สัมมาทิฐิในวงการศึกษา

www.webkal.org จ. “หนรู ู้สึกอย่างไร ถา้ หนฟู ันหน้าหกั แลว้ ถูกเพื่อนๆ ล้อว่าฟันหลอ” ฉ. “หนรู สู้ กึ อยา่ งไร ถา้ คณุ แมซ่ อ้ื ของเลน่ ทถ่ี กู ใจหนมู าให”้ ช. “หนรู สู้ กึ อยา่ งไร ถา้ คณุ พอ่ พาหนไู ปฝกึ วา่ ยนำ�้ ตาม ทห่ี นูปรารถนา” ค�ำถามเหล่าน้ี จะกระตนุ้ ให้เดก็ ๆ ร่วมกนั อภิปราย ครั้นแล้วผู้ใหญ่ก็พึงสรุปในเชิงให้การอบรมส่ังสอนว่า เราควรจะหาจดุ ดจี ดุ เดน่ ของผอู้ นื่ แลว้ นำ� มายกยอ่ งสรรเสรญิ เพื่อให้เขามีก�ำลังใจท�ำความดีต่อไป ไม่ควรสนใจปมด้อย ของผอู้ น่ื แล้วน�ำมาล้อเลยี นใหเ้ ขารู้สกึ อบั อายขายหน้า น่ันคอื ใหพ้ ยายามจบั ถกู ผอู้ น่ื อยา่ พยายามจบั ผดิ ใครๆ ขณะเดยี วกนั กส็ อนให้เดก็ รูจ้ ักเอาใจเขามาใส่ใจเรา จากค�ำถามชุดน้ี ผ้ใู หญก่ ส็ ามารถโยงเขา้ มาสสู่ มั มาทฐิ ิ ได้ทั้งชุดแรกและชุดที่ ๒ คือ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 50

www.webkal.org ๑. การบูชามผี ลจริง ๒. มารดามพี ระคณุ จรงิ ๓. บดิ ามีพระคณุ จริง เมื่อเปล่ียนประเด็นไปสู่องค์ธรรมใหม่ ผู้ใหญ่ก็น�ำ การอภิปรายด้วยการใชค้ ำ� ถามต่างๆ เชน่ ซ. “หนรู ู้สึกอยา่ งไร เมื่อเห็นคนตาบอดแตก่ ำ� เนดิ หรอื คนทม่ี ีอวัยวะพิกลพกิ าร” ฌ. “หนูรูส้ กึ อยา่ งไร เมื่อเห็นคนมรี ปู ร่างหนา้ ตาสวย หรอื หล่อ เหน็ คนที่มีฐานะรำ่� รวย เห็นคนขอทาน” เมื่อเด็กๆ อภิปรายแสดงความคิดเห็นโดยทั่วกันแล้ว ผู้ใหญ่อาจให้ค�ำอธบิ ายวา่ “ตงั้ แตต่ อนตน้ เราไดอ้ ภปิ รายกนั แลว้ วา่ การทำ� ดยี อ่ ม ไดด้ ี คนทำ� ชวั่ ยอ่ มไดช้ ว่ั นนั่ คอื หลกั หรอื กฎแหง่ เหตผุ ล เรอ่ื งราว ทกุ อยา่ งทเ่ี กดิ ขนึ้ ลว้ นเปน็ ผลทม่ี าจากเหตทุ ง้ั สนิ้ ซงึ่ ทางธรรม เรียกวา่ กฎแห่งกรรม” สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 51

