลท่ีต้งั ครรภจ์ ะตอ้ งดูแลตวั เองและปฏิบตั ิตามความเชื่อ เช่น หา้ มเดินเล่นนอก

๑๒ บา้ นหลงั พระอาทิตยต์ กดิน เพราะผีตายายจะติดตวั มา ถา้ จาเป็ นตอ้ งออกไปให้พามีดไปดว้ ย ห้ามผูก เชือกหวั เรือเพราะเช่ือวา่ จะทาใหค้ ลอดยาก เป็นตน้ ตานาน/นิทาน ชาวอุรักลาโวย้ บางกลุ่มมีตานานเทือกเขา “ฆูนุงฌึรัย” ดินแดนศกั ด์ิสิทธ์ิท่ีชาวอุรักลาโวย้ ตอ้ ง ทาพธิ ีลอยเรือไปเซ่นสรวงทุกคร้ังที่ถึงฤดูมรสุมพดั เปล่ียนทิศทาง เชื่อกนั วา่ เมื่อ ๕๐๐ – ๖๐๐ ปี ก่อน เคย เป็ นท่ีต้ังถิ่นฐานของบรรพบุรุษชาวอุรักลาโวย้ ก่อนที่จะอพยพเดินเรือเข้าสู่น่านน้าประเทศไทย (อาภรณ์ อุกฤษณ์ ๒๕๓๒, หนา้ ๑๒ – ๑๓) ส่วน จรัส ง๊ะสมนั (๒๕๓๔, หนา้ ๖๒) ไดศ้ ึกษานิทาน ชาวเลจงั หวดั สตูล ผลการศึกษาพบว่า มีนิทานบางเร่ืองกล่าวถึงโจรสลัด เช่น เรื่องหาดทรายดา กล่าวถึงโจรสลดั ปลน้ เรือสาเภา ขนขา้ วสารมาข้ึนฝ่ังที่เกาะลงั กาวี แต่ถูก “วะลี” (คนศกั ด์ิสิทธ์ิ) สาป ขา้ วสารให้เป็ นเม็ดทรายสีดา อยูบ่ นหาดของเกาะแห่งน้ี เรียกว่า “หาดทรายดา” และ อรุณรัตน์ สรร เพ็ชร (๒๕๖๒, หน้า ๔๗)ได้ศึกษา วิถีชีวิตชาวเลชุมชนบา้ นราไวย์ อาเภอเมือง จงั หวัดภูเก็ต ผล การศึกษาพบวา่ มีนิทานพ้ืนบา้ นเรื่อง พะยูน ซ่ึงภาษาอุรักลาโวย้ เรียกวา่ ดุหยง หมายถึง หญิงสาวหรือ ผหู้ ญิงแห่งทอ้ งทะเล มีเรื่องเล่าวา่ มีผหู้ ญิงคนหน่ึงต้งั ครรภ์ แลว้ ตอ้ งการกินหญา้ ทะเลมาก สามีจึงไปหา หญา้ ทะเลมาให้ แต่นางกินเท่าไหร่ก็ไม่อ่ิม นางจึงเดินลงไปในน้าเพื่อหาหญา้ ทะเลกินเอง เมื่อน้าทะเล ข้ึนมา นางกไ็ ดก้ ลายเป็นปลาพะยนู นางจึงบอกกบั สามีวา่ เม่ือไหร่ที่ตอ้ งการพบนาง ใหป้ ักเสาไมล้ งไป ในทะเลหน่ึงเสา และใหเ้ รียกหานาง นางกจ็ ะมาหาสามีท่ีเสาไมอ้ นั น้นั ศิลปะการแสดง รองเง็ง หรือชาวเล เรียกวา่ “รูเงก”สยามรัฐ(อนุรักษร์ ากเหงา้ ชาวอูรักลาโวย้ !! “รองเง็งชาวเล” สยามรัฐ (siamrath.co.th) ) กล่าวถึงรองแง็งไวว้ ่า เป็ นการแสดงที่มีเอกลักษณ์โดดเด่นและมีลักษณะเฉพาะพ้ืนท่ี ชาวเลในจงั หวดั สตูล ภูเก็ต และกระบี่ ใชภ้ าษามลายูขบั ร้องเน้ือหาเก่ียวกบั สภาพแวดลอ้ มของผูค้ นบน เกาะ ส่วน สาวติ ร์ พงศว์ ชั ร์ (๒๕๓๗, บทคดั ยอ่ ) กล่าวถึงการรารองเง็งไวว้ า่ ท่าราของชาวเลคงไดแ้ รง บนั ดาลใจจากการเคล่ือนไหวของสัตวท์ ะเลและไดร้ ูปแบบจากการรารองเง็งท่ีนิยมในภาคใต้ รองเง็งมี เพลงหลกั ๕ เพลง คือ ลากูดูวอ สะปาอีตู้ เมาะอินงั เจะ๊ ชูโล่ง อายมั ดีเตะ๊ นฤมล อรุโณทยั และคณะ (๒๕๕๗,หนา้ ๒๑๙) กล่าวถึงเคร่ืองดนตรีของรองเง็งประกอบดว้ ย ซอ (ไวโอลิน) รามะนา ฉิ่ง กรับ กลอง และฆอ้ ง นิยมแสดงในงานลอยเรือ

๑๓ ฆาโญกหรือรามวยกาหยงเป็ นศิลปะการป้องกนั ตวั ด้วยมือเปล่าและเทา้ ซ่ึงสืบทอดมาจาก วฒั นธรรมมลายู แสดงในโอกาสต่างๆ ไดแ้ ก่ พิธีไหวค้ รูบูชาครู พิธีการแกบ้ น มีเครื่องดนตรีประกอบ คือ ป่ี กาหยง กลองทน โหม่ง ไมแ้ กระ การแสดงบรานา หรือดนตรีบรานา (รามะนา) ใช้ประกอบพิธีกรรมและเพ่ือความบนั เทิงใน งานลอยเรือและพิธีทาน้ามนต์ ภูมิปัญญาท้องถิ่น อรุณรัตน์ สรรเพ็ชร (๒๕๖๒,หนา้ ๓๙ - ๔๑) ไดศ้ ึกษาวิถีชีวิตชาวเลชุมชนบา้ นราไวย์ อาเภอ เมือง จงั หวดั ภูเกต็ ผลการศึกษา พบวา่ ชาวเลราไวยม์ ีภูมิปัญญาท่ีสัมพนั ธ์กบั วิถีชีวิตและใชใ้ นการทามา หากิน ดงั น้ี การสังเกตกระแสน้า เป็ นความชานาญเฉพาะตวั ในช่วงเวลาที่น้าลง ภาษาชาวเล เรียกว่า ฌา ลดั นูอาเยนะมือนีเลฮปี หมายถึง ทิศทางการไหลของกระแสน้าซ่ึงเป็นตวั กาหนดปรากฎการณ์ธรรมชาติ หลายอย่าง และจะช่วยกาหนดพ้ืนที่ทากิน เช่น ช่วงน้าลงจะดาน้าดา้ นหลงั เกาะ (ทิศตะวนั ตก) เพราะ กระแสน้าไมเ่ ช่ียว จะไดเ้ ก็บหาของทะเลใตน้ ้า และเมื่อถึงช่วงน้าข้ึน ก็จะเปล่ียนมาดาน้าท่ีหนา้ เกาะ(ทิศ ตะวนั ออก) เพราะกระแสน้าจะวนกลบั กระแสน้าเยน็ (อาเยบือแฌะ) น้าจะลึกประมาณ ๕ – ๖ เมตร น้าจะเยน็ และขุ่นขน้ ชาวเลจะ สังเกตผวิ น้าดา้ นบน มองเห็นเกลียวคล่ืนหนา เป็ นเส้นยาว ช่วงน้ีน้าจะข้ึนชา้ กวา่ ปกติ ตอนน้าลงจะลง มากกวา่ ปกติ ทาใหก้ ารมองเห็นตวั ปลา การพรางตวั การดาน้าทาไดย้ าก น้าข้ึน – น้าลง (อาเยปาซกั – อาเยซูโรจ) ชาวเลจะคานวณช่วงเวลาน้าข้ึนลงไดแ้ ม่นยา โดยใช้ วธิ ี อ่านน้าจาลม อ่านฟ้าจาดาว (ลีฮจั อาเยจบั ลาเงน ลีฮจั ลาแงะจบั บีตกั ) โดยการดูดวงจนั ทร์ประกอบ ในรอบ ๑ วนั จะมีน้าข้ึนลง ๒ คร้ัง โดยเฉล่ียคร้ังละ ๖ ชวั่ โมง โดยแต่ละวนั น้าจะข้ึนลงชา้ กวา่ กนั วนั ละ ประมาณ ๕๐ นาที และมีการสังเกตดินบริเวณชายหาด ถา้ ผิวดินดา้ นบนแห้ง แสดงวา่ น้าลงนานเป็ น เวลานาน และน้ากาลงั จะกลบั ข้ึนมาอีกรอบ หรือสังเกตจากคราบน้าที่เป็ นแอ่งขาว ๆ ที่ติดอยู่ตาม พ้ืนดิน เมื่อถึงเวลาน้าข้ึน คราบน้าจะถูกซดั เขา้ มาก่อน สอดคลอ้ งกบั วิไลวรรณ ประพฤติ (๒๕๕๘, หนา้ - ๑๐๑) ไดก้ ล่าวถึงภูมิปัญญาของชาวเลเกาะหลีเป๊ ะ เกี่ยวกบั การสังเกตแหล่งที่อยูอ่ าศยั ของสัตว์ โดยสังเกตจาก น้าเดิน, การบินของนกนางนวลสีดากลางทะเล, กองหินประการัง,สีน้า, คลื่นลม,ยอด คล่ืนสีขาวหวั แตก,ทิศทางการวา่ ยน้าของปลา,เสียงนกร้อง การจกั สานเตยทะเล (ลาเจียก)เป็ นภาชนะ เช่น สมุก (หมุก,กอตะ้ )ไวใ้ ส่ใบยาสูบใส่ส่ิงของ เบ็ดเตล็ดใส่หมากพลู (หมุกหมะ),ใส่เส้ือผา้ และกระสอบเตย เป็ นตน้ ลวดลายที่ปรากฎบนภาชนะจกั

