บทที่1-4

วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม บทท่ี 1 ความหมายและพื้นฐานสงิ่ มชี วี ิต ➢ สาเหตขุ องปัญหา ➢ Meaning สาเหตุ ผลกระทบ • สิง่ แวดลอ้ ม = สิ่งทอี่ ยูร่ อบตวั เรา ทัง้ ทเ่ี กิดขึ้นเองตามธรรมชาติและมนุษย์  ประชากรเพิ่มขน้ึ สรา้ งข้ึนและสามารถนำไปใช้ประโยชนไ์ ด้  เศรษฐกิจกา้ วหน้า - มอี ัตราการใช้ทรัพยากรเพิ่มขน้ึ - ใช้อยา่ งสิ้นเปลือง ประเภท คือ ไดแ้ ก่  เทคโนโลยีก้าวหนา้ - ไม่ประหยดั ธรรมชาติ เกิดข้ึนเอง/มีอยแู่ ล้ว ปา่ ไม้ สัตว์ปา่ อากาศ ดนิ น้ำ  อตุ สาหกรรม - ร่อยหลอ เส่ือมโทรม มนษุ ย์  การคมนาคม - การใช้สารเคมีมากเกิน  กายภาพ Atmo Hydro Litho มนุษย์ดัดแปลง - เกิดการสญู เสยี ความสมดุลของ  ชีวภาพ Bio 5 kingdom ทรัพยากรธรรมชาติ ถนน อาคาร บ้านเรอื น มนุษย์สร้างข้ึน ประเพณี วัฒนธรรม การเมอื ง ธรรมชาติ - เกดิ มลพิษ  รปู ธรรม บ้านเรอื น ถนน - สารพษิ ตกค้าง เขือ่ น โรงงาน - สารปนเปอ้ื น - มลพษิ ทางอากาศ เสยี ง ทศั นยภาพ  นามธรรม ประเพณี - อุบัตเิ หตุ วัฒนธรรม การเมอื ง ศาสนา - ใช้ทรพั ยากรมากเกิน กฎหมาย • วทิ ยาศาสตร์สิ่งแวดลอ้ ม = ระบบทางวิทยาศาสตร์ที่ใช้ในการศึกษา สง่ิ แวดลอ้ มที่เกดิ ขน้ึ เองตามธรรมชาติ/มนุษย์สรา้ งข้ึน 1

วิทยาศาสตร์สิง่ แวดล้อม ➢ ลักษณะปญั หาของสิ่งแวดลอ้ ม การปฏวิ ตั ิ เกิดอะไรขน้ึ ปัญหา ไดแ้ ก่ - บกุ รกุ ปา่ กาพภาพ ภาวะลพิษ  อตุ สาหกรรม • ยุคแรก ทรัพยากรร่อยหลอ - พลังไอนา้ ขาดการอนรุ กั ษ์ - อตุ สาหกรรมทอผ้า สงั คม ขาดแคลน อาหาร พลงั งาน - อตุ สาหกรรมเหลก็ อณุ หภูมเิ ฉล่ียของโลกเพิ่มขึ้น เนอ่ื งจากเกดิ ช่องโหวเ่ นื่องจากแก็สเรอื นกระจก • ยุคหลัง ป่าเขตร้อนถูกทำลาย เน่ืองจากวาตภัย - อตุ สาหกรรมเหล็กกลา้ ภาวะมลพิษ นำ้ อากาศ ทศั นียภาพ เสยี ง ฯลฯ  สารสนเทศ+ - ขยะ อิเกทรอนิกส์ ➢ การใชท้ รัพยากร การพฒั นาเทคโนโลยีปฏิวตั ิ การปฏวิ ตั ิ เกิดอะไรขนึ้  เคร่ืองมือ - เคร่อื งมือพัฒนาข้ึน - ล่าสตั ว์ได้มากขนึ้  เกษตร - จากการลา่ อยา่ งเดียว มาเปน็ เริ่มการผลติ กินเอง - ดินพงั ทลาย - ขาดความอุดมสมบรู ณ์ - ขยะ 2