www.webkal.org ครนั้ แลว้ ถามย�ำ้ วา่ “ใครเช่อื กฎแหง่ กรรมบา้ ง ยกมือข้นึ ” (ถา้ เดก็ คนใด ไมย่ กมือ ตอ้ งขอใหอ้ ภปิ ราย) ครั้นแลว้ ถามตอ่ ไปว่า ญ. การทคี่ นเราเกดิ มาพกิ ลพกิ ารหรอื รปู สวยรวยทรพั ย์ นนั้ ล้วนเปน็ ผลทงั้ สน้ิ ใช่ไหม ถ้าหนูคิดวา่ ใช่ อะไรเปน็ เหตุ ทที่ �ำใหเ้ ป็นเชน่ น้นั ค�ำถามนี้ย่อมกระตุ้นให้เด็กๆ คิดหาทางอภิปรายกัน อย่างกวา้ งขวาง ซง่ึ ผ้ใู หญ่อาจจะชว่ ยเสริมขอ้ มูลในลกั ษณะ ต้ังค�ำถามให้คิดบ้าง ซ่ึงในท่ีสุดก็จะได้ข้อสรุปลงที่เรื่อง กฎแหง่ กรรม ครัน้ แล้วผูใ้ หญก่ เ็ พิม่ ค�ำอธบิ ายเก่ียวกบั เร่ืองน ี้ ในองค์ธรรมโลกน้ีมี (ที่มา) จรงิ คร้ันแลว้ ก็สามารถโยงไปสเู่ รอ่ื ง โลกหนา้ มี (ทไี่ ป) จรงิ ไดโ้ ดยง่าย สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 52

www.webkal.org เมื่อเด็กๆ เข้าใจและยอมรับเรื่องโลกหน้ามีจริงแล้ว ย่อมเข้าใจเร่ือง นรก-สวรรค์ ได้โดยง่าย และถ้ามีส่ือให้ดู ประกอบค�ำอธบิ ายก็จะเขา้ ใจได้ง่ายข้ึนอกี และสามารถโยงไป ถึงเรอ่ื ง โอปปาติกะ ได้ทันที เมอ่ื เดก็ ๆ เขา้ ใจองคธ์ รรมทง้ั ๙ โดยปราศจากขอ้ กงั ขา แล้ว ย่อมโยงไปสู่องค์ธรรมข้อ ๑๐ คือพระพุทธเจ้ามีจริง ได้โดยไม่ยาก เพราะเด็กๆ ชาวพุทธท้ังหลายต่างก็เคยเห็น พระพุทธรูป เหน็ รปู พระพุทธเจา้ อีกทง้ั เคยได้สวดมนต์บูชา พระรัตนตรยั กนั มาแล้วท้งั สิ้น ท้ังหมดนี้ คือ วิธีการสอนให้เดก็ ๆ เข้าใจในภาคทฤษฎี ตอ่ จากนี้ไปกเ็ ปน็ เรอ่ื งทผ่ี ใู้ หญจ่ ะตอ้ งจดั ใหเ้ ดก็ ๆ ไดท้ ำ� กจิ กรรม ตา่ งๆ ตามองคธ์ รรมที่ไดอ้ ภปิ รายมาแล้ว ในเรือ่ งท่ีสามารถ นำ� มาปฏบิ ตั ไิ ดจ้ รงิ เชน่ การตกั บาตร การทำ� สงั คมสงเคราะห์ ไปทำ� บญุ ถวายภตั ตาหารพระทว่ี ดั การสวดมนตแ์ ละการเจรญิ สมาธภิ าวนาเป็นกจิ วตั รทัง้ ทบี่ า้ นและทีโ่ รงเรยี น สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 53

www.webkal.org การท�ำสมาธิภาวนานั้นจะช่วยพัฒนาปัญญาให้เด็กมี ความเขา้ ใจองค์ธรรมท่ีได้อภปิ รายมาแล้วทงั้ หมดลกึ ซงึ้ ย่งิ ข้ึน ขณะเดียวกันก็มีสติระมัดระวังตนให้รู้จักส�ำรวมกาย วาจา มิใหเ้ ผลอตวั แสดงพฤตกิ รรมชวั่ ตดิ ตัวต่อไปในโลกหน้า ถา้ ผใู้ หญห่ มน่ั เอาใจใสเ่ ดก็ ๆ ในปกครองของตนใหป้ ฏบิ ตั ิ ตามองค์ธรรมต่างๆ ท่ีตนได้อภิปราย แล้วน�ำไปปฏิบัติเป็น กจิ วัตรจนเป็นนิสัย ประกอบกับรับการบ�ำเพ็ญสมาธิภาวนา ตัง้ แตเ่ ยาวว์ ยั จนเปน็ นสิ ัย พวกเขากจ็ ะเติบโตขนึ้ มาเปน็ คนดี ทโ่ี ลกต้องการอย่างแนน่ อน สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 54