๑๔ สาน ไดแ้ ก่ ลายสอง ลายสาม และลายลูกแกว้ ส่วนชาวเลเกาะหลีเป๊ ะมีจกั สานหัตกรรม เคร่ืองมือ ประมงเส่ือ,ตะกร้า,ฝาบา้ น และกระดง้ (พไิ ลวรรณ ประพฤติ ๒๕๕๘,หนา้ ๕๕) การละเล่น การละเล่นส่วนใหญ่ไดร้ ับอิทธิพลจากการเรียนในระบบโรงเรียนของรัฐ เช่น การดีดลูกแกว้ อี มอญซ่อนผา้ แขง่ ตะกร้อ แข่งจบั ปลา เล่นโดดยาง เล่นฟุตบอลชายหาด เล่นดอกกลอ้ ง และ เล่นขายขา้ ว แกง เป็นตน้ (อรุณรัตน์ สรรเพช็ ร ๒๕๖๒, หนา้ ๓๙ - ๕๒) วถิ ีชีวติ ชาวเลอุรักลาโวย้ มีวถิ ีชีวติ ดา้ นวฒั นธรรมปัจจยั ๔ อยา่ ง ไดแ้ ก่ ทอี่ ย่อู าศัย ชาวเลอุรักลาโวย้ เกาะหลีเป๊ ะ จะสร้างบา้ นแบบยกพ้ืนสูง ตวั เรือนเดี่ยว สร้างดว้ ยวสั ดุที่หาได้ บนเกาะ เช่น ไมไ้ ผ่ มะพร้าว เป็ นตน้ (พิไลวรรณ ประเพฤติ ๒๕๕๘, หนา้ ๕๔) ส่วน ชาวเลบา้ นสะปา สร้างบา้ นโดยปักเสาลงไปในทะเล สูงประมาณ ๓ – ๕ เมตร ใชเ้ สาไมว้ างบนฐานปูน พ้ืนบา้ นปูดว้ ยไม้ กระดาน มีประตู หนา้ ต่าง ฝาบา้ นก้นั ดว้ ยสังกะสี ไม้ หรือแผน่ ไมส้ าเร็จรูป หลงั คามุงดว้ ยสังกะสี และ กระเบ้ือง หน้าบา้ นจะมีชานยื่นออกมา บา้ นจะต่อเรียงรายกนั ออกไป โดยมีสะพานไม้หรือสะพาน คอนกรีตเชื่อมต่อกนั ในแตล่ ะหลงั (พวงผกา เชาวน์ไวย ๒๕๕๙, หนา้ ๑๒) การแต่งกาย ไวยง่ิ ทองบือ และคณะ (๒๕๒๖,หนา้ ๗๐) กล่าวถึงการแต่งกายของอุรักลาโวย้ สรุปไดว้ า่ ใน อดีตจะแตง่ กายไมม่ ากช้ืน สวมใส่เครื่องประดบั เหมือนชนพ้ืนเมืองอื่น ๆ ผูช้ ายชาวเลอุรักลาโวย้ จะนุ่ง โสร่ง ผหู้ ญิงจะใส่ผา้ ซิ่นกระโจมอก ปัจจุบนั ชาวเลอุรักลาโวย้ จะแต่งกายเหมือนชาวบา้ นทวั่ ไป ผูช้ าย นุ่งกางเกงทรงกระบอก (ขาก๊วย) สวมใส่เส้ือเชิ๊ตหรือเส้ือยืด ผูห้ ญิงไดป้ ระยุกต์ิชุดแต่งกายแบบมลายู และอินเดีย มาเป็นชุดแต่งกายของตนเอง นิยมสวมผา้ ถุง และสวมเส้ือท่ีมีลายดอกไมส้ ีสันโดดเด่น เกลา้ ผมมวยและทดั ดอกไม้ ใส่เครื่องประดบั ท่ีทาจากเปลือกหอยและไข่มุก ส่วน สาวิตร์ พงศว์ ชั ร์ และยุทธ พงศ์ ตน้ ประดู่ (สืบคน้ จาก https://so05.tci-thaijo.org ๒๕๖๑, บทคดั ยอ่ ) ผลการวจิ ยั พบวา่ การแต่งกาย ของกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเล ผูช้ ายจะนุ่งผา้ ขาวมา้ หรือสวมกางเกงเล มีผา้ ขาวมา้ คาดเอว เปลือยท่อนบน ผูห้ ญิงจะนุ่งผา้ ปาเต๊ะกระโจมอก เมื่อติดต่อกบั สังคมภายนอก ผูห้ ญิงจะนิยมสวมเส้ือและนุ่งผา้ ปาเต๊ะ แบบชาวจีนและชาวไทย นิยมสวมเส้ือผา้ สีฉุดฉาด ปัจจุบนั การแต่งกายเปล่ียนแปลงไม่มากนกั เมื่อ

๑๕ ออกไปติดต่อกบั คนขา้ งนอกจะแต่งกายเรียบร้อยข้ึน ส่วนวยั รุ่นจะรับเอาวฒั นธรรมการแต่งกายแบบ ทนั สมยั จากสังคมภายนอก การรักษาโรค อรุณรัตน์ สรรเพ็ชร (๒๕๔๑,หน้า ๘๑ – ๘๓) ได้ศึกษาการบาบัดรักษาโรคของชาวเลใน จงั หวดั ภูเก็ต ผลการศึกษา พบวา่ ๑.ข้นั ก่อนการรักษา แบ่งการปฏิบตั ิออกเป็ น ๖ ข้นั ตอน ดงั น้ี ๑. การวินิจฉยั โรค หมอจะพูดคุย สอบถามอาการจากผปู้ ่ วยหรือญาติ สังเกตอาการ ๒. การจดั ขนั หมากครู หรือการต้งั เช่ียน ๓. การบน บาน ๔. การหาและการเตรียมสมุนไพร เพื่อนาไปประกอบเป็ นยา ๕. การเตรียมตวั ของหมอ ๖. การ เตรียมตวั ของผปู้ ่ วย ๒.ข้นั การบาบดั รักษา ๒.๑ การรักษาดว้ ยเวชบาบดั ดว้ ยการใชส้ มุนไพรหลากหลายชนิดแตกต่างตามอาการ ของโรค ส่วนใหญ่จะใช้สมุนไพรสดในการรักษา โดยใชว้ ธิ ีการบาบดั รักษา ดงั น้ี วิธีทาผกั บุง้ ทะเลตา ใหพ้ อแตกค้นั เอาเฉพาะน้าทาบริเวณที่ถูกพิษปลา วธิ ีรมควนั เอากิ่งไมแ้ ห้งมาสุมไฟ ให้ผปู้ ่ วยนอนบน แคร่ท่ีควนั ไฟสามารถผ่านได้ และให้ผูป้ ่ วยสวมเส้ือผา้ นอ้ ยชิ้น รักษาผูป้ ่ วยท่ีถูกพิษตะขาบหรือผ้ึงกดั ต่อย วิธีพอก ตน้ ไมยราบตาให้ละเอียด พอกบริเวณท่ีเป็ นหิด วิธีกิน ใบยาหมู (ใบฝร่ัง) เคียวกินดิบ ๆ รักษาอาการทอ้ งเสีย วธิ ีพน่ ขา้ วสารเค้ียวใหล้ ะเอียดพน่ ลงบริเวณท่ีถูกไฟไหมห้ รือน้าร้อนลวก วธิ ีบว้ น ใบแกม้ หมอ (เหงือกปลาหมอ) ตม้ จนน้าเป็ นสีเขียวนามาอมแลว้ บว้ นปาก รักษาอาการปวดฟัน วธิ ีอุด ขนเม่นทะเลนามาฝนใหเ้ ป็นผงผสมกบั เกลือและพริกไทยป่ นนามาละลายให้เขา้ กนั นามาอุดฟันท่ีเป็ นรู รักษาอาการปวดฟัน วิธีลา้ ง ตะปูนามาเผาไฟให้ร้อนแลว้ แช่ในโอ่งท่ีมีน้า แลว้ ใช้น้าน้นั มาล้างหน้า รักษาโรคตาแดง วิธีหยอด ใบลิ้นห่านค้นั เอาเฉพาะน้า นามาหยอดหู รักษาโรคหูน้าหนวก วิธีประคบ ยอดอ่อนของตน้ มะขามนามาตม้ พออุ่น ๆ ใชน้ ามาห่อผา้ ใชป้ ระคบตามร่างกาย รักษาไขห้ วดั วิธีหมกั ใบนอ้ ยหน่าตาใหล้ ะเอียดผสมกบั สุราขาว นามาหมกั ผม เพ่ือกาจดั เหา ๒.๒ การบาบดั รักษาด้วยจิตบาบดั เป็ นการบาบดั รักษา ด้วยวิธีการทางไสยศาสตร์ เพราะชาวเลเชื่อวา่ โรคบางโรคที่หาสาเหตุไม่ไดเ้ กิดจาก “ผีกิน” จึงตอ้ งให้โตะ๊ หมอเป็ นผบู้ าบดั รักษา วธิ ีการรักษา มีดงั น้ี การปัดรังควานประกอบคาถา, การปัดรังควานประกอบคาถาควบคู่กบั การบีบนวด และทาน้ามนั , การเสกคาถากากบั สมุนไพร, การทาน้ามนต์ และการเขา้ ทรง ๒.๓ การบาบดั รักษาดว้ ยกายบาบดั เป็ นการบาบดั รักษาดว้ ยการบีบนวด เช่น เป็ นลม หมดสติ ปวดศรีษะ การประคบ เช่น ฟกช้า ผหู้ ญิงเพิง่ คลอดบุตร และการทาน้ามนั

๑๖ ๒.๔ การปฏิบตั ิตามขอ้ ห้าม ผูป้ ่ วยตอ้ งปฏิบตั ิตามคาส่ังของหมอ เช่น ห้ามกินของ แสลงตอ่ โรค เป็นตน้ ๓. ข้นั หลงั การบาบดั รักษา จะมีการจดั ขนั หมากบูชาครู, ใหค้ า่ สมนาคุณหมอ และแกบ้ น นฤมล ขุนวีช่วย และมานะ ขุนวีช่วย (๒๕๕๓,หน้า ๕๔ – ๕๕) กล่าวถึงการรักษาโรคของ ชาวเลอุรักลาโวย้ สรุปไดว้ า่ การรักษา ส่วนใหญ่จะรักษาโดยโต๊ะหมอ เพราะชาวเลเช่ือวา่ การเจ็บป่ วย ไมส่ บายเกิดจาก “ผกี ิน” โตะ๊ หมอจึงตอ้ งทาหนา้ ท่ีขบั ไล่หรือเชิญผีใหอ้ อกจากร่างกายผปู้ ่ วย ดว้ ยการใช้ เวทยม์ นต์ เป่ าคาถาอาคม หรือดูเทียน ซ่ึงโต๊ะหมอสามารถติดต่อกบั วิญญาณบรรพบุรุษไดจ้ นรู้สาเหตุ และอาการ ตลอดจนวิธีรักษาผูป้ ่ วย และบางโรคใช้สมุนไพรจากป่ ามารักษาโรค ส่วน พิไลวรรณ ประพฤติ (๒๕๒๘,หนา้ ๑๔๕) กล่าวถึงการใชส้ มุนไพรรักษาโรคของชาวเลเกาะหลีเป๊ ะ เช่น วา่ นหาง จระเข้ (แกพ้ ุพอง), แม่ยา่ นาง(แกง้ ูสวดั ),บะยยุ้ (แกพ้ ิษงู), สะเดา (แกเ้ บาหวาน), ลอลอ(แผลในปาก), ตะขบ(ยาระบาย) ผกั บุง้ ทะเล(แกพ้ ิษแมงกระพรุนไฟ),มะขาม(ลอดอาการเจ็บจากปลากระเบน), ใบ นอ้ ยหน่า (แกไ้ ข)้ อาหาร อาหารหลักของชาวเลอุรักลาโวย้ แหลมต๊กแก เกาะสิเหร่ อาเภอเมือง จงั หวดั ภูเก็ต จะเป็ น อาหารทะเลที่หามาไดเ้ องเป็ นส่วนใหญ่ อาหารคาวท่ีนิยมรับประทานคู่กบั ขา้ วสวย ไดแ้ ก่ ฆูลยั อาซับ (แกงส้ม) กือตบั รือบุช, อีกดั รือบุช (ปูตม้ ,ปลาตม้ ), ซูเปา อีกดั บรานา(ห่อหมกปลาหูชา้ ง),แกงกะทิ, กราบู ซี)ย ลูละ(ยาหอยนมสาว), กราบู ซีโป้ย กูยอ่ ย (ยาลิ่นทะเล), มะนกั ลูกช้ืน อีกดั กะก๊ะ (ทอดมนั ปลาลูกทดั ) อาหารหวาน ไดแ้ ก่ ตือโปก ปี ซ้กั กือปิ (ขนมกลว้ ยทอดหรือกลว้ ยขยา) ตือโปก โล่ย ปูโล่ย (ขนมหวั ลา้ น) (นฤมล อรุโณทยั พลาเดช ณ ป้อมเพชร และ จีระวรรณ์ บรรเทาทุกข์ ๒๕๔๙, หนา้ ๔๕ - ๕๔) ส่วนอาหารของชาวเลอุรักลาโวย้ บา้ นราไวย์ อ.เมือง จงั หวดั ภูเก็ต จะนิยมรับประทานขา้ วเป็ น อาหารหลัก ส่วนกับข้าวส่วนใหญ่ก็จะเป็ นอาหารทะเลที่หามาได้ เช่น ปลาทอด แกงส้ม ปลา เปร้ียวหวาน มีเน้ือหมู ไก่ และเน้ือววั เป็ นบางม้ือ นาหมูหรือไก่มาผดั กบั ผกั ต่าง ๆ หรือ แกงเผด็ ผดั เผด็ เช่น ผดั เผด็ ปลากระป๋ อง หอยตม้ กินกบั น้าพริก เช่น หอยนางรม หอยพง ปูมา้ หรือปูดา ก็ตม้ กินเช่นกนั ส่วนแมงวายมีลักษณะคล้ายปลาหมึก จะนาไปหั่นเป็ นชิ้นเล็ก ๆ และนามาตม้ กิน กุ้ง นามาตม้ ยา ทอดมันกุ้ง สะตอผดั กะปิ กุ้ง ผกั เหลียงผดั ไข่ ปิ้ งงบเหลง(ลักษณะคล้ายกุ้ง (อรุณรัตน์ สรรเพ็ชร ๒๕๖๒, หนา้ ๕๙ – ๖๐)ส่วนชาวเลเกาะหลีเป๊ ะ นิยมรับประทานกลว้ ยตม้ คลุกมะพร้าวเป็ นอาหารเช้า และรับประทานขา้ ว เป็นหลกั หรือบางม้ือก็ทดแทนกบั เผอื ก มนั (พิไลวรรณ ประพฤติ ๒๕๕๘, หนา้ ๕๕)