วิทยาศาสตรส์ ิ่งแวดล้อม บทท่ี 2 ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ้ ม ➢ ความสาคัญและสาเหตุของความเส่ือมโทรม ➢ ความหมาย Meaning 1. บรรยากาศ ทรัพยากรธรรมชาตหิ มายถงึ สง่ิ ทีเ่ กิดขึ้นเองตรามธรรมชาติ มนุษยส์ ามารถ นำมาใช้ประโยชน/์ ตอบสนองความต้องการได้ 5.เอกโซสเฟยร(exosphere) เริ่มต้งั แต 500 km. จาก ผิวโลกขนึ้ ไป ชน้ั มแี กส๊ น้อยมาก มีแกส๊ ไฮโดรเจน แกส๊ ➢ ความสาคญั ของทรพั ยากรธรรมชาติ ฮีเลียม 1. รกั ษาสมดลุ ของธรรมชาติและระบบนเิ วศ ข้นึ อยู่กบั ภูมศิ าสตร์ 2. มนษุ ย์นำมาใช้ประโยชนไ์ ด้ เชน่ พลังงานลมนำมาเป็นพลงั งานไฟฟา้ 4.เทอรโมสเฟยร(thermosphere) สงู จากเมโซสเฟยี ร์ พลงั งานแสงอาทิตย(์ โซลารเ์ ซลล)์ นำ้ มันปิโตเลียม 500กม. ชว่ ง0-100กม.แรก อุณฆภมู ิลดลง 3. เศรษฐกจิ เปน็ สินค้าในการทำการค้าขาย/สถานทท่ี อ่ งเท่ียว มีอุณหภูมปิ ระมาณ 227-1,727 oC 4. เป็นแหลง่ สันทนาการ เปน็ แหลง่ ทอ่ งเท่ียว 5. เป็นทูต เช่น ชา้ งสง่ ไปญป่ี ุ่น(ฮานาโกะ)/แพนด้า 3.เมโซสเฟยร (mesosphere) ความสงู ประมาณ 80 6. เปน็ วสั ด/ุ อุปกรณ์ใชใ้ นอตุ สาหกรรม km.(เหนือจากสตาโตสเฟียร์) อณุ หภมู ลิ ดลงตามความ 7. เกราะปอ้ งกันภยั ภัยแลง้ อุทกภยั เปน็ ตน้ สูง 8. หมนุ เวียนแร่ธาตุ/สารอาหาร ในระบบนิเวศ อยู่ในรปู ห่วงโซ่อาหาร 2.สตราโตสเฟยร(stratosphere) ➢ ประเภทของทรัพยากรธรรมชาติ เหนือพ้ืนดิน 60 กม.(สูงขน้ึ มาจากชั้นโทรโพสเฟียร)์ 1. ใชแ้ ล้วไมห่ มด อากาศ วัฏจกั รนำ้ อณุ หภูมคิ งทห่ี รอื สงู ข้ึนเล็กนอยตามความสูงที่เพม่ิ ข้นึ 2. ทดแทนได้ นำ้ ในแหล่งน้ำ ดิน ปา่ ไม้ สตั ยป์ า่ ทุ่งหญ้า กำลงั มนุษย์ มีความชนื้ และผงฝุนเล็กนอย มแี กสโอโซน (Ozone) 3. ใชแ้ ล้วหมด พลังงาน แรธ่ าตุ ทีด่ นิ ในสภาพธรรมชาติ (Ozone) ดดู ซบั รังสี UV 3 1.โทรโปสเฟียร์(troposphere) สูงจากพ้ืนดิน 10 กม. อณุ หภูมิลดตามความสงู อากาศหนาแน่น ไอน้ำมาก เปนชัน้ ที่มีความสําคัญทาง อตุ ุนิยมวทิ ยา เกดิ ลักษณะลม ฟา อากาศตาง ๆ หมอก เมฆ ฝน ลม พายุ