www.webkal.org หลกั การปลูกฝังสมั มาทิฐิ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 55

www.webkal.org หลักการปลกู ฝังสัมมาทิฐิ หลักการปลูกฝังสัมมาทิฐิท่ีจะก่อให้เกิดสัมฤทธิผลน้ัน อาจกลา่ วสรุปเป็นขอ้ ๆ ไดด้ งั นี้ ๑. ต้องไม่มีการบังคับแต่เป็นการฝึกให้คิดอย่างเป็น กระบวนการ จากการเกดิ ความเขา้ ใจระดบั ตนื้ ไปสคู่ วามเขา้ ใจ ท่ีลกึ ซ้งึ ยงิ่ ๆ ข้นึ ตามลำ� ดบั จนกระท่งั ใจใสสว่างเสมือนหนึ่ง แสงเงนิ แสงทองผดุ ขนึ้ มาฆา่ กเิ ลสท่ีแอบแฝงอยู่ในใจ ๒. ฝกึ ให้คดิ อย่างมีเหตผุ ลโดยใช้วธิ อี ภปิ รายตามที่ได้ กลา่ วไว้ในตอนต้นแลว้ การคิดอยา่ งมเี หตผุ ลนนั้ มีอยู่ ๒ ดา้ น คอื ดา้ นวัตถุ และจติ ใจ สำ� หรบั การปลกู ฝงั สมั มาทฐิ นิ ้ีตอ้ งเนน้ ดา้ นจติ ใจ และ ดำ� เนนิ ตามหลกั เกณฑก์ ฎแหง่ กรรม คอื ทำ� ดไี ดด้ ี ท�ำช่วั ไดช้ ั่ว เม่ือฝึกให้เด็กคิดโดยการอภิปรายกันอย่างกว้างขวางและ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 56

www.webkal.org ท่ัวถึงแล้ว ผู้ใหญ่ต้องเป็นผู้สรุปประเด็นส�ำคัญให้เด็กเข้าใจ และจดบันทึกไว้ เพ่อื น�ำไปส่กู ารปฏบิ ตั ิต่อไป ๓. ขอ้ มลู ทน่ี ำ� มาใหเ้ ดก็ คดิ หาเหตผุ ลนน้ั ตอ้ งเรยี งล�ำดบั จากเรื่องง่ายไปหายาก จากเหตุผลตื้นๆ ไปสู่เหตุผลที่ลึกซ้ึง เช่น การแบ่งปันอาหารการกิน การแบ่งปันสิ่งของเครื่องใช้ ให้กันระหว่างญาติพ่ีน้องหรือเพ่ือนฝูง ซ่ึงมิได้อัตคัดขัดสน เชน่ นี้จดั วา่ เปน็ การสรา้ งความรกั ใครก่ ลมเกลยี วระหวา่ งสมาชกิ ของหมู่คณะให้แน่นแฟ้นยิ่งข้ึน เป็นตัวอย่างของเหตุตื้นๆ ซึ่งน�ำไปสู่ผลคือความสามัคคีระหว่างสมาชิกของหมู่คณะ อันเป็นจุดมุ่งหมายขององค์ธรรมแรกของสัมมาทิฐิ คือ ทานมีผลจรงิ สำ� หรบั การสละแรงกาย สละเงนิ ทอง สละเวลาอนั มคี า่ เพ่ือชว่ ยเหลือคนตกทุกข์ได้ยาก ซงึ่ เป็นเรื่องที่ท�ำได้ยากกวา่ การแบ่งปัน เพราะนอกจากตนจะต้องมีความพร้อมแล้ว ยังจะต้องมีน้�ำใจเสียสละอย่างสูงอีกด้วย นี้ก็เป็นตัวอย่าง สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 57