๑๗ อาหารหวาน ไดแ้ ก่ ขนมหลากา้ เป็นขนมที่ทาดว้ ยแป้งขา้ วเหนียว ป้ันเป็นกอ้ นกลม ๆ ตม้ ใส่น้า ขิง ขนมจูจ้ ุน (ขนมฝักบวั ) ขนมแป้งคลา้ ย ๆ ขนมโค.ขา้ งในใส่ไส้มะพร้าว,ขนมสาววา (อรุณรัตน์ สรร เพช็ ร ๒๕๖๒, หนา้ ๖๐) การประกอบอาชีพ ชาวเลอุรักลาโวย้ ประกอบอาชีพประมงเป็นหลกั โดยการใชเ้ ครื่องมือประมงอยา่ งง่าย เช่น วาง ลอบ ขนาดใหญ่ในน้าลึก หรือดาน้าจบั ปลาโดยใชม้ ือเปล่า (นฤมล หิญชีระนนั ทน์ อรุโณทยั ๒๕๕๖, หนา้ ๖๒) การทาไซปลา ไซปลาหมีก อวนปู อวนปู อวนกุง้ อวนจบั กุง้ เคย ตกปลา ทอดแห ปัจจุบนั ประกอบอาชีพอื่น ๆ ดว้ ย ไดแ้ ก่ รับจา้ งทวั่ ไป เป็ นลูกจา้ งในโรงแรมหรือบริษทั ทวั ร์ ทาหนา้ ที่คนสวน แม่บา้ น ผูช้ ่วยในครัว พนกั งานเสิร์ฟ คนขบั เรือ เพาะปลูก คา้ ขาย (นฤมล ขุนชูช่วย และวีระ ขุนชูช่วย ๒๕๕๓, หนา้ ๕๕ – ๖๑ ) ส่วนพิไลวรรณ ประพฤติ (๒๕๕๘, หนา้ ๕๔) กล่าวถึงการประกอบอาชีพวา่ ชาวเลยงั ทาการทาประมงแบบยงั ชีพตลอดปี ช่วงหนา้ แลง้ จะทาประมงแบบ “บากดั ” ใชเ้ วลา ๒ – ๓ วนั หรือหลายเดือน โดยใชเ้ คร่ืองมือประมงที่ทาข้ึนเองแบบง่าย ๆ ไดแ้ ก่ เรือ ฉมวก เบ็ด ทาเกษตรบนเกาะ เช่น ปลูกขา้ ว มะพร้าว สภาพปัญหาและอุปสรรค มูลนิธิชุมชนไทย (๒๕๕๕, หนา้ ๑๕ – ๒๗) ไดร้ วบรวมสภาพปัญหาของชาวเล สรุปไดด้ งั น้ี ความมน่ั คงดา้ นที่อยอู่ าศยั พ้ืนท่ีสุสานและพ้ืนที่ทางจิตวญิ ญาณถูกคุกคาม ที่ทากินด้งั เดิมในทะเล ดา้ น สุขภาพ การไร้สัญชาติ และไม่มีสิทธิข้นั พ้ืนฐาน ด้านการศึกษา ด้านอคติทางชาติพนั ธุ์ และด้าน วฒั นธรรมทอ้ งถิ่น ชาวเลมอแกน ประวตั ิความเป็ นมาของกลุ่มชาตพิ นั ธ์ุ จากการศึกษาของ นฤมล อรุโณทยั และคณะ.(๒๕๕๗, หนา้ ๓๗) สรุปไดว้ า่ ช่ือมอแกนเป็ นคา ที่ยอ่ มาจากคาว่า“ละมอ”(ภาษามอแกน แปลว่า จมน้า) และ “แกน” เป็ นช่ือของน้องสาวราชินีชิเปี ยน ผูค้ รองแวน่ แควน้ หน่ึงริมฝั่งทะเล ในตานานเก่าแก่ของมอแกน ไดเ้ ล่าวา่ นอ้ งสาวของราชินีไดแ้ ยง่ คน รักของพ่ีสาว จึงถูกสาปแช่งให้ตนเองและพรรคพวกตอ้ งมีชีวิตเร่ร่อนอยู่ในทะเล ซ่ึงชีวิตของชาวมอ แกนจะเดินทางไปตามเกาะต่าง ๆ จึงถูกกล่าวขานวา่ มีชีวิตคลา้ ยกลุ่มยปิ ซี มีท่ีพกั อาศยั อยูไ่ ม่เป็ นหลกั

๑๘ แหล่ง เรียกวา่ “Sea gypsy” หรือ “ยิปซีทะเล”เป็ นชาวเลกลุ่มหน่ึงสืบเช้ือสายมาจากโปโตมาเลย(์ Proto Malay) ชาวมอแกนเรียกตวั เอง วา่ มอแกน, บะซิง, มาซิงคนอื่นจะเรียกชาวมอแกนวา่ ชาวเล, ชาวน้า, ชาวไทยใหม่, บะซิง, มาซิง, มอแกนปูเลาหรือมอแกนปอลาว, ชาวเกาะ, มอแกนเล, มอแกนเกาะ, สิงห์ การกระจายตวั ชาวเลมอแกนร่อนเร่อยู่ในทะเล อาศยั อยู่ตามหมู่เกาะ และชายฝ่ังทะเลต้งั แต่หมู่เกาะมะริดใน เมียนมาร์ ลงไปทางใตแ้ ละทางตะวนั ออกในหมู่เกาะของทะเลซูลู ประเทศฟิ ลิปิ นส์ รวมถึงชายฝ่ังของ ประเทศมาเลเซีย และอินโดนีเซีย ในหมูเ่ กาะมะริด ประเทศเมียนมาร์ และทะเลอนั ดามนั ในประเทศไทย ทตี่ ้ังแหล่งทอ่ี ยู่อาศัย ชาวเลมอแกนอาศยั ตามเกาะต่าง ๆ เช่น เกาะเหลา เกาะสินไห่ เกาะชา้ ง และเกาะพยาม จงั หวดั ระนอง หมูเ่ กาะสุรินทร์ จงั หวดั พงั งา และบา้ นราไวย์ จงั หวดั ภูเก็ต พืน้ ทที่ ากนิ ชาวเลมอแกนจะมีพ้ืนท่ีทากินอยูบ่ ริเวณชายฝั่ง และเกาะแก่งต่าง ๆ ในทะเลอนั ดามนั แถบ จงั หวดั พงั งา ระนอง และภูเก็ต พืน้ ทท่ี างจิตวญิ ญาณ สุสาน และศาลโตะ๊ หมอ จะเป็นสถานท่ีศกั ด์ิสิทธ์ิทางจิตวญิ ญาณของชาวมอแกน จานวนประชากร มีประชากรประมาณ ๒,๑๐๐ คน ภาษา ชาวเลมอแกนมีภาษาพูด ไมม่ ีภาษาเขียน ภาษามอแกน ภาษามอเก็น ภาษาเมาเก็น ภาษาบาซิง หรือ เซลุง, ซาลอง, ซะโลน และชาวเกาะ เป็ นภาษาในตระกูลภาษาออสโตรนีเชียน ภาษามาลาโย- โพโลนีเชียน สาขามาเลยอ์ ิก ซ่ึงพูดกนั ทางใตข้ องประเทศพม่าลงมา ต้งั แต่เมืองมะริดลงมาทางใต้ พบ มากในบริเวณเกาะของพม่าภาคใต้ และคาบสมุทรเมกุย ไปจนถึงจงั หวดั ระนอง จงั หวดั พงั งา จงั หวดั ภูเก็ต และจงั หวดั กระบ่ี