วิทยาศาสตรส์ งิ่ แวดล้อม ▪ ความสำคัญ 2. ดิน สาเหตุ ผลกระทบ - ใช้เปน็ อากาศในการหายใจ แก๊สออกซิเจน - เนื้อดิน (soil) ดนิ พังทลาย ธาตใุ นดนิ น้อยลง พชื - การสงั เคราะหแสงของพืช เชน CO2 - ทีด่ นิ (land) - ชวยปองกนั รงั สีอลั ตราไวโอเลตไม่ให้มากเกนิ ขาดความอุดม เติบโตช้า - ทำโลกอบอ่นุ ขึ้น ความสำคญั สมบูรณ์ แมน่ ำ้ ตืน้ เขิน เกษตร ▪ สาเหตุ การใชส้ ารเคมี ดนิ ใชซ้ ้ำไม่ได้ ดำรงชวี ิตมนุษย์ ปนเปอื้ น สูญเสยี หนา้ ดิน - CO2 มากเกนิ จากการใชส้ ารเคมใี นภาคการเกษตร การเผา ท่อี ยขู่ องสงิ่ มีชีวิต ไหม้ - CFCs(Cl+I+Carbon) มากเกิน ทำลายโอโซน 4

วิทยาศาสตรส์ ิ่งแวดล้อม 3. นา้ 5. สตั วป์ ่า=สตั ว์สงวนและคุ้มครองตามปี พ.ศ.2535 - (Water in cycle) เกิดจากการหมุนเวยี นของนำ้ ความสำคัญ สาเหตุ ผลกระทบ เศรษฐกจิ ล่าเพ่ือคา้ ขาย รายได้ลดลง - (water in place) น้ำในเขอ่ื น น้ำในบอ่ คลอง อาหาร บกุ รกุ พ้ืนท่ี สญู เสียแหลง่ นันทนาการ นนั ทนาการ พกั ผ่อน พฤตกิ รรมสัตวเ์ ปลย่ี นแปลง ดนิ ขาดความอุดมสมบูรณ์ ความสำคญั สาเหตุ ผลกระทบ วทิ ยาศาสตร์ การใชส้ ารเคมี ความหลากหลายลดลง ควบคมุ สมดลุ นำมาเลย้ี ง/ทำอาหาร กิน/ใช้ ใช้มากข้ึน สัตว์นำ้ ขาดที่ผสมพนั ธ์ เกษตรกรรม ผลกระทบ หน้าดนิ พังทลาย เกษตร อุตสาหกรรม ทรัพยากรลดลง กระแสไฟฟา้ ป่าไมล้ ดลง นำ้ เนา่ ทอี่ ยู่สัตว์น้ำ สารเคมจี ากการเกษตร กนิ /ใช่ไม่ได้ ปนเป้อื น เหมอื งแร่ ทศั นียภาพไมน่ า่ มอง 6. แรธ่ าตุ พลงั งาน ต้นทเุ พม่ิ ขนึ้ ความสำคัญ สาเหตุ เศรษฐกจิ อุตสาหกรรม 4. ปา่ ไม้ = สังคมของป่าไม้ พรรณไม้ สตั วป์ า่ ตน้ นำ้ ลำธาร พลังงงาน ไมด่ ูแล นำ้ ปนเปอ้ื น วัตถดุ บิ อตุ สาหกรรม ใช้แรบ่ างอยา่ งมากเกนิ ไป ปา่ ไม้ลดลง ท่วี างไข่ของสัตว์นำ้ น้อยลง ความสำคญั สาเหตุ ผลกระทบ ปจั จยั ในการดำรงชวี ติ ประชากรเพิ่มขึ้น ความหลากหลายนอ้ ยลง เป็นแหล่งอาหาร/แหล่งทอี่ ยู่ ขยายพื้นท่เี กษตร หน้าดินพัง ➢ สาเหตุความเส่ือมโทรมของทรพั ยากรธรรมชาติ ดนิ ไม่อุดมสมบรู ณ์ 1. ประชากรเพ่มิ ขน้ึ ปอ้ งกนั การพังทลายหน้าดนิ อตุ สาหกรรมทอ่ งเท่ียว สตั ว์ปา่ นอ้ ยลง 2. ความต้องการปัจจยั เพ่มิ ขึน้ แหง้ แล้ง ดูดซับนำ้ เปน็ บอ่ น้ำ เขือ่ น นนั ทนาการ/แหล่งเรียนรู้ เผาป่า โลกร้อน 3. การขยายตัวของเกษตร 4. การขยายตวั ของเศรษฐกิจ 5. ความก้าวหน้าของเศรษฐกจิ 5

วทิ ยาศาสตร์ส่งิ แวดล้อม 6. ความกา้ วหนา้ ของวิทยาศาตสร์ 7. สงคราม 8. นโยบายรัฐบาล 6