www.webkal.org ของเหตแุ ละผลที่ลกึ ซง้ึ ข้นึ อีกระดบั หนึ่ง อนั เป็นจดุ มุ่งหมาย ขององคธ์ รรมท่ี ๒ ของสมั มาทฐิ ิ คือ การสงเคราะหม์ ีผลจริง อน่ึง การบรจิ าคทรพั ยส์ นิ เพอื่ ทำ� นุบำ� รงุ พระพทุ ธศาสนา ก็จัดเป็นเร่ืองการสงเคราะห์ด้วย ซึ่งอานิสงค์ท่ีผู้บริจาค จะได้รับก็คือ ความปลื้มปิติใจ ที่จัดเป็นเร่ืองบุญกุศล ซ่ึง อาจเป็นเรื่องท่ีเข้าใจได้ง่ายส�ำหรับผู้ท่ีคุ้นอยู่กับการสร้าง บญุ กุศล มผี คู้ นไมน่ อ้ ยทนี่ อกจากจะชอบทำ� สงั คมสงเคราะหแ์ ละ ศาสนาสงเคราะหแ์ ลว้ ยงั ชอบชวนผอู้ นื่ มารว่ มกจิ กรรมสงเคราะห์ เพื่อสร้างบุญกุศลเช่นเดียวกับตนอีกด้วย ต้องถือว่าบุคคล ประเภทนี้มนี ำ้� ใจสูงส่งอยา่ งยิง่ เพราะมีบทบาทในการพัฒนา สงั คมใหเ้ กดิ สนั ตสิ ขุ อยา่ งยงั่ ยนื สมควรไดร้ บั การยกยอ่ งจาก สังคม เป็นจุดมุ่งหมายขององค์ธรรมท่ี ๓ ของสัมมาทฐิ ิคอื การบูชายกยอ่ งมีผลจริง สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 58

www.webkal.org เมอื่ เดก็ มคี วามเขา้ ใจเรอื่ ง ทานมผี ลจรงิ การสงเคราะห์ มีผลจรงิ และการบชู ายกยอ่ งมีผลจริง ครกู ็ควรสรปุ โดยโยง เข้ามาสอู่ งค์ธรรมที ่ ๔ ของสมั มาทิฐ ิ คอื ท�ำดีไดด้ ี ท�ำชั่วได้ ชวั่ หรอื กฎแห่งกรรม พรอ้ มท้งั นอ้ มนำ� ให้เดก็ ตั้งมโนปนิธาน ทจี่ ะยดึ เปน็ หลกั ปฏบิ ตั ใิ นชวี ติ ตลอดไป ดว้ ยเชอื่ มนั่ วา่ นอกจาก เป็นการท�ำดีแล้วยังเป็นการสร้างบุญกุศลท่ีจะน�ำความสุข ความเจริญมาสชู่ วี ติ ตนอีกด้วย ส่วนข้อมูลที่จะน�ำมาให้เด็กคิดหาเหตุผลส�ำหรับเรื่อง โลกน้ีและโลกหนา้ นัน้ ผู้ใหญอ่ าจจะช้ีนำ� ใหเ้ ดก็ คดิ ตามก็ได้ว่า ขณะท่ีคนเราโกรธหน้าตาจะไม่สวยเลย ดังน้ันคนท่ีมีนิสัย หงุดหงดิ โกรธง่าย โกรธบอ่ ยๆ โกรธท้งั วนั หน้าตาก็จะไม่ สวยท้งั วนั ถา้ โกรธทั้งปกี ็จะไมส่ วยทงั้ ป ี ดังนน้ั คนทมี่ กั โกรธ จนเปน็ นสิ ยั หนา้ ตาของเขากจ็ ะไมส่ วยตลอดชวี ติ พรอ้ มกนั นนั้ นิสยั มักโกรธก็จะตดิ ตวั เขาขา้ มชาตไิ ปอกี ดว้ ย สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 59