๑๙ ตวั อย่างภาษามอแกน ก่าบางแปลวา่ เรือ, บีดวก แปลวา่ ดาว,เอาะเกนแปลวา่ ทะเล, จีญมั จอนกะ แปลวา่ ฉนั กินขา้ วแลว้ วฒั นธรรม ประเพณี ของชาวเลมอแกน ไดแ้ ก่ การแต่งงาน ชายหญิงมอแกนแต่งงานอยูด่ ว้ ยกนั ต้งั แต่อายุยงั นอ้ ย มีการเก้ียวพาราสีเหมือนหนุ่มสาวทวั่ ไป เมื่อรักชอบพอกนั ผูใ้ หญ่เห็นพร้อมท้งั สองฝ่ ายก็อนุญาตให้ไปอยูด่ ว้ ยกนั ฝ่ ายชายจะเขา้ ไปอยูบ่ า้ นฝ่ าย หญิง เมื่ออยรู่ ่วมกนั สกั ระยะ ก็ยา้ ยออกจากบา้ นฝ่ ายหญิงเพ่ือไปสร้างครอบครัวใหม่ ค่าสินสอด แลว้ แต่ ฐานะของแต่ละคน ผูช้ ายบางคนก็ไม่มีให้ บางคนก็ให้เป็ นสร้อยคอ กาไล เงิน การครองเรือน ยึด ประเพณีผวั เดียวเมียเดียว จะไม่เปล่ียนคู่ครอง นอกจากสามีหรือภรรยาเสียชีวิตลง หรือมีปัญหาขดั แยง้ กนั อยา่ งรุนแรงจึงแยกจากกนั พธิ ีกรรม ของชาวเลมอแกน ไดแ้ ก่ การฉลองเสาวญิ ญาณบรรพบุรุษ (เหน่เอน็ หล่อโบง) จดั ข้ึนในเดือน ๕ ทางจนั ทรคติ ช่วงเปล่ียนผ่านระหว่างฤดูแล้งเขา้ สู่ฤดูฝนเป็ นพิธีฉลองเสา วญิ ญาณบรรพบุรุษ \" บวงสรวงบูชาผแี ละวญิ ญาณบรรพบุรุษ งานจะจดั เป็นเวลา ๓ วนั ๓ คืน และมีการ ลอยก่าบางจาลอง ซ่ึงเช่ือว่าเป็ นการลอยความทุกข์และโรคภยั ไขเ้ จ็บให้พน้ จากครอบครัว และจาก ชุมชน พธิ ีศพ เมื่อมีคนตาย เพื่อนบา้ นก็จะช่วยกนั เฝ้าศพ เพอ่ื ไม่ใหญ้ าติพี่นอ้ งรู้สึกเศร้าและเดียวดาย จะมีการ ร้องราท้งั คืน อาจจะเฝ้าคืนเดียวหรือ ๒ – ๓ คืน ก็นาศพไปฝังท่ีสุสาน ก่อนจะขดุ หลุมก็ขอที่เจา้ ท่ีเนจา้ ทางก่อน เมื่อนาโลงศพหยอ่ นในหลุ่มก็เอาขา้ วสาร น้า สร้อยคอ พริก ถว้ ยชาม หมอ้ ขา้ ว ของใชต้ ่าง ๆ ของผตู้ ายใส่ไปใหค้ รบถว้ น คติความเชื่อ ชาวเลมอแกนมีความเชื่อในเร่ือง ดงั น้ี การเกดิ เมื่อผหู้ ญิงมอแกนคลอดลูก หมอตาแยจะเป็ นผูท้ าคลอด ไม่มีพิธีกรรมใด ๆ พอ่ แม่ยงั ไม่กลา้ ต้งั ชื่อลูก เพราะไม่รู้วา่ ลูกจะมีชีวิตรอดหรือไม่ การต้งั ช่ือพ่อแม่จะตอ้ งมนั่ ใจว่าลูกจะมีชีวิตรอด จึงจะต้งั ช่ือให้

๒๐ การตาย ความเช่ือเร่ืองชีวิตหลงั ความตายชาวมอแกนจะถือวา่ การท่ีคนตายไปแลว้ เป็ นคนท่ีหมดทุกข์ หมดกรรม ไม่ตอ้ งมาลาบากเหมือนคนท่ียงั มีชีวติ อยู่ ในงานศพของชาวมอแกนจะไม่มีความโศกเศร้า จะมีงานร่ืนเริงตลอดท้งั คืน ดินนา้ ป่ าเขา ชาวมอแกนเชื่อเรื่องเก่ียวกับภูติทะเล ความเชื่อด้ังเดิมเรื่องวิญญาณ เชื่อว่าส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิ รวมถึงผบี รรพบุรุษและผตี ่าง ๆ ในธรรมชาติ มีอานาจในการบนั ดาลใหเ้ กิดผลร้ายผลดี ปกป้องคุม้ ครอง หรือทาใหเ้ จบ็ ป่ วยได้ ดงั น้นั จึงตอ้ งติดต่อกบั วญิ ญาณดว้ ยการเขา้ ทรง และเซ่นไหว้ ข้อห้าม ชาวมอแกนเชื่อวา่ ถา้ สามีออกไปหารังนก หา้ มภรรยาหวีผม แต่งตวั ออกไปเที่ยว ปัดกวาดพบั เสื่อ เพราะจะทาใหส้ ามีประสบอุบตั ิเหตุ (นฤมล หิญชีระนนั ท์ อรุโณทยั ๒๕๕๖, หนา้ ๓๖) ตานาน/นิทาน มอแกนมีตานานเก่ียวกบั คล่ืนเจด็ ช้นั หรือคลื่นใหญ่ที่ชาวมอแกนเรียกวา่ “หละบูน” เช่ือกนั วา่ เป็นคลื่นยกั ษก์ ินคน ท่ีจะมากวาดลา้ งทาความสะอาดแผน่ ดินจากความสกปรกของขยะและสิ่งก่อสร้าง และความชว่ั ร้ายตา่ ง ๆ และมีนิทานเร่ือง นกกระสากบั หอยดู่กูน (หอยลิ่น ล่ินทะเล หรือหอยแปดเกล็ด) เป็นนิทานที่สอนวา่ อยา่ ดูถูกคนอ่ืนหรือผทู้ ่ีดอ้ ยกวา่ ตน ศิลปะการแสดง ชาวเลมอแกนมีความสามารถในการร่ายราและขบั ร้องเพลงโตต้ อบท่ีใช้ปฏิภาณไหวพริบ ประกอบการตีรามะนา ฉ่ิง และเครื่องสีท่ีเรียกว่า กาติ๊ง เน้ือหาของเพลง กล่าวถึงการเดินทางไปยงั สถานที่ต่าง ๆ เช่น เกาะสองของพม่า การทามาหากิน เพลงมอแกน หรือเพลงวนั เดซา เป็ นเพลงร้อง ภาษามอแกน ใชร้ ้องในพธิ ีฉลองวญิ ญาณบรรพบุรุษ ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ชาวเลมอแกนมีวถิ ีหากินกบั ทะเลมากกวา่ บนฝ่ัง จึงมีความเชี่ยวชาญเกี่ยวกบั การเดินเรือ การดู ทิศทางโดยอาศยั ดวงดาว ลม ฝน และคลื่น โดยสังเกตลกั ษณะกอ้ นเมฆ น้าทะเล ขอบฟ้า การสังเกต เสียงนกร้อง รวมท้งั การวา่ ยดาน้าและการทามาหากินทางทะเล มีความรู้เก่ียวกบั ป่ าและพืชพรรณไมท้ ่ี หลากหลายในป่ า และชาวมอแกนยงั มีหตั ถกรรมการสานเสื่อเตย สมุกหมาก ไวใ้ ชใ้ นครัวเรือนอีกดว้ ย

๒๑ วถิ ีชีวติ ชาวเลมอแกนมีวถิ ีชีวติ ตามวฒั นธรรมปัจจยั ๔ ดงั ตอ่ ไปน้ี ทอ่ี ยู่อาศัย ในอดีตชาวเลมอแกน อาศยั อยใู่ นเรือที่เรียกวา่ “ก่าบาง” เรือน้ีมีอตั ลกั ษณ์ที่โดดเด่นคือ “ง่าม” หรือรอยหยกั เวา้ ที่หวั เรือและทา้ ยเรือ ใชป้ ี นและกา้ วข้ึนลงเรือเมื่อมอแกนลงทะเลเพื่อวา่ ยน้าและดาน้า เป็นท่ีจบั ยดึ เวลาลากเรือข้ึนและลงหาด ปัจจุบนั ชาวมอแกนใชไ้ มก้ ระดานทาเรือเพราะมีความแข็งแรง คงทนมากกวา่ เรือไมร้ ะกาที่มีอายกุ ารใชง้ านเพียง ๓ – ๖ เดือน ปัจจุบนั ชาวเลมอแกนสร้างบา้ นบนชายหาด เรียกบา้ นวา่ “ออม๊าก” มีลกั ษณะเป็ นบา้ นเสาไม้ ยกพ้ืนสูง มีบนั ไดไวข้ ้ึนลง หลงั คามุงดว้ ยใบคอ้ ฝาผนังก้นั ดว้ ยใบคอ้ หรือใบหนามเตย นามาเยบ็ ให้ ติดกนั เรียกวา่ “แชง” บา้ นหันหน้าไปทางทิศตะวนั ออก – ตก และสร้างห่าง ๆ กนั ปูพ้ืนบา้ นดว้ ยไม้ กระดานหรือฟากไมไ้ ผ่ (สมเกียรติ สจั จารักษ์ ๒๕๕๔, หนา้ ๑๑๔) การแต่งกาย ผหู้ ญิงนุ่งกระโจมอกดว้ ยผา้ โสร่งหรือผา้ ถุง ไม่สวมเส้ือ ปัจจุบนั แต่งกายเหมือนคนพ้ืนเมือง มากข้ึน ผูห้ ญิงนุ่งผา้ ถุง สวมเส้ือ บางคนใชเ้ ครื่องสาอางและสวมเครื่องประดบั ในอดีตผูช้ ายนุ่งโสร่ง ลวดลายคลา้ ยผา้ โสร่งพม่า นุ่งแบบผา้ เตี่ยว (คลา้ ยโจงกระเบน) ไม่สวมเส้ือ ปัจจุบนั หนั มานุ่งกางเกง และสวมเส้ือ การรักษาโรค ชาวเลมอแกนยงั รักษาความเช่ือด้งั เดิมเรื่องส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิ วญิ ญาณบรรพบุรุษ และวิญญาณต่าง ๆ ในธรรมชาติ วา่ มีอานาจล้ีลบั ในการปกป้องคุม้ ครองและทาใหเ้ จบ็ ป่ วยได้ การเจ็บป่ วยหนกั ๆโต๊ะหมอ หรือ “ออลางปุตี” จะมาเขา้ ทรงและเซ่นไหวด้ ว้ ยวธิ ีต่าง ๆ และมีการใชส้ มุนไพรควบคู่กนั ในบางโรค มี หมอตาแย (เอบูมบายาย) เป็นผทู้ าคลอดใหค้ นที่จะคลอดลูก และมีการอยไู่ ฟเพ่ือใหม้ ดลูกเขา้ อูเ่ ร็ว อาหาร ชาวเลมอแกนจะไดอ้ าหารสดจากทะเล เช่น ปลา หมึก หอยท่ีเกาะอยูต่ ามโขดหิน เจาะมาปรุง อาหาร โดยการตม้ หรือผดั กบั น้ามนั และพืชท่ีอยูบ่ ริเวณที่พกั เช่น เผอื กมนั นามาเผา ผกั หวานป่ า ยอด หวาย เป็นตน้ เคร่ืองปรุงหลกั ไดแ้ ก่ พริกแหง้ หอม ตะไคร้ เกลือ กะปิ