วทิ ยาศาสตรส์ ่งิ แวดล้อม บทท่ี 3-ปญหาส่งิ แวดลอม Environmental Problems ปัญหาสิง่ แวดลอ้ ม สาเหตุ ➢ Meaning - ปุ๋ยเคมี  ภาวะมลพิษ (Pollution) หมายถงึ ภาวะทส่ี ่ิงแวดลอมเปล่ียนแปลงหรอื ปนเป - วัตถุมีพษิ - เหมืองแร่ อนโดยมลพษิ - บานเรอื นและชมุ ชน - แหล่งท่องเท่ยี ว  มลพิษสงิ่ แวดลอม (Environmental Pollution) หมายถงึ สภาวะแวดลอมท่มี ี - โรงงาน - เกษตร มลพิษที่เปนพษิ นำ้ - เล้ยี งสัตว์ - คมนาคม ➢ ปัญหาส่งิ แวดล้อม สาเหตุ - โรงงาน ปญั หาสิ่งแวดลอ้ ม - เผาขยะ - ไฟป่า เกิดโดยธรรมชาติ - อ่ืน ๆ การร่วั ไหลของกา๊ ซ (Point source) - เปรี้ยว(กรด) อากาศ - พรุ(แข็ง) - เครือ่ งจักร - เค็ม(เกลือ) - เคร่ืองเสยี ง - โลหะหนัก(ธาต1ุ 23) - โรงงาน เปน็ ตน้ ดิน - สารกัมมันตรงั สี() (Line source) การคมนาคม มนษุ ยใ์ นเมอื ง - บนท้องถนน - ชมุ ชน เสียง - โรงงาน - สารกมั มัน มนุษย์ในชนบท 7

วทิ ยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม ปัญหาสง่ิ แวดล้อม สาเหตุ ขยะ/ของเสีย - รถไฟ ทัศนียภาพ - เรือยนต์ - เคร่อื งบิน เปน็ ต้น (Area source) - ชุมชน - โรงเรยี น - โรงงาน เป็นตน้ - ขาดความรกั ษาความสะอาด - ไม่หวงแหน - การติดปา้ ยที่ท่ีไมเ่ หมาะสม 8

บทท่ี 4-ภาวะโลกรอน (Global Warming) วทิ ยาศาสตรส์ ิ่งแวดล้อม ปัจจยั สาเหตุ - เกิดจาก หินปนู หลอมละลายหลอมละลายจากปลอ่ ง ➢ Meaning ภเู ขาไฟ การหายใจของพืชและสัตว์  ภาวะโลกรอน (Global Warming) หรือ ภาวะภูมอิ ากาศเปล่ียนแปลง(Climate Change) อุรหภมู ิโลกโดยเฉล่ียเพมิ่ ขน้ึ เนือ่ งจากภาวะเรือนกระจก(Greenhouse  CH4 Effect) 30%สะทอ้ นกลบั 70%ดดู ซับ - มี 17 x 10-3 % หรือ1.7 ppm  กาซเรือนกระจก เปนกาซท่มี ีคณุ สมบตั ิในการดูดซบั คล่ืนรังสีความรอน หรือ - เกดิ จาก การย่อยสลายของซากและมูลส่ิงมชี ีวติ ตา่ งๆ รงั สอี ินฟาเรตไดดี  CFC-12 คลอรนี (Cl) ฟลอู อไรด (F) และโบรมนี (Br) ➢ ปจั จัยสาคัญที่ทาใหกิดภาวะโลกไมรอ่ าอ้ ศยันตัวกลาง ของเหลวและแกส๊ ลอยข้นึ ร้อนลอยเยน็ จม - เกิดจากอุตสาหกรรม ตูเย็น เครื่องปรับอากาศ และ  ปรากฎการณเ์ รือนกระจก = ป้องกนั การเสยี ความร้อน = การพาความร้อน สเปรย  ปรากฏการณ์ภาวะโลกร้อน =ลดการสูญเสียความร้อน =การแผร่ ังสี - ถูกดดู กลืนโดยชนั้ สตาโตสเฟียร์ แตกตัว CFC →Cl ไมอ่ าศยั ตวั กลาง แผ่ออกทกุ ทศิ ทาง สง่ ผ่าน Clทำปฏกิ ริ ยิ ากับโอโซน Cl+O3→ClO+O2 การนำความร้อน ถ่ายเทความร้อยเมอ่ื วตั ถุสัมผสั กัน(ตัวกลางไม่เคลือ่ นทพ)่ี ลขอังงงาแนข็งเท่านน้ั อุณหภมู ติ ่ำไปสงู F4CH4 ซลั เฟอรเฮกซะฟลูออไรด สาเหตุ ปจั จยั ➢ ผลกระทบจากการเกิดภาวะโลกร้อน ก๊าซเรอื นกระจก เกดิ จาก ช่องโหวข่ องชั้นโอโซน  H2O - มีมากที่สุด 0-4% - บรเิ วณขว้ั โลกใต้ เดอื นพฤกษภา-กันยา = ฤดหู นาว =มเี มฆมาก อยใู่ นชน้ั สตา - เขตรอน ใกลเสนศูนยสูตรและชายทะเลไอนา้ํ มาก โตสเฟยี ร์ - เกิดจากการเผาไหม้ และหายใจ คายนำ้  CO2 - เดอื นตุลา แสงกระทบก้อนเมฆ คลอรนี รับความรอ้ นแตกตัวจับกับออกซเิ จน - มี 0.03% ทีม่ าจาก โอโซน ทำให้เกิดช่องโหว่ = รโู อโซน (Ozone hole) 9