www.webkal.org ในทำ� นองกลบั กนั คนท่ีมีอารมณด์ ีไมโ่ กรธงา่ ย เมอ่ื ถูก ผอู้ น่ื ล่วงเกินกไ็ ม่โกรธยอมใหอ้ ภัย คนประเภทน้ีย่อมมหี นา้ ตา แชม่ ชนื่ เบกิ บาน ยมิ้ แยม้ แจม่ ใส สดช่นื สวยงาม แม้หน้าตา จะไมไ่ ด้สวยมากนกั แตก่ ส็ วยกว่า น่ามอง น่าเขา้ ใกล้กวา่ คน มักโกรธทั้งวัน คนท่ีอารมณ์ดีเป็นนิสัย นิสัยนี้ก็จะติดตัวเขา ขา้ มชาติไปอีกดว้ ย จากขอ้ มลู ทยี่ กมานี้ ผใู้ หญพ่ งึ สรปุ ใหเ้ ดก็ เหน็ วา่ นสิ ยั ทง้ั ดแี ละไมด่ ี จะตดิ ตวั คนเราตลอดไปทกุ ภพทกุ ชาติ ดงั นน้ั ถา้ เรา มนี สิ ยั ไมด่ จี ำ� เปน็ ตอ้ งแกไ้ ขและกำ� จดั ใหห้ มดสน้ิ ไป ทงั้ นี้เพราะ นสิ ัยคอื ตน้ เหตุแห่งการกระทำ� ต่างๆ หรือกรรมของเรา ถา้ เรา มนี สิ ยั ไมด่ ี เรากม็ กั จะทำ� กรรมชว่ั หรอื เรยี กวา่ บาป และบาปน้ีก็ จะติดตัวเราไปตลอดเช่นเดียวกับนิสัย ตราบใดที่เราท�ำบาป หรอื ทำ� ช่ัว เราก็จะไดช้ วั่ หรอื ได้ทุกข ์ หาความสขุ ไม่ได้ แตถ่ ้า เรามนี สิ ยั ดี เราก็จะชอบทำ� กรรมดี หรอื เรยี กว่าบุญ และบญุ นี้ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 60

www.webkal.org กจ็ ะติดตวั เราไปตลอดเชน่ เดยี วกบั นสิ ยั ตราบใดทเ่ี ราท�ำบุญ หรอื ทำ� ดี เรากจ็ ะไดด้ หี รอื มีความสุขเสมอ จากบทสรุปตรงนี้ ครูก็จะสามารถโยงมาสู่เรื่องกฎ แห่งกรรม เร่อื งโลกน้ีม(ี ทีม่ า) จรงิ และโลกหนา้ (มีท่ีไป) จรงิ ใหเ้ ด็กเขา้ ใจไดโ้ ดยง่าย เก่ียวกับข้อมูลที่จะน�ำมาให้เด็กคิดหาเหตุผลเกี่ยวกับ พระคณุ ของมารดาบิดาน้ัน ครคู วรระมัดระวังการตง้ั ค�ำถาม ที่จะน�ำไปสู่การอภิปรายเพ่ือให้ได้ค�ำตอบในเชิงบวก ท้ังน้ี เพราะเดก็ แตล่ ะคนมาจากสภาพครอบครวั ตลอดจนคณุ สมบตั ิ ฐานะทางเศรษฐกิจและฐานะทางสังคมของพ่อแม่ที่แตกต่าง กัน ซง่ึ อาจจะท�ำใหเ้ ดก็ มที ศั นคติต่อพ่อแมข่ องตนแตกต่างกนั อย่างไรก็ตามครูจะต้องควบคุมการอภิปรายของเด็กให้อยู่ใน ขอบเขตทว่ี า่ พอ่ แมท่ กุ คนมพี ระคณุ ตอ่ บตุ รและพระคณุ ทสี่ �ำคญั มอี ยู่ ๓ ประการ คือ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 61