๒๒ การประกอบอาชีพ ชาวเลมอแกนหากินกบั ทะเล งมหอย จบั ปู แทงปลา ตกปลา ดาปลิงทะเล และสัตวท์ ะเลต่าง ๆ เคร่ืองมือจบั สัตวใ์ นอดีต ไดแ้ ก่ซูม (เหล็ก ๓ ง่ามต่อดา้ มดว้ ยไมไ้ ผ่ใช้แทงปลาขณะอยู่บนเรือ) แล้ม (เหล็กแหลมต่อด้ามดว้ ยไมไ้ ผ่ใช้แทงปลาขณะดาน้า) กอโด (เหล็กเข่ียหอยตามซอกหิน) แป๊ ะตอก (เหลก็ สาหรับเจาะหอยตามโขดหิน) ไกววาด (ไมห้ วายสาหรับแหยล่ งในรูจบั เพรียงทรายตามชายหาด) (สมเกียรติ สัจจารักษ์ ๒๕๕๔, หนา้ ๑๓๐) ทาประมงน้าต้ืน,“รับจา้ งนายทุน” งมสิ่งของในทะเล เช่น เปลือกหอยแปลก ๆ หรือรับจา้ งทวั่ ไป สภาพปัญหาอปุ สรรค โครงการพฒั นาระบบฐานขอ้ มูลเพ่ือเสริมสร้างความเขม้ แข็งให้แก่ชนเผา่ พ้ืนเมืองในประเทศ ไทย (ชนเผา่ พ้ืนเมืองมอแกน มปป.หนา้ ๑๐) กล่าวปัญหาและอุปสรรคของชาวมอแกน สรุปไดด้ งั น้ี ๑.ปัญหาการไร้สญั ชาติ ทาใหข้ าดสิทธิข้นั พ้นื ฐานหลายอยา่ ง ๒. ปัญหาการขาดความมน่ั คงดา้ นที่อยอู่ าศยั ๓. ปัญหาพ้นื ท่ีท ามาหากินจ ากดั ๔. ปัญหาความไม่เขา้ ใจ ไม่เห็นคุณค่าในวิถีวฒั นธรรมทาให้เกิดการถูกดูแคลน เอารัดเอา เปรียบ หรือไม่ไดร้ ับความใส่ใจ ชาวเลมอแกลน ประวตั ิความเป็ นมาของกล่มุ ชาตพิ นั ธ์ุ นฤมล อรุโณทยั และคณะ (๒๕๕๗, หนา้ ๑๒๒ - ๑๖๙) และโครงการพฒั นาระบบฐานขอ้ มูล เพื่อเสริมสร้างความเขม้ แข็งให้แก่ชนเผ่าพ้ืนเมืองในประเทศไทย Development of community knowledge-based database system for empowering the most marginalized and vulnerable indigenous groups in Thailand (มูลนิธิชนเผ่าพ้ืนเมืองเพ่ือการศึกษาและส่ิงแวดลอ้ ม (ม.ก.ส) หนา้ ๒ – ๑๐)ได้ กล่าวถึงชาวเลมอแกลน สรุปไดว้ า่ ชาวเลมอแกลนต้งั ถ่ินฐานอยใู่ นประเทศไทยต้งั แต่สมยั บรรพบุรุษ หมู่บา้ นของชาวเลมอแกลน อยูช่ ายฝั่งทะเลหรือดา้ นในแผ่นดิน และต้งั หลกั แหล่งอยกู่ บั ที่แทนการอพยพโยกยา้ ย ชุมชนด้งั เดิมอยู่ ในพ้นื ท่ีริมฝั่งทะเลของจงั หวดั พงั งา เช่น ที่ริมทะเลบางสัก เป็ นท่ีอยูอ่ าศยั ของชาวมอแกลนมาก่อนท่ีจะ มีอุตสาหกรรมเหมืองแร่เขา้ มาใชพ้ ้นื ท่ี บรรพบุรุษของชาวมอแกลนเล่าวา่ ชาวมอแกลนน่าจะอพยพมา

๒๓ จากบา้ นในหยง อาเภอตะกว่ั ทุ่ง จงั หวดั พงั งา แลว้ มาต้งั ถ่ินฐานท่ีบา้ นลาปี บา้ นเกาะนก บา้ นทบั ปลา บางส่วนก็มาต้งั ถ่ินฐานบริเวณบางสัก ที่ “นากก” บุกเบิกพ้ืนท่ีทาสวน ทาขา้ วไร่ ทาประมง หาปลา ปู กงุ้ หอย และสัตวท์ ะเลอ่ืนๆ เกบ็ ผกั ผลไมป้ ่ า ต่อมาก็ยา้ ยมาที่ ทุ่งเคด็ นายาว และพ้ืนที่อื่นๆ ในบริเวณน้ี การกระจายตัว ชุมชนชาวเลมอแกลน กระจายตวั ตามชุมชนในพ้ืนท่ีจงั หวดั พงั งา และภูเก็ต ดงั น้ี เกาะนก ขนิม คลองญวนใต้ ลาแก่น ทุง่ หวา้ น้าเคม็ ลาปี หินลาด ทบั ปลา บา้ นท่าใหญ่ บางสัก-ทบั ตะวนั บนไร่ บา้ นน้าเคม็ ทา่ ปากแหวง่ บางขยะ ท่าแป๊ ะโยย้ ทุ่งดาบ เทพประทาน ท่าฉตั รไชย หินลูกเดียว พืน้ ทท่ี ากิน ชาวเลมอแกลนส่วนใหญ่ทาประมงหาสัตวท์ ะเลตามชายฝั่ง ชายหาดและตามป่ าชายเลน ชุมชน ท่ีอาศยั อยูร่ ิมฝ่ังทะเลที่มีหาดทรายและแนวปะการัง จะหาปลา กุง้ หอยชนิดต่าง ๆ และปลาหมึกสาย นอกจากอาชีพประมง ชาวเลมอแกลนยงั ทาไร่ ทานา บางชุมชนเล้ียงสัตว์ เช่น ไก่และหมู หลงั จากท่ีเร่ิม มีการทาสวนมะพร้าว สวนยางพารา อุตสาหกรรมเหมืองแร่ดีบุก ชาวมอแกลนก็มาทางานรับจา้ งเพื่อ แลกกบั ขา้ วและของจาเป็ นอื่นๆ เมื่ออุตสาหกรรมการท่องเท่ียว การคา้ และ การบริการเติบโตข้ึนใน พ้นื ที่ริมฝ่ังทะเลอนั ดามนั ชาวมอแกลนในชุมชนท่ีไม่ห่างจากแหล่งทอ่ งเท่ียว ก็ทางานรับจา้ งมากข้ึน พืน้ ทท่ี างจิตวญิ ญาณ หลาโตะ๊ และสุสาน เป็นพ้นื ที่สาคญั ทางจิตวญิ ญาณของชาวเลมอแกลน จานวนประชากร จานวนประชากรของชาวเลเผา่ มอแกลน มีดงั น้ีเกาะนก ๑๘๙ คน ขนิม ๗๓ คน คลองญวนใต้ ๔๘ คน ลาาแก่น ๑๑๒ คน ลาปี ๑๓๐ คน หินลาด ๑๐๘ คน ทบั ปลา ๒๐๑ คน บางสัก-ทบั ตะวนั ๑๓๔ คน บนไร่ ๘๙ คน บา้ นน้าเคม็ ๓๘ คน ท่าปากแหวง่ ๘๑ คน บางขยะ ๑๒๖ คน ทา่ แป๊ ะโยย้ ๘๐ คน ทุ่งดาบ ๓๓ คน เทพประทาน ๓๒ คน ท่าฉตั รไชย ๓๐๓ คน หินลูกเดียว ๙๐ คน รวม ๑,๘๖๗ คน (ท่ีมา จากการสารวจโครงการ kpemicระหวา่ งปี พ.ศ. ๒๕๕๙- ๒๕๖๐)

๒๔ ภาษา ชาวเลมอแกลน มีแต่ภาษาพูด ไม่มีภาษาเขียนชาวมอแกลนใชภ้ าษาใกลเ้ คียงกบั มอแกนและ สามารถส่ือสารกนั ได้ แตม่ อแกลนจะไดร้ ับอิทธิพลจากภาษาไทยมากกวา่ มอแกน ตวั อยา่ งคาภาษามอแกลน ญาจอน หมายถึง กินขา้ ว ดกาตาไล้ หมายถึง จะไปไหน วฒั นธรรม ประเพณี ท่ีสาคญั ของชาวเลมอแกลน ไดแ้ ก่ แต่งงาน เม่ือหนุ่มสาวชาวเลมอแกลนชอบพอกันจนตดั สินใจใช้ชีวิตคู่ด้วยกัน หรือพ่อแม่บางคน เห็นสมควรใหล้ ูกมีคู่ครอง ฝ่ ายชายก็จะให้ผอู้ าวุโสไปสู่ขอผูห้ ญิงให้ ในอดีตสินสอดทองหม้นั ไดแ้ ก่ ผา้ ถุง ๒ - ๓ ผืน หมากพลู ๙๙ คา เงินหนกั หน่ึงชง่ั (ประมาณ ๑.๒ กิโลกรัม) เป็ นเหรียญเงินท่ีมีรูตรง กลางนามาร้อยเชือกให้เป็ นพวงขนาดเท่าพวงมาลยั ก่อนจะตกลงปลงใจอยดู่ ว้ ยกนั ฝ่ ายหญิงจะลองใจ ฝ่ ายชายดว้ ยการใหห้ าบน้ามาเติมจนเตม็ ตุม่ ถางหญา้ ถางไร่ หรือช่วยงานอื่น ๆ นอนหาด เป็ นงานประเพณีประจาปี ของชาวมอแกลนบา้ นแหลมหลาหรือบา้ นท่าฉัตรไชย และบา้ นหิน ลูกเดียว จงั หวดั ภูเก็ต จดั ข้ึนในช่วงวนั ข้ึน ๑๓ – ๑๕ ค่า เดือน ๓ เป็ นเวลา ๓ วนั ๓ คืน เป็ นการแสดง ความเคารพต่อส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิในพ้ืนท่ี คือ พอ่ ตาหินลูกเดียว การบูชาส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิทางทะเล และการแกบ้ น สะเดาะเคราะห์ รับบุญสารทเดือนสิบ จดั ข้ึนช่วงวนั แรม ๑ ค่า ถึงวนั แรม ๑๕ ค่า เดือน ๑๐ ทางจนั ทรคติ ชาวไทยปักษใ์ ตจ้ ะไปทาบุญ ท่ีวดั เพอ่ื อุทิศส่วนกศุ ลส่งใหก้ บั บรรพบุรุษผลู้ ่วงลบั ชาวเลมอแกลนจะไปรับบุญ ขา้ วสาร ขนม และเงิน ใส่ในชอบหรือสอบ หรือกระบุงท่ีสานกบั ใบเตยหนาม ในอดีตมีการนาส่ิงของจากทะเลไปแลกเปล่ียน กนั ดว้ ย ลอยเรือ ชาวเลมอแกลน บา้ นแหลมหลา จงั หวดั ภูเก็ต จดั งานลอยเรือช่วง ๑๕ ค่า เดือน๖ และเดือน ๑๑ มีการสร้างเรือลอยเคราะห์ ตดั ผมตดั เลบ็ ใส่ในเรือ มีการร้องเพลงและร่ายรา เป็ นการสะเดาะเคราะห์ ให้