ผลกระทบ สิ่งท่เี กิดขึน้ วทิ ยาศาสตรส์ ิ่งแวดล้อม สงิ่ ทเ่ี กิดขึน้ ระบบนิเวศวิทยา- ผลกระทบ แถบขัว้ โลก  ลา นิโญ = บตุ รธดิ า - นำ้ แข็งละลาย สขุ ภาพ - คล้ายคลึงสภาะปกติ แต่รุนแรงกวา่ เดิม ระบบนเิ วศวทิ ยา- - นำ้ ท่วมโลก ปรากฏการณ์ - จากเปรู→แปซิฟิก ทวีปยุโรป - ฝนตกหนัก = เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ อินโด ระบบนเิ วศวทิ ยา- - สัตวท์ ะเลตาย - แหง้ แล้ง = ตอนเหนือของทวีปอเมรกิ าใต้ ทวปี เอเชีย - แรธ่ าตุเยอะ ปลาชกุ ชมุ = เปรู - จากพ้ืนทลี่ าดเอียง=แห้งแลง้  เอล นิโญ = บตุ รพระครสิ ต = พระเยซู ระบบนิเวศวิทยา- - จากแปซฟิ ิก →เปรู อเมริกาเหนือ - เกดิ อทุ กภัย - มหาสมทุ ร ชายฝั่งขาดธาตอุ าหาร ปลา นกทะเล ขาด ระบบนเิ วศวิทยา- - อุณหภูมิแห้งแลง้ รายได้ ประเทศไทย - ฝนตกหนัก = ตอนเหนอื ของทวีปอเมริกาใต้ - นำ้ ทว่ ม - แหง้ แล้ง = เอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ และ ออสเตเรีย - สินคา้ เกษตรลดลง ระดับนำ้ ทะเลสงู ขึ้น ตอนเหนอื - ไฟป่า อินโด - สภาพอากาศแปรปรวน เกิดพายุ ทำลายบา้ น/ท่ีอยู่ อาศัย - อากาศอบอุน่ - อุตสาหกรรมผลิตอาหารได้รับผลกระทบ - ทุ่งหญา้ แคนาดา ทงุ่ ราบใหญ่สหรัฐอเมริกา - อากาศแปรปรวน สง่ ผลต่อสัตวแ์ ละพืช - อุณหภมู สิ ูงข้ึน เพมิ่ ขึน้ ประมาณ 1 C ในรอบ 40 ปี - อณุ หภมู ิสงู ขึ้น เพ่มิ ขน้ึ ประมาณ 2-4 C พายุใตฝ้ ุ่น เปล่ยี นทศิ ทาง รนุ แรงขนึ้ เร็วข้ึน มีจำนวนเพม่ิ ขึน้ - ร้อนนานขน้ึ - ฝนรนุ แรง นำ้ ทว่ มฉบั พลนั 10