www.webkal.org ๑. เป็นผู้ให้ชวี ิตลูก ๒. เป็นต้นแบบกายมนุษย์ให้ลกู ๓. เลย้ี งดบู ตุ รดว้ ยความรักและปรารถนาดตี ่อ ลกู โดยไม่หวังส่งิ ตอบแทนใดๆ นอกจากความกตัญญูรู้คุณ หากมีเด็กคนใดแสดง ความคิดเห็นในเชิงลบต่อพ่อแม่ ครูจะต้องพยายามพลิก ความคดิ เหน็ ของเขาใหเ้ ปน็ เชงิ บวกโดยเรว็ เชน่ ถา้ เดก็ บางคน กลา่ ววา่ ไมร่ กั แมเ่ พราะแมช่ อบทบุ ตเี ขา ครกู ต็ อ้ งรบี ถามใหเ้ ขา คิดหาสาเหตุที่ถูกแม่ทุบตีทันที เพื่อให้เขาคิดหาความผิด ความบกพรอ่ ง หรือความเลวร้ายของตน แล้วปรับปรุงแกไ้ ข ตนเองใหด้ ขี น้ึ เพอ่ื จะไดไ้ มถ่ กู แมท่ ำ� โทษอกี พรอ้ มกนั นนั้ กต็ อ้ ง ตอกย�้ำเรื่องพระคุณของพ่อแม่ทั้ง ๓ ประการ ดังกล่าวแล้ว พรอ้ มทงั้ สอนใหเ้ ดก็ แสดงความกตญั ญรู คู้ ณุ ดว้ ยการกราบไหว้ พอ่ แมก่ อ่ นเขา้ นอนทกุ คนื กอ่ นไปโรงเรยี นและเมอ่ื กลบั ถงึ บา้ น ทกุ วนั ย่อมจะชว่ ยให้เขามที ศั นคตทิ ดี่ ตี ่อแม่ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 62

www.webkal.org ส�ำหรับองค์ธรรมข้อ ๙ และ ๑๐ ของสัมมาทิฐิซ่ึง ไดอ้ ธบิ ายไวใ้ นตอนตน้ แลว้ คงเปน็ เรอื่ งเขา้ ใจงา่ ยจงึ ไมจ่ �ำเปน็ ต้องกลา่ วซำ้� อีก ๔. ปจั จยั สง่ เสรมิ สมั ฤทธผิ ลของการอบรม การปลกู ฝงั สมั มาทิฐจิ ะเกดิ ผลสมั ฤทธิ์อย่างแท้จรงิ น้นั ต้องประกอบดว้ ย องค์ ๓ คือ ๑) เดก็ ๆ ทรี่ บั การอบรมมอี ารมณด์ ี ปจั จัยที่ จะท�ำให้คนเรามีอารมณ์ดีอาจมีหลายประการ เช่น ร่างกาย แขง็ แรงไมป่ ว่ ยไข้ ไมห่ วิ โหย ไมถ่ กู บงั คบั ขเู่ ขญ็ และการมโี อกาส ท�ำสมาธิกอ่ นรับการอบรมกจ็ ะช่วยให้อารมณ์ดี ๒) สิ่งแวดลอ้ มดี ซง่ึ ประกอบดว้ ยองค์ ๓ คอื ๒.๑ สถานท่อี บรมสะอาด ๒.๒ สถานทอี่ บรมและผเู้ ขา้ รบั การอบรมมคี วาม เป็นระเบียบเรยี บรอ้ ยปราศจากเสยี งอึกทึกครกึ โครม สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 63

www.webkal.org ๒.๓ ครหู รอื วทิ ยากรผใู้ หก้ ารอบรมมพี ฤตกิ รรม สุภาพเรียบร้อย ๓) มวี นิ ยั เร่อื งเวลา หมายถึงการด�ำเนนิ การ อบรมเปน็ ไปตามเวลาทก่ี ำ� หนด คอื เรมิ่ ตรงเวลาและเลกิ ตรงเวลา ๕. ครหู รือวิทยากรผใู้ ห้การอบรม ตอ้ งปฏบิ ัตติ นเป็นผู้ มีสัมมาทิฐิ เป็นแบบอย่างให้เด็กท่ีเข้ารับการอบรมได้ตลอด เวลา เชน่ ชอบทำ� ทาน ชอบเสยี สละ ชอบยกยอ่ งคนด ี มอี ารมณ์ ดเี สมอ ไม่วา่ ร้ายและให้อภยั ผู้ท่ที ำ� ผดิ พลาด ฯลฯ สัมมาทิฐิในวงการศึกษา 64

www.webkal.org