๒๕ พน้ จากโรคภยั ใหเ้ จา้ ท่ีเจา้ ทางปกป้องคุม้ ครอง เรือของชาวเลมอแกนแหลมหลาทาดว้ ยหยวกกลว้ ยใบ เรือทาดว้ ยผา้ ขาวมา้ พธิ ีกรรม ชาวเลมอแกลนมีพธิ ีที่สาคญั ไดแ้ ก่ พธิ ีสักการะวญิ ญาณบรรพบุรุษ หรือ ตายายถ้วย” เป็นพธิ ีไหวต้ ายายที่อยใู่ นถว้ ย จดั ข้ึนในเดือนสี่ ทางจนั ทรคติทุกปี ในเวลากลางวนั จะจดั บริเวณป่ าใกล้ หมู่บา้ น มีผเู้ ฒา่ ชาวมอแกลนเป็นผปู้ ระกอบพธิ ี ช่วงกลางคืนเป็นพธิ ีของแต่ละครอบครัว ไหว้พ่อตาสามพนั จดั เป็ นประจาทุกปี ในเดือนสี่ทางจนั ทรคติ มีเสาไมไ้ ผส่ ูงที่มียอดเป็ นรูปนก และประดบั ธงผา้ สีขาวยาวอยู่ ดา้ นหน้าศาล ปัจจุบนั ศาลถูกคน่ั ดว้ ยถนน , ไหว้พ่อตาหลวงจักร เป็ น พิธีกรรมท่ีจดั ทุกปี ในเดือนหา้ ทางจนั ทรคติ, การแก้บน, ทาบุญเดือนสิบ, งานศพ จะมีการอาบน้าศพ และฝังศพภายใน ๑ วนั , พธิ ีเชงเม้ง เป็นพธิ ีไหวบ้ รรพบุรุษ ทาในช่วงเดือน ๔ คติความเชื่อ ชาวเลมอแกลนมีความเช่ือเก่ียวกบั สิ่งศกั ด์ิสิทธ์ิที่เป็ น “วิญญาณบรรพบุรุษ” และ “วญิ ญาณใน ธรรมชาติ” วิญญาณบรรพบุรุษและบุคคลสาคญั ของกลุ่มหรือชุมชนของชาวมอแกลน ไดแ้ ก่ “พ่อตา สามพนั ” “พอ่ ตาหลวงจกั ร” “พอ่ ตาหินกอง” “พอ่ ตาหินลูกเดียว” ตานาน/นิทาน ชาวเลมอแกลนมีตานานเรื่องพ่อตาสามพนั บรรพบุรุษของชาวมอแกลน ผูเ้ ป็ นทหารกลา้ ใน ราชสานกั โบราณ ปกครองแถบจงั หวดั นครศรีธรรมราชในปัจจุบนั พอ่ ตามสามพนั มีพ่ีนอ้ งผชู้ ายสอง คน ถูกกลน่ั แกลง้ ให้ออกไปผจญภยั ยงั แดนไกล แต่รอดมาไดท้ ุกคร้ังโดยมีปลากระเบนยกั ษใ์ หน้ งั่ บน หลงั จนมาถึงฝ่ังบา้ นบางสัก จงั หวดั พงั งา ส่วนนิทานมี เรื่อง “เกาะเหา” ท่ีสะทอ้ นให้เห็นถึงเหตุการณ์ น้าท่วมใหญ่ นิทานกล่าวถึงหลงั เกิดภยั พิบตั ิก็มีแผ่นดินผุดข้ึนมาจากทะเล ชาวมอแกลนเรียกเกาะท่ี เกิดข้ึนใหม่วา่ “บุโล่ย” แปลวา่ “เหา” ต่อมาเกิดฝนตกใหญ่จนน้าทะเลท่วมแผน่ ดิน ผูค้ นก็หนีไปอยูใ่ น ถ้าที่ในเกาะ คนที่ปี นเขา้ ถ้าไม่ทนั ก็กลายเป็ นเต่าและปลาพะยนู เม่ือน้าทะเลลดผคู้ นก็แยกยา้ ยออกจาก เกาะแห่งน้ี ขา้ ง ๆ “เกาะเหา” มีเกาะเล็ก ๆ ชื่อ “เกาะผี” เปรียบเสมือนสมอท่ียึด “เกาะเหา” ไว้ และยงั มี นิทาน เรื่อง “ผหี ลงั โวง หรือผหี ลงั โหว”่ วถิ ีชีวติ ชาวเลมอแกลนมีวถิ ีการดารงชีวติ ตามวฒั นธรรมปัจจยั ๔ ดงั น้ี

๒๖ ทอี่ ยู่อาศัย บา้ นแบบด้งั เดิมเป็ นเรือนไมไ้ ผ่ หลงั คามุงดว้ ยใบจาก ใบคอ้ หรือใบไมท้ ่ีหาไดง้ ่ายในทอ้ งถ่ิน ทรงสูงมีใตถ้ ุน ฝาก้นั ดว้ ยไมไ้ ผข่ ดั แตะ มีบนั ไดไมไ้ ผ่พาดข้ึนบา้ นและสามารถยกตวั บนั ไดออกไดเ้ พ่ือ ป้องกนั สัตวร์ ้ายหรือสตั วป์ ่ า พ้ืนที่ภายในทาเป็นโถงโล่งไม่ไดก้ ้นั แบ่งเป็ นห้อง ยกเวน้ บริเวณครัว ต่อมา ก็มีการก้นั หอ้ งแบง่ พ้นื ท่ีใชส้ อยภายในบา้ นอยา่ งเป็ นสัดส่วนมากข้ึน และมีห้องน้าแยกจากตวั บา้ น ชาว มอแกลนรุ่นใหมน่ ิยมปลูกบา้ นเรือนคอนกรีตเป็นบา้ นช้นั เดียว หลงั คามุงกระเบ้ืองหรือสังกะสี การแต่งกาย ผชู้ ายมอแกลนจะนุ่งผา้ ขาวมา้ หรือสวมกางเกงขายาว ส่วนผหู้ ญิงจะใส่เส้ือคอกระเชา้ และสวม ผา้ ถุง โดยผหู้ ญิงจะซ้ือเส้ือผา้ จากร้านคา้ ภายนอก การรักษาโรค ในอดีตเม่ือเกิดการเจบ็ ป่ วย ชาวมอแกลนจะใชร้ ักษาโดยใชไ้ สยศาสตร์ โดยโตะ๊ หมอ เพราะเช่ือ อาการเจ็บป่ วยเกิดจากผีพลอย แปละใช้สมุนไพรในการรักษา เช่น นาห่ิงห้อยมาควั่ ในกระทะ แลว้ บด ทายาแกห้ อบใหเ้ ดก็ กิน (พวงผกา เชาวน์ไวย ๒๕๖๐, หนา้ ๒๒ - ๒๓) อาหาร อาหารของชาวมอแกลนส่วนใหญ่เป็ นอาหารห่ีหาได้เองใกล้ชุมชน ป่ าชายเลน คลอง นามา ประกอบอาหารทีไมย่ งุ่ ยาก เช่น ผดั แกง ตม้ ยา่ ง คลา้ ยชาวบา้ นทว่ั ไป ศิลปะการแสดง ชาวเลมอแกลนมีศิลปะการแสดง ไดแ้ ก่ มวยกาหยง โนรากาบง รองเง็ง เพลงรามะนา เพลง กล่อมเดก็ และเพลงลอยเรือ การประกอบอาชีพ ชาวเลมอแกนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพประมง เช่น หาหอย ตกเบ็ด วางลอบ และดาน้าหา ของทะเล ปัจจุบนั ชาวเลในวยั หนุ่มสาวจะทางานในสถานประกอบการ เช่น โรงแรม ทาหนา้ ที่แม่บา้ น ผชู้ ่วยก๊กุ พนกั งานเสริฟ และ บริษทั ทวั ร์ เช่น ขบั เรือสปี ดโบท๊ เป็นตน้ สภาพปัญหาและอปุ สรรค ปัจจุบนั ชาวเลมอแกลนมีปัญหา ความมน่ั คงดา้ นท่ีดินท่ีอยอู่ าศยั ท่ีทากิน,พ้นื ที่ทางจิตวญิ ญาณ การสูญเสียวฒั นธรรมด้งั เดิม

๒๗ เอกสารเกย่ี วกบั จงั หวดั กระบี่ จากการการศึกษาเร่ือง “กลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเล จงั หวดั กระบ่ี” มีเอกสารท่ีเกี่ยวกบั จงั หวดั กระบ่ี ดงั น้ี สานกั งานพฒั นาสังคมและความมน่ั คงของนุษยจ์ งั หวดั กระบี่ (๒๕๖๔, หนา้ ๘) และเวปไซด์ บรรยายสรุปจงั หวดั กระบ่ี (krabi.go.th)ไดก้ ล่าวถึงจงั หวดั กระบี่ สรุปไดด้ งั น้ี สภาพทวั่ ไปของจงั หวดั กระบี่ ประวตั คิ วามเป็ นมา จงั หวดั กระบี่ ต้งั ข้ึนประมาณปี พ.ศ.๒๔๑๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ วั รัชกาล ที่ ๕ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยกฐานะข้ึนเป็ นเมืองปกาสัย และทรงพระราชทานนามว่า “เมืองกระบ่ี” เมื่อไดป้ ระกาศต้งั ข้ึนเป็นเมืองแลว้ โปรดเกลา้ ฯใหต้ ้งั ท่ีทาการอยูท่ ่ีตาบลกระบ่ีใหญ่ (บา้ น ตลาดเก่า) ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๑๘ ไดท้ รงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้แยกเมืองกระบี่ ออกจากการ ปกครองของเมืองนครศรีธรรมราช เป็ นเมืองจตั วาข้ึนตรงต่อกรุงเทพฯ และในปี พ.ศ.๒๔๔๓ ไดย้ า้ ย ที่ต้งั เมืองไปอยตู่ าบลปากน้า อยใู่ กลป้ ากอ่าวเป็ นร่องน้าลึก เรือใหญ่สามารถเขา้ เทียบท่าไดส้ ะดวกเป็ น ท่ีต้งั ศาลากลางจงั หวดั จนถึงปัจจุบนั น้ี ลกั ษณะทางกายภาพ ทต่ี ้งั และอาณาเขต จงั หวดั กระบ่ีเป็ นจงั หวดั ท่ีมีทรัพยากรท่องที่ยวทางธรรมชาติ และมรดกทางวฒั นธรรมที่เก่าแก่ การผสมผสานการดารงชีวิตของผูค้ นท่ีต่างเช้ือชาติ ต่างศาสนา และความเชื่อท่ีแตกต่างอย่างกลมกลืน ต้งั อยทู่ างดา้ นฝ่ังทะเลตะวนั ตกของภาคใตต้ ิดกบั ทะเลอนั ดามนั อยูห่ ่างจากกรุงเทพฯ ไปตามทางหลวง แผ่นดินประมาณ ๘๑๔ กิโลเมตร มีพ้ืนที่ ท้งั หมด ๔,๗๐๘.๕๑๒ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๒,๙๔๒,๘๒๐ ไร่ มีอาณาเขตติดตอ่ กบั จงั หวดั ใกลเ้ คียง ดงั น้ี ทิศเหนือ จดจงั หวดั พงั งา และจงั หวดั สุราษฎร์ธานี ทิศใต้ จดจงั หวดั ตรัง และทะเลอนั ดามนั ทิศตะวนั ออก จดจงั หวดั นครศรีธรรมราช และจงั หวดั ตรัง ทิศตะวนั ตก จดจงั หวดั พงั งา และทะเลอนั ดามนั

๒๘ จงั หวดั กระบ่ีประกอบไปดว้ ย ๘ อาเภอ ดงั น้ี อาเภอเมืองกระบ่ี อาเภอเหนือคลอง อาเภอคลอง ทอ่ ม อาเภอเกาะลนั ตา อาเภอปลายพระยา อาเภออา่ วลึก อาเภอปลายพระยา อาเภอลาทบั และอาเภอเขา พนม ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ สภาพภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาหินปูนท่ีมีลกั ษณะโดด ๆ เต้ีย ๆ มีบ่อน้าร้อน และแอ่งน้าที่ เกิดจากการยุบตวั ของพ้ืนดิน สลบั กบั พ้ืนที่ลูกคลื่นลอนลาด และท่ีราบเชิงเขาบริเวณตอนบนของพ้ืนที่ มีพ้ืนท่ีชายฝั่ง ด้านทิศตะวนั ตก และยงั ประกอบด้วยหมู่เกาะน้อยใหญ่ จานวน ๑๕๔ เกาะ แต่มี ประชากรอาศยั อยเู่ พียง ๑๓ เกาะ เกาะที่สาคญั ไดแ้ ก่ เกาะลนั ตา เป็นที่ต้งั ของอาเภอเกาะลนั ตา และเกาะ พีพี ซ่ึงอยใู่ นเขตอาเภอเมือง เป็นสถานท่ีท่องเท่ียวท่ีสวยงามติดอนั ดบั ของโลก ลกั ษณะภูมิอากาศ จงั หวดั กระบี่ มีภูมิอากาศแบบมรสุมในเขตร้อน และไดร้ ับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวนั ตกเฉียง ใตแ้ ละลมมรสุมตะวนั ออกเฉียงเหนือ ทาใหม้ ีฝนตกชุกตลอดปี และมีเพียง ๒ ฤดู ฤดูร้อน เริ่มต้งั เดือนมกราคมจนถึงเดือนเมษายน ฤดูฝน เริ่มต้งั แต่เดือนพฤษภาคมไปจนถึงเดือนธนั วาคม ข้อมูลการปกครอง/ประชากร ข้อมูลการปกครอง จงั หวดั กระบ่ีมีขอ้ มูลการปกครอง ประกอบดว้ ย ๘ อาเภอ ๕๓ ตาบล ๓๘๙ หมู่บา้ น ๑ องคก์ าร บริหารส่วนจงั หวดั ๑ เทศบาลเมือง ๑๒ เทศบาลตาบล และ ๔๘ อบต. ข้อมูลประชากรและครัวเรือน จงั หวดั กระบี่ มีจานวนประชากรท้งั สิ้น ๔๖๓,๕๓๙ คนส่วนใหญ่เป็ นเพศหญิงคิดเป็ นร้อยละ ๕๐.๓๑ เพศชายคิดเป็นร้อยละ ๔๙.๖๙ ศาสนา ประชากรจงั หวดั กระบี่ นับถือศาสนาพุทธ 61.66% ศาสนาอิสลาม38.06 % ศาสนาคริสต์ ๐.๒๑%ศาสนาซิกส์ ๐.๐๕%ศาสนาอ่ืนๆ ๐.๐๒% โดยมีวดั ๘๑ แห่ง ที่พกั สงฆ์ ๓๓ แห่ง มสั ยิด ๑๘๖ แห่ง โบสถค์ ริสตจกั ร ๘ แห่งศูนยอ์ บรมจริยธรรมฯ ๑๑๖ แห่ง และศูนยพ์ ระพทุ ธศาสนาฯ๖ แห่ง

๒๙ การศึกษา ในปี การศึกษา ๒๕๕๘ มีจานวนโรงเรียนในเขตความรับผิดชอบของสานกั งานเขตพ้ืนที่ ๆ จานวน ๒๖๐ โรงเรียน (ในจานวนน้ีมีโรงเรียนของเอกชน จานวน๔๑ โรงเรียน) สาหรับจานวน โรงเรียนในเขตความรับผิดชอบของ อปท.มีจานวนท้งั สิ้น ๑๕ โรง (โรงเรียนท่ีเปิ ดสอนในระดบั อนุบาล – ระดบั ประถมศึกษา จานวน๑๔ โรง และระดบั มธั ยมศึกษา จานวน ๑โรง) ระดบั มธั ยมศึกษา จานวน ๑๗ โรง ระดับการศึกษาตามอธั ยาศยั (กศน.) จานวน ๘ แห่ง ระดบั วิทยาลัย (ปวช./ปวส.) จานวน๕ แห่ง ระดบั มหาวทิ ยาลยั จานวน ๑ แห่ง ประเพณแี ละวฒั นธรรม ลิเกป่ า เป็ นการแสดงพ้ืนบ้านท่ีดัดแปลงมาจากลิเกสิบสองภาษา ลิเกป่ าเป็ นการแสดงท่ี ประสานวฒั นธรรมหลากหลายเขา้ ดว้ ยกนั อาทิ ดนตรีจะใชร้ ามะนา ทบั โหม่ง กลอง ฉิ่ง บทกลอนจะมี การประสมทานองมโนราห์กบั เพลงบุรันยาวา หนังตะลุง เป็ นการผสมผสานกบั วฒั นธรรมอินเดีย ในจงั หวดั กระบี่ มีศิลปิ นหนงั ตะลุงหลาย คณะ มโนราห์ การแสดงพ้นื บา้ นของจงั หวดั ทางภาคใตท้ ่ีข้ึนชื่อท่ีแสดงถึงวฒั นธรรมของชาวภาคใต้ เป็นอยา่ งดี รองเง็งและเพลงตนั หยง ไดร้ ับอิทธิพลจากมลายู ซ่ึงดดั แปลงมาจากโปรตุเกสอีกทอดหน่ึงเดิม เพลงรองเง็งนิยมแสดงในบา้ นขุนนาง ภายหลงั ชาวบา้ นนามาเล่นและพฒั นาดดั แปลงมาเป็ นเน้ือร้อง ภาษาไทย เรียกวา่ เพลงตนั หยง ประเพณลี อยเรือชาวเล จดั ตรงกบั วนั เพ็ญเดือน ๖ และวนั เพ็ญเดือน ๑๑ ของทุกปี ท่ีเกาะลนั ตานับเป็ นงานประเพณี เก่าแก่ของชาวเลที่หาดูไดย้ าก งานน้ีจดั ตรงกบั วนั เพญ็ เดือน ๖ และวนั เพญ็ เดือน ๑๑ของทุกปี โดยกลุ่ม ชาวเลในบริเวณเกาะลนั ตาและเกาะใกล้เคียงจะมาชุมนุมกนั ทาพิธีลอยเรือเพื่อสะเดาะเคราะห์ ณ ชายหาดใกลๆ้ กบั บา้ นศาลาด่าน ในพิธีจะมีการร้องราทาเพลง มีการร่ายรารอบลาเรือดว้ ยจงั หวะและ ทานองเพลงรองเง็ง งานประเพณสี ารทเดือนสิบ เดือนสิบเป็นประเพณีสาคญั ของชาวใตเ้ พ่ืออุทิศส่วนกศุ ลให้บรรพบุรุษผลู้ ่วงลบั ไปแลว้ ขนมท่ี ขาดไมไ่ ดค้ ือ ขนมลา ขนมเจาะหู ขนมพอง ขนมบา้ และขนมกงหรือขนมไขป่ ลา

๓๐ เทศกาลกระบ่ีเบิกฟ้าอนั ดามัน จดั ตรงกบั เดือนพฤศจิกายนของทุกปี เพื่อส่งเสริมการทอ่ งเที่ยวและประชาสัมพนั ธ์จงั หวดั เป็ น งานเปิ ดฤดูกาลท่องเท่ียวของจงั หวดั เร่ิมจดั คร้ังแรกเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๙ มีกิจกรรมรื่นเริงและการแสดง ทางวฒั นธรรมหลากหลาย เทศกาลลานตาลนั ตา จดั ข้ึนเพื่อเป็ นการประชาสัมพนั ธ์ และส่งเสริมการท่องเที่ยวเกาะลนั ตา อนุรักษ์วฒั นธรรม ทอ้ งถ่ิน ท่ีมีวฒั นธรรมประเพณีที่หลากหลาย ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม ดิน ลักษณะดิน สภาพทรัพยากรดินของจังหวดั กระบ่ีประกอบด้วยกลุ่มชุดดิน ๒๑ กลุ่ม ลกั ษณะดินจะแตกต่างกนั ตามธรณีสัณฐานและวตั ถุตน้ ก าเนิดดิน ผืนดินที่ใชเ้ พาะปลูกเป็ นดินเหนียว และดินร่วนระบายน้ าได้ดี ใช้ใน การเกษตรกรรม พืชเศรษฐกิจที่ส าคญั จากขอ้ มูลพ้ืนท่ีปลูกพืช เศรษฐกิจของจงั หวดั กระบ่ี คือ ยางพารา เป็ นพืชท่ี ปลูกมากท่ีสุด ประมาณ ๙๒๕,๙๓๐ ไร่ปาลม์ น้ามนั เป็นพชื เศรษฐกิจอนั ดบั ๒ จงั หวดั โดยมีพ้นื ท่ีเพาะปลูก ประมาณ ๘๙๑,๒๔๓ ไร่ ป่ าไม้และสัตว์ป่ า จานวนพ้ืนท่ีป่ าไม้ (อุทยานแห่งชาติ วนอุทยาน ป่ าสงวนฯ) จงั หวดั กระบี่ มี เน้ือที่ ๒,๙๔๒,๘๒๐ ไร่ มีพ้ืนที่ป่ าสมบูรณ์ เน้ือท่ี ๖๑๕,๔๐๐ ไร่ คิดเป็ น ร้อยละ ๒๐.๙๑ของพ้ืนท่ี จงั หวดั สภาพป่ าไมส้ ่วนใหญ่เป็ นป่ าดิบช้ืนและป่ าเบญจพรรณ พนั ธุ์ไมท้ ี่สาคญั ของ จงั หวดั กระบี่ ไดแ้ ก่ ตะเคียนทอง กนั เกรา หลุมพอ ยางนา เคี่ยม พะยอม ป่ าสงวนแห่งชาติ จานวน ๔๕ ป่ า เน้ือที่ ๑,๔๑๕๙๕๒ไร่ ส่วนหน่ึงมอบใหส้ านกั งานปฏิรูปท่ี ดินเพ่ือการเกษตร (สปก.) เน้ือท่ี ๕๖๐,๖๒๗ ไร่ คงเหลือพ้นื ที่ป่ า ๘๕๕,๓๒๕ ไร่ - อุทยานแห่งชาติ มีจานวน ๔ แห่ง คือ อุทยานแห่งชาติเขาพนมเบญจา อุทยานแห่งชาติหาด นพรัตน์ ธารา – หมู่เกาะพีพี อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะลนั ตา และอุทยานแห่งชาติธารโบกธรณี รวมเน้ือที่ ๔๒๒,๕๑๒ – ๐ – ๖๘ไร่ -เขตรักษาพนั ธุ์สตั วป์ ่ า มี ๒ แห่ง คือเขตรักษาพนั ธุ์สัตวป์ ่ าคลองพระยา และเขตรักษาพนั ธุ์สัตว์ ป่ าเขาประ – บางคราม รวมเน้ือท่ี ๑๙๓,๙๘๘ ไร่ อยใู่ นเขตทอ้ งท่ีจงั หวดั กระบ่ี ๑๔๐,๑๘๘ ไร่ - เขตห้ามล่าสัตวป์ ่ า จานวน ๑ แห่ง ไดแ้ ก่ เขตห้ามล่าสัตวป์ ่ าทุ่งทะเล อยู่ในทอ้ งท่ีตาบลเกาะ กลาง อาเภอเกาะลนั ตา เน้ือท่ี ๓๐,๖๓๓ ไร่

๓๑ - พ้ืนท่ีป่ าชายเลน บริเวณริมฝ่ังทะเลในพ้ืนท่ี ๕ อาเภอ ไดแ้ ก่ อาเภอเมืองกระบี่ อาเภออ่าวลึก อาเภอเหนือคลอง อาเภอคลองท่อม และอาเภอเกาะลนั ตา เน้ือท่ีประมาณ ๒๒๑,๙๐๐ไร่ คาขวญั ประจาจังหวดั กระบ่ีเมืองน่าอยู่ ผคู้ นน่ารัก ตราประจาจังหวดั เป็ นรูปกระบี่ไขว้ เบ้ืองหลงั มีภูเขาและทะเล กระบ่ีไขว้ หมายถึง อาวุธโบราณซ่ึงมีผูค้ น้ พบใน ทอ้ งท่ีจงั หวดั จานวน ๒ เล่ม ภูเขา หมายถึง เขาพนมเบญจาซ่ึงเป็ นภูเขาสูงสุดของกระบี่ ซบั ซอ้ นกนั ถึง ๕ ยอด จึงเรียกว่า พนมเบญจา มีเมฆปกคลุมตลอดเวลา และก้ันเขตแดนกับจงั หวดั อื่น ส่วนทะเล หมายถึง อาณาเขตอีกดา้ นหน่ึงของกระบี่ซ่ึงติดกบั ฝั่งทะเลอนั ดามนั หรือมหาสมุทรอินเดีย ต้นไม้ประจาจังหวดั ตน้ ทุง้ ฟ้า (Alstonia macrophylla) จากขอ้ มูลขา้ งตน้ แสดงให้เห็นว่า จงั หวดั กระบ่ี มีความอุดมสมบูรณ์ ลอ้ มรอบดว้ ยทะเล ภูเขา และทรัพยากรป่ าไม้ มีประชากรที่เป็นชาวไทยพุทธ ชาวไทยมุสลิม และชาวเล เป็ นสังคมพหุวฒั นธรรม ท่ีเก้ือกูลซ่ึงกนั และกนั และจงั หวดั กระบ่ียงั มีกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลโอรักลาโวย้ ท่ีมีอตั ลกั ษณ์โดดเด่น น่า ศึกษา การท่ีจะศึกษาเรื่องกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบ่ี น้นั ผูศ้ ึกษาจาเป็ นตอ้ งมีความรู้ความ เขา้ ใจถึงสภาพแวดลอ้ มและวฒั นธรรมของกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบ่ี ซ่ึงเป็ นประโยชน์ใน การนาไปใชว้ ิเคราะห์ในดา้ นต่าง ๆ ดงั น้ี ประวตั ิความเป็ นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์กระบี่ ที่ต้งั แหล่งที่อยู่ อาศยั พ้ืนท่ีทากิน พ้ืนท่ีทางจิตวิญญาณ จานวนประชากร ภาษา วฒั นธรรม การแต่งกาย ประเพณี เทศกาล พิธีกรรม คติความเชื่อตานาน ศิลปะการแสดง ศิลปิ น ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน การละเล่น วิถีชีวิต การประกอบอาชีพ อาหารทอ้ งถิ่น และสภาพปัญหาอุปสรรคในแตล่ ะพ้ืนท่ี เอกสารและงานวจิ ยั ท่ีเกี่ยวขอ้ งที่ไดศ้ ึกษาคน้ ควา้ ไดแ้ ก่ เอกสารที่เกี่ยวขอ้ งกบั จงั หวดั กลุ่มชาติ พนั ธุ์ชาวเล เอกสารที่เกี่ยวขอ้ งกบั จงั หวดั กระบี่ ทาให้เขา้ ใจประเด็นท่ีศึกษาไดช้ ดั เจนมากข้ึน และเป็ น ขอ้ มูลสาคญั ท่ีนาไปใช้ประกอบการวิเคราะห์เรื่องกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลใน จงั หวดั กระบี่ ในประเด็นต่าง ๆ ตามท่ีกาหนดไว้

๓๒ บทที่ ๓ วธิ ีดาเนินการศึกษาค้นคว้า การศึกษาเรื่อง “กลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบี่” ผูศ้ ึกษากาหนดวิธีดาเนินการศึกษา คน้ ควา้ ดงั ต่อไปน้ี แหล่งข้อมูลและกล่มุ ตัวอย่าง แหล่งข้อมูล การศึกษาเร่ือง “กลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบี่” ผศู้ ึกษากาหนดพ้ืนท่ีในการเกบ็ ขอ้ มูล คือ พ้ืนท่ีอาเภอเกาะลนั ตา ตาบลศาลาด่าน ไดแ้ ก่ หมู่ที่ ๑ บา้ นโตะ๊ บาหลิว, บา้ นในไร่ หมู่ที่ ๓บา้ นคลอง ดาว ตาบลเกาะลนั ตาใหญ่ ไดแ้ ก่ หมู่ท่ี ๑ บา้ นหวั แหลม และหมู่ที่ ๗ บา้ นสังกาอู้ อาเภอเหนือคลอง ตาบลเกาะศรีบอยา ไดแ้ ก่ หมู่ท่ี ๓ บา้ นมูตู ชุมชนกลาโหม ชุมชนโตะ๊ บุหรง และหมู่ที่ ๕ บา้ นติงไหร และอาเภอเมืองกระบ่ี หมูท่ ่ี ๘ ตาบลอ่าวนาง บา้ นแหลมตง กล่มุ ตวั อย่าง การศึกษาเร่ือง“กลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบ่ี”ผูศ้ ึกษาคดั เลือกกลุ่มตวั อยา่ งดว้ ยวิธีการ กาหนดคุณสมบตั ิที่ใชศ้ ึกษา ดงั ตอ่ ไปน้ี ๑. ศึกษาขอ้ มูลจากผทู้ ่ีมีความรู้ดา้ นวถิ ีชีวติ วฒั นธรรมของกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบี่ ๒. ศึกษาขอ้ มูลจากผูร้ ู้ในชุมชนที่เป็ นกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลโดยกาเนิด มีอายุ ๔๐ ปี ข้ึนไป นอกเหนือจากผูใ้ ห้ข้อมูลหลักแล้วผูศ้ ึกษายงั เก็บข้อมูลเพิ่มเติมจากผูใ้ ห้ข้อมูลอ่ืน ๆ ที่มี คุณสมบตั ิเหมาะสม เพือ่ ใหข้ อ้ มูลในการศึกษามีความสมบูรณ์มากข้ึน เครื่องมือและอปุ กรณ์ทใ่ี ช้ในการเกบ็ รวบรวมข้อมูล ผศู้ ึกษาใชเ้ ครื่องมือในการเกบ็ รวบรวมขอ้ มูล ดงั น้ี ๑.แบบสัมภาษณ์เป็ นขอ้ คาถามซ่ึงใชเ้ ป็ นเคร่ืองมือหลกั ในการรวบรวมขอ้ มูล เพื่อใชส้ ัมภาษณ์ ผใู้ หข้ อ้ มูลหลกั ที่สาคญั และขอ้ คาถามท่ีใหส้ ัมภาษณ์บุคคลทว่ั ไปท่ีใหข้ อ้ มูลรองจากประชากรและกลุ่ม ตวั อยา่ งที่กาหนดไว้ เป็ นขอ้ มูลที่ช่วยใหง้ านคร้ังน้ีมีคาตอบที่สมบูรณ์ตามท่ีกาหนดไวใ้ นวตั ถุประสงค์ ของการศึกษา จึงเป็ นการสัมภาษณ์ขอ้ มูลกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบี่ ในประเด็นต่าง ๆ เช่น

๓๓ พ้นื ท่ีทากิน พ้ืนที่ทางจิตวิญญาณ ประเพณี ภูมิปัญญา เป็ นตน้ เน่ืองดว้ ยการศึกษาคร้ังน้ีใชใ้ นวิธีวิศึกษา เชิงมานุษยวทิ ยา ขอ้ คาถามจึงมีลกั ษณะท่ียดื หยนุ่ ไดต้ ามความเหมาะสม ดงั ตวั อยา่ งลกั ษณะขอ้ คาถามใน การเกบ็ ขอ้ มูลท่ีกล่าวไวข้ า้ งตน้ ๑.๑ ขอ้ มูลส่วนตวั ของผใู้ หข้ อ้ มูล เช่น ชื่อ-สกลุ อายุ อาชีพ ท่ีอยปู่ ัจจุบนั เป็นตน้ ๑.๒ พ้ืนท่ีทากินอยบู่ ริเวณใดบา้ ง, การรักษาโรคแบบพ้นื บา้ นมีอะไรบา้ ง เป็นตน้ ๒. เครื่องมือบนั ทึกขอ้ มูล การบนั ทึกลงในสมุด การบนั ทึกดว้ ยอุปกรณ์เทคโนโลยี คือกลอ้ ง ถ่ายภาพน่ิง ภาพเคลื่อนไหว และเครื่องบนั ทึกเสียง วธิ ีดาเนินการเกบ็ รวบรวมข้อมูล ๑. ศึกษาเอกสารและงานวิจยั ที่เก่ียวขอ้ งท้งั เอกสารที่ให้ความรู้พ้ืนฐานในการกาหนดหัวขอ้ เรื่อง และเอกสารท่ีใชเ้ ป็นหลกั ในงานศึกษาวจิ ยั โดยตรง ๒. ศึกษาความรู้เก่ียวกบั พ้นื ท่ีที่ศึกษาโดยศึกษาเก่ียวกบั สภาพภูมิศาสตร์ การปกครองและอื่น ๆ ซ่ึงไดศ้ ึกษาจากเอกสารและบุคคลที่เก่ียวขอ้ งเป็นสาคญั ๓. ติดตอ่ บุคคลท่ีเกี่ยวขอ้ ง เพ่ือสอบถามขอ้ มูลท่ีเก่ียวกบั การศึกษา และเพ่ือขอความอนุเคราะห์ ใหช้ ่วยอานวยความสะดวกในการเก็บรวบรวมขอ้ มูล ๔.รวบรวมขอ้ มูลกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบี่เชิงลึกดว้ ยการสัมภาษณ์ ซ่ึงมีวิธีการเก็บ ขอ้ มูล คือ การจดบนั ทึก บนั ทึกเสียง บนั ทึกภาพเคล่ือนไหว และถ่ายภาพ การวเิ คราะห์ข้อมูล ๑. ถอดขอ้ มูลจากแถบบนั ทึกเสียง แลว้ บนั ทึกเป็นลายลกั ษณ์อกั ษร ๒. นาขอ้ มูลที่ได้มาตรวจสอบความถูกตอ้ ง สมบูรณ์ และเก็บขอ้ มูลเพิ่มเติมในส่วนที่ยงั ไม่ สมบูรณ์ ๓. วเิ คราะห์ขอ้ มูลตามขอบเขตเน้ือหาท่ีกาหนดไว้ ดงั น้ี ๓.๑ ประวตั ิความเป็นมาของกลุ่มชาติพนั ธุ์ชาวเลในจงั หวดั กระบ่ี ๓.๒ ที่ต้งั แหล่งที่อยอู่ าศยั ๓.๓ พ้ืนท่ีทากิน ๓.๔ พ้ืนท่ีทางจิตวิญญาณ ๓.๕ จานวนประชากร ๓.๖ ภาษา